Multiple Skleroz (MS), beyini ve omuriliği etkileyen norodejeneratif bir hastalıktır. MS’te bağışıklık sistemi, sinir hucrelerini cevreleyen bir kılıf olan miyelin kılıfa saldırır. Miyelin kılıf hasar gorduğunde de, beyin ile vucudun geri kalanı arasında iletişim problemi ortaya cıkar. Son aşamada MS, sinir hucrelerin daha kotu bir duruma gelmesine ve kalıcı hasar almasına neden olur. MS’in belirtileri […]
Multiple Skleroz (MS), beyini ve omuriliği etkileyen norodejeneratif bir hastalıktır. MS’te bağışıklık sistemi, sinir hucrelerini cevreleyen bir kılıf olan miyelin kılıfa saldırır. Miyelin kılıf hasar gorduğunde de, beyin ile vucudun geri kalanı arasında iletişim problemi ortaya cıkar. Son aşamada MS, sinir hucrelerin daha kotu bir duruma gelmesine ve kalıcı hasar almasına neden olur.
MS’in belirtileri kişiden kişiye ceşitlilik gosterir. Cunku belirtiler, etkilenmiş olan sinir hucrelerin miktarına ve hangi sinir hucrelerinin etkilendiğine bağlıdır. Ciddi duzeyde MS’ten etkilenmiş bazı hastalar bağımsız olarak yurume yeteneğini kaybedebilirler. Bu hastalık, tum dunyada 2,5 milyon insanı etkilemektedir.
Multiple Skleroz’un Belirtileri
MS belirtileri, etkilen sinir hucrelerinin sayısına ve turune bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir.
Bu belirtiler:
– Bir veya daha fazla uzuvda zayıflık ve hissizlik
– Genelde bir gozde kısmi ya da tamamen gorme kaybı
– Cift gorme
– Vucudun bir kısmında karıncalanma ya da acı hissi
– Alışılmadık bir yurume bicimi
– Konuşma bozukluğu
– Bitkinlik
– Epilepsi
– Depresyon
– Kas kasılması ve spazmlar
– İdrar kesesinde fonksiyon bozukluklarıdır.
Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri ile karşılaşıldığında, kişi mutlaka bir doktora başvurmalıdır.
Coğu MS hastasında, bazen iyileşen bazen de kotuleşen bir tablo gorulur. Başka bir deyişle, Belirtiler hafifleşip kaybolmaya başladıktan sonra tekrar kotuleşebilir. Ayrıca, hastalarda yeni belirtiler gorulebilir ya da var olan belirtiler kotuye gidebilir. Kotuleşen belirtiler genelikle hareket ve yurume bozukluğu ile ilgilidir. Hastalığın ilerlemesi kişiden kişiye değişir.
Multiple Sklerozun Nedenleri
MS’in kesin nedeni bilinmemektedir. MS’te bağışıklık sistemi vucudun kendi dokularına saldırdığı icin, otoimmun hastalıklar sınıfındadır. Sonuc olarak, bağışıklık sistemi miyelini parcalar.
Miyelin, noronlarda bulunan akson isimli yapıyı cevreden yalıtan bir kılıf gorevi goren, ağırlıklı olarak yağ asitlerinden oluşan bir yapıdır. Yapı ve işlev olarak, elektrik tellerini dış ortamdan yalıtan kablolara benzetilebilir. Koruyucu miyelin hasara uğradığında, sinir hucreleri cıplak kalır. Sinir hucreleri aracılığıyla sinyal iletimi sırasında, sinyal bloke olabilir ya da daha yavaş iletilebilir. Sinir hucreleri de hasara uğrayabilir.
Bazı insanların neden MS’e yakalandığı ve diğerlerinde neden MS gorulmediğinin sebebi tam olarak bilinmemektedir. MS riskinin, genetik ve cevresel faktorlerin kombinasyonu ile belirlendiği duşunulmektedir.
Multiple Skleroz Risk Faktorleri
*Yaş: MS her yaşta ortaya cıkabilir. Fakat, en yaygın olarak yaşları 15 ile 60 arasında olan kişilerde gorulur.
*Cinsiyet: Kadınlarda MS gelişme olasılığı erkeklere kıyasla iki kat daha fazladır.
*Aile gecmişi: Ebevenlerden ya da kardeşlerden birinde MS gorulmuş olması, riski arttırır.
*Bazı enfeksiyonlar: Epstein-Barr gibi bazı viruslerin MS ile ilişkili olduğu bilinmektedir.
