Pirinc (Oryza sativaL.), Dunya capında 502 milyon ton uretim ile dunya nufusunun yarısından fazlasını besleyen uc ana gıda urununden (pirinc, buğday ve mısır) biridir. Cin ve ABD, 2020 yılında sırasıyla 149 milyon ton ve 7 milyon ton pirinc ureterek dunya pirinc uretiminde 1. ve 17. sırada yer almaktadır. Pirinc, ABD’deki başlıca tarla bitkilerinden biridir ve Arkansas, California, Mississippi, Missouri ve Texas’ta 1,3 milyon hektara ekilir.
Bununla birlikte, hastalıkların ortaya cıkması pirinc uretimi icin buyuk bir tehdit oluşturmaktadır. Pirinc yetiştirilen bolgelerde cok sayıda fungal, bakteriyel, viral ve nematod hastalığı meydana gelmekte, yıllık olarak onemli verim ve kalite kayıplarına neden olmaktadır. Pirinc patlamasının neden olduğu Magnaporthe oryzae (vakti zamanında M. grisea) dunya capında en onemli hastalıktır ve bunu kılıf yanıklığı takip eder. Rhizoctonia solaniAG1-1A. ABD pirincinde, kılıf yanıklığı pirinc patlamasından daha fazla ekonomik kayba neden olan 1 numaralı hastalıktır.
Kılıf yanıklığı yaprak kılıflarını, yaprak bıcaklarını ve hatta salkımları etkileyerek %44’e varan verim kaybına ve oğutme kalitesinde onemli bir duşuşe neden olmaktadır. Dar kahverengi yaprak lekesi (NBLS),Cercospora janseana, dunya capında dağılımları olan bir diğer onemli hastalıktır. Tarihsel olarak kucuk bir hastalık olarak kabul edilen NBLS, nemli, ılık Korfez Kıyısı iklimi ile ozellikle Teksas ve Louisiana olmak uzere guney ABD’de en onemli pirinc hastalıklarından biri haline gelmiştir.
NBLS gec ekimlerde ve ratoon (ikinci) mahsulde daha şiddetlidir. Ratooning, mahsul mevsiminin 2. mahsul hasadı icin yeterince uzun olduğu Teksas ve Louisiana’da uretim getirilerini en ust duzeye cıkarmak icin ana mahsul hasadını takiben bir uygulamadır. NBLS yaprak, kılıf, boğum arası, salkım dalı ve kavuz dokularına saldırır ve karakteristik lineer kahverengi lezyonlara neden olur. NBLS, %40’a varan tahıl verimi kaybına neden olabilir.
Pirinc hastalığının hızlı ve doğru bir şekilde tanımlanması ve tespiti, bu hastalıkların etkin yonetimi icin ilk temel adımdır. Hastalıkların gorsel karakteristik semptomları ile teşhisi gunumuzde en yaygın uygulamadır. Bununla birlikte, bu hastalık tespit sureci zaman alıcı ve biraz emek isteyen bir surectir. Hastalık tanımlama ve tespitinin doğruluğu, buyuk olcude mufettişin bilgi ve tecrubesine bağlıdır. Orneğin, kılıf yanıklığını tespit etmek ve izlemek icin, tarlada bircok kez zikzak duzeninde yuruyerek gorsel inceleme, pirincin salkım farklılaşması buyume aşamasında başlamalıdır.
Kanopinin alt kısmındaki semptomlarına dayanarak hastalığın varlığını araştırmak icin bircok aşama gerekir. Bu surec, erken aşamalarda haftalık olarak ve gec aşamalarda daha sık (iki haftada bir) veya başlığa kadar kılıf yanıklığının gelişmesi icin en uygun koşullar altında tekrarlanır.
[h=3]
Pirinc Hastalık Belirtileri[/h] Kılıf Yanıklığı
Kılıf yanıklığı toprak kaynaklı bir hastalıktır ve mantar 2 yıla kadar toprakta sklerotya olarak hayatta kalabilir. Hastalık, sklerotinin sulama suyu ile topraktan cıkmasından sonra, sklerotinin su hattında veya hemen ustunde yaprak kınları ile teması ile başlar. Sklerotlar, daha sonraki kardeşlenmeden erken uremeye kadar olan aşamalarda filizlenir ve yaprak kılıflarını enfekte eder. İlk belirtiler yaprak kılıflarında gelişir ve yeşilimsi gri renkte dairesel, oval veya elipsoid, suya batırılmış lekelerdir.
