Yediğimiz şeylerden ibaretiz. Sağlımız, enerjimiz, goruntumuz ve hastalıklarımızın her biri tukettiğimiz şeyler ile doğrudan ilişkili. Gıdalarda iyi ve kotu olmak uzere iki grupta yağlar mevcut, bu yağların vucudumuzu ne şekilde etkilediğini bilmek ve daha bilincli secimler yapmak kendimize yaptığımız bir iyilik olacaktır.
Mutfaklarımızın vazgecilmezlerinden, tatlıya da tuzluya da kullandığımız bir urun margarin. Hem tat katıyor hem de tereyağına kıyasla cok daha uygun fiyatlı bir urun kendisi. Hatta bitkisel yağlar da icermesi nedeniyle tereyağının sahip olduğu doymuş yağlardan biraz daha uzak bir urun. Peki kullanım alanı son derece geniş olan margarin nedir, sağlığa zararlı mı, tereyağı ile farkı ne?
[h=2]İlk olarak, margarin nedir?[/h]
Margarin, sarı renkli ve tereyağı yerine kullanmak amacıyla uretilen, hidrojenasyona uğramış bitkisel yağlar ve hayvansal yağlardan doğal veya kimyasal yollarla elde edilen; tuz, vitamin ve renklendirici iceren yağ ceşididir. Aynı zamanda vucutta iyi yağlar olarak gorev yapan doymamış yağlar icerir.
İnsanların enerji deposu olarak sayabileceğimiz yağlar, vucudumuzun %18 ’ini kaplar ve tukettiğimiz pek cok besin ile bu depoyu doldururuz. Tukettiğimiz diğer besinlerin aksine yağ, midemizi daha gec terk ettiği icin tokluk hissimiz uzun surer. Margarinde bulunan bitkisel yağlar, coklu doymamış ve tekli doymamış yağlar olarak ikiye ayrılır. Margarinde mevcut olduğunu oğrendik ama nedir coklu ve tekli doymamış yağlar?
Coklu doymamış yağ: Genellikle susam, ayciceği, soya fasulyesi, mısır, ceviz vb. besinlerde bulunan yağ turudur; aynı zamanda deniz urunlerinde de bulunur. Tekli doymamış yağ: Genellikle avokado, fındık, badem, kabak cekirdeği, kanola, zeytin, yer fıstığı vb. besinlerde bulunan yağ turudur. Tekli doymamış yağ iceren besinler, sağlığı kotu etkileyecek olan LDL kolesterolunu duşurmede yardımcıdır. [h=3]Doymamış yağların vucudumuza faydaları neler?[/h] Vucudumuzdaki kolesterol seviyesini dengeler. Vucudumuzda bulunan iltihabı hafifletir. Dengeli seviyede tukettiğimizde kalp ritmimizi duzene sokar ve kalp hastalıklarına yakalanma olasılığını duşurur. Ancak margarinde sadece bitkisel yağlar bulunmuyor; emulgatorlerle karıştırılmışceşitli hayvansal yağlar ve trans yağlar da uretiminde kullanılan yağlar arasında.
[h=3]Hayvansal yağ nedir?[/h] 'Doymuş yağ' ya da 'katı yağ' olarak da duyduğumuz, hayvanlardan uretilen lipid yağlardır. Sut, peynir ve et gibi gıdalarda bulunur. Ancak kumes hayvanları ve balıklar, tukettiğimiz kırmızı ete nispeten daha az doymuş yağa sahiptir. Vucudumuzdaki kolesterol seviyesini yukseltmesi, kalp, damar hastalıklarının ve obezitenin en buyuk sebeplerinden biri olarak bilinmektedir.
[h=2]Margarinin tarihi:[/h]
Fransa ’da III. Napolyon ’un işci sınıfı ve Fransa-Prusya savaşındaki orduları icin uretmeye karar verdiği bir yağ turu margarin. III. Napolyon ’un bu kararı uzerine ilk margarin, tereyağına ucuz bir alternatif olarak Hippolyte Méges- Mouries tarafından uretildi. Sut ile calkalanmış dana ic yağından oluşan ilk margarin 1869 ’da patentlendi. Yerleşik tereyağı tuccarı olan Jurgens & Co. ’daki Hollandalı girişimciler margarin patentini satın aldı ve kullanımını yaygınlaştırdı.
