Harf Ve Dil Devrimi






Harf Devriminin Gerekliliği

Her şeyden evvel, her gelişmenin ilk yapı taşı olan soruna değinmek isterim. Her aractan evvel, buyuk Turk milletine kolay bir okuma yazma anahtarı vermek gerekir. Buyuk Turk milleti bilgisizlikten, az emekle kısa yoldan, ancak kendi guzel ve soylu diline kolay uyan boyle bir arac ile sıyrılabilir. Bu okuma yazma anahtarı, ancak LÂtin esasından alman Turk alfabesidir. Basit bir deneyim, LÂtin esasından Turk harflerinin, Turk diline ne kadar uygun olduğunu, şehirde ve koyde yaşı ilerlemiş Turk cocuklarının ne kadar kolay okuyup yazdıklarını guneş gibi meydana cıkarmıştır.
1928 (Ataturk'un S.D.I, s. 345)

Şurasını deneyim ile ifade edeyim ki, hece ve alfabe yeniliği gercekten cocukları gucluklerden kurtaran, onlara kucuk yaşta başarı zevkini tattıran en etkili yoldur. İnsanlar arasında kolay ve istekli okumak yolunun sağlanması, hem millî gelişmeye hem de milletler arasında anlaşmaya cok
hizmet eder.
1929 (Ataturk'un T.T.B.IV, s. 543)

Yeni Turk Harfleri

Bizim uyumlu, zengin dilimiz yeni Turk harfleriyle kendini gosterecektir. Yuzyıllardan beri kafalarımızı demir cerceve icinde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak ve bu gereği anlamak zorunluğundasınız. Anladığınızın izlerine, yakın zamanda butun dunya tanık olacaktır. Buna kesinlikle inanıyorum.
1928 (Ataturk'un MA.D., s. 26)

Milleti bilgisizlikten kurtarmak icin kendi diline uymayan Arap harflerini bırakıp LÂtin esasından Turk harflerini kabul etmekten başka care yoktur.
1928 (Ataturk'un R.Y.G.S., s.346)

Yeni Turk harflerini cabuk oğrenmelidir. Her vatandaşa, kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya oğretiniz. Bunu vatanseverlik ve milliyetcilik gorevi biliniz. Bu gorevi yaparken duşununuz ki, bir milletin, bir toplumun yuzde onu, yirmisi okuma-yazma bilir, yuzde sekseni, doksanı bilmezse bu ayıptır. Bundan insan olanların utanması gerekir. Bu millet utanmak icin yaratılmış bir millet değildir; ovunmek icin yaratılmış, tarihini ovuncle doldurmuş bir millettir! Fakat, milletin yuzde sekseni okuma-yazma bilmiyorsa bu hata bizde değildir. Turk'un karakterini anlamayarak kafasını birtakım zincirlerle saranlardadır. Artık gecmişin hatalarını kokunden temizlemek zamanındayız.

Hataları duzelteceğiz.Bu hataların duzeltilmesinde butun vatandaşların calışmasını isterim. En son bir yıl, iki yıl icinde butun Turk toplumu yeni harfleri oğreneceklerdir. Milletimiz yazısıyla, kafasıyla butun uygarlık Âleminin yanında olduğunu gosterecektir.
1928 (Ataturk'un M.A.D., s. 28)

Turk harflerinin kabuluyle hepimize, bu memleketin butun vatanını seven yetişkin evlÂtlarına onemli bir gorev duşuyor. Bu gorev, milletimizin toptan okuyup yazmak icin gosterdiği istek ve aşka gercekten hizmet ve yardım etmektir. Hepimiz, ozel ve genel yaşamımızda karşılaştığımız
okuyup yazma bilmeyen erkek, kadın her vatandaşımıza oğretmek icin can atmalıyız. Bu milletin yuzyıllardan beri cozumlenmeyen bir gereksinimini birkac yıl icinde tam olarak sağlamak, yakın ufukta gozlerimizi kamaştıran bir başarı guneşidir. Hicbir zaferin sevincleriyle bir tutulamayan bu başarının heyecanı icindeyiz. Vatandaşlarımızı bilgisizlikten kurtaracak bir sade oğretmenliğin vicdanî zevki, varlığımızı doyurmuştur.
1928 (Ataturk'un MA.D., s. 30)

