I. Ucret odeme borcu​1. Ucret​a. Genel olarak​MADDE 401- İşveren, işciye sozleşmede veya toplu iş sozleşmesinde belirlenen; sozleşmede hukum bulunmayan hÂllerde ise, asgari ucretten az olmamak uzere emsal ucreti odemekle yukumludur.

b. Fazla calışma ucreti​MADDE 402- İşveren, fazla calışma icin işciye normal calışma ucretini en az yuzde elli fazlasıyla odemekle yukumludur.

İşveren, işcinin rızasıyla fazla calışma ucreti yerine, uygun bir zamanda fazla calışmayla orantılı olarak izin verebilir.

c. İşin sonucundan pay alma​MADDE 403- Sozleşmeyle işciye ucretle birlikte uretilenden, cirodan veya kÂrdan belli bir pay verilmesi kararlaştırılmışsa, hesap donemi sonunda bu pay, yasal hukumler veya genellikle kabul edilmiş ticari esaslar goz onunde tutularak belirlenir.

İşciye belli bir pay verilmesi kararlaştırılan hÂllerde, payın hesaplanmasında uyuşulamazsa işveren, işciye veya onun yerine, birlikte kararlaştırdıkları ya da hÂkimin atadığı bilirkişiye bilgi vermek ve bilginin dayanağını oluşturan işletmeyle ilgili defter ve belgeleri incelemesine sunmak; kÂrdan bir pay verilmesi kararlaştırılmışsa, işveren işciye, istemi uzerine ayrıca yıl sonu kÂr zarar cetvelini vermek zorundadır.

d. Aracılık ucreti​MADDE 404- İşciye belli işlerde aracılık yapması karşılığında işverence bir ucret odeneceği kararlaştırılmışsa, aracılık yapılan işlemin ucuncu kişi ile gecerli olarak kurulmasıyla işcinin istem hakkı doğar.

Borcların kısım kısım ifa edileceği sozleşmeler ile sigorta sozleşmelerinde, her kısma ilişkin ucret isteminin bu kısma ilişkin borcun muaccel olmasıyla veya yerine getirilmesiyle doğacağı yazılı olarak kararlaştırılabilir.

İşcinin aracılığı suretiyle işveren ile ucuncu kişi arasında kurulan sozleşme, işveren tarafından kusuru olmaksızın ifa edilmezse veya ucuncu kişi borclarını yerine getirmezse, ucret istemine yonelik hak sona erer. Sadece kısmi ifa hÂlinde, ucretten orantılı olarak indirim yapılır.

Sozleşmeyle işciye, kendisine odenecek aracılık ucretinin hesabını tutma yukumluluğu getirilmemişse, işveren işciye ucretin muaccel olduğu her donem icin, bu ucrete tabi işlemleri de iceren yazılı hesap vermekle yukumludur.

Hesabı gozden gecirme ihtiyacı ortaya cıkarsa işveren, işciye veya onun yerine, birlikte kararlaştırdıkları ya da hÂkimin atadığı bilirkişiye bilgi vermek ve bilginin dayanağını oluşturan işletmeyle ilgili defter ve belgeleri onun incelemesine sunmak zorundadır.

e. İkramiye​MADDE 405- İşveren, bayram, yılbaşı ve doğum gunu gibi belirli gunler dolayısıyla işcilerine ozel ikramiye verebilir. Ancak, işcilerin ikramiyeyi istem hakları bu konuda anlaşmanın veya calışma şartının ya da işverenin tek taraflı taahhudunun varlığı hÂlinde doğar.

Hizmet sozleşmesi ikramiyenin verildiği donemden once sona ermişse, ikramiyenin calıştığı sureye yansıyan bolumu odenir.

2. Ucretin odenmesi​a. Odeme suresi​MADDE 406- Aksine Âdet olmadıkca, işciye ucreti her ayın sonunda odenir. Ancak, hizmet sozleşmesi veya toplu iş sozleşmesiyle daha kısa odeme sureleri belirlenebilir.

Daha kısa bir odeme suresi kararlaştırılmamışsa veya aksine Âdet yoksa, aracılık ucreti her ayın sonunda odenir. Ancak, işlemlerin yapılması altı aydan daha uzun bir sure gerektirdiği takdirde, aracılık ucreti asıl ucrete ek olarak kararlaştırılmışsa, yazılı anlaşmayla odeme daha ileri bir tarihe bırakılabilir.

Asıl ucrete ek olarak uretilenden pay verilmesi ongorulen hÂllerde, urun payı belirlenir belirlenmez, cirodan veya kÂrdan pay verilmesi kararlaştırılan hÂllerde ise payın, hesap donemini izleyen en gec uc ay icinde belirlenerek odenmesi şarttır.

