Mehmet Rıfat Ilgaz (d. 1911 - o. 1993), Kastamonu - o. 7 Temmuz 1993, İstanbul), Turk şiir, roman ve oyku yazarı. Ozellikle Hababam Sınıfı romanıyla tanındı. Hem yazılarında hem de kişisel hayatında toplumcu bir cizgi devam ettirdi. Turkiye'nin en calkantılı siyasi donemlerinde devam ettiği dergiciliği, aynı donemdeki bircok yazar gibi, onun da adliye koridorlarında ve hapishanede zaman gecirmesine neden oldu. Oldukca uretken olan yazın hayatına şiirden mizah oykulerine, romandan cocuk kitaplarına bircok farklı alanda eser sığdırdı. Bir zamanlar toplatılan Karartma Geceleri eseri 2004 yılında 100 Temel Eser listesine girdi. Yazarın eserleri gunumuzde, oğlu Aydın Ilgaz ile birlikte kurduğu, Cınar Yayınları'ndan cıkmaktadır.

[CENTER]



1911 yılında Kastamonu'nun Cide ilcesinde doğdu. Yedi kardeşin sonuncusu olan Ilgaz'ın doğum tarihi kesin olarak belli değildi. Nufusa gore 7 Mayıs 1911 olan doğum tarihi, annesinin soylemesiyle "derin kar"dadır. Bu da, Ilgaz'ın demesiyle, 1910'un Şubat'ına rastlamaktadır. Ortaokuldayken liseye devam edip universite okumak istemesine ve oğretmenlerinin bu konuda onu desteklemesine rağmen babasının vefatı nedeniyle Kastamonu Muallim Mektebi'ne (oğretmen okulu) girdi. Mezun olduktan sonra Gerede ve Akcakoca'da ilkokul oğretmenliği yaptı. Bolu'daki oğretmenliği sırasında ilk eşi Nuriye Hanım'la tanışıp evlendi (1931). 1932'de kızı Gonul doğdu. Daha sonra Gumuşova'ya başoğretmen olarak atandı. 1933 yılında askere alındıktan sonra ilk eşinden boşandı. 1936'da Ankara Gazi Eğitim Enstitusu Edebiyat bolumune girdi ve 1938'de mezun oldu. İkinci eşi Rikkat Hanımla enstitude tanıştı ve 1939'da evlendi. Bu evlilikten oğlu Aydın ve kızı Yıldız doğdu. Mezuniyetinden sonra Adapazarı'na atanan Ilgaz, vereme yakalandığı icin oğretmenlik yapamadan buradan ayrıldı ve İstanbul Yakacık Sanatoryumuna yattı.

Kendi tayininden bir sure sonra eşi de İstanbul'a atandı. İstanbul'dayken hem KaragumrukOrtaokulu'nda Turkce oğretmenliği yapıyor hem de fakulte de felsefe okuyordu. II. Dunya Savaşı'na denk gelen bu donemler daha sonra edebiyatında da oldukca etkili oldu. Orneğin savaş Karartma Geceleri romanının arka planında yoğun olarak hissedilmektedir. 1943 yılında Karagumruk Ortaokulunda bir oğretmenle kavga ettiği icin Nişantaşı'na suruldu. Aynı yıl ağabeyinin de bulunduğu Tosya'da deprem olunca oraya gitti ve daha sonra izlenimlerini gazete de yazdı. Ayrıca bir de bu deneyimi yansıtan Tosya Zelzelesi şiirini yazdı.

1944'un Ocak ayında yayınladığı Sınıf kitabıyla adliyeler ve hapishaneyle tanışmış oldu. Bir sure saklanan Ilgaz, 24 Mayıs 1944'te Birinci Şubeye teslim oldu. 6 aya carptırılan yazar, hapishaneden cıktığında hem oğrenciliğini hem de oğretmenliğini kaybetmişti. Sağlığı da oldukca bozulan Ilgaz, Heybeliada Sanatoryumuna yattı. 1946 yılında oğretmenliğe kısa bir sureliğine donse de, sonunda 1947'de temelli olarak bu şansı kaybetti. Bununla birlikte sanatoryuma yatabilme hakkını da kaybetmiş oluyordu. Eşi Rikkat Hanım'dan 1949 yılında ayrıldı. Bu ayrılığı yazar şu şekilde acıklıyordu:

?...Rikkat Hanım'dan 1949 yılında ayrıldım. Benim yuzumden işinden olmaması ve cocuklarımızın zarar gormemesi icin anlaşarak ayrıldık. Oğretmenlikten cıkarılmıştım, iki de bir kovuşturmaya uğruyordum. Adım komuniste cıkmıştı. İzleniyordum. Yerim yurdum, ne olacağım belli değildi. Ustelik, verem gibi bulaşıcı bir hastalığım vardı. Butun bunların eşime de zarar vereceğini, bir gun onun da işinden atılabileceğini duşunuyor, cocuklarım icin de kaygılanıyordum. Ayrılmamız bundan oldu?.

Bu yanıt bir bakıma donemin hayat şartlarının yıpratıcılığının da altını cizmektedir. Bu surecte hayatı dergi ve gazetecilik ile şiir yazarak geciyordu. 1953 yılında Devam kitabı da toplatıldı ve yazar hakkında soruşturma acıldı. 27 Mayıs'tan hemen once gonderilmesi planlanan surgunden 27 Mayıs 1960 askeri mudahelesiyle kurtuldu. 1966'da Ilgaz'ın oyunlaştırdığı Hababam Sınıfı romanı Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu tarafından sahnelendi. Aynı oyun 1969 yılında İstanbul Tiyatrosu'nda sahneye kondu. Aynı yıl Catal Matal oyunu da Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahnelendi.

[CENTER] 1970 yılında yazar Afet Hanım'la evlendi ve 1971'de kızları Defne doğdu. Aynı yıl Basın Şeref Kartı aldı. Bu yıl ayrıca Sınıf Yayınları'nı kuran yazar kendi kitaplarını yayınlamaya başladı. İlk denendiğinde sansure takılan Hababam Sınıfı, Umur Bugay'ın senaryosuyla sansurden gecti ve Ertem Eğilmez'in yonetmenliğinde cekildi. Fakat yazar bu durumdan hoşnut değildi, cunku sansurden gecmeyi başaran senaryo eserin butun toplumsal eleştirilerinden arıtılmış ve sadece eğlencelik bir komedi haline getirilmişti.

?Onlar, Hababam Sınıfı'nın ozune saygı gosterilerek cevrilmiş filmler değildi. İceriği bakımından, tezi bakımından aykırı. Ben eğitimi eleştiririm. Kopyacılığı, ezberciliği... Senaryoyu yazanlar oğrenci velilerine başlıyorlar cıkışmaya. [...] Hemen dava actım?.

Filmin başarısından sonra 6 film daha yapıldı. 1974'te emekli olan Ilgaz, Cide'ye yerleşti. Zaten bir suredir eşinden ayrı yaşamaktaydı.12 Eylul (1980) doneminde Cide'de bulunan Rıfat Ilgaz surekli tehdit ya da rahatsız ediliyordu. Orneğin, bir gun oturduğu evin karşısındaki binaya Rıfat Ilgaz evden atılmadığı takdirde evin taranacağına dair not asılır.

[CENTER] 28 Mayıs 1981 gecesi Rıfat Ilgaz Yıldız Karayel romanını yazmaktayken gozaltına alındı. Gozleri bağlanarak ve zincirlenerek merkeze kadar yurutulen yazar, Kastamonu, Et Balık Kurumu mezbahasından bozma hapishaneye kondu. Doktor muayenesi isteyerek hastalığını kanıtlayınca jandarma tarafından Ballıdağ Sanatoryumuna yatırıldı. Gozaltına alınmasının belirli bir nedeni zaten bulunmamaktaydı ve genel sorgudan sonra serbest bırakıldı. Oğlu Aydın Ilgaz ile yaşamak uzere İstanbul'a dondu.


