The Arrival by Shaun Tan
Shaun Tan?dan karakalem cizimlerden oluşan bir goc hikÂyesi. Uzun, sozsuz bir şiir. Tum benzerleri gibi huznu, yenilgiyi, şaşkınlığı ve kucuk de olsa umudu barındırıyor.
Karakalem bir tablo bu. Kahverengi-gri kentin bitişik nizam apartmanlarla dolu, ic daraltıcı bir bolumu gorunuyor. Kuşbakışı goruyoruz dar sokakları. Bacalar kırık dişler gibi uzanıyor kahverengi goğe.
İlk bakışta tekduze, birbirinin tıpatıp aynısı gibi apartmanlar. Aslında insanı urpertecek kadar garip bicimde birbirini andıran ama her biri farklı yapılar. İşin doğrusu cirkinler de; yani tum işlevsel, dort koşe mimari bina ornekleri gibiler.
Cirkin ve cehresi gri-kara bir kent bu, tam da kacmak isteyeceğiniz turden? Karanlıklardan resme giren ejderha kuyruğuna benzer dikenli, yılanımsı uzuvlar da var ustelik. Cirkinlikle beraber kotuluk de cokmuş kentin uzerine.
Boyle muhteşem calışmayı tam anlamıyla anlatabilmek mumkun değil. Gormek, bakmak, hem de uzun uzun incelemek gerek?
Mesela dikkatli bakınca tablonun sol altına yakın bir yerinde iki ?hayır daha dikkatli bakın uc- kişi yuruyor? Sessiz, yenik?
İlk başta, muhtemelen ejderha dokunaclarının hipnotize edici etkisiyle gozden kacırabilirsiniz onları, ama ordalar ve tablonun tum ozgul ağırlığı onların uzerinde doğrusu...
Kelimeler kifayetsiz kalınca
Bir adam ve bir kadın, aralarında kucuk bir cocukla yuruyor. Oylesine kucukler ki, oylesine yenik...
Adamın elinde bir bavul; muhtemelen ahşap? Bavul koca tabloda o kadar minik resmedilmiş ki; nereden cıkarıyorum bilmem ama o bavul tahta olmalı. Tablonun kahverengi sepya renklendirilmiş olması mı etkiliyor beni?
Neredeyse tum kitap boyunca bavul eşlik ediyor oykuye. Bir turlu karar veremiyorum. İmitasyon deri muhtemelen, sağlam bir şey ama bana sorarsanız ahşap olmalı. Cunku goc ve gocmen denilince aklıma tahta, sağlam, ama huzunlu ahşap bavullar geliyor. Ve bu bir goc hikÂyesi?
Aşağı yukarı bir A3 kağıt boyutunda tarif ettiğim karakalem tablo, Shaun Tan?ın Uzak (The Arrival - 2006*) adını verdiği grafik romandan bir kare. Anlayacağınız boyle buyuleyici kucuklu buyuklu yuzlerce cizim (yanlış saymadıysam 878) var Uzak?ta. Metin yok hic, konuşma balonu da? Sadece art arda dizilmiş muhteşem cizimler. Goruntulerden oluşmuş uzun bir şiir gibi, kelimelerin kifayetsiz kaldığı bir oyku bu?
Uzak tam beş yıllık bir calışmanın urunu. Her bir kareyi karakalemle, tum detaylarına kadar elle cizmiş Shaun Tan. Yıllar boyunca dinlediği ve okuduğu gocmen hikÂyelerinden, incelediği eski fotoğraflardan kafasında oluşan izleği nasıl anlatacağına, sozle cizimi nasıl birleştireceğine dair arayışları bile on sekiz ayını almış. Sonra sozden feragat edip cizmiş, cizmiş, cizmiş...
Goc oykuleriyle buyumek
Shaun Tan Avustralya doğumlu. Kitabın sonunda kısa ithaf yazısında Uzak?ı yaratırken nelerden etkilendiğini sıralıyor. Babasının Malezya?dan 1960?ta Batı Avustralya?ya goc etmiş olduğunu yazıyor orneğin. Babasının anlatılarının oykunun iskeleti oluşturmuş olduğu pek muhtemel. Gocmen bir ailenin cocuğu yani.
