Amerika Birleşik Devletleri, 1776 yılında bağımsızlığını kazanıp ilk anayasasını yururluğe koyduğunda daha once eşi benzeri olmayan bir federal catı altında toplandı. Bu birlikteliğin ic kısmı doğrudan doğruya federe devletlerden oluşmakta idi. Başka bir anlatımla federe devlet yapısına sahip olan gunumuz eyaletleri federal bir catı altında bir araya geldi. Bu birleşme ile beraber Amerika Birleşik Devletleri […]
Amerika Birleşik Devletleri, 1776 yılında bağımsızlığını kazanıp ilk anayasasını yururluğe koyduğunda daha once eşi benzeri olmayan bir federal catı altında toplandı. Bu birlikteliğin ic kısmı doğrudan doğruya federe devletlerden oluşmakta idi. Başka bir anlatımla federe devlet yapısına sahip olan gunumuz eyaletleri federal bir catı altında bir araya geldi. Bu birleşme ile beraber Amerika Birleşik Devletleri kuruldu. Bu anlamda Birleşik Devletler olarak da anılan bu Kuzey Amerika ulkesi dunyanın en demokratik anayasasına sahip olmasıyla da oldukca iyi bir goruntu vermektedir. 1900’lu yılların ortalarından itibaren ”fırsatlar ulkesi” olarak anılan Amerika Birleşik Devletleri, bu ifadeyi fazlasıyla hak eden bir federal anayasaya sahiptir.
Bu ulkede yaşayan her yurttaş, kokeni ve milliyeti ne olursa olsun yasalara saygılı olduğu surece eşit muameleye tabidir. Her ne kadar federe devletlerden oluşsa da Birleşik Devletler’in yasa kavramı gunumuz klasik devletlerinden cok farklı bir yapıdadır. Ulkenin kendi toprağı kabul edilen 50 eyalete baktığımız vakit her birinin kendi ic işlerinde bağımsız olarak hareket etme serbestisi ve de bu anlamda yasal mevzuatları vardır. Bu yasal mevzuatlar eyaletlere federal catı dışında ki, federal catı ile ters duşmeyecek olcude kendi yasalarını yapma ve de uygulama salahiyeti verir.
Ozellikle vergi, ceza, idare ve de medeni hukuk alanında her eyalete ozgu ceşitli duzenlemeler dikkati ceker ve bu da eyaletleri vatandaşların taleplerine gore secilebilir bir hale getirir. Hatta oyle ki, bazı eyaletlerde eşcinsel evlilikleri tamamıyla federe yasalar guvencesi altında iken bazılarında bu yine federe yasalar gereğince yasaklanmış bir kurumdur. Vergi hukuku esasına girecek olursak yine bircok eyalette vergi sisteminin vatandaşları etkileyebilecek kadar farklı bir yapıda olduğu gozlemlenir. Ozellikle ceza hukuku alanında son derece farklı uygulamalara sahip olan eyalet yasaları bu anlamda işlediği suctan dolayı polisten kacan ve de helikopter kameralarının kadrajına giren zanlı sayılarına pozitif anlamda etki eder. Bakıldığı zaman ceza hukuku sonucunda yargılanan bir sanığın hukum giymesi sonrasında carptırılabileceği en ağır ceza olum cezasıdır. Bu olum cezası Amerika Birleşik Devletleri genelinde kısmen eleştirilse de halen bircok eyalette aktif olarak uygulanan bir infaz bicimidir.
Avrupa devletleri ozellikle Avrupa Birliği sonrasında idam cezasını tamamıyla kaldırmış ve de kendisine uye olmak fikri ile Birliğe başvuru yapan devletlerden de aynı şekilde idam cezasını tamamen kaldırmasını şart koşmuştur. Bu anlamda Avrupa kıtası uzerinde idam cezası artık tarih olan bir uygulama olarak bilinmektedir.