1902 yılında, Alman kimyager Wilhelm Normann hidrojenasyon yoluyla yağları sertleştirmek icin yeni bir surec geliştirmiş ve patentini almıştır. Bu surecten once margarin sadece sığır ic yağı ile uretilmiştir. Wilhelm Normann'ın almış olduğu patent ile bitkisel yağlar icin pazar fırsatları doğmuş ve margarinin uretimi buyuk olcude genişlemiştir.
Margarin, Amerika ’nın yağ kıtlığı olduğu ve yaşam maliyetinin yuksek olduğu I. Dunya Savaşı sırasında populerlik kazandı. Daha pahalı olan tereyağına ucuz bir alternatif olarak halk tarafından hızla alındı. 1969 ’dan itibaren, Avrupa ’nın bazı bolgelerinde ve ABD ’de margarin uretimi tereyağ uretimine rakip olmaya başladı.
[h=2]Margarin sağlığa zararlı mı?[/h]
Margarinin sağlımızı etkileyecek zararları ile ilgili yıllardır sure gelen bazı tartışmalar mevcut. Baktığınız zaman, raf omrunu uzatmak icin kullanılan katkı maddeleri, iceriğini oluşturan trans yağ ve renklendiriciler dolayısıyla sağlıklı gıdalar arasında yerini alamamış bir urun margarin. Tum bunlara karşın icerdiği bitkisel yağlar da, tereyağına oranla daha zararsız kılıyor kendisini. En iyisi şimdi hem zararlarına hem de yararlarına goz gezdirelim.
[h=2]Margarinin sağlığa zararları:[/h]
İcerdiği trans yağlar sağlığımızı kotu yonde etkiliyor. Sentetik vitaminler aslında cok da faydalı değiller. Sarı renklerinin kaynağı renklendiriciler. Anne sutunun kalitesini azaltıyor. İnsulin direncini etkiliyor. [h=3]İcerdiği trans yağlar sağlığımızı kotu yonde etkiliyor:[/h] Maliyet acısından tereyağına oranla cok daha avantajlı olan margarin, ne yazık ki trans yağ oranlarını en yuksek seviyede taşıyan besinler arasında. Trans yağların %82-90 ’ı endustriyel kaynaklı hidrojenasyon işlemleri sonucu oluşturulurken, %2-8 ’i hayvansal urunlerden elde edilmektedir. Boston eyaletinde bulunan Harvard Toplum Sağlığı Okulu ’nda yapılan bir araştırma, trans yağ kullanılarak uretilen yiyeceklerin kalp krizi riskini artırdığını gosterdi.
Bilmekte fayda var, margarin her yemek kaşığı başına 3 gram daha fazla trans yağ icerir.
[h=3]Sentetik vitaminler aslında cok da faydalı değiller:[/h] Margarinin icerisinde bulunan sentetik vitaminler, bize vaat edildiği gibi bağışıklık sistemimizi guclendirmez, vucudumuzdaki eksiklikleri tamamlamaz. Aynı zamanda bağışıklık tepkilerimizi azaltır.
[h=3]Ağız sulandırıcı sarı renkleri gercek değil:[/h] İştahımızı acan ve tereyağı hissinin eksikliğini yaşatmayan o sarı rengin kaynağı butunuyle renklendiriciler.
[h=3]Emziren anneler, margarin sutunuzun kalitesini azaltıyor:[/h] Yapılan araştırmalar, trans yağ tuketen bir annenin sutundeki trans yağ seviyesinin yukseldiğini gosteriyor ve sutun kalitesi buna bağlı olarak duşuyor.
[h=3]İnsulin direncini etkiliyor.[/h] Margarin tuketimi, insulin direncine yol acıyor ve vucutta oluşan şeker duşukluğu duzensiz ve olcusuz yemeye yoneltiyor; bu da obeziteye sebep oluyor.