Ve iki kitap kaynaklık etmiş ona. İlki Wendy Lowenstein ile Morag Loh?un, Avustralya?ya goc edenlerin sozlu tarihini derledikleri The Immigrants (Gocmenler) ve diğeri Will Davies ile Andrea Dal Bosco imzalı Tales from a Suitcase (Bavuldan Oykuler); ki bu kitap bir televizyon belgeselinin metinlerinden oluşuyor ve yine Avustralya?ya dunyanın dort bir yanından ceşitli nedenlerle yerlerinden edildikleri icin goc edenlerin hikÂyelerini aktarıyor.
Sonrası dunya tarihinin gorsel hafızasına kazınmış fotoğraflar, imgeler? Titanic?in batışını duyuran haberci cocuğun 1912 tarihli fotoğrafı, savaş sonrası Avrupa?dan sokak fotoğrafları, Vittorio De Sica?nın 1948 tarihli Bisiklet Hırsızları filmi, Gustav Dore?nin 1870 civarı tarihli ?Over London by Rail? (Trenle Londra?nın Uzerinde) gravuru ve tabii gocmen kayıt işlemleri sırasındaki kesif huznun ve yabancılığın en etkileyici fotoğrafları olan New York Ellis Adası?nda 1892 ile 1954 yılları arasında cekilmiş ve Ellis Adası Goc Muzesi koleksiyonunda yer alan kareler?
Olağanustuluğunde tanıdık bir yan var
Uzak?ta her goc oykusune eşlik eden huzun, yenilgi, yabancılık ve kucuk de olsa umut var. Ejderha uzuvlarının sarmaladığı kentte gorduğumuz uc kişilik aileden erkek olan, ailesini geride bırakarak onlara daha iyi bir hayat ve gelecek bulabileceğine inandığı yabancı bir uzak diyara goc eder.
Yoğun simgesel bir anlatımı var Shaun Tan?ın. Gercekustu bir atmosfer yaratıyor; tuhaf yaratıklar, ilginc alet-edevat, mimari, kent tasarımları, garip yiyecekler yuklu oykuleri garip bicimde tanıdık.
Bir gocmenin ulaştığı yeni topraklarda yaşadığı şaşkınlığı, yabancı olma halini bu gercekustu atmosferle aktarıyor. Gocmen yeni toprakları icine girdikce anlatı enikonu fantastik bir hal alıyor. Shaun Tan?ın fantastik imgeler yaratmadaki ustalığı muthiş. Bir soyleşisinde gencliğinde Tolkien, Ray Bradbury gibi yazarların yarattığı dunyalardan etkilenerek var olmayan, olağanustu şeylerin peşine duştuğunu soyluyor. Ama buyudukce aslında tum o tuhaflıkların hemen yanı başında olduğunu fark etmiş. Uzak?ta ise gocmenlerin yabancısı oldukları yerleri ve kulturleri nasıl gorduklerini duşlemiş ve yerinden edilmeyi anlamaya, anlatmaya calışmış...
Şaşırtıcı olan şu; okuru kolayca icine alan kolay bir dili yok kitabın ancak Shaun Tan cocuk kitapları yazıp-ciziyor. Tıpkı daha once İthaki Yayınları?dan cıkan Kayıp Şey, Kızıl Ağac gibi, cocuklar icin urettiği Uzak?ın da cocuklardan cok buyuklerin ilgi alanına gireceğini soylemek yanlış olmaz. Kendisine sorarsanız uretmeye başladığında okur grubunun cocuk ya da buyuk olmasına gore kendisini şartlamıyor, icinden nasıl gelirse oyle yazıp ciziyor. Uzak da icinden gelen cizgilerle orduğu uzun, sozsuz bir şiir olmuş?
* ?Arrival? sozcuğunu Shaun Tan?ın anlattığı goc oykusuyle duşunduğumde ?Varış? olarak tercume etmek daha mı doğru olurdu diye duşunuyor insan.
Oscarlı cizer
Shaun Tan 1970 doğumlu. İlk odulunu 1992?de, bilimkurgu Âleminin saygın odulu Hugo?yu iki kez, The Lost Thing ile de 2011?de animasyon dalında en iyi kısa film Oscar?ını kazanmış. 18 grafik romanı var. Sekizinin oykusu kendisine ait. Radikal Kitap'tan...