İşveren, işciye zorunlu ihtiyacının ortaya cıkması hÂlinde ve hakkaniyet gereği odeyebilecek durumda ise, hizmetiyle orantılı olarak avans vermekle yukumludur.

b. Ucretin korunması​MADDE 407- Calıştırılan işcilerin ucret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her ceşit istihkaktan o ay icinde odenenlerin ozel olarak acılan banka hesabına yatırılmak suretiyle odenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mukellefiyeti turu, işletme buyukluğu, calıştırdığı işci sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri unsurları dikkate alarak iş sahiplerini zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ucret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her ceşit istihkakın, brut ya da kanuni kesintiler duşuldukten sonra kalan net miktar uzerinden olup olmayacağını belirlemeye Calışma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Musteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı muştereken yetkilidir. Calıştırdığı işcilerin ucret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her ceşit istihkakını ozel olarak acılan banka hesapları vasıtasıyla odeme zorunluluğuna tabî tutulan iş sahipleri, işcilerinin ucret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her ceşit istihkakını ozel olarak acılan banka hesapları dışında odeyemezler. Her odeme doneminde, işciye hesap pusulası verilir. İşcilerin ucret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her ceşit istihkaklarının ozel olarak acılan banka hesabına yatırılmak suretiyle odenmesine ilişkin diğer ûsul ve esaslar, anılan bakanlıklarca muştereken cıkarılacak yonetmelikle duzenlenir.

İşveren, işciden olan alacağı ile ucret borcunu işcinin rızası olmadıkca takas edemez. Ancak, işcinin kasten sebebiyet verdiği yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar, ucretin haczedilebilir kısmı kadar takas edilebilir.

Ucretin işveren lehine kullanılacağına ilişkin anlaşmalar gecersizdir.

3. İşgorme ediminin ifasının engellenmesi hÂlinde ucret​a. İşverenin temerrudu hÂlinde​MADDE 408- İşveren, işgorme ediminin yerine getirilmesini kusuruyla engellerse veya edimi kabulde temerrude duşerse, işciye ucretini odemekle yukumlu olup, işciden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez. Ancak, işcinin bu engelleme sebebiyle yapmaktan kurtulduğu giderler ile başka bir iş yaparak kazandığı veya kazanmaktan bilerek kacındığı yararlar ucretinden indirilir.

b. İşcinin calışmayı durdurması hÂlinde​MADDE 409- Uzun sureli bir hizmet ilişkisinde işci, hastalık, askerlik veya kanundan doğan calışma ve benzeri sebeplerle kusuru olmaksızın, iş gorduğu sureye oranla kısa bir sure icin işgorme edimini ifa edemezse işveren, başka bir yolla karşılanmadığı takdirde, o sure icin işciye hakkaniyete uygun bir ucret odemekle yukumludur.

4. Ucret alacağının haczi, devri ve rehnedilmesi​MADDE 410- İşcilerin ucretinin dortte birinden fazlası haczedilemez, başkasına devredilemez ve rehnedilemez. Ancak, işcinin bakmakla yukumlu olduğu aile bireyleri icin hÂkim tarafından takdir edilecek miktar, bu orana dÂhil değildir. Nafaka alacaklılarının hakları saklıdır.

Gelecekteki ucret alacaklarının devredilmesi veya rehnedilmesi gecersizdir.

5. Parca başına veya goturu iş​a. İş verme​MADDE 411- İşci, sozleşme gereğince yalnız bir işveren icin sadece parca başına veya goturu iş yapmayı ustlenmişse işveren, ona yeterli iş vermekle yukumludur.

İşveren, kendi kusuru olmaksızın sozleşmede ongorulen parca başına veya goturu iş sağlayamayacak durumda bulunduğu veya işletme koşulları gecici olarak gerektirdiği takdirde işciye, ucreti zaman esasına gore oder. Bu durumda, zamana gore odenecek ucret, anlaşmada veya hizmet ya da toplu iş sozleşmesinde belirlenmemişse işveren, işciye parca başına veya goturu olarak daha once aldığı ortalama ucrete eşdeğer bir ucret odemekle yukumludur.

Parca başına veya goturu ya da zamana gore iş sağlayamayan işveren, en azından işgorme edimini kabulde temerrut hukumleri uyarınca zamana gore işgormede odeyeceği ucreti odemekle yukumludur.

b. Birim ucreti​MADDE 412- İşci, sozleşme gereğince parca başına veya goturu olarak calışmayı ustlendiği takdirde işveren, her işin başlamasından once ona odenecek birim ucretini bildirmekle yukumludur.