[h=2]Margarinin sağlığa yararları:[/h]
Coklu doymamış yağ oranı yuksektir. Bitki sterolleri ve stanoller icerir. [h=3]Coklu doymamış yağ oranı yuksektir:[/h] Markalar arası değişiklik gosterse de coğu margarin turu coklu doymamış yağda yuksektir. Kesin miktar, margarini uretmek icin hangi bitkisel yağların kullanıldığına bağlıdır. Orneğin, soya fasulyesi yağı bazlı margarinler yaklaşık olarak %20 oranında coklu doymamış yağa sahiptir ve coklu doymamış yağ genellikle sağlıklı kabul edilir. Doymuş yağa kıyasla da kalp sağlığı icin faydalı sayılabilir.
[h=3]Bitki sterolleri ve stanoller icerir:[/h] Bazı margarinler fitosteroller veya stanollerle zenginleştirilmiştir. Sahip olduğu fitosteroller “kotu” LDL kolesterol seviyelerini duşurur ve “iyi” HDL kolesterolunu yukseltir . Ancak yapılan coğu calışma, toplam fitosterol alımı ile kalp hastalığı riskini azaltmak arasında bir ilişkinin olmadığını gostermiştir.
[h=2]Tereyağı ile margarin arasındaki farklar nelerdir?:[/h]
Tereyağı ağır kremalardan yapılır; ceşitli risklere yol acabilecek yuksek seviyelerde doymuş yağ icerir. Margarin ise bitkisel ve vucuda girdiğinde “iyi” yağlar olarak gorev yapan doymamış yağlar icerir. Diyet kısıtlaması olan veya “vegan” beslenen kişiler icin margarinin vegan alternatifleri mevcuttur. Tereyağı tamamıyla hayvansal yağlardan oluşur. Tereyağı, fırınlanmış urunlere zengin renk ve yumuşak bir doku sağlar. Margarin ise ilave sut veya yağ icermediği surece aynı lezzeti sağlamaz. Cunku daha duşuk yağ iceriğine sahiptir ve daha fazla su icerir. Gıdalarda iyi ve kotu yağlar olabilir; tereyağı ve margarinle ilgili tartışmalarda ana konu yağın turudur. Bu yağların vucuttaki etkilerini bilmek, tereyağı ve margarin arasında bilincli bir secimde yardımcı olacaktır.
Tereyağı ve margarin ile kek, kurabiye vb. tatlılar ya da yemekler yapmak iyi, hoş ve iştah acıcı durabilir fakat tekrar duşunmekte fayda var gibi.
Mutfaklarımızın vazgecilmezlerinden, tatlıya da tuzluya da kullandığımız bir urun margarin. Hem tat katıyor hem de tereyağına kıyasla cok daha uygun fiyatlı bir urun kendisi. Hatta bitkisel yağlar da icermesi nedeniyle tereyağının sahip olduğu doymuş yağlardan biraz daha uzak bir urun. Peki kullanım alanı son derece geniş olan margarin nedir, sağlığa zararlı mı, tereyağı ile farkı ne?
[h=2]İlk olarak, margarin nedir?[/h]
Margarin, sarı renkli ve tereyağı yerine kullanmak amacıyla uretilen, hidrojenasyona uğramış bitkisel yağlar ve hayvansal yağlardan doğal veya kimyasal yollarla elde edilen; tuz, vitamin ve renklendirici iceren yağ ceşididir. Aynı zamanda vucutta iyi yağlar olarak gorev yapan doymamış yağlar icerir.
İnsanların enerji deposu olarak sayabileceğimiz yağlar, vucudumuzun %18 ’ini kaplar ve tukettiğimiz pek cok besin ile bu depoyu doldururuz. Tukettiğimiz diğer besinlerin aksine yağ, midemizi daha gec terk ettiği icin tokluk hissimiz uzun surer. Margarinde bulunan bitkisel yağlar, coklu doymamış ve tekli doymamış yağlar olarak ikiye ayrılır. Margarinde mevcut olduğunu oğrendik ama nedir coklu ve tekli doymamış yağlar?