The Arrival PDF 25 Mb:
Shaun Tan?dan karakalem cizimlerden oluşan bir goc hikÂyesi. Uzun, sozsuz bir şiir. Tum benzerleri gibi huznu, yenilgiyi, şaşkınlığı ve kucuk de olsa umudu barındırıyor.
Karakalem bir tablo bu. Kahverengi-gri kentin bitişik nizam apartmanlarla dolu, ic daraltıcı bir bolumu gorunuyor. Kuşbakışı goruyoruz dar sokakları. Bacalar kırık dişler gibi uzanıyor kahverengi goğe.
İlk bakışta tekduze, birbirinin tıpatıp aynısı gibi apartmanlar. Aslında insanı urpertecek kadar garip bicimde birbirini andıran ama her biri farklı yapılar. İşin doğrusu cirkinler de; yani tum işlevsel, dort koşe mimari bina ornekleri gibiler.
Cirkin ve cehresi gri-kara bir kent bu, tam da kacmak isteyeceğiniz turden? Karanlıklardan resme giren ejderha kuyruğuna benzer dikenli, yılanımsı uzuvlar da var ustelik. Cirkinlikle beraber kotuluk de cokmuş kentin uzerine.
Boyle muhteşem calışmayı tam anlamıyla anlatabilmek mumkun değil. Gormek, bakmak, hem de uzun uzun incelemek gerek?
Mesela dikkatli bakınca tablonun sol altına yakın bir yerinde iki ?hayır daha dikkatli bakın uc- kişi yuruyor? Sessiz, yenik?
İlk başta, muhtemelen ejderha dokunaclarının hipnotize edici etkisiyle gozden kacırabilirsiniz onları, ama ordalar ve tablonun tum ozgul ağırlığı onların uzerinde doğrusu...
Kelimeler kifayetsiz kalınca
Bir adam ve bir kadın, aralarında kucuk bir cocukla yuruyor. Oylesine kucukler ki, oylesine yenik...
Adamın elinde bir bavul; muhtemelen ahşap? Bavul koca tabloda o kadar minik resmedilmiş ki; nereden cıkarıyorum bilmem ama o bavul tahta olmalı. Tablonun kahverengi sepya renklendirilmiş olması mı etkiliyor beni?
Neredeyse tum kitap boyunca bavul eşlik ediyor oykuye. Bir turlu karar veremiyorum. İmitasyon deri muhtemelen, sağlam bir şey ama bana sorarsanız ahşap olmalı. Cunku goc ve gocmen denilince aklıma tahta, sağlam, ama huzunlu ahşap bavullar geliyor. Ve bu bir goc hikÂyesi?
Aşağı yukarı bir A3 kağıt boyutunda tarif ettiğim karakalem tablo, Shaun Tan?ın Uzak (The Arrival - 2006*) adını verdiği grafik romandan bir kare. Anlayacağınız boyle buyuleyici kucuklu buyuklu yuzlerce cizim (yanlış saymadıysam 878) var Uzak?ta. Metin yok hic, konuşma balonu da? Sadece art arda dizilmiş muhteşem cizimler. Goruntulerden oluşmuş uzun bir şiir gibi, kelimelerin kifayetsiz kaldığı bir oyku bu?
Uzak tam beş yıllık bir calışmanın urunu. Her bir kareyi karakalemle, tum detaylarına kadar elle cizmiş Shaun Tan. Yıllar boyunca dinlediği ve okuduğu gocmen hikÂyelerinden, incelediği eski fotoğraflardan kafasında oluşan izleği nasıl anlatacağına, sozle cizimi nasıl birleştireceğine dair arayışları bile on sekiz ayını almış. Sonra sozden feragat edip cizmiş, cizmiş, cizmiş...
Goc oykuleriyle buyumek
Shaun Tan Avustralya doğumlu. Kitabın sonunda kısa ithaf yazısında Uzak?ı yaratırken nelerden etkilendiğini sıralıyor. Babasının Malezya?dan 1960?ta Batı Avustralya?ya goc etmiş olduğunu yazıyor orneğin. Babasının anlatılarının oykunun iskeleti oluşturmuş olduğu pek muhtemel. Gocmen bir ailenin cocuğu yani.