Lezyonlar genişler ve birleşerek daha buyuk lezyonlar oluşturarak duzensiz konturlu ve koyu kahverengi sınırlarla cevrili grimsi beyaz merkezli lezyonlar oluşturur. Lezyonlar kılıflar uzerinde birleştikce, sonunda tum yapraklar olur. Yaprak bıcaklarındaki lezyonlar koyu yeşil, kahverengi veya sarı-turuncu kenarlı daha duzensizdir. Lezyonlar geniş olcude gelişebilir ve kısmi veya tam yaprak bıcakları uzerinde birleşerek bir cıngıraklı yılan derisi deseni oluşturabilir.
Kılıf yanıklığı tarlada dikey ve yatay olarak yayılır. Hastalık, bitkileri yukarı doğru hareket ettirir ve şiddetli koşullar altında bayrak yapraklarını ve salkımları enfekte edebilir. Mantar tarlada koşucu hiflerini yekeden kardeşe, yapraktan yaprağa ve bitkiden bitkiye yayarak dairesel bir hasar paterniyle sonuclanır. Mantar, erken kılıf enfeksiyonlarından kulturlere yayılabilir ve enfekteli kulturleri zayıflatabilir, bu da surgunlerin yerleşmesine ve cokmesine neden olabilir. Hastalıklı bitkiler, ozellikle salkımların alt kısmında tane dolumunu azaltır. Verimdeki kayıplar, artan yatma ile daha şiddetli olma eğilimindedir.
Mantarın hayatta kalma yapıları olan sklerotlar, bazı kılıfların ve yaprak bıcaklarının yuzeylerinde oluşur. Sklerotia, ilk oluştuğunda beyazdır ve daha sonra kahverengi veya koyu kahverengiye doner. Sklerotia bitkilerden duşer ve bir sonraki sezon birincil aşı gorevi gorur. Enfekte bitki kalıntılarındaki misel, aynı zamanda birincil inokulum olarak da hizmet edebilir. Patojen enfeksiyon dongusu, bir mahsul mevsimi boyunca yalnızca bir kez gercekleştiğinden, kılıf bight monosiklik bir hastalık olarak kabul edilir. Mantar, tarla koşulları altında tekrarlanan enfeksiyonlar icin herhangi bir aseksuel veya cinsel spor uretmez.
Dar Kahverengi Yaprak Lekesi (NBLS)
NBLS mantarı tohumla taşınır ve her yıl enfekte tohum ve pirinc bitkisi kalıntılarında hayatta kalır ve birincil aşı gorevi gorur. Mantar, enfeksiyon yapıları olan konidia uretir. Enfeksiyon, konidia cimlendiğinde ve stoma yoluyla konukcu bitki dokusuna nufuz ettiğinde ve dokuda hucreler arası olarak buyuduğunde başlar. Mantar yapraklara, kılıflara, internodlara, salkım dallarına ve kavuzlara saldırır. Yaprak bıcaklarında yaprak damarlarına paralel kısa, cizgisel, dar, kahverengi lezyonlara neden olur.
Yaprak kılıflarının enfeksiyonu, yaprak damarlarının esmerleşmesinin neden olduğu buyuk, kahverengi bir leke veya “ağ leke” ile sonuclanır. Mantar ayrıca, salkımın tabanındaki duğumun ustundeki ve altındaki internodal alanın acık kahverengi ila ten rengi olduğu bir “boyun yanıklığına” neden olabilir. Etkilenen doku alanı olur ve salkımın alt kısmındaki cekirdekler doldurulamaz. Bitkiler olgunluğa yaklaştıkca, duyarlı ceşitlerde yaprak lekelenmesi şiddetli hale gelebilir ve şiddetli yaprak yanmasına ve erken olume neden olabilir.
Hastalık erken olgunlaşmaya, verim azalmasına ve oğutme kalitesinin duşmesine neden olabilir. Duşuk nitrojen seviyeleri hastalığın şiddetini artırır. Hastalık gec ekimlerde ve ratoon (ikinci) mahsulde daha şiddetli olma eğilimindedir. Ratooning, pirinc uretiminin getirilerini en ust duzeye cıkarmak icin Teksas ve Louisiana’daki ana mahsul hasadından sonra yaygın bir uygulamadır.
NBLS tipik bir polisiklik yaprak hastalığıdır ve enfeksiyon, bir hasat mevsimi icinde bircok kez meydana gelir. Semptomların gelişimi elverişli koşullar altında 7 gun ile enfeksiyondan sonra 30 gun arasında surebilir. Hastalık hava yoluyla bulaşır ve ruzgarla taşınan sporlar tarafından uzun mesafelere yayılır, bu da hastalığın tarlada tek tip dağılımına neden olur.
