Mehmet Fuad Koprulu - Turk-Moğol Şamanizminin Tasavvufî İslÂm Tarikatları Uzerindeki Tesiri
İslÂm Tasavvufunun gelişmesine tesir eden ceşitli yabancı tesirler Hindûculuğun, İran'ın, Yeni EflÂtunculuğun, Hristiyanlığın tesirleri- daha once farklı ilim adamlarınca ayrıntılı olarak incelenmiş ve bu konuda bircok hipotez ileri surulmuştu( 1). Biz, bu kısa risÂlemizde, sadece Turk Moğol Şamanizminin bazı İslÂm tarikatları uzerindeki tesirinden soz edeceğiz ve bilhassa Sûfîlik tarihinde bugune kadar hemen hemen hic farkına varılmamış olan bir hususa dikkat cekeceğiz. Vaktiyle, WUNDT, buyuk filozof sezgisiyle, sûfi tarikatlar
tarafından icr edilen bazı oyunların, İslÂm dunyasına Kuzey Sibiryalı Turk boyları aracılığıyla sokulmuş olabileceğini duşunmuştu(2). İlk Turk mutasavvıfları hakkındaki eserimizde, Turk tarikatlarının en eskisi olan Yeseviyye tarikatındaki
Şamanizmin bazı carpıcı izlerini gosterdik(3). Şimdi bazı tarihî ve etnografik malûmata dayanarak bu meseleyi biraz daha aydınlatmayı arzu ediyoruz. Buyuk sûfilerin tasavvuf anlayışlarında Şamanizmin herhangi bir rolunun olmadığı
kesindir. Ancak bu rol Sûfîlik doktrinlerinin tarihi acısından pek ehemmiyetli olmasa da, sufîliğin dış tarihi acısından ehemmiyetten yoksun olarak telakki edilemez. Bu tesiri, bilhassa Turk muhitlerinde yayılmış olan tarikatlar icin, inandırıcı delillerle ispat edeceğiz.

Link kontrol edildi, onaylandı.