Jules Verne?in Yaşamı uzerine sorular ve yanıtları

1-Jules Verne nerede, ne zaman doğdu?

Jules Verne 8 Şubat 1828?de Fransa?nın Nantes kentinde, Feydeau Adası?nda doğdu. Tam adı Jules Gabriel Verne?dir. Provence kentindeki hukukcu bir sulaleden gelen avukat babası Pierre Verne?le Broton ve İskoc kokenli annesi Sophie Allotte de la Fuÿe?nin beş cocuğundan ilkiydi. Jules?den sonra 1829?da Paul, 1836?da Anna, 1839?da Mathilde ve 1842?de Marie doğdu.


2-Yazma yeteneği, Verne?e ana ya da babasından mı gecti?

Babası Pierre Verne de, annesi Sophie Allotte de la Fuÿe de edebiyata yonelik ozel bir eğilim taşımıyordu. Pierre Verne?nin gencliğinde şarkı sozleri yazdığı biliniyordu, ama o bunun reklam edilmesinden kacınmıştı. Şarkıları yalnız aile icinde soyleniyordu ve cok azı basılmıştı. Aslında baba Verne, oğlunun yazar değil avukat olmasını ve bayrağı kendisinden devralmasını istiyordu. Bu nedenle Jules?u Paris?te hukuk okumaya yonlendirdi.


3-Jules Verne une kavuşmadan once ne tur yapıtlar yayınladı?

Verne gencliğinde pek cok şey yazdı. Bunlar arasında şiirler (hem de cok sayıda), kısa oykuler, oyunlar ve şarkı sozleri vardı. Coğu Paris?te cıkan Musée des familles adlı dergide yayınlandı. Yıllar sonra Verne unlenmeye başlayınca bu oyku ve oyunların buyuk bir bolumu ?yayıncı tarafından secilmiştir? notuyla, tanınmış kitaplarının kimilerinde yer aldı. Yakınlarda şiirlerinin ve şarkı sozlerinin toplandığı bir kitap da yayınlandı.


4-İlk romanı yayınlandığında Jules Verne kac yaşındaydı?

Jules Verne, ilk romanı Balonla Beş Hafta Ocak 1863?de yayınlandığı zaman 35 yaşına gelmişti. Bu romanı 1862?de yazmış ve Paris?teki yayıncıları tek tek dolaşmaya başlamıştı. Bir sure sonra zamanın unlu yayıncılarından Hetzel?e ulaştı ve Un voyage dans les airs [Havada Bir Gezi] diye adlandırdığı romanı ona verdi. Hetzel, Verne?e metnin yayınlanabilmesi icin gerekli değişiklikleri yaptırdı. Kitap yayınlanır yayınlanmaz buyuk bir ilgi gordu. Verne artık yeni bir alana adım atmıştı: Coğrafya ve Bilimin Edebiyatı.


5-Jules Verne evli miydi? Cocukları oldu mu?

Evet, evliydi. Adı Honorine Deviane (kızlık adı Morel) olan eşi, iki cocuklu bir duldu. Verne 20 Mayıs 1856?da bir arkadaşının duğununde bulunmak uzere Amiens?e gitmişti. Honorine?le orada tanıştı. Sekiz ay sonra, 10 Ocak 1857 evlendiler ve bir sure kalacakları Paris?e gittiler. Dort yıl sonra, 3 Ağustos 1861?de Verne?in tek cocuğu olan Michel doğdu.


6-Jules Verne hangi ulkelere gitti?

1859?da, arkadaşı Aristide Hignard?la birlikte İngiltere ve İskocya?ya gitti. Gezi programı şoyleydi: Bordeaux, Liverpool, Edinburgh, İskocya, Londra, vd. Yakınlarda yayınlanan Geri Geri İngiltere?ye adlı romanın esin kaynağı bu gezi olmuştu

Jules Verne 1861?de yine Hignard?la birlikte İskandinavya?ya, ozellikle de Norvec ve Danimarka?ya gitti. O gezideyken, eşi Honorine oğulları Michel?i doğurdu.

1867?de, Jules Verne ve kardeşi Paul, Great-Eastern gemisiyle Amerika Birleşik Devletleri?ne gittiler. Yalnızca birkac gun kaldıkları bu ulkede New York?u ve Niagara cavlanını gezdiler. Verne, Amerika izlenimlerini Yuzen Şehir?de anlatır.

1872?de Londra ve Woolwich?e gitti.

1871-1873 yıllarında Hetzel?in davetlisi olarak Jersey, Guernsey ve Sark?a gitti.

1876?da İngiltere kıyılarını dolaştı.

Verne 1878?de yatı Saint-Michel III?le uzun bir geziye cıkarak Lizbon, Tanca, Cebelitarık ve Cezayir?i dolaştı.

1879?da yine Saint-Michel III?le İngiltere ve İskocya?ya gitti. Yarmouth, Edinburgh ve Dover?la Hebrid adalarını vd. ziyaret etti.

1880?de İrlanda, İskocya ve Norvec?e gitti.

1881?de Saint-Michel III?le bu kez Hollanda, Almanya ve Danimarka?yı gezdi. Paul Verne bu geziyi Rotterdam?dan Kopenhag?a adlı kısa oykusunde anlattı.

Verne 1884?de Saint-Michel III?le Akdeniz?de bir geziye cıkarak Cezayir, Malta, İtalya ve diğer ulkeleri dolaştı.

1887?de, Belcika ve Hollanda?da bir turneye cıkarak, dinleyicilere Sıcan Ailesi adlı oykusunu okudu.

Saint Michel III


7-Jules Verne nerelerde yaşadı?

Jules Verne gencliğini Nantes?da Feydeau Adası?nda gecirdi. Ailesinin Chantenay?da kente yakın bir evi daha vardı. 1847?de hukuk okumak uzere Paris?e gitti. Evlendikten sonra eşiyle birlikte birkac yıl Paris?te kaldı. Sonra (artık Paris?in bir bolgesi olan) Auteuil?e ardından Le Crotoy?a taşındılar. Jules Verne 1871?de yaşamının geri kalanını gecireceği Amiens?e yerleşti. Boulevard Guyencourt 23?te (1871-1873), Boulevard Longueville 44 (1873-1882) ve Rue Charles-Dubois 2?de (1882-1900) oturduktan sonra Boulevard Longueville?e dondu ve 1905?te olunceye kadar orada yaşadı.
Rue Charles-Dubois 2?de



8-Jules Verne oturduğu kentin toplumsal yaşamına bir katkıda bulundu mu?

Jules Verne 1888?de Amiens Kent Meclisi uyeliğine secildi. Tiyatrolar, okullar ve şehircilik gibi kulturel sorunlarla ilgilendi. 1889?da Belediye Sirkini kurdu. 1892, 1896 ve 1900 donemlerinde de Meclis uyeliğine yeniden secildi.




9-Jules Verne Yahudi aleyhtarı mıydı?

Evet, ama onun yaşadığı donemdeki yazarların hemen hemen tumu oyleydi. Yahudiler, Almanlar, Hintliler ve diğer ırklar aleyhinde sozler soylemek olağan sayılıyordu. Yahudiliği aşağılayan karakterler de 19. yuzyıl edebiyatının olağan ozelliklerindendi. Verne?in zamanındaki katolik ve burjuva toplumu herkese bu yonde duşunmeyi oğretiyordu. Coğu kişi Verne?i savunmak icin, onun, donemindeki oteki yazarlar kadar Yahudi aleyhtarı olmadığını ileri surmuşlerdir. Verne?in Yahudi aleyhtarı olarak tanınması, genellikle Hector Servadac adlı romanındaki Isac Hakhabut tipinden kaynaklanmaktadır. Verne icin kullanıldığı bağlamda, ?Yahudi aleyhtarı? teriminin İkinci Dunya Savaşı?ndan sonra kazandığı ?oldur ve yok et? anlamını icermediğini belirtmekte yarar vardır.


10-Verne?in on bir yaşında evden kacıp bir gemiye binerek denizaşırı yolculuğa cıktığına dair bir hikaye var. Bu gercek midir?

Verne?in cocukken, aşık olduğu kuzeni Caroline?e mercan bir gerdanlık getirmek icin Karayiplere gitmek uzere, uc direkli Coralie gemisinde kendisine bir yer satın almış olduğu cok eskiden beri soylenmektedir. Bu hikaye ilk kez Verne?in, Marguerite Allotte de la Fuye tarafından yazılan yaşamoykusunde yer almışsa da bir sure once uydurma olduğu anlaşılmıştır. Yazarın verdiği ayrıntıların hic biri mumkun gorunmediği gibi, hikayeyi iki değişik bicimde anlatmıştır. Yine de bu efsanede bir gerceklik payı bulunabilir, cunku Volker Dehs?in aktardığı 1909 tarihli bir kaynağa gore Paul Eudel, Jules Verne?in 11 yaşında iken bir kayıkla, Karayiplere gitmekte olan Octavie adlı gemiye ulaşmaya calıştığından soz etmiştir.


11-Verne?in hic seyahat etmediğini ve tum kitaplarını hayalgucune dayanarak yazdığını duydum. Bu mumkun mu?

Bu soylentinin ne zaman cıktığı kestirilemiyor, ama gercek dışı olduğu kesindir. Verne cok seyahat etmiş bir kişidir. Bu sayfada B6 numaralı sorunun yanıtında Jules Verne?in gezdiği ulkelerin listesini bulabilirsiniz. Bununla birlikte, Verne romanlarının coğunu her gun okuduğu ceşitli gazetelerden edindiği verileri kullanarak yazmış, boylelikle hic gormediği ulkelerin kimi bolgelerini ayrıntılı olarak anlatabilmiştir.


12-Verne?in bazı ulkelere yaptığı gezilerin, romanlarına esin kaynağı olduğu soyleniyordu. Son zamanlarda, bu soylentinin tumuyle yanlış olduğu ileri suruldu. Bu iddiaların aslı nedir?

Bu iddia ceşitli ulkelerde mevcuttur. Bazı kişiler, Verne?in kendi ulkelerini gezerken bir roman konusunda esinlendiğini ileri surmuşlerdir. Bu ulkeler arasında Slovakya, İsvicre ve Turkiye de vardır. Ne var ki Verne bu uc ulkeye hic gitmemiştir. Bu soylentiler, buyuk olasılıkla Verne?in dunyada ele aldığı her bolgeyi cok canlı bir bicimde tasvir etmiş olmasından kaynaklanmaktadır.


13-Verne?in mezarını yeni ziyaret ettim. Mezar taşında yazılı olduğunu duyduğum ?Olumsuzluğe ve sonsuz gencliğe doğru? ibaresini goremedim. Oyleyse, bu yazı nerede?

Bu, Jules Verne hakkındaki en yaygın efsanelerden biridir. Amiens?deki Madeleine mezarlığında bulunan mezarın taşında Jules ve Honorine?in adları yazılıdır. Ayrıca, yerel bir heykeltıraş olan Albert Roze tarafından yapılan ve mezara 1907 yılında dikilmiş olan bir heykel vardır. Bu heykelde Jules Verne mezarından kalkmakta ve sağ kolunu goğe doğru uzatmaktadır. Vers l?immortalité et l?eternelle jeunesse [Olumsuzluğe ve sonsuz gencliğe doğru], bu heykelin adıdır. Hicbir yerde yazılı değildir.


