Evde kullanmakta olduğunuz basit bir cihazı actığınız zaman bile karşınıza cıkan karmaşık yapı, muhendisliğin ne kadar onemli olduğunu anlamanızı sağlar. Muhendisler tarafından geliştirilen makineler, belirli bir işlevi yerine getirme amacı taşırlar. Makinenin soz konusu işlevi doğru yapıp yapmadığını gosteren cihaz ise encoder olarak adlandırılır. Kullandığımız neredeyse tum makinelerde bir encoder bulunmaktadır.
Encoder icin bir denetleyici demek mumkun. Cunku bu cihazın tek gorevi, soz konusu makinenin işini doğru yapıp yapmadığını denetleyerek ve makine hareketlerini elektrik sinyaline donuşturerek bilgi vermektir. İyi bir denetleyici demek, makinenin işini en iyi şekilde yapması demektir. Gelin encoder nedir, ne işe yarar yakından bakalım ve bu cihazın nasıl calıştığını turleri uzerinden gorelim.
[h=2]Encoder nedir?[/h] Encoder, pek cok farklı makinenin icinde bulunan ve nesne kontrol sistemlerinin temelini oluşturan bir cihazdır. Encoder, makine hareketlerini elektrik sinyaline donuşturerek nesnelerin hangi konumda olduğunu ya da doğru konumda olup olmadığını algılayarak makinenin işini en doğru şekilde yapmasını sağlar.
[h=2]Encoder ne işe yarar?[/h] Encoder, bir algılama ve denetleme cihazıdır. Bir ornek uzerinden gidelim. Asansore bindiğiniz zaman encoder, kabinin hangi katta olduğunu ve hangi kata gideceğini algılar. Doğru katta olup olmadığını anlayarak kapıların acılmasına izin verir. Yani makinenin işlevi neyse ve hangi nesneleri kullanıyorsa encoder, bu nesnelerin konumlandırılmasını kontrol etmektedir.
Kullanıldığı makineye gore algılama ve denetleme işlevi değişiklik gosterse bile bir encoder her zaman soz konusu nesnenin konumunu, hızını ve yonunu algılayarak doğru hareket edip etmediğini denetler. Yani bir encoder olmasa makinenin geri kalanı bazen işlevsiz olabilir cunku makinenin doğru calışıp calışmadığı ancak bu şekilde denetlenebilir.
[h=2]Encoder turleri:[/h] Lineer encoder Rotary encoder Angle encoder Mutlak ve artımlı encoder [h=3]Lineer encoder[/h] Lineer encoder, doğrusal nesne hareketlerini algılar. Bir yol ya da cizgi uzerinden hareket eden nesne hareketleri lineer encoder tarafından denetlenir. Ozellikle uzunluğun ve kesme hareketlerinin soz konusu olduğu makinelerde kullanılır.
[h=3]Rotary encoder[/h] Rotary encoder, dairesel nesne hareketlerini algılar. Farklı arac ve makinelerde kullanılan motorların nesne hareketleri rotary encoder tarafından denetlenir.
[h=3]Angle encoder[/h] Rotary encoder ile benzer bir algılama prensibine sahip olan angle encoder da donme hareketlerini izleyerek geri bildirim sağlar. Rotary encodera gore cok daha hassas ve detaylı geri donuşler sağladığı icin buna uygun makinelerde kullanılır.
[h=3]Mutlak ve artımlı encoder[/h] Mutlak ve artımlı encoder, hem doğrusal hem de dairesel nesne hareketlerini algılar. Ancak aralarında kesin bir fark var. Mutlak encoder, nesnenin doğru konumda olup olmadığını denetlerken artımlı encoder, nesnenin hareketlerini anlık olarak takip eder. Yani mutlak, nesnenin doğru yerde olup olmadığını soyler; artımlı ise nesnenin nerede olduğunu soyler.