Kaynakca:
https://agritech.tnau.ac.in/crop_protection/crop_prot_crop%20diseases_cereals_paddy.html
https://extension.missouri.edu/programs/rice-extension/rice-diseases
Yazar: Ozlem Guvenc Ağaoğlu
Bununla birlikte, hastalıkların ortaya cıkması pirinc uretimi icin buyuk bir tehdit oluşturmaktadır. Pirinc yetiştirilen bolgelerde cok sayıda fungal, bakteriyel, viral ve nematod hastalığı meydana gelmekte, yıllık olarak onemli verim ve kalite kayıplarına neden olmaktadır. Pirinc patlamasının neden olduğu Magnaporthe oryzae (vakti zamanında M. grisea) dunya capında en onemli hastalıktır ve bunu kılıf yanıklığı takip eder. Rhizoctonia solaniAG1-1A. ABD pirincinde, kılıf yanıklığı pirinc patlamasından daha fazla ekonomik kayba neden olan 1 numaralı hastalıktır.
Kılıf yanıklığı yaprak kılıflarını, yaprak bıcaklarını ve hatta salkımları etkileyerek %44’e varan verim kaybına ve oğutme kalitesinde onemli bir duşuşe neden olmaktadır. Dar kahverengi yaprak lekesi (NBLS),Cercospora janseana, dunya capında dağılımları olan bir diğer onemli hastalıktır. Tarihsel olarak kucuk bir hastalık olarak kabul edilen NBLS, nemli, ılık Korfez Kıyısı iklimi ile ozellikle Teksas ve Louisiana olmak uzere guney ABD’de en onemli pirinc hastalıklarından biri haline gelmiştir.
NBLS gec ekimlerde ve ratoon (ikinci) mahsulde daha şiddetlidir. Ratooning, mahsul mevsiminin 2. mahsul hasadı icin yeterince uzun olduğu Teksas ve Louisiana’da uretim getirilerini en ust duzeye cıkarmak icin ana mahsul hasadını takiben bir uygulamadır. NBLS yaprak, kılıf, boğum arası, salkım dalı ve kavuz dokularına saldırır ve karakteristik lineer kahverengi lezyonlara neden olur. NBLS, %40’a varan tahıl verimi kaybına neden olabilir.
Pirinc hastalığının hızlı ve doğru bir şekilde tanımlanması ve tespiti, bu hastalıkların etkin yonetimi icin ilk temel adımdır. Hastalıkların gorsel karakteristik semptomları ile teşhisi gunumuzde en yaygın uygulamadır. Bununla birlikte, bu hastalık tespit sureci zaman alıcı ve biraz emek isteyen bir surectir. Hastalık tanımlama ve tespitinin doğruluğu, buyuk olcude mufettişin bilgi ve tecrubesine bağlıdır. Orneğin, kılıf yanıklığını tespit etmek ve izlemek icin, tarlada bircok kez zikzak duzeninde yuruyerek gorsel inceleme, pirincin salkım farklılaşması buyume aşamasında başlamalıdır.
Kanopinin alt kısmındaki semptomlarına dayanarak hastalığın varlığını araştırmak icin bircok aşama gerekir. Bu surec, erken aşamalarda haftalık olarak ve gec aşamalarda daha sık (iki haftada bir) veya başlığa kadar kılıf yanıklığının gelişmesi icin en uygun koşullar altında tekrarlanır.
[h=3]
Pirinc Hastalık Belirtileri[/h] Kılıf Yanıklığı
Kılıf yanıklığı toprak kaynaklı bir hastalıktır ve mantar 2 yıla kadar toprakta sklerotya olarak hayatta kalabilir. Hastalık, sklerotinin sulama suyu ile topraktan cıkmasından sonra, sklerotinin su hattında veya hemen ustunde yaprak kınları ile teması ile başlar. Sklerotlar, daha sonraki kardeşlenmeden erken uremeye kadar olan aşamalarda filizlenir ve yaprak kılıflarını enfekte eder. İlk belirtiler yaprak kılıflarında gelişir ve yeşilimsi gri renkte dairesel, oval veya elipsoid, suya batırılmış lekelerdir.
Lezyonlar genişler ve birleşerek daha buyuk lezyonlar oluşturarak duzensiz konturlu ve koyu kahverengi sınırlarla cevrili grimsi beyaz merkezli lezyonlar oluşturur. Lezyonlar kılıflar uzerinde birleştikce, sonunda tum yapraklar olur. Yaprak bıcaklarındaki lezyonlar koyu yeşil, kahverengi veya sarı-turuncu kenarlı daha duzensizdir. Lezyonlar geniş olcude gelişebilir ve kısmi veya tam yaprak bıcakları uzerinde birleşerek bir cıngıraklı yılan derisi deseni oluşturabilir.