*Irk: Ozellikle Kuzey Avrupa kokenli beyaz ciltli kişilerde MS, diğer ırklara gore daha yaygın gorulur.
*Bazı otoimmun hastalıklara sahip olmak: Eğer kişide tiroid hastalığı, tip 1 diyabet ya da inflamatuar bağırsak hastalığı varsa, MS geliştirme riski daha fazladır.
*Sigara icmek: Sigara icen kişilerde, bazı MS belirtileri goruluyorsa, MS geliştirme riskleri yuksektir.
Multiple Skleroz Tanısı
MS icin spesifik bir test yoktur. MS’in tanısı, hastada gorulen belirtilere gore koyulur.
Tanı icin, doktor bazı testler onerebilir.
Bu testler:
*Kan testi: Bu test, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkları belirlemede kullanılır. Buna ek olarak, MS’e ozgu işaretleri saptayan testler geliştirilmeye devam etmektedir.
*Omurilikten sıvı alınması: Omurilik kanalından az miktarda sıvı ornek olarak alınır ve laboratuvarda analiz edilir. Bu ornek, MS ile ilişkili olan antikorlarda bir anormallik olup olmadığını gosterir. Ayrıca bu sayede, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkların varlığı da ortaya cıkabilir.
*MRI: Beyin ve omurilikte, MS sonucu ortaya cıkan lezyonlar goruntulenebilir.
Multiple Skleroz Tedavisi
Gunumuzde MS icin kesin bir tedavi yontemi henuz yoktur. Fakat hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve belirtileri hafifletmek icin bir takım tedavi yontemleri uygulanmaktadır.
Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak icin beta interferonlar gibi, bağışıklık sisteminin sinir hucrelerine saldırmasını onlemek icin bağışıklık sistemini baskılayan ilaclar hastaya verilir. Fakat bu ilacların vucutta karaciğer hasarı oluşturma ve kanser oluşumunu tetikleme gibi yan etkileri vardır.
Belirtileri hafifletmek icin ise, kas gevşeticiler ve fiziksel terapi uygulanır. Bunlara ek olarak, bitkinliği azaltmak icin doktor ilac verir. Ayrıca, belirtileri azaltmak icin MS hastasının da hayatında yapacağı bazı değişiklikler vardır. Bunun icin hasta; duzenli olarak dinlenmeli, egzersiz yapmalı, omega-3 ve D vitamini acısından zengin bir diyet yapmalı ve stresten uzak durmalıdır.
MS Tedavisi İcin Yapılan Bilimsel Calışmalar
MS hastalığında ortaya cıkan noron dejenerasyonunu onarmak icin ve miyelin sentezleyen oligodendrosit hucrelerini takviye etmek icin noral kok hucrelerden yararlanma fikri ortaya cıktı. Noral kok hucreler, noron ve oligodendrosit gibi farklı sinir hucrelerine donuşebilme kapasitesine sahiptirler. Farelerde oluşturulan MS modelinde, noral kok hucreler beyine aktarılmıştır. Aktarılan noral kok hucrelerin, oligodentrositlere farklılaşamadığı gozlemlenmiştir. Buna rağmen, MS’in neden olduğu kan-beyin bariyerindeki hasarları onarabildiği gozlemlenmiştir.
Hastaların kendi deri hucrelerinden uyarılmış pluripotent kok hucrelerinin elde edilip, noron hucrelerine farklılaştırıldığı teknoloji de fare modelinde kullanılmıştır. Fakat burada, uyarılmış pluripotent kok hucrelerinden kaynaklanan bazı sorunlar ortaya cıkmıştır. Bunlardan biri, transfer edilen kok hucrelerin MS koşulunda bağışık sisteminin saldırısı altında hayatta kalıp, farklılaşamamasıdır. Diğer bir sorun ise, uyarılmış pluripotent kok hucrelerinin icerdikleri aktif c-Myc onkogeni nedeni ile tumor oluşturabilmelidir. Bu sorunlardan dolayı, kok hucrelerin tedavi olarak kullanılabilmesi icin daha cok calışma yapılmalıdır. Bunun icin, hucre aktarımından sonra bağışıklık sistemini baskılayan ilacların kullanılması ve deri hucrelerinin uyarılmış pluripotent kok hucre aşamasını atlayarak doğrudan noral oncu kok hucrelere farklılaşacak şekilde programlanmasına yonelik calışmalar yapılmaktadır. Yapılan araştırmaların sonucuna gore, deri hucrelerinin kok hucrelere programlanması uzerinden yapılan calışmalar, bu tehlikeli hastalık icin en umut verici yontemler olarak ortaya cıkmaktadır.