Ve iki kitap kaynaklık etmiş ona. İlki Wendy Lowenstein ile Morag Loh?un, Avustralya?ya goc edenlerin sozlu tarihini derledikleri The Immigrants (Gocmenler) ve diğeri Will Davies ile Andrea Dal Bosco imzalı Tales from a Suitcase (Bavuldan Oykuler); ki bu kitap bir televizyon belgeselinin metinlerinden oluşuyor ve yine Avustralya?ya dunyanın dort bir yanından ceşitli nedenlerle yerlerinden edildikleri icin goc edenlerin hikÂyelerini aktarıyor.
Sonrası dunya tarihinin gorsel hafızasına kazınmış fotoğraflar, imgeler? Titanic?in batışını duyuran haberci cocuğun 1912 tarihli fotoğrafı, savaş sonrası Avrupa?dan sokak fotoğrafları, Vittorio De Sica?nın 1948 tarihli Bisiklet Hırsızları filmi, Gustav Dore?nin 1870 civarı tarihli ?Over London by Rail? (Trenle Londra?nın Uzerinde) gravuru ve tabii gocmen kayıt işlemleri sırasındaki kesif huznun ve yabancılığın en etkileyici fotoğrafları olan New York Ellis Adası?nda 1892 ile 1954 yılları arasında cekilmiş ve Ellis Adası Goc Muzesi koleksiyonunda yer alan kareler?
Olağanustuluğunde tanıdık bir yan var
Uzak?ta her goc oykusune eşlik eden huzun, yenilgi, yabancılık ve kucuk de olsa umut var. Ejderha uzuvlarının sarmaladığı kentte gorduğumuz uc kişilik aileden erkek olan, ailesini geride bırakarak onlara daha iyi bir hayat ve gelecek bulabileceğine inandığı yabancı bir uzak diyara goc eder.
Yoğun simgesel bir anlatımı var Shaun Tan?ın. Gercekustu bir atmosfer yaratıyor; tuhaf yaratıklar, ilginc alet-edevat, mimari, kent tasarımları, garip yiyecekler yuklu oykuleri garip bicimde tanıdık.
Bir gocmenin ulaştığı yeni topraklarda yaşadığı şaşkınlığı, yabancı olma halini bu gercekustu atmosferle aktarıyor. Gocmen yeni toprakları icine girdikce anlatı enikonu fantastik bir hal alıyor. Shaun Tan?ın fantastik imgeler yaratmadaki ustalığı muthiş. Bir soyleşisinde gencliğinde Tolkien, Ray Bradbury gibi yazarların yarattığı dunyalardan etkilenerek var olmayan, olağanustu şeylerin peşine duştuğunu soyluyor. Ama buyudukce aslında tum o tuhaflıkların hemen yanı başında olduğunu fark etmiş. Uzak?ta ise gocmenlerin yabancısı oldukları yerleri ve kulturleri nasıl gorduklerini duşlemiş ve yerinden edilmeyi anlamaya, anlatmaya calışmış...
Şaşırtıcı olan şu; okuru kolayca icine alan kolay bir dili yok kitabın ancak Shaun Tan cocuk kitapları yazıp-ciziyor. Tıpkı daha once İthaki Yayınları?dan cıkan Kayıp Şey, Kızıl Ağac gibi, cocuklar icin urettiği Uzak?ın da cocuklardan cok buyuklerin ilgi alanına gireceğini soylemek yanlış olmaz. Kendisine sorarsanız uretmeye başladığında okur grubunun cocuk ya da buyuk olmasına gore kendisini şartlamıyor, icinden nasıl gelirse oyle yazıp ciziyor. Uzak da icinden gelen cizgilerle orduğu uzun, sozsuz bir şiir olmuş?
* ?Arrival? sozcuğunu Shaun Tan?ın anlattığı goc oykusuyle duşunduğumde ?Varış? olarak tercume etmek daha mı doğru olurdu diye duşunuyor insan.
Oscarlı cizer
Shaun Tan 1970 doğumlu. İlk odulunu 1992?de, bilimkurgu Âleminin saygın odulu Hugo?yu iki kez, The Lost Thing ile de 2011?de animasyon dalında en iyi kısa film Oscar?ını kazanmış. 18 grafik romanı var. Sekizinin oykusu kendisine ait. Radikal Kitap'tan...
The Arrival PDF 25 Mb:
