Dağ Ciceklerim
(Anılar)
Sıdıka Avar
"Ey Mastarların, Hazarların, Golcuklerin, Muratların ulkesi Elazığ,
ey bağlarında tat, dağlarında buzlu sular kaynayan yeşil Uluovaların evlatları,
ey Tunceli ve Bingol'un goklerle yarışan cetin dağları, boynunu binbir
haşeratın kemirdiği boynu bukuk ormanları, ey dar zumrut vadilerin cileli
yiğit cobanları ve mert insanları.
Ey saadetinize sevinc, dertlerinize gozyaşı kattığım vefalı kızlarım, bicare
bacılarım!...
Uğrunuza serdiğim 20 senenin kahırları, dertleri, cefaları ananızın ak sutu
gibi helal olsun!
Kalbimde sizin icin burcu burcu tuten saadet ve bereket dilekleri koyunuze,
koyunuze rahmet gibi yağsın ve mesut olun.
Sıdıka Avar'ın Elazığ, Tunceli, Bingol yoresinin cetin koşullarında gecen 20
yıllık oğretmenlik seruveni. Hem yaşayan, hem dikkatle gozleyen bir efsane
oğretmenin kaleminden, bolgenin 20 yıllık tarihi, vahşi doğası, kulturu,
ekonomisi, her şeyi... Tuyler urperten "her şey"i...
SIDIKA AVAR KİMDİR?
Ayşe Sıdıka Avar (d. 1901, İstanbul ? o. 16 Haziran 1979, İstanbul).
Elazığ, Tunceli, Bingol yoresinde oğretmenlik yaparken koylerden oğrenci
toplamak ve tatillerde onları evlerine bırakmak icin yaya olarak, kamyonlarla
veya at sırtında yaptığı gezilerle tanınmıştır.
Sıdıka Avar, 1901 yılında İstanbul, Cihangir'de doğdu. Babası belediye
memurlarından Mehmet Bey, annesi Emsal Hanım'dır. Ailenin uc kızından en
buyuğuydu. Annesi genellikle rahatsız olduğu icin Sıdıka'da ilk sorumluluk
duygusu, diğer kardeşlerine ablalık yaptığı cocukluk yıllarında gelişti. İlkokula
mahalle mektebinde başladı, daha sonra Şefik Muhtar Mahalle Mektebi'ne
verildi. 12 yaşındayken babasını, daha sonra annesini kaybetti. Iki kız kardeşi
ile birlikte teyzelerinin yanında kalmaya başladı. Aynı yıllarda Capa Kız
Oğretmen Okulu'na girdi.
1922'de Capa'dan mezun olan Avar, Beşiktaş'ta Cerkez Mektebi 'nde
oğretmenliğe başladı. Aynı yıl evlendi ve 1924'te tek cocuğu olan kızı doğdu.
Eşiyle birlikte İzmir'e taşınan Avar, bir sure Musevi Mektebi'nde calıştı.
1925'te İzmir Amerikan Kız Koleji'nde Turkce oğretmeni olarak gorev aldı. Bir
yandan da beden eğitimi oğretmeni olan eşi Mehmet Bahattin Avar'la,
yuruyuş, dağcılık ve diğer sportif calıf calışmalarda genclere kılavuzluk yaptı.
İzmir Kadınlar Hapishanesi'nde kadınlara okuma yazma oğretimini ustlendi,
Salepcioğlu Camii'nde işci cocukları icin acılan el sanatları kursunda gorev
aldı. İzmir'deki hareketli hayatı bazı cevrelerin tepkisine sebep oldu,
hakkında misyonerlik soylentileri cıkarıldı. Avar bunları dava etti.
1924 ?1929 yıllarında İzmir'de kalan Avar ve eşi 1929'da bir grup Amerikalı
ile birlikte Ankara'ya cağrıldı. Bu grup, Cocuk Esirgeme Kurumu'na bağlı bir
cocuk oyun ve spor sahası kurdu. Sıdıka Avar sırasıyla Kecioren ve Necatibey
Ilkokullarında Amerikalı uzmanların, donuşunden sonra, eşinin yonetimindeki
Cocuk Esirgeme Kurumu cocuk bahcesinde beden eğitimi ve spor
calışmalarında gorev aldı. 1937'de eşinden ayrıldı.
Gazi Eğitim Enstitusu Edebiyat Bolumu'ne girdi. Buradan mezun olunca kısa
bir sure Bolu Kız Enstitusu'nde gorev yaptıktan sonra 1939 da Elazığ Kız
Enstitusu'ne oğretmen olarak atandı. Kısa bir sure sonra mudur yardımcılığı
gorevine getirildi. 1942'de, yeni kurulan Tokat Kız Enstitusu Mudurluğu?ne
getirildi. 16 Haziran 1943'te Elazığ Kız Enstitusu'ne mudur olarak dondu.
Gerek Enstitu'de uyguladığı eğitim yontemleri, yonetim anlayışı ve
calışmaları, gerek okulun oğrenci aldığı Elazığ, Tunceli ve Bingol'un ilce,
bucak ve koylerinden oğrenci toplamak; tatillerde onları evlerine dağıtmak
icin hayvan sırtında, kamyonlarla, yaya olarak yaptığı geziler geniş bir ilgi
topladı ve bircok yerli, yabancı ziyaretlere, roportajlara konu oldu. Avar,
Eylul 1950'de davetli olarak ABD'ye gitti ve incelemelerde bulundu.
Elazığ Oğretmen Okulu'nun kuruluşunda da mudur vekilliği yaparak gorev
almış olan Avar, Elazığ valisi ile anlaşamadı. Bu nedenle 1954 yılı sonunda
Ankara'ya cağrılarak Kız Teknik Oğretim Genel Mudurluğu'nde şube
mudurluğune getirildi. Valinin değişmesi sonucu 28 Ekim 1955'te Elazığ'a geri
dondu. Ancak Elazığ'da bazı amirlerle anlaşmazlıkları devam ediyordu.
Elazığ'a ilk kez atanışından tam 20 yıl sonra, 1959'da kendi isteği uzerine
İstanbul Sultan Selim Kız Enstitusu'ne edebiyat oğretmeni olarak nakledildi.
27 Mayıs 1960 devriminden sonra Kız Teknik Oğretim Genel Mudurluğu'ne
getirildi, 2 yıl kadar bu gorevde kaldı. Isteği uzerine, buradan, İstanbul
Nişantaşı Kız Enstitusu edebiyat oğretmenliği'ne nakledildi. Emekli olduğu 1
Ocak 1967 tarihine kadar bu gorevde kaldı. 12 yıllık bir emeklilik hayatından
sonra 16 Haziran 1979'da oldu.
Oğretmenlik yıllarının anılarını Dağ Ciceklerim adlı kitapta toplamıştır.
(Sıdıka Avar'ın anılarından, kızı Bahu Gork'un Satı Erişen'e yazdığı 19 Ekim
1981 tarihli mektuba ek ozgecmişten, Satı Erişen'in Milli Eğitim dergisi ozel
sayısında yayımlanan (24 Kasım 1981) "Bir Eğitim Akıncısı Sıdıka Avar" ve
Fethi Ulku'nun Oğretmen Dunyası'nın Haziran 1985 tarihli 66. sayısında yer
alan "Sıdıka Avar" adlı yazılardan yararlanılarak hazırlanmıştır.)
Ayşe Hur'un Taraf gazetesinde "Avar, ne olur kızımı goturme!.." başlığı
ile yayınlanan yazısını ise okuyabilirsiniz.
