ONSOZ
?İslÂmiyetin Guney Arabistan?a Yayılışı? araştırma konusu olarak secilirken hem bu coğrÂfı bolgenin hem de uzerinde yaşayan insanların, İslÂmiyetten once ve sonra, Arap TÂrihi icerisindeki yerleri goz onune alınmıştır.
Gercekten bu bolge, askerî yonden olduğu kadar, Hind-Cin ve Îran-Sûriye-Mısır arasındaki deniz ticÂret yolu uzerinde bulunması bakımından da İktisÂdi yonden ehemmiyetli bir stratejik yerdir.
Arap ırkının cedleri olarak biİinen KahtÂnilerin anayurdu ve eski medeniyetlerinin merkezi olan bu bolgede, Mainliler, Sebalılar ve Himyerliler gibi devletler, İslÂm oncesi Arap TÂrihî icerisinde muhim bir yer işgal etmişlerdir.
Bu bolgenin, Arap TÂrihî bakımından onemi, İslÂm Dininin Hicaz bolgesinde ortaya cıkmasından sonra da devam etmiştir. Hemen butun Guney Arabistan?ın Hz. Muhammed?in hayatında ihtid etmesi ve fakat onun vefÂtını takiben, sÂkinlerinden bir kısmının başlattığı irtidad hareketleriyle gecirdikleri tereddutten sonra, bu dine sıkı bir şekilde bağlanmalarından itibaren, bolgemiz, İslÂm TÂrihi icerisinde de muhim bir yer işgal etmeye başlamıştır. İslÂm ordularının insan gucunu Guney Arabistan bolgesi geniş capta karşılamış; fethedilen yerlerdeki İslÂmlaştırma ve şehirleşme hareketlerinde bura insanlarının buyuk hisseleri olmuştur. Dahilî mucÂdelelerin başladığı Hz. Osman ve onu takibeden devirlerde de bolge halkının varlığı ve taraflar arasındaki aktif durumları dikkati cekecek kadar fazla olmuştur.
AbbÂsî İmparatorluğunda, merkezden uzak yerlerde otorite zayıflamasının başlamasıyle birlikte, Guney Arabistan?ın ceşitli yerlerinde bircok mahallî devletler kurulmuş ve bunların, bir taraftan merkezî otorite ile diğer taraftan da birbirleriyle mucÂdeleleri surup gitmiştif. Bolgenin bir hususiyeti olarak, gunumuzde bile devam eden bu dÂhili mucÂdeleler sonucu, yabancı hegemonyası kendisini bugun bile acık olarak hissettirmektedir.
Dort asırdan fazla bir zaman zarfında Yemen?e hÂkim olan Turk- ler bakımından da bu bolge onemlidir. Bilhassa asrımızın başında ?Giden gelmiyor, aceb nedendir?? şeklinde turkulere dahî akseden kanlı olaylara sahne olmuş ve pekcok Turk orada şehîd olmuştur.
DÂhili ihtilÂfların kaynağı olarak mezhep mucÂdeleleri Hicrî Birinci ve İkinci asırda Guney Arabistan?da gorulmeye başlamış ve zamanımıza kadar butun şiddetiyle devÂm etmiştir. HÂrjcîler ve bilhassa bunun îbÂdiye kolu-ile Zeydiye ve ŞÃ‚fiîyye gibi mezheplerin mucÂdeleleri, tÂrih icerisinde olduğu gibi, zamanımızda da siyÂsî karışıklıklara esas teşkil etmektedir.
Guney Arabistan bolgesi siyÂsî alanda okluğu gibi, belki ondan daha fazla bir şekilde, Hicrî Birinci asırdan itibaren, İslÂm ilimlerinin muhtelif sahÂlarında buyuk faaliyetlere sahne olmuştur. Merkep mucÂdelelerinin siyÂsî sah yanında, İlmî calışmalarda da hız kaynağı olduğu gorulmuştur.
İslÂm Arap TÂrihi icerisinde siyÂsî bakımdan olduğu kadar
kulturel ve İlmî bakımdan da buyuk onemi olan Guney Arabistan bolgesi, îslÂm oncesi tÂrihinin aksine, hemen hic tedkik edilmemiştir. Bircok malzeme araştırıcılarını beklemektedir. Boylesine ihmÂl edilmiş bir bolgenin tedkîkine, daha sonraki dinî-siyÂsî mucÂdelelerin sebep olduğu ceşitli hÂdiseleri doğru olarak anlamak ve değerlendirmelerinin yapılabilmesi icin, îslÂmiyetin buraya yayılmasını ele alarak başlamayı zarurî gorduk.
Hicaz dışındaki bir bolgede Hz, Muhammed?in îslÂmiyeti yaymak icin yapmış olduğu faaliyetlerin de tesbiti demek, olan boyle bir calışmanın, yalnız Guney Arabistan bolgesi icin değil, aynı zamanda Hz. Muhammed ve îslÂm Tarihinin ilk devri icin de onemli olduğu, gay٥t acıktır. Hz. Muhammed?in hayatıyla ilgili pek cok calışma bulunmasına rağmen, onun, Hicaz bolgesi dışında, bir butun olarak Arap Yarımadasının muhim bir parcası olan Guney Arabistan?la ilgili faaliyetleri, ilmi usûllerle ve topluca ele alınmamıştır. Onun dini yaymak şeklinde tezÂhur eden faaliyetleri icerisinde, bolgemizle ilgili olan haberleri bir araya getirip değerlendirmeyi; bu bakımdan da onemli kabul ettiğimizi belirtmek isteriz.
Araştırma konusunun tesbiti ve tezin hazırlanmasında yardımlarını esirgemiyen ve tezimi baştan sona tedkîk edip değeri tenkidleriyle calışmalarıma yon veren sayın hocam Prof. Dr. Neşet CA?ATAY?a burada teşekkur etmeyi bir vecîbe bilirim. Bazı ibÂrelerin anlaşılmasında yardımlarını esirgemiyen değerli ilim adamı Prof. Muhammed b. Muhammed -TÂvit- et-TANCÎ ile, îngilizce bir makalenin tercumesini ve calışmanın plÂnı hakkındaki değerli goruşlerini lutfeden sayın hocam Prof. Dr. Huseyin G. YURDAYDIN?a da bu vesîle ile teşekkurlerimi sunarım.
26.10.1972 Mustafa FAYDA
Duzenlemeler bana aittir. Hatamız olmuşsa affola...