Multiple Skleroz (MS), beyini ve omuriliği etkileyen norodejeneratif bir hastalıktır. MS’te bağışıklık sistemi, sinir hucrelerini cevreleyen bir kılıf olan miyelin kılıfa saldırır. Miyelin kılıf hasar gorduğunde de, beyin ile vucudun geri kalanı arasında iletişim problemi ortaya cıkar. Son aşamada MS, sinir hucrelerin daha kotu bir duruma gelmesine ve kalıcı hasar almasına neden olur.MS’in belirtileri kişiden kişiye ceşitlilik gosterir. Cunku belirtiler, etkilenmiş olan sinir hucrelerin miktarına ve hangi sinir hucrelerinin etkilendiğine bağlıdır. Ciddi duzeyde MS’ten etkilenmiş bazı hastalar bağımsız olarak yurume yeteneğini kaybedebilirler. Bu hastalık, tum dunyada 2,5 milyon insanı etkilemektedir.
Multiple Skleroz’un Belirtileri
MS belirtileri, etkilen sinir hucrelerinin sayısına ve turune bağlı olarak kişiden kişiye değişebilir.
Bu belirtiler:
– Bir veya daha fazla uzuvda zayıflık ve hissizlik
– Genelde bir gozde kısmi ya da tamamen gorme kaybı
– Cift gorme
– Vucudun bir kısmında karıncalanma ya da acı hissi
– Alışılmadık bir yurume bicimi
– Konuşma bozukluğu
– Bitkinlik
– Epilepsi
– Depresyon
– Kas kasılması ve spazmlar
– İdrar kesesinde fonksiyon bozukluklarıdır.
Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri ile karşılaşıldığında, kişi mutlaka bir doktora başvurmalıdır.
Coğu MS hastasında, bazen iyileşen bazen de kotuleşen bir tablo gorulur. Başka bir deyişle, Belirtiler hafifleşip kaybolmaya başladıktan sonra tekrar kotuleşebilir. Ayrıca, hastalarda yeni belirtiler gorulebilir ya da var olan belirtiler kotuye gidebilir. Kotuleşen belirtiler genelikle hareket ve yurume bozukluğu ile ilgilidir. Hastalığın ilerlemesi kişiden kişiye değişir.
Multiple Sklerozun NedenleriMS’in kesin nedeni bilinmemektedir. MS’te bağışıklık sistemi vucudun kendi dokularına saldırdığı icin, otoimmun hastalıklar sınıfındadır. Sonuc olarak, bağışıklık sistemi miyelini parcalar.
Miyelin, noronlarda bulunan akson isimli yapıyı cevreden yalıtan bir kılıf gorevi goren, ağırlıklı olarak yağ asitlerinden oluşan bir yapıdır. Yapı ve işlev olarak, elektrik tellerini dış ortamdan yalıtan kablolara benzetilebilir. Koruyucu miyelin hasara uğradığında, sinir hucreleri cıplak kalır. Sinir hucreleri aracılığıyla sinyal iletimi sırasında, sinyal bloke olabilir ya da daha yavaş iletilebilir. Sinir hucreleri de hasara uğrayabilir.
Bazı insanların neden MS’e yakalandığı ve diğerlerinde neden MS gorulmediğinin sebebi tam olarak bilinmemektedir. MS riskinin, genetik ve cevresel faktorlerin kombinasyonu ile belirlendiği duşunulmektedir.
Multiple Skleroz Risk Faktorleri
*Yaş: MS her yaşta ortaya cıkabilir. Fakat, en yaygın olarak yaşları 15 ile 60 arasında olan kişilerde gorulur.
*Cinsiyet: Kadınlarda MS gelişme olasılığı erkeklere kıyasla iki kat daha fazladır.
*Aile gecmişi: Ebevenlerden ya da kardeşlerden birinde MS gorulmuş olması, riski arttırır.
*Bazı enfeksiyonlar: Epstein-Barr gibi bazı viruslerin MS ile ilişkili olduğu bilinmektedir.
*Irk: Ozellikle Kuzey Avrupa kokenli beyaz ciltli kişilerde MS, diğer ırklara gore daha yaygın gorulur.