14-Verne, Rennes-le-ChÂteau?nun sırrına ilişkin bir şey biliyor muydu?

Hayır. Bu efsane Michel Lamy?nin yazdığı Jules Verne: initié et initiateur [Jules Verne: Bilgilendirilmiş ve Bilgilendiren] adlı kitabın yayınlanmasından sonra oluştu. Yazar, kitabında Jules Verne?in ozel bilgilere sahip gizli bir toplulukla ilişkisi olduğunu ve Clovis Dardentor adlı romanında Rennes-le-ChÂteau definesine ilişkin bazı ipucları verdiğini kanıtlamaya calışmıştı.


Jules Verne?in Yapıtları uzerine sorular

1-Ongorulerinden bazılarını belirtir misiniz?

Jules Verne?in bir kÂhin olarak gosterilmesinden pek hoşlanmıyoruz. Bildiğiniz gibi, ongorude bulunmakla tanımlama arasında bir ayrım vardır. Ongoru, henuz gercekleşmemiş bir şeyden soz etmek; tanımlama ise daha once başkaları tarafından anlatılmış, tanımlanmış bir şeye gondermede bulunmaktır. Aşağıda, Jules Verne?in kitaplarında yaptığı ve sonraları ongoru olarak nitelenen en unlu tanımlamalardan bazılarını bulacaksınız:

*Denizaltı: Denizler Altında Yirmi Bin Fersah yazılmadan once de denizaltı vardı. Verne?in romanındaki aracla aynı adı taşıyan Nautilus, İngiliz mucit Robert Fulton tarafından 18. yuzyılın sonunda Paris Directoire?ına sunulmuştu.

*Balonla seyahat: Balonla ilk uzun mesafeli seyahat, Verne Balonla Beş Hafta?yı yazdıktan bir kac yıl sonra gercekleşti. Ama ondan once de balonla yuzlerce kilometrelik seyahatler yapılmıştı.

*Faks: Yirminci Yuzyılda Paris yazılmadan once de faks vardı. Faks makinasının geliştirilmesini İskocyalı bir mucit olan ve buluşu icin kendisine 1843?te patent verilen Alexander Bain?e borcluyuz. Bain?in geliştirdiği ozgun tasarım, hÂl gunumuzdeki faksimile (ya da faks) makinalarının temelini oluşturmaktadır.

*Helikopter: Verne, Nadar tarafından kurulmuş olan havacılık kulubunun muhendis uyeleri Gabriel de la Landelle ve Gustave Ponton d?Amecourt?la Fatih Robur?u yazmadan once tanışmıştı. O sırada Ponton d?Amecourt, Robur?un Albatros?una cok benzeyen bir makinenin modelini coktan yaratmış bulunuyordu.

*Gezegenlerarası ve uzayda yolculuk: Hector Servadac?ta gezegenlerarası yolculuk yoktur, cunku yolcular başka gezegenlere gitmezler. Ustelik, başkalarının yanısıra Cyrano Bergerac da kitaplarından birinde roketle yapılan bir uzay yolculuğunu anlatmıştır.

*Elektrik motoru: Elektrik 18. yuzyılda keşfedilmiş ve edebî yapıtlarda geniş bir bicimde elekrikten soz edilmiştir. İlk elektrik motoru 1821 yılında Michael Faraday tarafından yapılmıştı.

*1969?da Ay?a ilk insanı indiren Apollo projesi: Verne, Dunyadan Aya ve Ayın Etrafında adlı romanlarında, ici kabin olarak kullanılan bir mermiyle Ay?ın cevresinde yapılan bir ucuşu anlatmıştı. Ama benzer oykuleri ondan once anlatan pek cok kişi vardı. Orneğin Murtagh McDermott Aya Yolculuk?ta (1728), Achilles Eyraud Venus?e Yolculuk?ta (1865) arac olarak roket kullanmışlardı.

*Adolf Hitler?in yaşamı: Begumun 500 Milyonu?nda anlatılan Herr Schultze, Adolf Hitler?e olağanustu bir benzerlik gostermektedir. Ama bunun ne kadarı Andre Laurie?nin hayalgucunun urunuydu? Cunku ozgun metnin Laurie?ye ait olduğu, Verne?in bu metin uzerinde değişiklikler yaptığı biliniyor.


2-Jules Verne?in ongorude bulunduğu sanılan, ama gercekte ongormediği şeyleri belirtir misiniz?

Aşağıda Jules Verne?in ongorduğu sanılan ama gercekte hicbir kitabında soz etmediği şeylerin bir listesini bulacaksınız:

*Televizyon: Verne?in kitaplarında modern TV alıcılarını uzaktan yakından andıran hicbir şey yoktur.

*Otomobil: Tarih kayıtları ilk otomobili 1769 yılında Nicolas Cugnot?nun yaptığını belirtiyor. Verne otomobillerden hic soz etmemiştir.

*Atom bombası: Roch yıldırımı (fulguratoru) cok guclu bir patlayıcıydı ama atom bombasıyla en ufak bir ilgisi yoktu. Disney?in Denizler Altında Yirmi Bin Fersah filminden sonra, Verne?in atom bombasını ongorduğu yolunda yanlış bir inanc belirdi. "Bu inanc nukleer enerjiyle calışan denizaltıdan yola cıkarak atom bombası cıkarımı yapılmasıdır. Zamangezgini yorumu"

*Bilgisayar: Jules Verne?in yapıtlarında bilgisayarları ongoren hicbir şey yoktur. Bilgisayar derken tum kasalı ve kişisel bilgisayarların turediği cift bileşkenli Von Neumann makinesini kastediyoruz.

