Arktik, Kuzey Kutbu cevresindeki kutup bolgesidir ve soğuk, ağacsız topraklarla cevrili bir buz denizidir. Bu kabul edilemez koşullara rağmen, Kuzey Kutbu bircok hayvan ve bitkiye ev sahipliği yapmaktadır. Burada yaşayan bircok tur, zorlu bir ortamda yaşamak icin ozel uyarlamalar geliştirmiştir. Kuzey Kutbu sert fakat guzel bir cevreye sahiptir ve gece yarısı guneşinin ulkesidir. Yaz aylarında, […]
Arktik, Kuzey Kutbu cevresindeki kutup bolgesidir ve soğuk, ağacsız topraklarla cevrili bir buz denizidir. Bu kabul edilemez koşullara rağmen, Kuzey Kutbu bircok hayvan ve bitkiye ev sahipliği yapmaktadır. Burada yaşayan bircok tur, zorlu bir ortamda yaşamak icin ozel uyarlamalar geliştirmiştir. Kuzey Kutbu sert fakat guzel bir cevreye sahiptir ve gece yarısı guneşinin ulkesidir. Yaz aylarında, guneş ayarı olmadan aylar gecer, kışın ise kutup geceleri guneşin hic doğmadığı birkac ay surebilir. Kuzey Kutbu’nun kendisi dunyanın en kuzey noktasıdır. Karadaki Guney Kutbu’nun aksine, Kuzey Kutbu Kuzey Kutbu Okyanusu’nun donmuş deniz buzunda bulunmaktadır.
[h=3]Arktik Gercekleri[/h] Kuzey Kutbu’nun gercekte nerede olduğuna dair birkac tanım vardır. Kuzey Kutbu’nun en sık kullanılan tanımı Kuzey Kutup Dairesi’nin kuzeyindeki bolgedir. Bir başka tanımı en sıcak ayın ortalama sıcaklığının 10 ° C’nin (50 ° F) altında olduğu bolgedir. Hukumetler ve kuruluşlar tarafından ceşitli coğrafi ozellikler ve sınırları icerecek şekilde başka tanımlar da oluşturulmuştur.
[h=3]Kuzey Kutbu Ne Kadar Buyuktur?[/h] Kuzey Kutup Dairesi’nin kuzeyi tanımını kullanan Kuzey Kutbu, yaklaşık 20 milyon km²’lik (7,7 milyon mil kare) bir alana sahiptir.
[h=3]Kuzey Kutup Dairesi Nedir?[/h] Kuzey Kutup Dairesi, dunyanın en kuzey kısımlarını cevreleyen hayali bir cizgidir ve bu daire Ekvator’a paralel ilerlemektedir, bu Kuzey Kutup Dairesi’nin pozisyonu sabit değildir. Bunun yerine, yılda en az 24 saat guneşin ufkun altına duşmediği bolgeyi belirler ve ayrıca kışın en az 24 saat boyunca guneşin ufkun uzerine cıkmadığını belirler. Aslında, dunyanın eksenel eğimindeki farklılıklar nedeniyle, Kuzey Kutup Dairesi gunumuzde her yıl yaklaşık 15 m (49 ft.) yavaşca kuzeye doğru hareket etmektedir. Dunya guneşin etrafında dondukce (yılların gercekleşmesi), kendi kendine doner (gunduz ve gecelerin gercekleşmesi icin), dondukce dunya bir tarafa eğilir ve buna eksenel eğim denir. Dunyanın eğildiği acı, ay ve gelgitler nedeniyle zaman icinde kesirli olarak değişmektedir.
Kuzey kutup dairesi: Gece yarısı guneşinin ulkesi: Kuzey Kutbu’ndaki yaz aylarında gece yarısı bile havanın kararmadığı zamanlar olur. Kış boyunca, oğlenleri bile guneşin ufukta yukselmediği zamanlar vardır. Kuzey Kutup Dairesi’nde, her yaz guneşin batmadığı en az 24 saatlik bir sure vardır ve bu, Gece yarısı Guneşi olarak bilinmektedir. Ayrıca kışın guneşin doğmadığı en az 24 donem vardır ve buda Kutup Gecesi olarak bilinmektedir.