Yeni harfler bizi cok uğraştırmalıdır. İnonu'ler, Sakarya, Dumlupınar'ın yakın gunlerinde ne kadar dikkatli, ne kadar uyanık, aynı zamanda ne kadar umit dolu olduğumuzu duşununuz; yeni harfler sorununda da o kadar dikkatli ve o kadar umitli olmalıyız. Bu memleketin gercekten mutlu olmasını kalpten arzu edenler, bunca başarılarına rağmen hÂl bu milletin dilini ve yazısını ilkel kavimlerin işaretleri gibi gorerek ona hicbir onem vermek gereğini duymayanları gerceğe getirmeli, yeni harflere ve bu harflerle oluşacak duruma butun heyecanları, umitleri ve dikkatleriyle onem vermeli ve uğraşmalıdırlar. Eğer bugun beynimizi demir cerceve icinde bulunduran bu kıskacı parcalamazsak, butun ihtilÂl ve devrim başarılarının mutlu sonuclarına rağmen parcalanırız. Kazandıklarımızla avunmayı ve ozellikle gururlanmayı asla duşunmemeliyiz. Bundan sonra yapacaklarımızdan teselli nedeni aramalıyız.
1928 (Yeni Turk Yazısı ile İlk Kıraat, 1928 s. 7)

Turk harfleri, memleketin genel yaşamına tamamen uygulanmıştır. İlk guclukler, milletin ulku kuvveti ve uygarlığa olan sevgisi sayesinde kolaylıkla yenilmiştir.
1929 (Ayın Tarihi, Sayı : 68, 1929, s. 5024)


Turk Diline Verilen Onem

Kultur işlerimiz uzerine, ulusca gonullerimizin titrediğini bilirsiniz. Bu işlerin başında da Turk tarihini doğru temelleri ustune kurmak, oz Turk diline değeri olan genişliği vermek icin candan calışılmakta olduğunu soylemeliyim. Bu calışmaların goz kamaştırıcı verimlere ereceğine şimdiden inanabilirsiniz.
1934 (Ayın Tarihi, Sayı: 12, 1934, s. 23)

Turk dilinin, kendi benliğine, aslındaki guzellik ve zenginliğine kavuşması icin, butun devlet orgutumuzun dikkatli, İlgili olmasını İsteriz.
1932 (Ataturk'un S.D. I, s. 358)

Turk dili kaynakları uzerinde edindiğimiz bilgiler, umduğumuzdan daha verimli cıktı. Şimdi, yalnız ana dilimizin oz varlıklarını bilmekle kalmıyoruz; bunların cok eski bir uygarlığın ilk ana dili olduğunu da oğrendik.
(İbrahim Necmi Dilmen, Ulus gazetesi, 14.XI.1938, s. 3)


Milli Duygu Ve Dil

Millî duygu ile dil arasındaki bağ cok kuvvetlidir. Dilin millî ve zengin olması, millî duygunun gelişmesinde başlıca etkendir. Turk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, bilincle işlensin.Ulkesini, yuksek bağımsızlığını korumasını bilen Turk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.
1930 (Sadrı Maksudi Arsal, Turk Dili İcin)

Millî Bilinc Ve Dil

Millî bilincin ayakta kalabilmesi ve uyanık bulunması icin dil ve tarih uğrunda calışmak zorunluğundayız.
(Enver Behnan Şapolyo, 1951 Olağanustu Turk Dil Kurultayı, s. 53)


Turk Dilinin Zenginliği

Turk milletinin dili Turkcedir. Turk dili dunyada en guzel, en zengin ve en kolay olabilecek bir dildir. Onun icin her Turk, dilini cok sever ve onu yukseltmek icin calışır. Bir de Turk dili Turk milleti icin kutsal bir hazinedir. Cunku Turk milleti gecirdiği sayısız felÂketler icinde ahlÂkını, geleneklerini, anılarını, cıkarlarını, kısacası bugun kendi milliyetini yapan her şeyin dili sayesinde korunduğunu goruyor. Turk dili, Turk milletinin kalbidir, zihnidir.
1931 (Afetinan, Turk Dili Dergisi, Sayı : 182, 1966 s. 90)

Turk dili zengin, geniş bir dildir. Her kavramı ifadeye yeteneği vardır. Yalnız onun butun varlıklarını aramak, bulmak, toplamak, onlar uzerinde işlemek gerekir.

Turk milletini ve Turk dilini, uygarlık tarihinin ve kultur dillerinin dışında gormenin ne yaman bir yanlış olduğunu butun dunyaya gostereceğiz.
(İbrahim Necmi Dilmen, Ulus gazetesi, 14X1.1938, s. 3)

Milli Turk Talebe Birliği'ne verdiği cevaptan:

Dilimiz cok zengindir, guzeldir. Bunu ortaya cıkaracaklar sizin gibi duygusu derin, yorulmaz Turk gencleridir. Turkcemizi gunun en ileri bilgi dili yapmak, değerli araştırmacılarımızdan beklenir. 1932 (Ataturk'un R.Y.G.S., s.353)

Oyle istiyorum ki, Turk dili bilim yontemleriyle kurallarını ortaya koysun ve her dalda yazı yazanlar, butun terimleriyle coğunluğun anlayabileceği guzel, ahenkli dilimizi kullansınlar. (Afetinan, Turk Dili Dergisi, Sayı: 182, 1966, s. 91)

