Paslanma, gunluk hayatta kullandığımız şeylerde başımıza dert olmuştur. Hemen her evde bulunan paslanmaz celikten malzemeler bulunur. Peki bunlar gercekten de paslanmaz mı? Oyle iseler buna sebep olan şey nedir?
Paslanma, gunluk hayatta kullandığımız şeylerde başımıza dert olmuştur. Hemen her evde bulunan paslanmaz celikten malzemeler bulunur. Peki bunlar gercekten de paslanmaz mı? Oyle iseler buna sebep olan şey nedir?
Madenlerin paslanması, gercekte oksitlenmelerinden başka bir şey değildir. Havadaki su buharı ile oksijen ve karbondioksit, demirin cabucak paslanmasına neden olur. Pas diye tabir ettiğimiz şey aslında metalin oksitlenmiş halidir. Başka bir ifadeyle, paslanma metalin havadaki oksijenle yanmasıdır.
Celik, demirden elde edilir. Saf demir cok sağlam bir madde değildir. Fakat icerisine %2’lik Karbon katıldığından celik halini alır ve buyuk mukavemet, sertlik ve mekanik ozellikler kazanır. Fakat celikte demir gibi paslanmaya karşı direncsizdir. Sadece bu iki metal değil, butun metaller paslanır. Fakat bazı metallerde oksidasyon sonucu cok ince bir tabaka oluşur. Bu tabak atomik boyuttaki bir tabakadır, oyle ki maddenin asıl rengini bozmaz bile. Bu şekilde atomlar arası boşluklar doldurulur ve madde hava ile temasını kesecek bir hal alır. Orneğin, Aluminyum, pirinc, bronz vb. Demirdeki paslanmanın bu kadar etkili olmasının sebebi, oksijen atomları ile demir atomlarının boyut farkının fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Bu farktan dolayı yuzeyde bir birleşme olmadığından paslanma maddenin icine nufuz eder. Bu paslanma goruntuyu bozduğu gibi, maddenin dayanıklılığını da azaltır.
Paslanmaya etki eden diğer faktorde nem‘dir. Oksitlenmedeki su miktarı pasın rengini belirler. Her pasın rengi aynı değildir. Orneğin; demir pasının rengi koyu tonda, esmerimsi kızıldır. Bakırın pası ise kuf renginin koyusu ve daha canlı tonda yeşil olur.
Tuz, paslanma’nın hızını artıran bir faktordur. Tuz, bir elektro-kimyasal olay olan oksitlenmeyi hızlandıran bir maddedir. Maddeleri paslanmadan korumak icin onceleri boyanırlardı. Fakat bu da saplık konusundan buyuk sıkıntılara yol acıyordu.
Gelelim paslanmaz celiğe, celiğin icerisine bir miktar krom katılarak yapılır ( en %10). Krom katılmasının sebebi ise, yukarıda bahsettiğimiz metallerden olmasıdır. Krom kucuk bir oksitlenmeden sonra atomlar arası boşluklarını oksijen atomları ile doldurur. Bu sayede koruyucu bir tabaka oluşturur. Boşluklar acılsa bile tekrar doldurur yerlerini. Celik ile birleştirince, paslanmaz celik dediğimiz gunluk hayatımızda onemli yer tutan maddeyi elde etmiş oluruz.
Pas, insanlığın demiri kullanmasından itibaren başına buyuk sıkıntı olmuştur. Oyle ki antik caplarda dahi, pasa direncli demir ornekleri yapılmıştır. 19. yy’da bu konuda bircok calışma yapılmıştır. İlk olarak demir-krom alaşımı kullanımı 1821 yılında yapılmıştır. Fakat o zamanlar kromun yanında karbonda kullanılıyordu. Bu alaşım kırılganlıkları yuksek olduğundan kullanışsız kalmışlardır. 1912 yılında, İngilterede bir fabrikada calışan Harry Brearley tarafından paslanmaz celik alaşımı keşfedildi. Tufek namlularını korozyondan onlemek icin calışırken, bir nevi tesaduf eseri bunu keşfetmiştir. Gunumuzde kullanılan paslanmaz celikte bu şekilde yapılır.