Ne kadar kuzeye gidilirse gidilsin, guneşin doğmadığı veya batmadığı sureler o kadar uzun olmaktadır. Kuzey Kutbu’nda guneş yılda bir kez batar ve yılda bir kez yukselir! Uzun yaz gunleri ve uzun kış geceleri yeryuzunun eğilmesinden kaynaklanmaktadır. Dunya, guneş etrafında donerken bir acıyla doner yani eğilir. Yaz boyunca, Kuzey Kutup Dairesi’nin bazı kısımları, Dunya’nın kendi ekseni uzerinde donmesi icin gecen 24 saat boyunca guneşten asla gizlenmez. Başka bir deyişle, asla karanlık olmaz! Aynı şekilde, kış boyunca, Kuzey Kutup Dairesi’nin bir kısmı 24 saat guneşten gizli kalır ve başka bir deyişle, her zaman gecedir Bu Kuzey Kutup Dairesi’nin guney sınırlarındadır. Kuzeye gittikce, guneşin doğmadığı veya batmadığı donemler uzamaktadır.
Kuzey kutup dairesi enlemi: Kuzey Kutup Dairesi, Ekvator’a paralel uzanır ve Ekvator’un yaklaşık 66,5 ° kuzeyindedir. Enlem bir şeyin ne kadar kuzeyde veya guneyde olduğunu olcer. Ekvator ile yeryuzunun merkezinden olculen dunya uzerindeki bir nokta arasındaki acıdır. Ekvatorun enlemi 0 °’dir. Kuzey Kutbu’nun enlemi 90 ° N’dir. Guney Kutbu’nun enlemi 90 ° S’dir. Aslında, Şubat 2016 itibariyle, Kutup Dairesi’nin tam enlemi 66° S’dir. Gorulduğu gibi, bu rakam yeryuzundeki eğimdeki hafif değişikliklerden dolayı zaman icinde cok yavaş değişmektedir.
[h=3]Arktik Okyanusu[/h] Arktik Okyanusu yaklaşık 5,5 milyon mil kareyi kapsamaktadır (14 milyon km²’nin uzerinde). Akdeniz boyutunun neredeyse beş katı ve neredeyse Antarktika kadar buyuktur. Arktik Okyanusu, kışın deniz buzu suruklenmesinde neredeyse tamamen kaplanmıştır. Yaz aylarında, Kuzey Buz Denizi’nin yaklaşık % 50’si donmuş halde kalır. Kalıcı Arktik deniz buzu, 3-4 metre (10 ve 13 ft.) kalınlığındadır, daha kalın kısımları 30 metre (100 ft.) kalınlığındadır. Genellikle karla kaplıdır ve yuzeyde 15 m’ye (50 ft.) kadar buz sırtları oluşabilmektedir.
Arktik Okyanusu’ndaki deniz buzu miktarı konusunda buyuk endişeler vardır. Yakın zamana kadar her yıl deniz buzu miktarı % 3 civarında duşmektedir. Bilim adamları bunun doğal mı yoksa insan yapımı faktorlerden mi kaynaklandığını tartışılmaktadırlar. Bircok bilim adamı Arktik Okyanusu 21 yuzyıl ortasına kadar yaz buzu buyuk olcu de ozgur olacağını tahmin etmektedir. Bazı tahminler, bunun 2030 veya en kısa surede gercekleşebileceğini bildirmektedirler. Bununla birlikte, son zamanlarda yapılan calışmalar, buz başlığı buzulmesinin son yıllarda yavaşladığını ve deniz buzu miktarının gercekten artabileceğini gostermiştir.