[h=2]Encoder algılama teknolojilerine gore turleri:[/h] Optik encoder Manyetik encoder Kapasitif encoder [h=3]Optik encoder[/h] Optik encoder, en yaygın kullanılan ve en doğru sonucları veren encoder turudur. Işık, opak cizgi ve yarı saydam diskten oluşur. Diskten gecen ışık, karşı taraftaki fotosensore ulaşır. Algılanan ışığın varlığına gore elektrik sinyali uretilir.
[h=3]Manyetik encoder[/h] Manyetik encoder, adı uzerinden manyetik etkiler uzerinden algılama yapar. Manyetik kutuplu bir diskten ve bir sensorden oluşur. Disk dondukce yanındaki sensor manyetik alana gore nesne hareketlerini denetler.
[h=3]Kapasitif encoder[/h] Kapasitif encoder, en yeni algılama teknolojilerinden bir tanesidir. Yuksek frekanslı referans sinyali algılaması prensibi ile calışır. Uretilen frekansın geri donuşunu elektrik sinyaline donuşturerek denetleme yapar.
[h=2]Encoder kullanım ornekleri:[/h] Kesme makinelerinde kontrol cihazına ne kadar malzeme gectiğini soyleyerek kesme işlemini başlatır. Gozlemevinde ayna konumlarını soyler. Demiryolu vagonu kaldırma krikolarında hassas hareket geri bildirimi sağlar. Etiketleme makinelerinde şişe hareketlerini algılayarak etiket basma işlemini başlatır. Yazıcılarda kağıt konumunu bildirir. Şişe ve kavanoz dolum makinelerinde şişe ve kavanozların konum bilgisini paylaşır. Asansorde doğru kata ulaşılıp ulaşılmadığını soyler. Otonom montaj hatlarında hareket geri bildirimini sağlar. Bu tur ornekleri coğaltmak mumkun cunku nerede bir hareket varsa ve bu hareket makine tarafından kendi kendine yapılıyorsa orada bir encoder vardır. Encoder algılama ve denetlemesi sayesinde makinenin tum nesneleri doğru hareketleri yapacak ve diğer nesneler de onlara uyacaktır.
Makine hareketlerini elektrik sinyaline donuşturerek cihaz işleyişini denetleyen encoder nedir, ne işe yarar, turleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Ufacık bir cihazın, kocaman bir makinenin tum işleyişini denetliyor olması gercekten takdire şayan.
Encoder icin bir denetleyici demek mumkun. Cunku bu cihazın tek gorevi, soz konusu makinenin işini doğru yapıp yapmadığını denetleyerek ve makine hareketlerini elektrik sinyaline donuşturerek bilgi vermektir. İyi bir denetleyici demek, makinenin işini en iyi şekilde yapması demektir. Gelin encoder nedir, ne işe yarar yakından bakalım ve bu cihazın nasıl calıştığını turleri uzerinden gorelim.
[h=2]Encoder nedir?[/h] Encoder, pek cok farklı makinenin icinde bulunan ve nesne kontrol sistemlerinin temelini oluşturan bir cihazdır. Encoder, makine hareketlerini elektrik sinyaline donuşturerek nesnelerin hangi konumda olduğunu ya da doğru konumda olup olmadığını algılayarak makinenin işini en doğru şekilde yapmasını sağlar.
[h=2]Encoder ne işe yarar?[/h] Encoder, bir algılama ve denetleme cihazıdır. Bir ornek uzerinden gidelim. Asansore bindiğiniz zaman encoder, kabinin hangi katta olduğunu ve hangi kata gideceğini algılar. Doğru katta olup olmadığını anlayarak kapıların acılmasına izin verir. Yani makinenin işlevi neyse ve hangi nesneleri kullanıyorsa encoder, bu nesnelerin konumlandırılmasını kontrol etmektedir.
Kullanıldığı makineye gore algılama ve denetleme işlevi değişiklik gosterse bile bir encoder her zaman soz konusu nesnenin konumunu, hızını ve yonunu algılayarak doğru hareket edip etmediğini denetler. Yani bir encoder olmasa makinenin geri kalanı bazen işlevsiz olabilir cunku makinenin doğru calışıp calışmadığı ancak bu şekilde denetlenebilir.