Paslanma, gunluk hayatta kullandığımız şeylerde başımıza dert olmuştur. Hemen her evde bulunan paslanmaz celikten malzemeler bulunur. Peki bunlar gercekten de paslanmaz mı? Oyle iseler buna sebep olan şey nedir?Madenlerin paslanması, gercekte oksitlenmelerinden başka bir şey değildir. Havadaki su buharı ile oksijen ve karbondioksit, demirin cabucak paslanmasına neden olur. Pas diye tabir ettiğimiz şey aslında metalin oksitlenmiş halidir. Başka bir ifadeyle, paslanma metalin havadaki oksijenle yanmasıdır.
Celik, demirden elde edilir. Saf demir cok sağlam bir madde değildir. Fakat icerisine %2’lik Karbon katıldığından celik halini alır ve buyuk mukavemet, sertlik ve mekanik ozellikler kazanır. Fakat celikte demir gibi paslanmaya karşı direncsizdir. Sadece bu iki metal değil, butun metaller paslanır. Fakat bazı metallerde oksidasyon sonucu cok ince bir tabaka oluşur. Bu tabak atomik boyuttaki bir tabakadır, oyle ki maddenin asıl rengini bozmaz bile. Bu şekilde atomlar arası boşluklar doldurulur ve madde hava ile temasını kesecek bir hal alır. Orneğin, Aluminyum, pirinc, bronz vb. Demirdeki paslanmanın bu kadar etkili olmasının sebebi, oksijen atomları ile demir atomlarının boyut farkının fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Bu farktan dolayı yuzeyde bir birleşme olmadığından paslanma maddenin icine nufuz eder. Bu paslanma goruntuyu bozduğu gibi, maddenin dayanıklılığını da azaltır.
Paslanmaya etki eden diğer faktorde nem‘dir. Oksitlenmedeki su miktarı pasın rengini belirler. Her pasın rengi aynı değildir. Orneğin; demir pasının rengi koyu tonda, esmerimsi kızıldır. Bakırın pası ise kuf renginin koyusu ve daha canlı tonda yeşil olur.
Tuz, paslanma’nın hızını artıran bir faktordur. Tuz, bir elektro-kimyasal olay olan oksitlenmeyi hızlandıran bir maddedir. Maddeleri paslanmadan korumak icin onceleri boyanırlardı. Fakat bu da saplık konusundan buyuk sıkıntılara yol acıyordu.
Gelelim paslanmaz celiğe, celiğin icerisine bir miktar krom katılarak yapılır ( en %10). Krom katılmasının sebebi ise, yukarıda bahsettiğimiz metallerden olmasıdır. Krom kucuk bir oksitlenmeden sonra atomlar arası boşluklarını oksijen atomları ile doldurur. Bu sayede koruyucu bir tabaka oluşturur. Boşluklar acılsa bile tekrar doldurur yerlerini. Celik ile birleştirince, paslanmaz celik dediğimiz gunluk hayatımızda onemli yer tutan maddeyi elde etmiş oluruz.
Pas, insanlığın demiri kullanmasından itibaren başına buyuk sıkıntı olmuştur. Oyle ki antik caplarda dahi, pasa direncli demir ornekleri yapılmıştır. 19. yy’da bu konuda bircok calışma yapılmıştır. İlk olarak demir-krom alaşımı kullanımı 1821 yılında yapılmıştır. Fakat o zamanlar kromun yanında karbonda kullanılıyordu. Bu alaşım kırılganlıkları yuksek olduğundan kullanışsız kalmışlardır. 1912 yılında, İngilterede bir fabrikada calışan Harry Brearley tarafından paslanmaz celik alaşımı keşfedildi. Tufek namlularını korozyondan onlemek icin calışırken, bir nevi tesaduf eseri bunu keşfetmiştir. Gunumuzde kullanılan paslanmaz celikte bu şekilde yapılır.