"İsmail Bey Gaspirinski"yi ben (butun Turkculuk) harekÂtının merkezi siması saymak doğru olduğuna kaniim."
Yusuf Akcora
(Turk Yılı S.346)

Turk milletciliğinin tarihi yazılırken, Turk aleminin uyanmasında ve kendisini bulmasında en tarihi işi gormuş olan Gaspıralı İsmail Bey, en ziyade takdir ve hurmetle anılacaktır. "Bir milleti yeni ıslahata goturmek icin ilk once onun hayata bakış ve binnetice duşunuş ve hareket tarzını değiştirmenin elzem olduğunu" anlayan ve bu hususta en musbet işi gormuş olan buyuk Turk evladı, şuphesiz, İsmail Bey'dir. O, bu hakikatı kendisinin sade uslûbu ile 1895'te şoyle hulÂsa etmişti: "Milletin terakkisi ve istikbali icin her şeyden evvel (fikir) lÂzımdır. Fikir uyanmadan terakki etmek imkÂnsızdır. Onbeş yıl evvel kendi evinin dışını goremeyen fıkirler bugun umumun halini ve umumi işleri duşunmekle meşguldur. En buyuk terakkimiz de bu olsa gerektir".
1882'de cıkardığı "Tonguc"ta bunu takip eden muhtelif risalelerde ve 1883'te tesis ettiği "Tercuman"da o, hep "fikri harekete getirmek" ve yukseltmekle uğraşmıştır.

Link kontrol edildi, onaylandı.