Ney ne demektir?
Uflemeli calgılardan olan ney, Turk toplumunda ozellikle Tasavvufi muzik kulturunde en onemli calgı olarak bilinmektedir. Yakın donemde Farsca olarak kamış anlamına gelen “nay” adını alan ney, Arap kulturunde de kendisi de bur uflemeli calgı olduğu icin tum uflemeli calgılar icin genel olarak kullanılan “mizmar” sozcuğuyle anlatılmaktadır.
Neyin tarihi gecmişine bakıldığında, ilk kez Sumer toplumlarında milattan once 5000 yıllarından beri kullanılan bir uflemeli calgı olduğu iddiası ortaya surulmuştur. Bu calgıyla alakalı ilk somut bulgu ise, gunumuzde ABD’deki Philadelphia Universitesi Muzesi’nde sergilenmekte olan calgıdır. Bahsedilen donemlerde neyin dinsel torenlerde kullanıldığı soylenmektedir.
Gunumuzde ise ney, tamamen Turk sazı olarak gecmektedir. Normal şartlarda bir muzik aletini kullanabiliyor olmanın ifadesi “calmak” olarak soyleniyorken, neyden bahsedildiğinde uflemek tabiri kullanılmaktadır. Bu uflemek tabirinin kullanılmasının anlamı da, daha cok Tasavvuf muziğini temsil eden bir alet olduğundan İslam dinince Allah tarafından insanoğlu yaratılırken ruhların bedenlerimize “ufleniyor” olmasından kaynaklı mecazi bir alıntı halindedir.
Ney nasıl kullanılmalıdır?
Ney aleti, ses tonu olarak insan sesine en yakın muzik aleti olarak bilinmektedir. Uc oktav icerisindeki her turlu ses tonunu icerebilmektedir. Ney uflemeyi oğrenirken doğru tutuş, doğru ufleme ve doğru nefes vurgusu oldukca onemli konular olarak ele alınmakta ve duzgun icra edilmesine calışılmaktadır.
Ney aletinin bolumleri nelerdir?
Ney aletinin parcaları ve gorevlerini şu şekilde sıralamak mumkun olmaktadır;
Başpare :
Neylerin uflenilen kısımlarına monte edilen, calınması esnasında sesin daha net cıkabilmesi ve dudakların yara olmamasına yardımcı olan parcalara verilen isimdir. Başpare kısımları genellikle manda boynuzundan yapılsa da; şimşir ağacından, abanoz ağacından veya fildişinden yapılan başparelerin olduğu da gorulur.
Başparelerin dudağa değen kısımlarının acıklık durumları ve ic kısımlarındaki hazne derinlikleri neyzenlerin (ney calan bireyler) istek ve arzularına gore ayarlanabilmektedir. Bununla birlikte başparelerin olması gereken ağız capının 16 ile 17 mm olarak ayarlanması gerekmektedir.
Başparenin hazne derinliği : Az once de bahsettiğimiz gibi neyzenlerin kendi istek ve alışkanlıklarına gore değişebilmektedir. Her şeyden once, olcut ne olursa olsun bu derinliğin mutlaka verilmesi gerekmektedir. Bunun nedeni başparenin neyin kamışının ilk boğumu ile birlikte ortak gorev yaparak ses kutusu gorevini edinmesidir. Bu sebepten oturu de en az 1 mm, en fazla 3 mm.’lik bir derinliğin olması gerekmektedir.
Başparenin dış capı : Ortalama olarak kullanılacak başparenin dış capının en az 35 mm, en fazla da 50 mm. olması onerilmektedir. Bunun nedeni 35 mm.’den kucuk olan capların başparenin dış acısında cok dik olan bir durum yaratması; 50 mm.’den buyuk olan capların da başpare kısmının dışının ceneye değme durumunu yaratmasıdır.
Başparenin ayak capı : Ortalama olarak 5 mm.’lik bir captan bahsedilmektedir. Başparenin cekimi sırasında bu işi yapan ustanın el becerisine gore değişebilmektedir. Başpareye bu tip derinlikler verilirken omru ve catlama ihtimali de hesaplanmaktadır.
Başparenin konik bolumunun yuksekliği : Sesin cıktığı kısma “ses kutusu” adı verilir ve bu ses kutusuna giden kısmın ortalama olarak uygun yuksekliği 12 mm. olarak hesaplanmaktadır. Boynuzdan yapılmakta olan başparelerde olcu kalınlığın yeterli gelip gelmediğine bağlı olarak 5 mm.’ye ya da 6 mm.’ye kadar duşurulebilmektedir. Ancak ne kadar kucultulurse neyin başpare kısmının kırılma olasılığı tam ters oranda yukselmektedir.