Ancak bu durum Amerika icin hic de bu şekilde cereyan etmez. Dunyanın en modern ve de en demokratik ulkelerinden biri olan Amerika Birleşik Devletleri’nde idam halen uygulanan bir infaz turudur. Bu Amerikan halkının kısasa kısas istemesi ve de kendisini ancak bu yolla rahat hissetmesi duşuncesiyle aktif olarak uygulamada olan bir duzenlemedir. Ancak buna karşın bazı eyaletler kendi mevzuatlarında guncellemeye giderek idam cezasını tamamen kaldırmış ve de bunun yerine muebbet hapis cezasını getirmiştir. Ancak bakıldığı zaman Amerika eyalet sistemi ağırlıklı olarak olum cezasını halen aktif olarak kullanır. 50 eyaletten oluşan Amerika Birleşik Devletleri, 31 eyalette halen idam cezasının yasalarca uygulandığı bir ulke olarak ilgi cekicidir. Tabi burada idam cezası her suc icin ongorulmemiştir. Sadece toplum değerlerini aşırı şekilde tahrik eden cinsel bazlı suclar, cinayetler ve de devlete karşı işlenen fiiller olum cezası kapsamına dahil edilen belli başlı konulardandır. Ozellikle reşit olmayan kişilere karşı işlenen suclar olum cezasının var olduğu butun eyaletlerde olum cezasının kapsamına dahil edilmiştir. Bu da toplumun vicdanına hitap eden en onemli uygulamaların başına cekmesi sebebiyle son derece onemli kabul edilir. Ayrıca devlete karşı işlenen fiilden kasıt, topluma karşı işlenen fiille aynı ozelliklidir. Yani bir ucağı kacıran kişi de federe yasalar uyarınca idam cezasına carptırılabilir.
İdam cezasının Amerika Birleşik Devletleri sınırları icersinde uygulaması değişiklik gosterir. Başka bir ifadeyle her eyaletin kendine has yontemleri bulunur. Bazı eyaletler hukum giyen kişiye yontemle idam edilmek istediğini dahi sorabilmektedir. Bunlar arasında en populer olanı şuphesiz zehirli iğne olarak dikkat ceker. Zehirli iğneyi, gaz odası, elektrikli sandalye ve de yakma izler. Ayrıca asma şeklinde idam da halen vardır ancak bu sadece Washington eyaletinden uygulanan bir yontemdir.
Zehirli iğne dışında bazı eyaletlerde elektrikli sandalye ile idam şekli halen populerdir. Bu eyaletler arasında Alabama, Arkansas, Florida, Kentucky, Guney Carolina, Tennessee ve Virginia bulunur. Gaz odası da halen aktif olarak kullanılan yontemlerdendir ve bu Arizona ve California eyaletlerinde vardır. Yakma ise sadece Utah icin soz konusu olan bir infaz şeklidir. Bunlar dışında en cok kullanılan yontem olan zehirli iğne ise Colorado, Montana, Nebraska, Nevada, Kuzey Carolina, Oklahoma, Oregon, Pennsylvania gibi eyaletlerde halen kullanılan bir infaz bicimidir.
Yukarıda zikredilen eyaletlere Idaho, Georgia, Louisiana, Mississippi, Missouri, Hampshire, Ohio, Guney Dakota, Texas, Wyoming de eklenince idam cezası uygulanan eyalet sayısı bir anda 31’e cıkmaktadır. Ancak geriye kalan 19 eyalette ise idam cezası uygulanmaz. Bunlar ise Alaska, Connecticut, Delaware, Hawaii, Illinois, Iowa, Maine, Maryland, Massachussetts, Michigan, Minnesota, New Jersey, New Mexico, New York, Kuzey Dakota, Rhode Island, Vermont, West Virginia ve Wisconsin’dir. Ayrıca Washington D.C. olarak ifade edilen D.C.’de de olum cezası yoktur. İdam cezasının uygulanmadığı eyaletler arasında en eski olanı Wisconsin iken en yeni olanı ise Massachussetts’dir. Gorulduğu uzere idam cezası tamamıyla federal yasalara aykırı bir şekilde olmadığı surece eyaletlerin kontrolu altındadır. İdam cezası bizzat vali ya da eyalet başsavcısı tarafından gozetimi ile infaz ettirilir. Son yıllarda başarısız darbe girişimi sonrasında Turkiye’de de idam cezasının tekrar gundeme gelmesi, Amerika‘nın ornek gosterilmesine de sebep olmaktadır. Ancak aleyhe kanunun geriye işletilememesi ve de Avrupa Birliği hayalleri bunu biraz imkansız kılsa da ne olacağını zaman gosterecektir.
