(NEŞRÎ
Fetihten once İstanbul ancak olu bir şehirdi. FÂtih Mehmed onu, tekrÂr siyÂsî ve iktisÂdî bir imparatorluk merkezi yapmak icin buyuk bir enerjiyle calıştı; bunun neticesinde, şehrin yeniden inşaasında olduğu kadar hızla iskÂn edilmesinde de hayli mesÂfe katetti.
Cok sayıda kaynaktan elde ettiği guclu delillere dayanan A. M. Schneidert. İstanbul'un, 1204?te Latinler tarafından işgÂlinden sonra nasıl uzun bir gerileme donemine girdiğini, işgÂl suresince nasıl bir koy durumuna geldiğini, bağların ve tarlaların şehir surları icindeki geniş bir sahaya nasıl yayıldığını gosterir. Osmanlılar tarafından zaptından once şehrin nufûsu, Âzamî 50.000 olarak tahmin edilmekteydi. 1454?te Patrik yapılan Scholarios, İstanbul?u o zaman «buyuk bir kısmı boş, yoksullukla perişan olmuş harÂbe bir şehir» olarak tasvir eder.