Kaynak : https://www.mailce.com/ney-nedir-nasil-calinir.html
Uflemeli calgılardan olan ney, Turk toplumunda ozellikle Tasavvufi muzik kulturunde en onemli calgı olarak bilinmektedir. Yakın donemde Farsca olarak kamış anlamına gelen “nay” adını alan ney, Arap kulturunde de kendisi de bur uflemeli calgı olduğu icin tum uflemeli calgılar icin genel olarak kullanılan “mizmar” sozcuğuyle anlatılmaktadır.
Neyin tarihi gecmişine bakıldığında, ilk kez Sumer toplumlarında milattan once 5000 yıllarından beri kullanılan bir uflemeli calgı olduğu iddiası ortaya surulmuştur. Bu calgıyla alakalı ilk somut bulgu ise, gunumuzde ABD’deki Philadelphia Universitesi Muzesi’nde sergilenmekte olan calgıdır. Bahsedilen donemlerde neyin dinsel torenlerde kullanıldığı soylenmektedir.
Gunumuzde ise ney, tamamen Turk sazı olarak gecmektedir. Normal şartlarda bir muzik aletini kullanabiliyor olmanın ifadesi “calmak” olarak soyleniyorken, neyden bahsedildiğinde uflemek tabiri kullanılmaktadır. Bu uflemek tabirinin kullanılmasının anlamı da, daha cok Tasavvuf muziğini temsil eden bir alet olduğundan İslam dinince Allah tarafından insanoğlu yaratılırken ruhların bedenlerimize “ufleniyor” olmasından kaynaklı mecazi bir alıntı halindedir.
Ney nasıl kullanılmalıdır?
Ney aleti, ses tonu olarak insan sesine en yakın muzik aleti olarak bilinmektedir. Uc oktav icerisindeki her turlu ses tonunu icerebilmektedir. Ney uflemeyi oğrenirken doğru tutuş, doğru ufleme ve doğru nefes vurgusu oldukca onemli konular olarak ele alınmakta ve duzgun icra edilmesine calışılmaktadır.
Ney aletinin bolumleri nelerdir?
Ney aletinin parcaları ve gorevlerini şu şekilde sıralamak mumkun olmaktadır;
Başpare :
Neylerin uflenilen kısımlarına monte edilen, calınması esnasında sesin daha net cıkabilmesi ve dudakların yara olmamasına yardımcı olan parcalara verilen isimdir. Başpare kısımları genellikle manda boynuzundan yapılsa da; şimşir ağacından, abanoz ağacından veya fildişinden yapılan başparelerin olduğu da gorulur.
Başparelerin dudağa değen kısımlarının acıklık durumları ve ic kısımlarındaki hazne derinlikleri neyzenlerin (ney calan bireyler) istek ve arzularına gore ayarlanabilmektedir. Bununla birlikte başparelerin olması gereken ağız capının 16 ile 17 mm olarak ayarlanması gerekmektedir.
Başparenin hazne derinliği : Az once de bahsettiğimiz gibi neyzenlerin kendi istek ve alışkanlıklarına gore değişebilmektedir. Her şeyden once, olcut ne olursa olsun bu derinliğin mutlaka verilmesi gerekmektedir. Bunun nedeni başparenin neyin kamışının ilk boğumu ile birlikte ortak gorev yaparak ses kutusu gorevini edinmesidir. Bu sebepten oturu de en az 1 mm, en fazla 3 mm.’lik bir derinliğin olması gerekmektedir.
Başparenin dış capı : Ortalama olarak kullanılacak başparenin dış capının en az 35 mm, en fazla da 50 mm. olması onerilmektedir. Bunun nedeni 35 mm.’den kucuk olan capların başparenin dış acısında cok dik olan bir durum yaratması; 50 mm.’den buyuk olan capların da başpare kısmının dışının ceneye değme durumunu yaratmasıdır.
Başparenin ayak capı : Ortalama olarak 5 mm.’lik bir captan bahsedilmektedir. Başparenin cekimi sırasında bu işi yapan ustanın el becerisine gore değişebilmektedir. Başpareye bu tip derinlikler verilirken omru ve catlama ihtimali de hesaplanmaktadır.
Başparenin konik bolumunun yuksekliği : Sesin cıktığı kısma “ses kutusu” adı verilir ve bu ses kutusuna giden kısmın ortalama olarak uygun yuksekliği 12 mm. olarak hesaplanmaktadır. Boynuzdan yapılmakta olan başparelerde olcu kalınlığın yeterli gelip gelmediğine bağlı olarak 5 mm.’ye ya da 6 mm.’ye kadar duşurulebilmektedir. Ancak ne kadar kucultulurse neyin başpare kısmının kırılma olasılığı tam ters oranda yukselmektedir.
Kaynak : https://www.mailce.com/ney-nedir-nasil-calinir.html
__________________