*Bazı otoimmun hastalıklara sahip olmak: Eğer kişide tiroid hastalığı, tip 1 diyabet ya da inflamatuar bağırsak hastalığı varsa, MS geliştirme riski daha fazladır.
*Sigara icmek: Sigara icen kişilerde, bazı MS belirtileri goruluyorsa, MS geliştirme riskleri yuksektir.
Multiple Skleroz Tanısı
MS icin spesifik bir test yoktur. MS’in tanısı, hastada gorulen belirtilere gore koyulur.
Tanı icin, doktor bazı testler onerebilir.
Bu testler:
*Kan testi: Bu test, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkları belirlemede kullanılır. Buna ek olarak, MS’e ozgu işaretleri saptayan testler geliştirilmeye devam etmektedir.
*Omurilikten sıvı alınması: Omurilik kanalından az miktarda sıvı ornek olarak alınır ve laboratuvarda analiz edilir. Bu ornek, MS ile ilişkili olan antikorlarda bir anormallik olup olmadığını gosterir. Ayrıca bu sayede, belirtileri MS’e benzeyen diğer hastalıkların varlığı da ortaya cıkabilir.
*MRI: Beyin ve omurilikte, MS sonucu ortaya cıkan lezyonlar goruntulenebilir.
Multiple Skleroz TedavisiGunumuzde MS icin kesin bir tedavi yontemi henuz yoktur. Fakat hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve belirtileri hafifletmek icin bir takım tedavi yontemleri uygulanmaktadır.
Hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak icin beta interferonlar gibi, bağışıklık sisteminin sinir hucrelerine saldırmasını onlemek icin bağışıklık sistemini baskılayan ilaclar hastaya verilir. Fakat bu ilacların vucutta karaciğer hasarı oluşturma ve kanser oluşumunu tetikleme gibi yan etkileri vardır.
Belirtileri hafifletmek icin ise, kas gevşeticiler ve fiziksel terapi uygulanır. Bunlara ek olarak, bitkinliği azaltmak icin doktor ilac verir. Ayrıca, belirtileri azaltmak icin MS hastasının da hayatında yapacağı bazı değişiklikler vardır. Bunun icin hasta; duzenli olarak dinlenmeli, egzersiz yapmalı, omega-3 ve D vitamini acısından zengin bir diyet yapmalı ve stresten uzak durmalıdır.
MS Tedavisi İcin Yapılan Bilimsel Calışmalar
MS hastalığında ortaya cıkan noron dejenerasyonunu onarmak icin ve miyelin sentezleyen oligodendrosit hucrelerini takviye etmek icin noral kok hucrelerden yararlanma fikri ortaya cıktı. Noral kok hucreler, noron ve oligodendrosit gibi farklı sinir hucrelerine donuşebilme kapasitesine sahiptirler. Farelerde oluşturulan MS modelinde, noral kok hucreler beyine aktarılmıştır. Aktarılan noral kok hucrelerin, oligodentrositlere farklılaşamadığı gozlemlenmiştir. Buna rağmen, MS’in neden olduğu kan-beyin bariyerindeki hasarları onarabildiği gozlemlenmiştir.
Hastaların kendi deri hucrelerinden uyarılmış pluripotent kok hucrelerinin elde edilip, noron hucrelerine farklılaştırıldığı teknoloji de fare modelinde kullanılmıştır. Fakat burada, uyarılmış pluripotent kok hucrelerinden kaynaklanan bazı sorunlar ortaya cıkmıştır. Bunlardan biri, transfer edilen kok hucrelerin MS koşulunda bağışık sisteminin saldırısı altında hayatta kalıp, farklılaşamamasıdır. Diğer bir sorun ise, uyarılmış pluripotent kok hucrelerinin icerdikleri aktif c-Myc onkogeni nedeni ile tumor oluşturabilmelidir. Bu sorunlardan dolayı, kok hucrelerin tedavi olarak kullanılabilmesi icin daha cok calışma yapılmalıdır. Bunun icin, hucre aktarımından sonra bağışıklık sistemini baskılayan ilacların kullanılması ve deri hucrelerinin uyarılmış pluripotent kok hucre aşamasını atlayarak doğrudan noral oncu kok hucrelere farklılaşacak şekilde programlanmasına yonelik calışmalar yapılmaktadır. Yapılan araştırmaların sonucuna gore, deri hucrelerinin kok hucrelere programlanması uzerinden yapılan calışmalar, bu tehlikeli hastalık icin en umut verici yontemler olarak ortaya cıkmaktadır.