Yiyecekleri uretip tuketme şeklimiz son yarım yuzyılda pek cok değişime uğradı ve bu da meyvenin, sebzenin tadını belirgin bir şekilde etkiledi. Ustelik sadece ulkemizde değil dunyanın coğu yerinde bu duruma rastlanıyor.
Ulusal Bilim Derneği Bitki Genomu Araştırma Programı direktoru Clifford Weil'a gore bu lezzet azalmasının en onemli nedeni "evcilleştirme". Peki lezzeti feda ederek yiyeceklerimizi neden evcilleştiriyoruz?
[h=2]Yıllar icinde lezzeti ve aroması en cok azalan sebzelerden(teknik olarak meyvedir) biri olan domates orneğini ele alalım.[/h]
Dunyanın hemen hemen her yerinde tuketilen domateste bulunan aroma, tat almaclarımızı etkinleştiren şeker ve asitler ile koku almaclarımızı tetikleyen bir dizi ucucu bileşenle belirlenir. Bu nedenle sık sık sos olarak da tercih edilir.
Domates uzun mesafelere ulaştırılırken ve depoda bekletilirken kolay curuyebilen bir sebzedir. Bunun onune gecebilmek icin domatesler bu şartlara direncli olarak evcilleştirildi.
Fakat genetik bir mudahale yapılmadı. Cornell Universitesi bitki genetik bilimcilerinden Zhangjun Fei'ye gore; daha fazla urun veren, daha dayanıklı ozelliklere sahip bitkiler tercih edilmesi nedeniyle domatesler ve diğer yiyecekler lezzet genlerini kaybetti.
[h=2]Domatese tadını vermekte yardımcı olan gen, evcilleştirilmiş(modern) turlerin %93'unde bulunmuyor.[/h]
Uluslararası araştırmacılar bahce domatesi ve yabani domatesin genom bilgilerini toplayarak bunları evcilleştirilmiş domates genomu ile karşılaştırdı. Yapılan bu karşılaştırma, modern domates genomunun, bahce ve yabani domatesin sahip olduğu yaklaşık 5.000 genden yoksun olduğunu ortaya koydu.
[h=2]Bu calışmaların acığa cıkardığı gercek her ne kadar can sıkıcı olsa da onumuzdeki yıllarda bu keşif sayesinde domateslerin, hatta diğer yiyeceklerin tadı geri gelebilir.[/h]
Gercek patates Daha once bilinmeyen bu genlerin tanımlanmış olması, ureticilerin daha iyi sebze ve meyve uretmelerine yardımcı olabilir. Bu kayıp genler aynı zamanda bitkilere patojen de sağladığı icin gunumuzde kullanılan tarım ilacları veya diğer yuksek maliyetli ve cevre dostu olmayan yontemler ile ustesinden gelinen hastalıklara karşı genetik dirence sahip domates ceşitleri geliştirilebilir.
[h=2]Sebze ve meyvelerin gercek lezzetini hatırlayanlar az bilinen yontemlere başvurarak bunları tuketmeye devam ediyorlar.[/h]
Atalık tohum takasları yaparak iyi urune ulaşabiliyorlar veya Anadolu'nun kırsal kesimlerindeki yerel pazarlarda koylulerin sattığı urunleri almaya ozen gosteriyorlar.
Kaynaklar: Discover Magazine, Nature, Popular Science
Ulusal Bilim Derneği Bitki Genomu Araştırma Programı direktoru Clifford Weil'a gore bu lezzet azalmasının en onemli nedeni "evcilleştirme". Peki lezzeti feda ederek yiyeceklerimizi neden evcilleştiriyoruz?
[h=2]Yıllar icinde lezzeti ve aroması en cok azalan sebzelerden(teknik olarak meyvedir) biri olan domates orneğini ele alalım.[/h]
Dunyanın hemen hemen her yerinde tuketilen domateste bulunan aroma, tat almaclarımızı etkinleştiren şeker ve asitler ile koku almaclarımızı tetikleyen bir dizi ucucu bileşenle belirlenir. Bu nedenle sık sık sos olarak da tercih edilir.
Domates uzun mesafelere ulaştırılırken ve depoda bekletilirken kolay curuyebilen bir sebzedir. Bunun onune gecebilmek icin domatesler bu şartlara direncli olarak evcilleştirildi.
Fakat genetik bir mudahale yapılmadı. Cornell Universitesi bitki genetik bilimcilerinden Zhangjun Fei'ye gore; daha fazla urun veren, daha dayanıklı ozelliklere sahip bitkiler tercih edilmesi nedeniyle domatesler ve diğer yiyecekler lezzet genlerini kaybetti.
[h=2]Domatese tadını vermekte yardımcı olan gen, evcilleştirilmiş(modern) turlerin %93'unde bulunmuyor.[/h]
Uluslararası araştırmacılar bahce domatesi ve yabani domatesin genom bilgilerini toplayarak bunları evcilleştirilmiş domates genomu ile karşılaştırdı. Yapılan bu karşılaştırma, modern domates genomunun, bahce ve yabani domatesin sahip olduğu yaklaşık 5.000 genden yoksun olduğunu ortaya koydu.
[h=2]Bu calışmaların acığa cıkardığı gercek her ne kadar can sıkıcı olsa da onumuzdeki yıllarda bu keşif sayesinde domateslerin, hatta diğer yiyeceklerin tadı geri gelebilir.[/h]
Gercek patates Daha once bilinmeyen bu genlerin tanımlanmış olması, ureticilerin daha iyi sebze ve meyve uretmelerine yardımcı olabilir. Bu kayıp genler aynı zamanda bitkilere patojen de sağladığı icin gunumuzde kullanılan tarım ilacları veya diğer yuksek maliyetli ve cevre dostu olmayan yontemler ile ustesinden gelinen hastalıklara karşı genetik dirence sahip domates ceşitleri geliştirilebilir.[h=2]Sebze ve meyvelerin gercek lezzetini hatırlayanlar az bilinen yontemlere başvurarak bunları tuketmeye devam ediyorlar.[/h]
Atalık tohum takasları yaparak iyi urune ulaşabiliyorlar veya Anadolu'nun kırsal kesimlerindeki yerel pazarlarda koylulerin sattığı urunleri almaya ozen gosteriyorlar.
Kaynaklar: Discover Magazine, Nature, Popular Science