Mutercim Asım, Osmanlı?nın son devrinde yaşamış meşhur mutercimimiz. Osmanlı?nın, mutercim lakabıyla meşhur birkac isminden bir tanesi. Mutercim Asım?a bu lakabı kazandıran iki sozluk mevcut: BurhÂn-ı KÂt?ı tercumesi ve Kamusu'l Muhit tercumesi. Bu iki sozlukten Burhan-ı Kat?ı Farsca?nın, Kamus-u Muhit ise Arapca?nın en meşhur sozluklerinden. Mutercim Asım?ı Mutercim Asım yapan ise, bu iki dilin en onemli sozluklerini, Turkce?nin en onemli sozlukleri sınıfına buyuk bir incelikle dÂhil etmesi.

Sadece Burhan?ı Kat?ı tercumesi icin 35 ayrı sozlukten istifade etmiş ve bu meşhur Farsca-Farsca sozluğu, Farsca-Turkce sozluk haline getirmiş. Kendisine padişah 3. Selim nezdinde mukafatlar kazandıran bu calışmadan sonra ise, Kamusu'l Muhît?i aynı incelikle Arapca-Turkce sozluk olarak yayınlamış.

Kamusu'l Muhit artık yeni Turkce?de

Kultur Bakanlığı Yazma Eserler dairesi, son birkac senede, kutuphanelerdeki nadide eserleri buyuk bir titizlikle yayınlamaya başladı. Şerh?ul MevÂkıf?dan Şifa tercumesine kadar Osmanlı ilim, bilim ve edebiyat dunyasının buyuk oneme sahip eserlerini modern Turkce?ye kazandıran kurum, gecen sene de Mutercim Asım?ın meşhur Kamusu'l Muhît kitabının ceviriyazısını yayınladı.

Sozluk 6 cilt ve ismi gibi, bir okyanus, bir derya? Kelimelerin son harflerine dayanarak hazırlanan sozluk, kelimelerin cekimlerini ve farklı hallerini en ince detayına kadar izah ediyor, orneklerle guclendiriyor.

Bu cok onemli ve zor calışmanın altında ise, Mustafa Koc ve Eyup Tanrıverdi imzaları bulunuyor. Mustafa Koc, bu alanın Turkiye?deki sayılı isimlerinden bir tanesi. Daha once Baleybelen, AhlÂk-ı AlÂ?î, Tuhfe-i HattÂtîn gibi mufassal eserleri modern Turkce?ye kazandırmıştı. Bir suredir Yazma Eserler Kurumu icin de ceviriyazı calışmaları yapmakta.

Kelimelerin karşılıkları icin yerel kullanımları da sozluğe dahil etmiş
Kamus?ul Muhit?e dair biraz daha geniş bir bilgi vermemiz gerekirse, FiruzabÂdî tarafından kaleme alınan sozluk, Arap dilinin en meşhur sozluklerinden biri olarak meşhur olmuştur. Kelimelerin son harflerine gore dizilmesinin sebebi, şiir yazanların kafiyeye uygun kelime ararken rahatca bulmalarını sağlamaktır. Sozluk icin yuzlerce şerh, haşiye yazılmıştır. Mutercim Asım?ın bu sozluğu Turkce?ye kazandırırken yaptığı eklemeler, hem sozluğun kendisine hem de Turkce karşılıklarının netliğine dairdir. Mutercim Asım, sozlukte gecen ayet ve hadislerin tespit ve kaynakları noktasında buyuk bir ozen gosterdiği gibi, kelimelerin karşılıkları icin yerel kullanımları da sozluğe dahil etmiştir. Hatta bu amacla, Anadolu?ya ve Osmanlı coğrafyasının tamamına kısa-uzun seyahatlerde bulunduğu, farklı muhitlerden tanıdıkları ile mektuplaştığı rivayet edilmektedir.

Kamusu'l Muhît, Turkiye?de Arapca oğrenen ve oğreten veya ilgilenen herkes icin, ulaşılması gereken bir cıtayı ifade ediyor bana gore. Ayrıca, dil zevkinin acılmasına kapı aralayacak bir anahtar?

Kitabı satın almaya gucu yetmeyenler yahut sadece merak edenler veya bilgisayar ortamında calışma yapanlar icin, indirme linki: