Yoksa tuhaf ama her ikisi mi?

Tarih, mazi ile hÂlin, hÂl ile istikbalin bir mukayese alanıdır!

Gectiğimiz gunlerde gecenin sessizliğinde biraz TV seyredeyim derken TGRT Belgesel kanalında bir belgesele denk geldim. “Sultan Galiyev”… Daha once hakkında pek cok makale okuduğum ve yeni yazmakta olduğum romanımda da yer yer adı gecen bu zat peki kimdir?

TGRT bu belgeseli uzun zaman once cekmiş ve sunuculuğunu unlu sanatcı Cetin Tekindor yapmış. Zaman insanı nasıl da torpuluyor, Cetin Tekindor’u bu belgeselde izleyince daha iyi anlıyorum!

Mir Saîd Sultan Galiyev…

Başkurdistan’ın Kırmıskalı koyunde bir Tatar ciftci ailenin cocuğu olarak doğar ve Kazan’daki bir oğretmen okulundan mezun olur. Başta Rus edebiyatı, sosyoloji, psikoloji gibi alanlara ilgi duyar ve yavaş yavaş sosyalistlerle yakınlık kurar ve sosyalist fikirleri incelemeye başlar.

Kazan’daki Turkcu aydınlarla tanışır. “Dilde, fikirde, işte birlik” diyerek butun dunya Turkluğunu ve Muslumanlarını bir araya getirmek icin buyuk mucadeleler veren İsmail Gaspıralı ile tanışır ve onun goruş ve duşuncelerinden feyz alır.
Galiyev, meselelere pek cok boyuttan bakan bir aydındır. 1911 yılında Kazan’da eğitimini tamamlayıp Ufa şehrine Rus Dili ve Edebiyatı oğretmeni olarak atanır. Evinde kurduğu kitaplıkta Marks, Engels, Lenin, Plehanov gibi kimselerin eserleri de dÂhil pek cok kitabı okuyarak kendini cok boyutlu yetiştirmeye başlar.

Ote yandan da Kazan’daki Tatar milliyetcileri ve edipleriyle ilgisini kesmez. Zeki Velidi Togan gibi aydınlar Bolşeviklerden uzak durmasını oğutlese de aksine bir yaklaşımı benimser. Kendisi gibi bir oğretmen olan Ravza Hanım ile evlenerek Baku’ye gider. Baku’de Musavat Partisi lideri ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade’nin cıkardığı Acıksoz gazetesinde yazılar yazmaya başlar.

Galiyev, Baku’de iken Kafkasya Bolşevik Partisine girer.

Bu sırada aile meseleleri baş gostermiş ve eşi kendisini terk etmiştir. 1818 yılı Ekim ayında yeniden evlenir ve bu duğune Stalin de katılır. 1918 sonlarında Stalin tarafından Moskova’ya cağrılır. Stalin, kendisine Trocki’nin yardımcısı mevkiindeki, Merkezî Musluman Askerî Birliğinin başkanlık gorevini verir.

Dort başlı bu oluşumun; Lenin, Stalin, Trocki ve Sultan Galiyev… onemli isimlerinden birisi olur. Bir sure sonra bu isimlerden sadece birisi, butun dizginleri ele alarak butun gucu kendinde toplayacaktır. Stalin!

Kısa zaman sonra ani bir kararla başında olduğu “Musluman Askerî Birliği” ihtiyac kalmadığı gerekcesiyle feshedilir. Bu Galiyev’in ilk hayal kırıklığıdır. 3 Kasım 1919 yılında Moskova’da Musluman halkları topladığı bir kurultayda “Yaşasın Tatar Başkurt Cumhuriyeti” diyerek bu Turk Cumhuriyetinin kurulmasını onaylar.
Tatar Başkurt Cumhuriyeti onun icin hayatidir. Kazan’da ilk yaptığı şeylerden birisi Kazan Hanbikesi Suyunbike’nin heykelini dikmektir ve bu Ruslara cok anlamlı bir mesajdır!

Kısa bir zaman sonra bu kurultay, Lenin başkanlığında toplanan politburo tarafından iptal edilir. Butun doğu illeri vekilleri tarafından merkezî buronun başkanı secilmiş olmasına rağmen Galiyev, Baku kurultayına gonderilmez.
Sultan Galiyev, artık Bolşevikler tarafından istenmeyen adamdır!

Stalin, sinsi tuzaklarla kendisini aldatır ve ihanet eder. Doğu toplumlarının ozgurluğu icin Stalin ile cok ciddi mucadeleler icine girse de talih kendisinden yuz cevirir. Tutuklanıp zindana atılır ve zindanda kaldığı zamanlarda butun carenin sınıf nazariyesinde değil, sosyalizmde değil asıl Turk birliğinde olduğunu anlar...

Zindan zindan gezdirilir. Ağır işkencelere maruz kalır. Oğlu bir akıl hastanesine kapatılır, kızı zorla intihara zorlanır, eşi ise kayıptır...

Hasılı bugun kimileri kendisine Turancı, kimileri de komunist demeye devam ediyor.

Peki sizce hangisidir?..