20. yuzyıl Amerikan tiyatrosunun en onemli birkac isminden biri olan Albee 1928?de Washington DC?de doğdu. İki haftalıkken ABD?deki ikiyuzu aşkın vodvil tiyatrosunun sahibi olan Albee ailesi tarafından evlat edinildi. 1939 ile 1946 arasında bircok okula devam etti ve hemen hepsinden kovuldu. Oğrencilik yıllarında başladığı şiir, oyku ve oyun yazma denemelerini, ofisboyluk, satıcılık, barmenlik gibi ceşitli işlerde calıştığı 1948 ile 1958 yılları arasında da surdurdu. 1958 yılında yazdığı ve ilk olarak Berlin?de ssahnelenen The Zoo Story? (Hayvanat Bahcesi) ile adını duyurdu. Ancak arada yine oldukca başarılı oyunlar yazmasına karşılık, Albee adını, tantanalı bir medya olayı haline gelen Who?s Afraid of Virginia Woolftan (1962) sonra neredeyse duymayan kalmadı. Aralıksız 664 kez temsil edilen ve Tiyatro Eleştirmenleri Odulu dahil bircok odul kazanan oyunun asıl gurultusu Pulitzer Odulu?ne aday gosterildiğinde koptu. Odul komitesinin bazı uyelerinin oyun, acımasızlığa varan dilsel şiddetinden urkerek ?pis bir oyun' demeleri uzerine birkac uye bu tutumu protesto ederek komiteden cekildiler. Elasında oyun aleyhine bircok yazı yayınlandı. Aile gibi "kutsal? Amerikan değerlerinin savunucusu olan unlu Time dergisi, oyunun ?yarattığı karakterlere hic şefkat duymayan birisi tarafından yazıldığını soyluyordu. Oyun bircok yerde sansure uğradı, hatta ya¬saklandı. 1966?da cekilen ve başrollerini Richard Burton ve Elizabeth Taylor?ın oynadığı film versiyonu da aynı akıbete uğradı ve ?sadece yetişkinler icin? kategorisinde oynatıldı. Albee ise oyunun Broadway produksiyonundan kazandığı para ile 1963?te New York Oyun Yazarları Atolyesi?ni kurarak aralarında Sam Shepard?ın da bulunduğu bircok genc oyun yazarının yetiştirilmesine onayak oldu.
Albee?nin başlıca oyunları The Oeath of Bessie Smith (1960; Bessie Smith?in Olumu), The Sand- box (1960; Kum Sandığı), The American Dream (1961; Amerikan Ruyası), Tiny Alice (1964; Minik Alice), A Delicate Balance (1966; Kılpayı, dilimize Sevgi Sanlı tarafından kazandırılmıştır); Box- Quotations from Chairman Mao Tse-tung (1968; Kutu-Başkan Mao?dan Alıntılar), Ali Over (1971), Seascape (1975), Listening (1976; Dinleme), Counting The Ways (1976), The Lady From Dubuque (1980; Dubuque?lu Kadın), The Man Who Hao Three Arms (1982; Uc Kollu Adam) ve Finding The Sun (1983; Guneşi Bulmak)?dır. Ayrıca aralarında Nabokov?un Lolita'sı, McCullers?in Huzunlu Kahvenin Turkusu ve Capote?un Tiffany?de Kahvaltı sı da bulunan bircok romanı tiyatroya uyarlamış, ama bu uyarlamaların coğu başarısız bulunmuştur.
Duşkırıklıkları başarısızlıklar, kırgınlıklar ve mutsuzluklarla dolu bir hayat suren, ortayaş eşiğini coktan gecmiş ciftimiz, George ile Martha?nın evine, kendi hayat yalanlarıyla yuzleşme konusunda onlar kadar cesur, yıkıcı ve zeki davranamayan genc bir cift gelir. Gecenin bir yarısı. Gecmiş muhasebeleri, birbirlerine zekice takılmaktan tam anlamıyla onurlarıyla oynamaya kadar varan soz duelloları, sahte ve samimi itiraflar, şişelerce icki ve peşpeşe oynanan canyakıcı oyunlarla gecen katastrofik bir gecenin ardından ardına sığınılacak hicbir yalan, hayal ve kuruntunun kalmadığı, herkesin tum yaralanabilirlikleriyle cırılcıplak kalakaldığı bir sabaha cıkılır. Oynanacak oyun kalmamıştır, oyun biter.
Ana teması yanılsamaların deşifre edilmesi ve gerceğin arıtıcılığı olarak ozetlenebilecek olan Kim Korkar Virginia Woolftan, 1962?de ilk sahnelendiğinde etrafında kıyametler koparılmış, oyun ve ondan uyarlanan film bircok yerde sansurlenmiş, hatta yasaklanmıştı. Amerikan muhafazakÂrları¬nın gozunde neredeyse pornografi gibi gorunmesine yol acan şey, kişileri sık sık kullanmaktan kacınmadığı argo değil, oyunda Amerikan ahlÂkcılığının yediği ağır darbeydi olsa olsa. Uzlaşmaların ve temelinde bir suru yalan olan sozde huzurun dunyasına şiddetle saldırılıyor ve delik deşik ediliyordu.
Boyle bir oyuna bugun daha da fazla ihtiyacımız yok mu sizce?
Edward Albee - Kim Korkar Virginia Woolf'tan
Kabalcı, 1993, 151, Tiyatro
Ceviren Tuncay Birkan
Tıpkıcekim PDF, Clearscan