*Sinema: Karpatlar Şatosu?nda La Stilla?nın goruntusu hareketli değildir. "Goruntu aktarımı soz konusu olduğunda sinema ve Tv bir adım otededir. Zamangezgini yorumu"

*İnternet: Uskurlu Ada?da Verne, yuzen adayı ABD?nin Doğu Kıyısı?na bağlayan bir hattan soz etmişti. Ama bu sıradan bir telgraf hattıydı.


3-Yirminci Yuzyılda Paris neden Jules Verne?in olumunden 130 yıl sonra yayınlandı?

Jules Verne bu kitabı 1863?te yazdı. Metni yayıncısı Hetzel?e verdi. Ancak Hetzel kitabı yayınlamayı reddetti. Verne?e romanın konusunun fazlasıyla kotumser olduğunu, yayınlandığı takdirde yazarlık saygınlığına cok ağır bir zarar verebileceğini soyledi. Hetzel?in romanı yayınlamamasının nedeni budur. Bunu uzerine Verne romanı evrakları arasına kaldırdı. Verne uzmanları romanın varlığını biliyorlardı, ancak yazma ortada yoktu. Oysa aile yazmayı saklamıştı. Yazma 1990 yılında Verne?nin torununun torunu tarafından bir şans eseri bulundu. Michel?in boş sandığı, ustelik anahtarını da yitirmiş olduğu bir kasadan cıkan kitap 1994 yılında Fransa?da Hachette tarafından yayınlandı ve buyuk bir ilgiyle karşılandı.



4-Jules Verne?in bir dizi yapıtına Olağanustu Geziler ana başlığını kim, neden verdi?

Diziye bu adı veren Verne?in yayıncısı Jules Hetzel?dir. Verne?in uc romanı yayınlanmış ve başarılı sonuclar alınmıştı. O sırada Hetzel?in aklına genel bir dizi başlığı bulmak geldi. Hetzel, Kaptan Hatteras?ın Gezileri ve Seruvenleri?ne yazdığı ondeyişte Verne?in Olağanustu Geziler dizisiyle ?cağdaş bilimin ulaştığı coğrafya, jeoloji, fizik ve astronomi bilgilerinin tumunu ozetlemeyi ve eğlendirici ve renkli bir uslupla ... evrenin tarihini anlatmayı? amacladığını belirtti.


5-Olağanustu Geziler?den ilki hangisiydi?

Hetzel?in dizinin adını bu kitapta duyurduğu gozonune alındığında, Olağanustu Geziler?in ilk oykusu Kaptan Hatteras?ın Gezileri ve Seruvenleri?dir.


6-Phileas Fogg, Londra?ya donduğunde girdiği iddiayı yitirdiğini sanıyordu. Nasıl oldu da kazandı?

Phileas Fogg dunya gezisine 2 Ekim 1872?de başladı. Londra?dan akşam saat 8:45?te ayrıldı ve Doğu yonune gitti. Dunyanın cevresinde bircok ulkeden gectikten sonra, kendi hesabına gore 21 Aralık akşamı 8:50?de Londra?ya ulaştı. Yani beş dakikalık bir gecikmeyle. Bu nedenle iddiayı yitirdiğini sandı. Ama sonunda, Londra?ya gercekte 79 gun sonra, 20 Aralık akşamı saat 8:50?de ulaştığını ve iddiayı kazandığını anladı. Cunku, farkında olmadan bir gun kazanclı cıkmıştı. Doğu yonunde giderken gectiği her derecede dort dakika kazanıyordu. Dunya?nın cevresinde 360 derece olduğuna gore 360×4=1440 dakika, yani 24 saat yapar!


7-Jules Verne?in dunyada en cok tanınan iki yapıtı hangileridir?
,
En cok tanınan iki yapıtı Deniz Altında Yirmi Bin Fersah ve Seksen Gunde Devrialem?dir. Bu yapıtlar sahneye, sinemaya ve televizyon dizilerine uyarlamış, dunyadaki bircok dile cevrilerek tekrar tekrar basılmıştır.



8-Verne?in oykuleriyle Herbert George Wells?inkiler arasındaki fark nedir?

Jules Verne esas olarak seruven oykuleri, Wells ise bilimkurgu oykuleri yazıyordu. Wells bilimkurgunun ?gercek babası?dır. Verne yarattığı makinaları zamanının bilgilerine dayanarak tarif ediyor, bir duşunceyi ya da bilgiyi olgunlaştırıp geliştiriyor; buluşlarını gayet guzel ve tum ayrıntılarıyla acıklıyordu. Wells ise zamanının hicbir bilimsel bilgisine dayanmayan, varolmayan maddelerden yapılan makineler uyduruyordu. Wells?in oykulerindeki olgular ve olaylar da doğru durust acıklanmıyordu. Bu nedenle onun oykuleri yalnızca bilimkurgudur.


9-Jules Verne?in hangi romanları dava konusu oldu?

Verne, başarısı nedeniyle iki başarısız ve kızgın yazarın suclamalarına muhatap olmak zorunda kaldı. Bunlardan ilki, Seksen Gunde Devrialem?i Verne?le birlikte yazdığını ileri suren Edouard Cadol?du. Cadol, roman yayınlanmadan once bir oyun taslağı uzerinde Verne?le kısa suren ve başarısız bir ortak calışma yapmıştı.Sonunda iş mahkemeye gitmedi, ama Cadol, oyun uzerinde Verne kadar hak elde etti.