Oncelikli olarak şiir ve oyku olmak uzere yazmaya devam etti. Adına etkinlikler ve festivaller duzenlendi. Fikri Sağlar'ın Kultur Bakanlığı doneminde devlet tarafından bir ceşit itibar iadesi olacak şekilde Kultur Bakanlığı plaketi verildi.

2 Temmuz Sivas Madımak Olayı'nda başta yakın dostu Asım Bezirci olmak uzere bircok kişinin katledildiği haberine oldukca uzulen Ilgaz, bundan 5 gun sonra, 7 Temmuz 1993'te evinde vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na, Asım Bezirci'nin yanına defnedildi.


Altın Ekicisi
Rıfat Ilgaz
1972

Kolay okunan bir kitap. Yer yer insanı gulumseten goruntuler tasvir ediyor Rıfat Ilgaz. Temiz ve capaksız bir dille karşılaşıyoruz Altın Ekicisi kitabında. "Hassas Kantar" gibi ruşvet olaylarını ustalıkla hicveden oykuler de var icerikte. "Yağcılık" isimli son derece ironik hikaye gibi, orijinal calışmaları da kapsıyor eser. Sonunda da iki tane hoş masal var. Masallardan birisi kitaba adını vermiş. Okuyorsunuz ilgiyle ve yer yer de merakla.

ESERLERİ:
1957 ? Hababam Sınıfı1957 ? Radarın Anahtarı
1957 ? Don Kişot İstanbul?da
1959 ? Pijamalılar (Bizim Koğuş)
1962 ? Kesmeli Bunları
1962 ? Nerde O Eski Usturalar
1962 ? Saksağanın Kuyruğu
1965 ? Şevket Ustanın Kedisi
1969 ? Garibin Horozu
1969 ? Karadeniz?in Kıyıcığında
1972 ? Altın Ekicisi
1972 ? Palavra
1972 ? Tuh Sana
1972 ? Catal Matal Kac Catal
1972 ? Bunadı Bu Adam
1972 ? Keş
1972 ? Al Atını
1972 ? Hababam Sınıfı Uyanıyor
1972 ? Hababam Sınıfı Baskında
1972 ? Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı
1974 ? Meşrutiyet Kıraathanesi
1974 ? Karartma Geceleri
1976 ? Sarı Yazma
1982 ? Ruşvetin Alamancası
1983 ? Sosyal Kadınlar Partisi
1983 ? Calış Osman Ciftlik Senin
1984 ? Apartıman Cocukları
1984 ? Hoca Nasrettin ve Comezleri
1987 ? Hababam Sınıfı İcraatın İcinde
1982 ? Yokuş Yukarı
1986 ? Kırk Yıl Once Kırk Yıl Sonra
1992 ? Dorduncu Boluk

Şiir kitapları:
1943 ? Yarenlik: 1946?da ikinci basımı yapıldı.
1944 ? Sınıf: Kovuşturmaya uğradı. 6 ay hapis yattı.
1947 ? Yaşadıkca: Toplatıldı.
1953 ? Devam: Toplatıldı.
1954 ? Uskudar?da Sabah Oldu
1962 ? Soluk Soluğa
1969 ? Karakılcık
1971 ? Uzak Değil
1974 ? Guvercinim Uyur mu?
1983 ? Kulağımız Kirişte
1987 ? Ocak Katırı Alagoz
1995 ? Cocuk Bahcesi
1983 ? Butun Şiirleri: 9 cilt olarak
2004 ? Butun Şiirleri: 1927-1991
Cocuk kitapları:
Bacaksız Kamyon Surucusu
Bacaksız Okulda
Bacaksız Paralı Atlet
Bacaksız Tatil Koyunde
Bacaksız Sigara Kacakcısı
Oksuz Civciv
Kucuk Cekmece Okyanusu
Cankurtaran Yılmaz
Kumdan Betona
Cocuk Bahcesi(Şiir)

Link kontrol edildi, onaylandı.