Yazar:Emir Karasu
Amerika Birleşik Devletleri, 1776 yılında bağımsızlığını kazanıp ilk anayasasını yururluğe koyduğunda daha once eşi benzeri olmayan bir federal catı altında toplandı. Bu birlikteliğin ic kısmı doğrudan doğruya federe devletlerden oluşmakta idi. Başka bir anlatımla federe devlet yapısına sahip olan gunumuz eyaletleri federal bir catı altında bir araya geldi. Bu birleşme ile beraber Amerika Birleşik Devletleri kuruldu. Bu anlamda Birleşik Devletler olarak da anılan bu Kuzey Amerika ulkesi dunyanın en demokratik anayasasına sahip olmasıyla da oldukca iyi bir goruntu vermektedir. 1900’lu yılların ortalarından itibaren ”fırsatlar ulkesi” olarak anılan Amerika Birleşik Devletleri, bu ifadeyi fazlasıyla hak eden bir federal anayasaya sahiptir.Bu ulkede yaşayan her yurttaş, kokeni ve milliyeti ne olursa olsun yasalara saygılı olduğu surece eşit muameleye tabidir. Her ne kadar federe devletlerden oluşsa da Birleşik Devletler’in yasa kavramı gunumuz klasik devletlerinden cok farklı bir yapıdadır. Ulkenin kendi toprağı kabul edilen 50 eyalete baktığımız vakit her birinin kendi ic işlerinde bağımsız olarak hareket etme serbestisi ve de bu anlamda yasal mevzuatları vardır. Bu yasal mevzuatlar eyaletlere federal catı dışında ki, federal catı ile ters duşmeyecek olcude kendi yasalarını yapma ve de uygulama salahiyeti verir.
Ozellikle vergi, ceza, idare ve de medeni hukuk alanında her eyalete ozgu ceşitli duzenlemeler dikkati ceker ve bu da eyaletleri vatandaşların taleplerine gore secilebilir bir hale getirir. Hatta oyle ki, bazı eyaletlerde eşcinsel evlilikleri tamamıyla federe yasalar guvencesi altında iken bazılarında bu yine federe yasalar gereğince yasaklanmış bir kurumdur. Vergi hukuku esasına girecek olursak yine bircok eyalette vergi sisteminin vatandaşları etkileyebilecek kadar farklı bir yapıda olduğu gozlemlenir. Ozellikle ceza hukuku alanında son derece farklı uygulamalara sahip olan eyalet yasaları bu anlamda işlediği suctan dolayı polisten kacan ve de helikopter kameralarının kadrajına giren zanlı sayılarına pozitif anlamda etki eder. Bakıldığı zaman ceza hukuku sonucunda yargılanan bir sanığın hukum giymesi sonrasında carptırılabileceği en ağır ceza olum cezasıdır. Bu olum cezası Amerika Birleşik Devletleri genelinde kısmen eleştirilse de halen bircok eyalette aktif olarak uygulanan bir infaz bicimidir.Avrupa devletleri ozellikle Avrupa Birliği sonrasında idam cezasını tamamıyla kaldırmış ve de kendisine uye olmak fikri ile Birliğe başvuru yapan devletlerden de aynı şekilde idam cezasını tamamen kaldırmasını şart koşmuştur. Bu anlamda Avrupa kıtası uzerinde idam cezası artık tarih olan bir uygulama olarak bilinmektedir.