Arzın Merkezine Seyahat?in yayınlanmasından sonra, Verne bu kez, René de Pont-Jest adıyla bazı kısa oykuler yayınlamış olan Léon Delmas tarafından suclandı. Delmas, Verne?in La tête de Mimer adlı kısa oykusunu caldığını iddia ediyordu. Verne, oykunun yayınlandığı dergiyi hic gormediğini soyledi. ?İntihal?, yalnızca Dunya?nın merkezine yolculuğa ilişkin bir rastlantıdan ibaretti. Pont-Jest ayın golgesini betimlerken, Verne guneşin golgesinden soz etmişti. Dava 1877?de goruldu ve Verne sucsuz bulundu.

Verne 1897?de yazdığı Bayrak Uğruna adlı romandaki mucit Thomas Roch?u yaratırken Fransız kimyacı Eugène Turpin?den esinlenmişti. Turpin, bir patlayıcı olan meliniti icat etmiş; bunu 1885?te Fransız hukumetine satmaya calışmış, ancak reddedilmişti. Romanda Roch, buluşu birkac hukumet tarafından geri cevrildikten ruhsal bunalıma giriyordu. Verne kardeşi Paul?e yazdığı mektuplarda romandan ya da Roch?tan sık sık ?le Turpin? diye soz etmişti. Gercekten de roman kişisi Roch, Turpin?e şaşırtıcı derecede benziyordu. Eugène Turpin, Verne aleyhine dava actı. Verne?i avukat Raymond Poincaré savundu. Dava sonunda Verne aklandı, ama kardeşine yazdığı mektuplar Roch?u gercekten Turpin uzerine kurduğunu kanıtlıyordu.


10-Jules Verne yazdığı tek edebi incelemede hangi yazarı ele almıştı?

Jules Verne?in 1864?te kaleme aldığı Edgar Poe ve Yapıtları başlıklı dort bolumluk yazı Musée des familles dergisinde yayınlandı. Verne, bu yazıda unlu Amerikalı yazar Edgar Allan Poe?nun yapıtlarının derinlikli bir cozumlemesini yapıyordu. Aslında, Verne?in romanı Buzdan Sfenks, Poe?nun Arthur Gordon Pym?in Anlatısı adlı oykusunun devamıydı. Ayrıca, Verne?in unlu romanı Seksen Gunde Devrialem?i, Poe?nun Bir Haftada Uc Pazar adlı oykusunden esinlenerek yazdığı soyleniyordu. Arzın Merkezine Seyahat, Jangada ve hatta Kaptan Grant?ın Cocukları romanlarında onemli bir rol oynayan şifreler ya da gizli mesajların da esin kaynağı Poe?nun Altın Bocek oykusu olabilirdi.


11-Jules Verne?in filmi yapılan ilk romanı hangisiydi?

Georges Méliè?nin 1902?de cektiği Voyage dans la Lune [Ayın İcinde Yolculuk]. Méliè, bu filmi Verne?in Aya Seyahat romanından esinlenerek yapmıştı.



12-Elimde ondokuzuncu yuzyılda yayınlanmış eski bir ilk Amerikan baskısı var. Değeri nedir?

Bilemiyoruz. Değişebilir. Bu değer ceşitli şeylere bağlıdır. Orneğin kitabın durumu (yeni ya da kullanılmış olması), baskının turu, vb... Ayrıca her eski kitap ilk baskı sayılmaz. Ozgun ya da ilk baskı terimlerinin cok kesin anlamı vardır. Orneğin, Jules Verne?in yazdığı bir kitabın ozgun baskısı ilk resimli baskısıyla aynı değildir. Daha iyi bilgi edinmek icin bulunduğunuz yerdeki eski kitapcıya başvurmanızı oneririz.


13-Elimde Clovis Dardentor?un Jules Verne tarafından imzalanmış bir nushası var. Değerli bir kitap sayılır mı?


Hayır. Bu imza romanın tum nushalarında basılıdır. Clovis Dardentor?un Hetzel tarafından yayınlanan 1?e 8 resimli baskısının ilk sayfasında Jules Verne?in basılı imzası vardır. Verne bu kitabı uc torununa adamıştı.



14-Jules Verne yapıtlarından birini yazarken herhangi bir kimseyle ortak calışma yaptı mı?

Evet. Romanlarından bazılarını oyunlaştıran Adolphe d?Ennery?yle birlikte calıştı. Unlu Gezilerin ve Gezginlerin Tarihi?ni yazarken de Gabriel Marcel?le işbirliği yaptı. Marcel Paris Ulusal Kitaplığında gorevliydi. Verne Fransızcadan başka dil bilmiyordu. Oysa gereksinim duyduğu bilgilerin coğu yabancı dillerde yazılmış kitaplardaydı.Bu nedenle Marcel?le birlikte bir calışma duzeni kurmaları zorunluydu. Verne Yerkurenin Ekonomik ve Bilimsel Fethi?ni yazarken de birlikte calıştılar. (Ama kitap bitirilmedi.) Ayrıca, Verne?in Olağanustu Geziler dizisinden olmayan Cynthia?nın Enkazı adlı romanı André Laurie?yle birlikte yazdığı soylenmiştir. Ancak son zamanlarda Laurie?nin yalnızca bir onaylama calışması yaptığı ve adının ticari amacla eklendiği ileri surulmuştur. Bundan once Verne, André Laurie tarafından yazılmış iki metni baştanbaşa değiştirmişti. Bu iki metin daha sonra Jules Verne imzasıyla yayınlanan iki romana donuştu: Beş Yuz Milyonluk Miras ve Cenup Yıldızı. Théophile Lavallée Fransa ve Kolonilerinin Resimli Coğrafyası?nı yazarken, Verne onunla birlikte calıştı. Lavallée 1866?da olduğunde yalnızca kitabın girişini yazmıştı. Hetzel, yapıtı Jules Verne?in tamamlamasını istedi. Bu konuda eksik bir yan bırakmamak icin, Verne?nin bazı romanlarını yazarken cok sayıda kişiden ozel yardımlar aldığını belirtmeliyiz. Bu yardımcıların kimileri biliniyor. Orneğin ikisi de matematikci olan Henri Garcet (Verne?in kuzeniydi) ve Albert Badoureau. Aya Seyahat?taki ayrıntılı hesapların tumu Garcet tarafından yapılmıştı. Badoureau ise Ne Altı Var Ne Ustu?nun yazılmasına yardımcı oldu. Jules Verne, deniz ve denizciklikle ilgili tum romanlarında kardeşi Paul?le birlikte calıştı. Son olarak, yayıncı Hetzel, Verne?in surekli yardımcısı sayılabilir.Tum metinleri ilk okuyan Hetzel?di. Birbirlerine yazdıkları mektupların (yayına hazırlanmaktadır) iceriği ve ozgun yazmaların cozumlenmesi Hetzel?in pek cok oneride bulunduğunu, hatta ozgun yazmaları derinden etkileyen değişiklikler dayattığını gostermektedir.