KlÂsik etimoloji'nin karışık goruşleri karşısında bizim teorimiz ve analiz yontemimiz cok basit gorunuyor. Fakat gercek, oncesiz ve sonrasız gercek, basittedir. Teorimizi bir dil yasası olarak bilim Âlemine tanıttığımız gun, Turkluk icin şanlı bir zafer gunu olacaktır.
(İbrahim Necmi Dilmen, Ulus gazetesi, 14.X1.1938, s. 3)

1936 yılında 3. Turk Dil Kurultayı'na gelen yabancı dil bilginlerini kabulu sırasında soylemiştir :
Dunya dil bilginlerinin Turk bilginleriyle beraber calışmaları, dil biliminin şimdiye kadar cozumleyemediği bircok gucluklerin cozumunu kolaylaştıracaktır. Bundan, buyuk gercekler de meydana cıkacaktır.
1936 (Ulus gazetesi, 25.8. 1936)


Turk Soz Dizimi

Turk soz dizimi (sentaks) hakkında soylemiştir:

Turk, konuşurken once somut şeyi, sonra soyut anlam bildiren kelimeyi soyler. "Ahmet geldi" der, cunku Ahmet somut varlığı, geldi soyut anlamı ifade eder. Turkun doğal soz dizimi budur. Bunu ancak heyecan, korku, şaşkınlık gibi durumlar bozabilir.
1935 (Abdulkadir İnan, Ataturk ve Devrik Cumle, Turk Yurdu Dergisi, Sayı: 286, 1960)


Turk Dilinin Ozleşmesi

Daha cocukken, dersler, kitaplar arasında yuvarlanırken hissederdim ki bu dilin bir şeye gereksinimi var. O gereksinimin ne olduğunu, nasıl elde edileceğini bilmezdim. Fakat kesinlikle bir şey gerektiğini duyardım.
1928 (İbrahim Necmi Dilmen, Cumhuriyet gazetesi, 10X1.1941)

En iyi savunma yontemi, saldırıdır. Şu halde dil alanında turemiş yabancılıklara saldıralım; ağacı bir defa silkeleyelim : Gorelim, hangi curukler duşecek; kalan sağlamlar bakalım ne kadardır? Dokulmeyenler, ozleri ve arınmışları bulununcaya kadar biraz daha işe yarayabilir; gecici olarak!...
(Ruşen Eşref Onaydın, Ataturk T. ve D.K.H., s. 64)

Yeni Turkce kelimeler teklif edebiliriz. Bu yonde ısrarla calışmalıyız. Fakat, Turk dilinin yapısını zorlamak olmaz. Bu yapı sorununu Turk dilinin olgunlaşma seyrine bırakmalıyız. Birkac gun once Ahmet Cevat Bey*'e soyledim: Ketebe, yektubu Arab'ındır; kÂtip, kitap, mektup Turk'undur.
(Abdulkadir İnan, Ataturk Devrine Ait Bir Hatıra,Turk Kulturu Dergisi, Sayı: 85, 1969, s. 21)

Turk dilinin sadeleştirilmesi, zenginleştirilmesi ve kamuoyuna bunların benimsetilmesi icin her yayın aracından faydalanmalıyız. Her aydın, hangi konuda olursa olsun yazarken buna dikkat edebilmeli; konuşma dilimizi ise ahenkli, guzel bir hale getirmeliyiz.
1938 (Afetinan, Ataturk ve Dil Bayramı, Ataturk'e Saygı, T.D.K. s. 54)

Dil işimizde henuz bir oturmuşluğa varamadık; daha cok ve pek cok calışmak gerekir.
1938 (Afetinan, Ataturk Hakkında H.B., s. 222)


Yeni Sozcukler Hakkında

Onları ortaya atmak gerekir. Millî zevkimiz hangisinden hoşlanır ve onu kullanırsa, o zaman sozluğumuze koyalım.
(Afetinan, Ataturk Hakkında H.B., s. 213)

Arapca bilim terimleri hakkında

Soz konusu terimler, uluslararası bilim alanında kolaylıkla ilerlememize engeldir! Bilim terimleri o şekilde yapılmalı ki, anlamları ancak istenilen şeyi ifade edebilsin.
(Âkil Muhtar Ozden, Ataturk'e ait Bilinmeyen Hatıralar, Yeni Mecmua, Sayı : 21, 1939)


Yabancı Terimlerin Turkceleştirilmesi

Dil Kurumu en guzel ve verimli bir iş olarak turlu bilimlere ait Turkce terimleri belirlemiş ve bu şekilde dilimiz, yabancı dillerin etkisinden kurtulma yolunda esaslı adımını atmıştır. 1938 (Ataturk'un S.D.l, s.395)

Bu yıl okullarımızda oğretimin Turkce terimlerle yazılmış kitaplarla başlamış olmasını, kultur yaşamımız icin onemli bir olay olarak belirtmek isterim.
1938 (Ataturk'un S.D.l, s.395)



Ataturk'un Fikir ve Duşunceleri

Prof. Dr. Utkan KOCATURK


Alıntıdr..