Ancak bu durum Amerika icin hic de bu şekilde cereyan etmez. Dunyanın en modern ve de en demokratik ulkelerinden biri olan Amerika Birleşik Devletleri’nde idam halen uygulanan bir infaz turudur. Bu Amerikan halkının kısasa kısas istemesi ve de kendisini ancak bu yolla rahat hissetmesi duşuncesiyle aktif olarak uygulamada olan bir duzenlemedir. Ancak buna karşın bazı eyaletler kendi mevzuatlarında guncellemeye giderek idam cezasını tamamen kaldırmış ve de bunun yerine muebbet hapis cezasını getirmiştir. Ancak bakıldığı zaman Amerika eyalet sistemi ağırlıklı olarak olum cezasını halen aktif olarak kullanır. 50 eyaletten oluşan Amerika Birleşik Devletleri, 31 eyalette halen idam cezasının yasalarca uygulandığı bir ulke olarak ilgi cekicidir. Tabi burada idam cezası her suc icin ongorulmemiştir. Sadece toplum değerlerini aşırı şekilde tahrik eden cinsel bazlı suclar, cinayetler ve de devlete karşı işlenen fiiller olum cezası kapsamına dahil edilen belli başlı konulardandır. Ozellikle reşit olmayan kişilere karşı işlenen suclar olum cezasının var olduğu butun eyaletlerde olum cezasının kapsamına dahil edilmiştir. Bu da toplumun vicdanına hitap eden en onemli uygulamaların başına cekmesi sebebiyle son derece onemli kabul edilir. Ayrıca devlete karşı işlenen fiilden kasıt, topluma karşı işlenen fiille aynı ozelliklidir. Yani bir ucağı kacıran kişi de federe yasalar uyarınca idam cezasına carptırılabilir.
İdam cezasının Amerika Birleşik Devletleri sınırları icersinde uygulaması değişiklik gosterir. Başka bir ifadeyle her eyaletin kendine has yontemleri bulunur. Bazı eyaletler hukum giyen kişiye yontemle idam edilmek istediğini dahi sorabilmektedir. Bunlar arasında en populer olanı şuphesiz zehirli iğne olarak dikkat ceker. Zehirli iğneyi, gaz odası, elektrikli sandalye ve de yakma izler. Ayrıca asma şeklinde idam da halen vardır ancak bu sadece Washington eyaletinden uygulanan bir yontemdir.
Zehirli iğne dışında bazı eyaletlerde elektrikli sandalye ile idam şekli halen populerdir. Bu eyaletler arasında Alabama, Arkansas, Florida, Kentucky, Guney Carolina, Tennessee ve Virginia bulunur. Gaz odası da halen aktif olarak kullanılan yontemlerdendir ve bu Arizona ve California eyaletlerinde vardır. Yakma ise sadece Utah icin soz konusu olan bir infaz şeklidir. Bunlar dışında en cok kullanılan yontem olan zehirli iğne ise Colorado, Montana, Nebraska, Nevada, Kuzey Carolina, Oklahoma, Oregon, Pennsylvania gibi eyaletlerde halen kullanılan bir infaz bicimidir.
Yukarıda zikredilen eyaletlere Idaho, Georgia, Louisiana, Mississippi, Missouri, Hampshire, Ohio, Guney Dakota, Texas, Wyoming de eklenince idam cezası uygulanan eyalet sayısı bir anda 31’e cıkmaktadır. Ancak geriye kalan 19 eyalette ise idam cezası uygulanmaz. Bunlar ise Alaska, Connecticut, Delaware, Hawaii, Illinois, Iowa, Maine, Maryland, Massachussetts, Michigan, Minnesota, New Jersey, New Mexico, New York, Kuzey Dakota, Rhode Island, Vermont, West Virginia ve Wisconsin’dir. Ayrıca Washington D.C. olarak ifade edilen D.C.’de de olum cezası yoktur. İdam cezasının uygulanmadığı eyaletler arasında en eski olanı Wisconsin iken en yeni olanı ise Massachussetts’dir. Gorulduğu uzere idam cezası tamamıyla federal yasalara aykırı bir şekilde olmadığı surece eyaletlerin kontrolu altındadır. İdam cezası bizzat vali ya da eyalet başsavcısı tarafından gozetimi ile infaz ettirilir. Son yıllarda başarısız darbe girişimi sonrasında Turkiye’de de idam cezasının tekrar gundeme gelmesi, Amerika‘nın ornek gosterilmesine de sebep olmaktadır. Ancak aleyhe kanunun geriye işletilememesi ve de Avrupa Birliği hayalleri bunu biraz imkansız kılsa da ne olacağını zaman gosterecektir.
Yazar:Emir Karasu