15-Jules Verne?in uc romanında tarih celişkileri buldum. Hatanın kaynağı nedir?

Hata soz konusu değil. İlk bakışta, uc romandaki (Kaptan Grant?ın Cocukları, Deniz Altında Yirmi Bin Fersah ve Esrarlı Ada) olayları cakıştırmaya calışırken Jules Verne hata yapmış gibi gorunmektedir. Kaptan Grant?ın Cocukları?nda oyku, 1864 ve 1865 yıllarında gecer. Oykunun sonunda Ayrton, 1865 Martında bir adada terkedilir. Esrarlı Ada?da oyku, 1865 ve 1869 yılları arasında gecer. Cyrus Smith ve arkadaşları Ayrton?u 1866 Aralığında bulurlar. Ayrton onlara, adaya on iki yıl once, yani 1854?te bırakıldığını soyler. Oykusunu anlatırken olayı 1854 ve 1855 yıllarına koyar ve terkediliş tarihini daha da kesinleştirip 18 Mart 1855 olarak verir. Bu tarih, Kaptan Grant?ın Cocukları?nda verilen tarihten on yıl oncedir. Yine Esrarlı Ada?nın sonunda yani 1869?da, Cyrus Smith Nemo?ya kendisini tanıdığını soyler; cunku Aronnax?ın Nautilus?la yolculuğu sırasında yazdığı kitabı okumuştur. Bunun uzerine Nemo, soz konusu kişinin Nautilus?tan on altı yıl once ayrıldığını belirtir. Bu da bizi 1853?e goturur. Oysa Deniz Altında Yirmi Bin Fersah?ta olay 1866?da gecer.Gercek şu ki, hem Hetzel hem de Verne bu celişkileri zaten biliyorlardı. Esrarlı Ada?nın ozgun Fransızca baskısında, iki dipnot vardır. Bu dipnotlarda ?yayıncı? hem Kaptan Grant?ın Cocukları?nda hem de Deniz Altında Yirmi Bin Fersah?ta tarih tutarsızlıkları bulunduğunu kabul eder.İlk dipnot ikinci cildin XVII. bolumundedir (Ayrton?un oykusunu Cyrus Smith?e anlattığı bolum). Dipnotta, Ayrton?un anlattığı olayların Kaptan Grant?ın Cocukları adlı onceki bir oykuden alındığı anımsatılır ve okurun, gercek tarihlerin zamanında neden verilmediğini anlayacağı ifade edilir. İkinci dipnot ucuncu cildin XVI. bolumundedir (Nemo?nun oykusunu anlattığı bolum). Bu dipnotta da Deniz Altında Yirmi Bin Fersah?la Esrarlı Ada arasındaki tarih celişkileri kabul edilir ve okurdan ikinci ciltteki dipnota bakması istenir.


Jules Verne
(8 Şubat 1828 -24 Mart 1905)
Fransız Edebiyatı



Jules Verne 8 Şubat 1828?de, Fransa'nın bir kıyı şehri olan Nantes'da doğdu. Orta oğrenimini doğduğu şehirde yaptı. Babası dÂva vekiliydi. Oğlu kendisinin yerine gecsin istiyordu. Bunun uzerine Jules Verne 1848 yılında, hukuk tahsili yapmak icin Paris'e gitti. Fakat hukukcu olmak niyetinde değildi. Tiyatro piyesleri yazmak, meşhur olmak istiyordu. Onun icin birkac edebî salona devam etti. Buyuk romancı Alexandre Dumas ile arkadaşlık kurdu. İlk tiyatro eseri 12 Haziran 1850?de, Dumas'nın sahibi olduğu bir tiyatroda oynandı.
Beri yandan Jules Verne hukuk tahsilini tamamladı, fakat dÂva vekili olarak babasının yerine gecmeyi reddetti, kendisine iş aramağa başladı. Boyuna Millî Kutuphane 'ye gidiyor, yeni keşiflerle ilgili kitapları okuyordu.
O sıralarda Jules Verne, Jacques Arago adlı bir seyyah ve kÂşifle tanıştı. Bu adamın evine bircok başka sey- yahlar, coğrafyacılar geliyordu. Boylece Jules Verne'in hayalinde uzak diyarların, insan ayağı basmamış toprak- ların kapıları acılmış oldu.
Beri yandan Jules Verne, Lirik Tiyatro 'da sekreter sıfatıyla iş buldu. HikÂyeler, bir tarihî roman, bir operet yazdı.
Boş vakitlerinde harıl harıl coğrafyaya, fiziğe, matematiğe calışıyordu. Fennî romanlar yazmayı tasarladığı icin, bu ceşit kitaplara uygun bir dil edinmeğe uğraşmaktaydı.
Jules Verne 10 Ocak 1857?de evlendi. O sıralarda cok para sıkıntısı cekmekte olduğu icin borsa acenteliği yapmağa başladı. Her sabah saat beşte kalkıp ona kadar yazı yazıyor, gunun geri yanını da borsada geciriyordu. Onun borsa acenteliğinden soz edenler: ?İyi işlerden cok, iyi nukteler yaptığını? soylerler.
1863 yılı Jules Verne'in hayatında bir donum noktası oldu. Kitapcı Hetzel, ?Balonla Beş Hafta Yolculuk? adlı ilk fennî seyahat romanının musveddelerini okudu, pek beğendi. Hetzel 'in seziş hassası cok buyuktu. Okuyucuların artık romantik eserlerden, ağlamaklı şiirlerden, tarihî romanlardan usandığını, yeni yeni şeyler aradığını anlamıştı. Jules Verne'le hemen bir sozleşme yaparak onu kendi yayınevine bağladı. Bu sozleşme ile yazar, yirmi yıllık bir sure boyunca her yıl iki cilt fennî roman, ya da daha kısa bir sure icinde 40 cilt fennî roman yazmayı taahhut ediyordu. Cilt başına da o zamanın parasıyla 10.000 altın frank yazı ucreti alacaktı.
?Balonla Beş Hafta Yolculuk? adlı roman hemen başarı kazandı, butun Avrupa dillerine cevrildi. Jules Verne tam kırk yıl suren bir calışma devresi boyunca muazzam bir kulliyat yazdı ve eserleri, modern fennî romanın başlangıcı oldu. Bugun bile buyuk kucuk bircok kimseler bu romanları buyuk bir zevkle okurlar. Cocukluğunda herkes bunlardan birkac tanesini okumuştur ve başlıkları hÂl hatırındadır. İşte birkac tanesi : ?Seksen Gunde DevriÂlem?, ?Kaptan Hatteras'ın Maceraları?, ?Arzın Merkezine Yolculuk?, ?Aya Yolculuk?, ?Kaptan Grant'ın Cocukları?, ?Deniz Altında 20.000 Fersah?, ?İki Sene Mektep Tatili?, ?Michel Strogoff ?...
Kitapcı Hetzel, yazarla yaptığı ilk sozleşmeyi tam beş defa yeniledi; her seferinde de icine onun icin daha parlak şartlar koydu.
Jules Verne'in en cok para getiren iki eseri , ?Seksen Gunde DevriÂlem? le ? Michel Strogoff ? oldu. Yazar, edindiği kazancta Saint Michel adında yeni bir yat satın aldı, 1886 ya kadar bununla bircok geziler yaptı.
1872 de Jules Verne, karısının doğduğu şehir olan Amiens'e yerleşti.Yorulmak bilmeden calışıyor, yeni yeni eserler veriyor, cok para kazanıyordu. Son nefesine kadar da calışmağa devam etti. 1905?te her yanına inme indi. Tavandan sarkan bir ipe tutunarak yatağında bir yandan obur yana donebiliyordu. Artık seksenine yaklaştığı halde kafası hÂl işlekti. O halinde bile calışmaktan geri durmuyordu. Nihayet 24 Mart 1905 gunu hayata gozlerini yumdu.