[h=2]Encoder turleri:[/h] Lineer encoder Rotary encoder Angle encoder Mutlak ve artımlı encoder [h=3]Lineer encoder[/h] Lineer encoder, doğrusal nesne hareketlerini algılar. Bir yol ya da cizgi uzerinden hareket eden nesne hareketleri lineer encoder tarafından denetlenir. Ozellikle uzunluğun ve kesme hareketlerinin soz konusu olduğu makinelerde kullanılır.
[h=3]Rotary encoder[/h] Rotary encoder, dairesel nesne hareketlerini algılar. Farklı arac ve makinelerde kullanılan motorların nesne hareketleri rotary encoder tarafından denetlenir.
[h=3]Angle encoder[/h] Rotary encoder ile benzer bir algılama prensibine sahip olan angle encoder da donme hareketlerini izleyerek geri bildirim sağlar. Rotary encodera gore cok daha hassas ve detaylı geri donuşler sağladığı icin buna uygun makinelerde kullanılır.
[h=3]Mutlak ve artımlı encoder[/h] Mutlak ve artımlı encoder, hem doğrusal hem de dairesel nesne hareketlerini algılar. Ancak aralarında kesin bir fark var. Mutlak encoder, nesnenin doğru konumda olup olmadığını denetlerken artımlı encoder, nesnenin hareketlerini anlık olarak takip eder. Yani mutlak, nesnenin doğru yerde olup olmadığını soyler; artımlı ise nesnenin nerede olduğunu soyler.
[h=2]Encoder algılama teknolojilerine gore turleri:[/h] Optik encoder Manyetik encoder Kapasitif encoder [h=3]Optik encoder[/h] Optik encoder, en yaygın kullanılan ve en doğru sonucları veren encoder turudur. Işık, opak cizgi ve yarı saydam diskten oluşur. Diskten gecen ışık, karşı taraftaki fotosensore ulaşır. Algılanan ışığın varlığına gore elektrik sinyali uretilir.
[h=3]Manyetik encoder[/h] Manyetik encoder, adı uzerinden manyetik etkiler uzerinden algılama yapar. Manyetik kutuplu bir diskten ve bir sensorden oluşur. Disk dondukce yanındaki sensor manyetik alana gore nesne hareketlerini denetler.
[h=3]Kapasitif encoder[/h] Kapasitif encoder, en yeni algılama teknolojilerinden bir tanesidir. Yuksek frekanslı referans sinyali algılaması prensibi ile calışır. Uretilen frekansın geri donuşunu elektrik sinyaline donuşturerek denetleme yapar.
[h=2]Encoder kullanım ornekleri:[/h] Kesme makinelerinde kontrol cihazına ne kadar malzeme gectiğini soyleyerek kesme işlemini başlatır. Gozlemevinde ayna konumlarını soyler. Demiryolu vagonu kaldırma krikolarında hassas hareket geri bildirimi sağlar. Etiketleme makinelerinde şişe hareketlerini algılayarak etiket basma işlemini başlatır. Yazıcılarda kağıt konumunu bildirir. Şişe ve kavanoz dolum makinelerinde şişe ve kavanozların konum bilgisini paylaşır. Asansorde doğru kata ulaşılıp ulaşılmadığını soyler. Otonom montaj hatlarında hareket geri bildirimini sağlar. Bu tur ornekleri coğaltmak mumkun cunku nerede bir hareket varsa ve bu hareket makine tarafından kendi kendine yapılıyorsa orada bir encoder vardır. Encoder algılama ve denetlemesi sayesinde makinenin tum nesneleri doğru hareketleri yapacak ve diğer nesneler de onlara uyacaktır.
Makine hareketlerini elektrik sinyaline donuşturerek cihaz işleyişini denetleyen encoder nedir, ne işe yarar, turleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Ufacık bir cihazın, kocaman bir makinenin tum işleyişini denetliyor olması gercekten takdire şayan.