Coklu doymamış yağ: Genellikle susam, ayciceği, soya fasulyesi, mısır, ceviz vb. besinlerde bulunan yağ turudur; aynı zamanda deniz urunlerinde de bulunur. Tekli doymamış yağ: Genellikle avokado, fındık, badem, kabak cekirdeği, kanola, zeytin, yer fıstığı vb. besinlerde bulunan yağ turudur. Tekli doymamış yağ iceren besinler, sağlığı kotu etkileyecek olan LDL kolesterolunu duşurmede yardımcıdır. [h=3]Doymamış yağların vucudumuza faydaları neler?[/h] Vucudumuzdaki kolesterol seviyesini dengeler. Vucudumuzda bulunan iltihabı hafifletir. Dengeli seviyede tukettiğimizde kalp ritmimizi duzene sokar ve kalp hastalıklarına yakalanma olasılığını duşurur. Ancak margarinde sadece bitkisel yağlar bulunmuyor; emulgatorlerle karıştırılmışceşitli hayvansal yağlar ve trans yağlar da uretiminde kullanılan yağlar arasında.
[h=3]Hayvansal yağ nedir?[/h] 'Doymuş yağ' ya da 'katı yağ' olarak da duyduğumuz, hayvanlardan uretilen lipid yağlardır. Sut, peynir ve et gibi gıdalarda bulunur. Ancak kumes hayvanları ve balıklar, tukettiğimiz kırmızı ete nispeten daha az doymuş yağa sahiptir. Vucudumuzdaki kolesterol seviyesini yukseltmesi, kalp, damar hastalıklarının ve obezitenin en buyuk sebeplerinden biri olarak bilinmektedir.
[h=2]Margarinin tarihi:[/h]
Fransa ’da III. Napolyon ’un işci sınıfı ve Fransa-Prusya savaşındaki orduları icin uretmeye karar verdiği bir yağ turu margarin. III. Napolyon ’un bu kararı uzerine ilk margarin, tereyağına ucuz bir alternatif olarak Hippolyte Méges- Mouries tarafından uretildi. Sut ile calkalanmış dana ic yağından oluşan ilk margarin 1869 ’da patentlendi. Yerleşik tereyağı tuccarı olan Jurgens & Co. ’daki Hollandalı girişimciler margarin patentini satın aldı ve kullanımını yaygınlaştırdı.
1902 yılında, Alman kimyager Wilhelm Normann hidrojenasyon yoluyla yağları sertleştirmek icin yeni bir surec geliştirmiş ve patentini almıştır. Bu surecten once margarin sadece sığır ic yağı ile uretilmiştir. Wilhelm Normann'ın almış olduğu patent ile bitkisel yağlar icin pazar fırsatları doğmuş ve margarinin uretimi buyuk olcude genişlemiştir.
Margarin, Amerika ’nın yağ kıtlığı olduğu ve yaşam maliyetinin yuksek olduğu I. Dunya Savaşı sırasında populerlik kazandı. Daha pahalı olan tereyağına ucuz bir alternatif olarak halk tarafından hızla alındı. 1969 ’dan itibaren, Avrupa ’nın bazı bolgelerinde ve ABD ’de margarin uretimi tereyağ uretimine rakip olmaya başladı.
[h=2]Margarin sağlığa zararlı mı?[/h]
Margarinin sağlımızı etkileyecek zararları ile ilgili yıllardır sure gelen bazı tartışmalar mevcut. Baktığınız zaman, raf omrunu uzatmak icin kullanılan katkı maddeleri, iceriğini oluşturan trans yağ ve renklendiriciler dolayısıyla sağlıklı gıdalar arasında yerini alamamış bir urun margarin. Tum bunlara karşın icerdiği bitkisel yağlar da, tereyağına oranla daha zararsız kılıyor kendisini. En iyisi şimdi hem zararlarına hem de yararlarına goz gezdirelim.
[h=2]Margarinin sağlığa zararları:[/h]
İcerdiği trans yağlar sağlığımızı kotu yonde etkiliyor. Sentetik vitaminler aslında cok da faydalı değiller. Sarı renklerinin kaynağı renklendiriciler. Anne sutunun kalitesini azaltıyor. İnsulin direncini etkiliyor. [h=3]İcerdiği trans yağlar sağlığımızı kotu yonde etkiliyor:[/h] Maliyet acısından tereyağına oranla cok daha avantajlı olan margarin, ne yazık ki trans yağ oranlarını en yuksek seviyede taşıyan besinler arasında. Trans yağların %82-90 ’ı endustriyel kaynaklı hidrojenasyon işlemleri sonucu oluşturulurken, %2-8 ’i hayvansal urunlerden elde edilmektedir. Boston eyaletinde bulunan Harvard Toplum Sağlığı Okulu ’nda yapılan bir araştırma, trans yağ kullanılarak uretilen yiyeceklerin kalp krizi riskini artırdığını gosterdi.