SEKSEN GUNDE DEVRİÂLEM
Jules Verne'in dunya capında başarı kazanan romanı, 1873?te yazdığı ?Seksen Gunde DevriÂlem? oldu. Bu kitabı o devrin unlu gazetesi ?Le Temps? tefrika ediyordu. Bu yuzden gazetenin satışı birden yukseldi. Amerikan basınının muhabirleri romanın yeni safhalarını her gun gazetelerine telgrafla bildiriyorlardı.
Roman 2 Ekim 1872 gunu Londra'da başlar. Başlıca kahramanı, Phileas Fogg adında, saat gibi muntazam bir İngiliz centilmenidir.
Phileas Fogg yanına bir Fransız uşak almıştır. Adı Jean Passepartoat olan bu uşak, cok acıkgoz bir delikanlıdır.
Phileas Fogg her akşam yemeğini, centilmenlerin devam ettikleri bir kulupte yemektedir. O gunun akşamı sohbet konusu şudur : ?Dunyayı seksen gunde dolaşmak mumkun mudur, değil midir?? Phileas Fogg: ?Mumkundur,? der ve o zamanın parasıyla dort bin İngiliz lirasına arkadaşlarıyla bahse tutuşur. Sonra uşağını da yanına alıp o gunun akşamı saat 8.45?te yola cıkar.
Fakat aksilik bu ya: Tam o sırada İngiltere Bankasından 55.000 İngiliz lirası gibi cok buyuk bir para calınmıştır. Polis Phileas Fogg'un boyle apartopar yola cıktığını gorunce ondan şuphe eder. Fakat elinde delil olmadığından, onu hemen tevkif edemez, bir polis hafiyesini iki yolcunun peşine takar.
Efendi ile uşak vapura binip Suveyş, oradan da Bombay yolunu tutarlar. Polis hafiyesi de hep peşlerindedir. Fakat Londra'dan beklediği tevkif muzekkeresi bir turlu gelmediği icin, Phileas Fogg'u tevkif edemez.
İki yolcu Bombay'dan Kalkuta'ya gideceklerdir. Fakat demiryolunun bir kısmı bozuk olduğundan, bir fil kiralarlar. Ona binerek yollarına devam ederler. Ormanlık bir yerden gectikleri sırada acayip bir kalabalıkla karşılaşırlar. Bu, bir cenaze torenidir. Bir mihrace olmuştur, cenazesi yakılacaktır. Fakat gelenek gereğince genc karısı da onunla birlikte diri diri yanacaktır.
Efendi ile uşağın bu hali icleri goturmez. Genc kadını kurtarmağa karar verirler. Bircok heyecanlı maceralardan sonra da kurtarırlar. Kadının adı Auda'dır, Hong-Kong'da hısımları vardır. Phileas Fogg genc kadını Hong-Kong'a goturmeğe karar verir. Bu sefer uc kişi oldukları halde yola cıkarlar. Hong-Kong İngiliz somurgesi olduğundan, polis hafiyesi Phileas Fogg'u orada tevkif etmek icin hazırlıklara girişir, fakat yine muradına eremez.
Yolcular genc dulun hısımlarını ararlar ama bulamazlar, bunun uzerine ucu birden Hong-Kong'dan Yokohama'ya gitmek uzere yola cıkarlar. Yine bircok heyecanlı maceralardan sonra Yokohama'dan San Fransisco'ya giden gemiye yetişirler, sonunda Amerikan toprağına ayak basarlar.
Phileas Fogg'un işi artık epey kolaylaşmıştır: Amerika'yı Batı'dan Doğu'ya doğru aşıp Atlantik'i gecerek tekrar Londra'ya varınca, dunyayı seksen gunde dolaşmış olacaktır. Polis hafiyesi tevkif muzekkeresini nihayet almıştır ama, Amerikan toprağında harekete gecmesine imkÂn yoktur.
Fakat aksilikler yine birbirini kovalar, yolcuların bindikleri trene kızılderililer saldırırlar, bir ara tren buzlu arazide yolda kalınca yolcular yelkenli bir kızakla yollarına devam ederler, fakat butun bu cabalamalardan sonra, kendilerini İngiltere'ye goturecek olan vapuru kacırırlar.
Bunun uzerine Phileas Fogg kendi hesabına bir vapur kiralayıp İngiltere'ye yaklaşmaktadır. Polis hafiyesi de ne yapar yapar, onların peşine takılmanın yolunu bulur. Fakat yolda vapurun komuru biter. Bu yuzden teknenin direklerini, kapılarını ve başka tahta Âksamını yakmak mecburiyeti ortaya cıkar. Nihayet uc yolcu yani Phileas Fogg, uşağı ve genc dul Liverpool'a varırlar. Bu- rası İngiliz toprağıdır ya, polis hafiyesi de elindeki tevkif muzekkeresine dayanarak Phileas Fogg'u tevkif eder.
80 gunun dolmasına pek az kalmıştır. Phileas Fogg yalnız bahsi kaybetmekle kalmıyacak, bu ıığurda varını yoğunu da kaybedecektir. Bereket versin o sırada bir telgraf gelir: İngiltere Bankasından 55.000 İngiliz lirasını calan hırsız nihayet yakalanmıştır. Onun icin Phileas Fogg serbest bırakılır, fakat bu hengÂmede Liverpool'dan Londra'ya gidecek olan ekspresi kacırır. Bu sefer de ozel bir tren kiralayıp yola cıkar, fakat nafile: Giriştiği bahse gore Phileas Fogg'un 21 Aralık gunu saat sekizi kırk beş gece kulupte arkadaşlarıyla buluşması lÂzımdı. O saatte bulunamaz, buna gore bahsi kaybetmiş demektir. Onun icin kulube gitmez, o gunu evinde kara kara duşunmekle gecirir.
Aynı zamanda da, olumden kurtardığı genc dula evlenme teklifinde bulunur. Genc kadın Phileas Fogg'un beş parasız kaldığını bilir ama bu teklifi kabul eder. Phileas Fogg da uşağını, nikÂhı kıyacak papazla konuşsun diye kiliseye gonderir. Ertesi gun hesapca bir pazartesidir. İkisi de o gun evleneceklerdir.
İşte o zaman beklenmedik bir şey olur: Papazı gormeğe giden uşak, soluk soluğa geri gelir. Efendisine: ?Maalesef evlenemeyeceksiniz, cunku yarın pazartesi değil, pazar,? der.
Phileas Fogg ilkin şaşalar, fakat hesap yapınca durumu kavrar: DevriÂlem yolculuğunu hep Doğu yonunde giderek yapmıştı ya. Boylelikle daima gunee karşı gitmişti. Her meridyeni aştıkca da gunler dort dakika kısalmış oluyordu. Dunyayı dolaşmak icin 360 meridyen aştığına, bunların her birini aşarken de dort dakika kazanmış olduğuna gore, toplam olarak 24 saat kazanmış bulunmaktaydı!
Efendi ile uşak bunun farkına vardıkları zaman, seksen gunun dolmasına topu topu on dakika kalmış olduğunu gorurler. Phileas Fogg hemen bir arabaya atlar, ruzgÂr hızıyla kulube yetişir. O sırada, bahse tutuştuğu arkadaşları saatlerine bakmaktadırlar. Beri yandan, dort bin İngiliz lirası kazanacaklarını duşunerek, hepsi hayatından pek memnundur. Fakat tam saat sekizi kırk beş gece kapı acılır, iceriye Phileas Fogg girer. Boylece bahsi kazanıp dort bin İngiliz lirasını alır, genc ve guzel dul Auda ile evlenerek mutlu bir hayat surer.