Bu bildirimi yapmayan işveren, aynı veya benzer bir iş icin belirlenmiş olan birim ucretini odemekle yukumludur.

II. İş arac ve malzemeleri​MADDE 413- Aksine anlaşma veya yerel Âdet yoksa, işveren işciye bu iş icin gerekli aracları ve malzemeyi sağlamakla yukumludur.

İşci işverenle anlaşarak kendi arac veya malzemesini işin gorulmesine ozgulerse, aksi anlaşmada kararlaştırılmadıkca veya yerel Âdet bulunmadıkca işveren, bunun icin işciye uygun bir karşılık odemekle yukumludur.

III. Giderler​1. Genel olarak​MADDE 414- İşveren, işin gorulmesinin gerektirdiği her turlu harcama ile işciyi işyeri dışında calıştırdığı takdirde, gecimi icin zorunlu olan harcamaları da odemekle yukumludur.

Yazılı olarak yapılmış bir hizmet veya toplu iş sozleşmesinde, bizzat işci tarafından karşılanması kararlaştırılan harcamaların, işciye goturu bicimde gunluk, haftalık veya aylık olarak odenmesi ongorulebilir. Ancak bu odeme, zorunlu harcamaları karşılayacak miktardan az olamaz.

Zorunlu harcamaların kısmen veya tamamen işci tarafından bizzat karşılanmasına ilişkin anlaşmalar gecersizdir.

2. Taşıma aracları​MADDE 415- İşci, işin gorulmesi icin işverenle anlaşarak işverenin veya kendisinin sağladığı bir taşıma aracı kullanıyorsa, taşıtın işletilmesi ve bakımı icin gerekli olağan giderler, hizmet icin kullanıldığı olcude işverence karşılanır.

İşci işverenle anlaşarak, işin gorulmesinde kendi motorlu aracını kullanıyorsa, işveren ayrıca bu aracla ilgili vergiyi, zorunlu mali sorumluluk sigortası primini ve aracın yıpranması karşılığında uygun bir tazminatı hizmet icin kullanıldığı olcude işciye odemekle yukumludur.

İşci işverenle anlaşarak, hizmetin gorulmesinde kendisine ait diğer taşıma araclarını ve hayvanlarını kullanıyorsa işveren, bunların kullanma ve bakımı icin gerekli olan olağan giderleri hizmet icin kullanıldığı olcude karşılamakla yukumludur.

3. Giderlerin odenmesi​MADDE 416- İşcinin yapmış olduğu giderlerden doğan alacağı, daha kısa bir sure kararlaştırılmamışsa veya yerel Âdet yoksa, her defasında ucretle birlikte odenir.

İşci, sozleşmeden doğan borclarını yerine getirmek icin duzenli olarak masraf yapıyorsa, kendisine en az ayda bir olmak uzere belirli aralıklarla uygun bir avans verilir.

IV. İşcinin kişiliğinin korunması​1. Genel olarak​MADDE 417- İşveren, hizmet ilişkisinde işcinin kişiliğini korumak ve saygı gostermek ve işyerinde durustluk ilkelerine uygun bir duzeni sağlamakla, ozellikle işcilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tur tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar gormemeleri icin gerekli onlemleri almakla yukumludur.

İşveren, işyerinde iş sağlığı ve guvenliğinin sağlanması icin gerekli her turlu onlemi almak, arac ve gerecleri noksansız bulundurmak; işciler de iş sağlığı ve guvenliği konusunda alınan her turlu onleme uymakla yukumludur.

İşverenin yukarıdaki hukumler dÂhil, kanuna ve sozleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işcinin olumu, vucut butunluğunun zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sozleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hukumlerine tabidir.

2. Ev duzeni icinde calışmada​MADDE 418- İşci işverenle birlikte ev duzeni icinde yaşıyorsa işveren, yeterli gıda ve uygun bir barınak sağlamakla yukumludur.

İşci, kusuru olmaksızın hastalık veya kaza gibi sebeplerle işgorme edimini yerine getiremezse işveren, sosyal sigortalar yardımlarından yararlanamayan, bir yıla kadar calışmış işcinin bakımını ve tedavisini, iki hafta sureyle sağlamak zorundadır. İşcinin bir yılı aşan her hizmet yılı icin soz konusu sure, dort haftayı aşmamak uzere ikişer gun artırılır.

İşveren, işcinin gebeliğinde ve doğum yapması durumunda da aynı edimleri yerine getirmekle yukumludur.

3. Kişisel verilerin kullanılmasında​MADDE 419- İşveren, işciye ait kişisel verileri, ancak işcinin işe yatkınlığıyla ilgili veya hizmet sozleşmesinin ifası icin zorunlu olduğu olcude kullanabilir.