Bilmekte fayda var, margarin her yemek kaşığı başına 3 gram daha fazla trans yağ icerir.
[h=3]Sentetik vitaminler aslında cok da faydalı değiller:[/h] Margarinin icerisinde bulunan sentetik vitaminler, bize vaat edildiği gibi bağışıklık sistemimizi guclendirmez, vucudumuzdaki eksiklikleri tamamlamaz. Aynı zamanda bağışıklık tepkilerimizi azaltır.
[h=3]Ağız sulandırıcı sarı renkleri gercek değil:[/h] İştahımızı acan ve tereyağı hissinin eksikliğini yaşatmayan o sarı rengin kaynağı butunuyle renklendiriciler.
[h=3]Emziren anneler, margarin sutunuzun kalitesini azaltıyor:[/h] Yapılan araştırmalar, trans yağ tuketen bir annenin sutundeki trans yağ seviyesinin yukseldiğini gosteriyor ve sutun kalitesi buna bağlı olarak duşuyor.
[h=3]İnsulin direncini etkiliyor.[/h] Margarin tuketimi, insulin direncine yol acıyor ve vucutta oluşan şeker duşukluğu duzensiz ve olcusuz yemeye yoneltiyor; bu da obeziteye sebep oluyor.
[h=2]Margarinin sağlığa yararları:[/h]
Coklu doymamış yağ oranı yuksektir. Bitki sterolleri ve stanoller icerir. [h=3]Coklu doymamış yağ oranı yuksektir:[/h] Markalar arası değişiklik gosterse de coğu margarin turu coklu doymamış yağda yuksektir. Kesin miktar, margarini uretmek icin hangi bitkisel yağların kullanıldığına bağlıdır. Orneğin, soya fasulyesi yağı bazlı margarinler yaklaşık olarak %20 oranında coklu doymamış yağa sahiptir ve coklu doymamış yağ genellikle sağlıklı kabul edilir. Doymuş yağa kıyasla da kalp sağlığı icin faydalı sayılabilir.
[h=3]Bitki sterolleri ve stanoller icerir:[/h] Bazı margarinler fitosteroller veya stanollerle zenginleştirilmiştir. Sahip olduğu fitosteroller “kotu” LDL kolesterol seviyelerini duşurur ve “iyi” HDL kolesterolunu yukseltir . Ancak yapılan coğu calışma, toplam fitosterol alımı ile kalp hastalığı riskini azaltmak arasında bir ilişkinin olmadığını gostermiştir.
[h=2]Tereyağı ile margarin arasındaki farklar nelerdir?:[/h]
Tereyağı ağır kremalardan yapılır; ceşitli risklere yol acabilecek yuksek seviyelerde doymuş yağ icerir. Margarin ise bitkisel ve vucuda girdiğinde “iyi” yağlar olarak gorev yapan doymamış yağlar icerir. Diyet kısıtlaması olan veya “vegan” beslenen kişiler icin margarinin vegan alternatifleri mevcuttur. Tereyağı tamamıyla hayvansal yağlardan oluşur. Tereyağı, fırınlanmış urunlere zengin renk ve yumuşak bir doku sağlar. Margarin ise ilave sut veya yağ icermediği surece aynı lezzeti sağlamaz. Cunku daha duşuk yağ iceriğine sahiptir ve daha fazla su icerir. Gıdalarda iyi ve kotu yağlar olabilir; tereyağı ve margarinle ilgili tartışmalarda ana konu yağın turudur. Bu yağların vucuttaki etkilerini bilmek, tereyağı ve margarin arasında bilincli bir secimde yardımcı olacaktır.
Tereyağı ve margarin ile kek, kurabiye vb. tatlılar ya da yemekler yapmak iyi, hoş ve iştah acıcı durabilir fakat tekrar duşunmekte fayda var gibi.