Kılıf yanıklığı tarlada dikey ve yatay olarak yayılır. Hastalık, bitkileri yukarı doğru hareket ettirir ve şiddetli koşullar altında bayrak yapraklarını ve salkımları enfekte edebilir. Mantar tarlada koşucu hiflerini yekeden kardeşe, yapraktan yaprağa ve bitkiden bitkiye yayarak dairesel bir hasar paterniyle sonuclanır. Mantar, erken kılıf enfeksiyonlarından kulturlere yayılabilir ve enfekteli kulturleri zayıflatabilir, bu da surgunlerin yerleşmesine ve cokmesine neden olabilir. Hastalıklı bitkiler, ozellikle salkımların alt kısmında tane dolumunu azaltır. Verimdeki kayıplar, artan yatma ile daha şiddetli olma eğilimindedir.
Mantarın hayatta kalma yapıları olan sklerotlar, bazı kılıfların ve yaprak bıcaklarının yuzeylerinde oluşur. Sklerotia, ilk oluştuğunda beyazdır ve daha sonra kahverengi veya koyu kahverengiye doner. Sklerotia bitkilerden duşer ve bir sonraki sezon birincil aşı gorevi gorur. Enfekte bitki kalıntılarındaki misel, aynı zamanda birincil inokulum olarak da hizmet edebilir. Patojen enfeksiyon dongusu, bir mahsul mevsimi boyunca yalnızca bir kez gercekleştiğinden, kılıf bight monosiklik bir hastalık olarak kabul edilir. Mantar, tarla koşulları altında tekrarlanan enfeksiyonlar icin herhangi bir aseksuel veya cinsel spor uretmez.
Dar Kahverengi Yaprak Lekesi (NBLS)
NBLS mantarı tohumla taşınır ve her yıl enfekte tohum ve pirinc bitkisi kalıntılarında hayatta kalır ve birincil aşı gorevi gorur. Mantar, enfeksiyon yapıları olan konidia uretir. Enfeksiyon, konidia cimlendiğinde ve stoma yoluyla konukcu bitki dokusuna nufuz ettiğinde ve dokuda hucreler arası olarak buyuduğunde başlar. Mantar yapraklara, kılıflara, internodlara, salkım dallarına ve kavuzlara saldırır. Yaprak bıcaklarında yaprak damarlarına paralel kısa, cizgisel, dar, kahverengi lezyonlara neden olur.
Yaprak kılıflarının enfeksiyonu, yaprak damarlarının esmerleşmesinin neden olduğu buyuk, kahverengi bir leke veya “ağ leke” ile sonuclanır. Mantar ayrıca, salkımın tabanındaki duğumun ustundeki ve altındaki internodal alanın acık kahverengi ila ten rengi olduğu bir “boyun yanıklığına” neden olabilir. Etkilenen doku alanı olur ve salkımın alt kısmındaki cekirdekler doldurulamaz. Bitkiler olgunluğa yaklaştıkca, duyarlı ceşitlerde yaprak lekelenmesi şiddetli hale gelebilir ve şiddetli yaprak yanmasına ve erken olume neden olabilir.
Hastalık erken olgunlaşmaya, verim azalmasına ve oğutme kalitesinin duşmesine neden olabilir. Duşuk nitrojen seviyeleri hastalığın şiddetini artırır. Hastalık gec ekimlerde ve ratoon (ikinci) mahsulde daha şiddetli olma eğilimindedir. Ratooning, pirinc uretiminin getirilerini en ust duzeye cıkarmak icin Teksas ve Louisiana’daki ana mahsul hasadından sonra yaygın bir uygulamadır.
NBLS tipik bir polisiklik yaprak hastalığıdır ve enfeksiyon, bir hasat mevsimi icinde bircok kez meydana gelir. Semptomların gelişimi elverişli koşullar altında 7 gun ile enfeksiyondan sonra 30 gun arasında surebilir. Hastalık hava yoluyla bulaşır ve ruzgarla taşınan sporlar tarafından uzun mesafelere yayılır, bu da hastalığın tarlada tek tip dağılımına neden olur.
Kaynakca:
https://agritech.tnau.ac.in/crop_protection/crop_prot_crop%20diseases_cereals_paddy.html
https://extension.missouri.edu/programs/rice-extension/rice-diseases
Yazar: Ozlem Guvenc Ağaoğlu