Ozel kanun hukumleri saklıdır.

V. Ceza koşulu ve ibra​MADDE 420- Hizmet sozleşmelerine sadece işci aleyhine konulan ceza koşulu gecersizdir.

İşcinin işverenden alacağına ilişkin ibra sozleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sozleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık surenin gecmiş bulunması, ibra konusu alacağın turunun ve miktarının acıkca belirtilmesi, odemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sozleşmeleri veya ibraname kesin olarak hukumsuzdur.

Hakkın gercek tutarda odendiğini ihtiva etmeyen ibra sozleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer odeme belgeleri, icerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hukmundedir. Bu hÂlde dahi, odemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.

İkinci ve ucuncu fıkra hukumleri, destekten yoksun kalanlar ile işcinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dÂhil, hizmet sozleşmesinden doğan butun tazminat alacaklarına da uygulanır.

VI. Tatil ve izinler​1. Hafta tatili ve iş arama izni​MADDE 421- İşveren, işciye her hafta, kural olarak pazar gunu veya durum ve koşullar buna imkÂn vermezse, bir tam calışma gunu tatil vermekle yukumludur.

İşveren, belirsiz sureli hizmet sozleşmesinin feshi hÂlinde, bildirim suresi icinde işciye ucretinde bir kesinti olmaksızın, gunde iki saat iş arama izni vermekle yukumludur.

İzin saatlerinin ve gunlerinin belirlenmesinde, işyerinin ve işcinin haklı menfaatleri goz onunde tutulur.

2. Yıllık izin​a. Suresi​MADDE 422- İşveren, en az bir yıl calışmış olan işcilere yılda en az iki hafta ve onsekiz yaşından kucuk işciler ile elli yaşından buyuk işcilere de en az uc hafta ucretli yıllık izin vermekle yukumludur.

b. İndirimi​MADDE 423- İşci, bir hizmet yılı icinde kendi kusuruyla toplam bir aydan daha uzun bir sureyle hizmeti yerine getirmediği takdirde işveren, calışılmayan her tam ay icin, yıllık ucretli izin suresinden bir gun indirim yapabilir.

İşci, bir hizmet yılı icinde kendi kusuru olmaksızın hastalık, kaza, yasal bir yukumluluğun veya kamu gorevinin yerine getirilmesi gibi kişiliğine bağlı sebeplerle en cok uc ay sureyle işgorme edimini yerine getiremediği takdirde, işveren yıllık ucretli izin suresinden indirim yapamaz.

İşveren, gebelik ve doğum yapma sebebiyle işgorme edimini en cok uc ay sureyle yerine getiremeyen kadın işcinin yıllık ucretli izin suresinden indirim yapamaz.

Hizmet veya toplu iş sozleşmeleriyle, işcinin aleyhine hukum doğuracak şekilde, ikinci ve ucuncu fıkra hukumlerine aykırı duzenleme yapılamaz.

c. Kullanılması​MADDE 424- Yıllık ucretli izinler, kural olarak aralıksız bicimde verilir; ancak tarafların anlaşmasıyla ikiye bolunerek de kullanılabilir.

İşveren, yıllık ucretli izin tarihlerini, işyerinin veya ev duzeninin menfaatleriyle bağdaştığı olcude, işcinin isteklerini goz onunde tutarak belirler.

d. Ucreti​MADDE 425- İşveren, yıllık ucretli iznini kullanan her işciye, yıllık ucretli izin suresine ilişkin ucretini, ilgili işcinin izne başlamasından once peşin olarak odemek veya avans olarak vermekle yukumludur.

İşci, hizmet ilişkisi devam ettiği surece, işverenden alacağı para ve başka menfaatler karşılığında yıllık ucretli izin hakkından feragat edemez.

Hizmet sozleşmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi hÂlinde, işcinin hak kazanıp da kullanamadığı yıllık izin surelerine ait ucreti, sozleşmenin sona erdiği tarihteki ucreti uzerinden kendisine veya hak sahiplerine odenir. Bu ucrete ilişkin zamanaşımı, hizmet sozleşmesinin sona erdiği tarihte işlemeye başlar.

VII. Hizmet belgesi​MADDE 426- İşveren, işcinin isteği uzerine her zaman, işin turunu ve suresini iceren bir hizmet belgesi vermekle yukumludur.

İşcinin acıkca istemde bulunması hÂlinde, hizmet belgesinde onun işgormedeki becerisi ile tutum ve davranışları da belirtilir.

Hizmet belgesinin zamanında verilmemesinden veya belgede doğru olmayan bilgiler bulunmasından zarar goren işci veya işciyi işe alan yeni işveren, eski işverenden tazminat isteyebilir.