Humberto R. Maturana & Francisco G.Varela - Bilgi Ağacı

Şilili iki bilimadamı, Maturana ve Varela'nın 1984 yılında yazdığı Bilgi Ağacı, insanın bilişsel yetileri hakkındaki cığır acıcı kitaplardan biri oldu. Gunumuzde sinirbilim, evrimci psikoloji, karmaşıklık ve bilinc alanındaki bilimsel gelişmelerin coğu bu kitapta anlatılan "bilişsel inşacılık" kuramı tarafından ongorulmuş, dile getirilmişti. Gecen yıllar icinde Amerika'da universite, Şili'de lise seviyesinde ders programlarına dahil edilen Bilgi Ağacı'nın temel tezi şu: "Yapmak bilmektir, bilmek yapmaktır."

Yuzyıllardır filozofları, dış dunyanın zihinde temsil edilmesine dayanan bir ikiciliğin ya da tekbenciliğin kafesine girmeye mecbur bırakmış olan bilme problemidir bu. Maturana ile Varela, insan zihnini ve bilme fenomenini esasen bir doğa olayı olarak anlamlandırabileceğimizi savunuyorlar. Geliştirdikleri etkileşime dayalı "kendi kendini var etme" (autopoiesis) kavramıyla, bilmenin "dışarıdaki" dunyanın temsili değil, bizzat yaşama sureci icerisinde bir dunya ortaya koymak demek olduğunu gosteriyorlar. Buyuk Patlama'dan tekhucreli canlıların oluşumuna, oradan da dil ve dolayısıyla bilinc sahibi varlıklar olarak insana kadar uzanan ufuk acıcı bir yolculuğa cıkarıyorlar bizi.

Bu yeni bilgi anlayışının bireysel, toplumsal ve ahlaki icerimlerine de değinen yazarlar, yolculuğun sonunda şoyle diyor: "Yaptığımız her şey ortak yaşam koreografisi icinde yapısal bir danstır. İşte bu yuzden bu kitapta anlattıklarımız sadece bilimsel araştırma kaynağı değil, aynı zamanda insanlığımızı anlamak icin bir kaynaktır."