Aurora Borealis (Kuzey Işıkları) veya Northern Lights ( Kuzey Işıkları), Kuzey Kutbu’nda sıklıkla gorulmektedir. Arktik buzul ceşitli nedenlerden dolayı onemlidir, cunku buz Arktik Okyanusunun ısı kaybını onlemektedir. Karla kaplı deniz buzu da guneş ışınımını tekrar atmosfere yansıtır. Buz erirse, o zaman dunyadaki deniz seviyeleri yukselir. Bu, bircok alcalma etkisine sahip olacak, alcakta yatan bolgelerde taşma şansı değildir. Buzların erimesi zaten kutup ayıların davranışlarını değiştirmeye zorlar. Kutup ayıları avlarının coğunu deniz buzundan yaparlar. Artık daha az deniz buzu vardır ve geriye kalanlar erimeye meyillidirler. Ayılar, daha fazla ic avlanma yapmak zorundadır ve kış icin değerli yağ rezervlerini daha az oluşturabilirler.
[h=3]Kuzey Kutbunda Yaşayan Kişiler[/h] Finlandiya‘da Kuzey Kutup Dairesi, Kuzey Kutbu’nun sert koşullarından dolayı, alan seyrek olarak doludur. Bununla birlikte, Kuzey Kutup Dairesi icinde, Murmansk, Norilsk ve Vorkuta kentleri ve Norvec şehri Tromsø dÂhil şehirler ve kasabalar bulunmaktadır, binlerce yıl yaşam devam etmektedir. Bolgenin yerli halkları arasında Alaska’nın İnsurası, Kanada ve Gronland ile Alaska’nın Yupik’i ve Sibirya bulunmaktadır.
[h=3]Kuzey Kutbu Tundra[/h] Kuzey Kutbu Tundra, kalıcı donmuş toprağı olan ağacsız bir karaya sahiptir ve Kuzey Kutup Dairesi icindeki geniş alan tundrasıdır. Tundra, toprağın kalıcı olarak donmuş olduğu sert, ağacsız bir ortamdır. Su donma noktasının altındaki sıcaklıklarda iki yıldan uzun sure kalan Kuzey Kutbu’ndaki gibi toprak kutuplarda surekli donmuş toprak olarak bilinmektedir. Donmuş toprak, buyuk bitkilerin ağaclar gibi buyumesini onler ve ayrıca drenajı engeller. Ayrıca sıcak aylarda oluşan sığ goller ve bataklıklar tundranın bir ozelliğidir.
[h=3]Arktik İklim[/h] Buzdağları Kuzey Kutup Bolgesi’nde nakliye tehlikesi yaratır. Kuzey Kutbu’nda cok fazla yağış yoktur kar, yağmur, dolu, vs. ve soğuk hava cok fazla neme sahip değildir. Kuzey Kutbu’nda Sahara Colu’ndeki yağmurdan daha az kar yağmaktadır. Arktik tundra’daki ortalama sıcaklık 10 ila 20 ° F (-12 ila -6 ° C) arasındadır. Kuzey Kutbu’ndaki sıcaklıklar, yılın iki ila dort ayı boyunca donma seviyesinin uzerine cıkar ve en sıcak ay Temmuz’dur. O zaman bile, gunluk ortalama sıcaklık 50 ° F’yi (10 ° C) gecmez. Kışın ortalama sıcaklık −40 ° C (40 ° F) kadar duşuk olabilmektedir.
[h=3]Arktik Hayvanlar[/h] Kutup Ayıları avlarının coğunu buzda yaparlar. Sert ortama rağmen, tum hayvan turleri tum yıl boyunca veya yaz aylarında Kuzey Kutbu’nda yaşarlar. Kuzey Kutbu’nda yaşayan memelilerde genellikle ic ve dış katmana sahip kalın kurkleri bulunur. Hem yalıtım hem de yiyecek deposu gorevi goren kalın bir yağ tabakasına sahiptirler. Kuzey Kutbu’nun en unlu hayvanlarından biri kutup ayısıdır ve ayı ailesinin en buyuk uyesidir. Yaşamının coğunu deniz buzu uzerinde, en sevdiği yemek olan fokları aramak icin harcarlar. Ayrıca Kuzey Amerika boz ayıları da ic kısımda bulunurlar.
Diğer Kuzey Kutuplu memeliler arasında Lemming (Kuzey Faresi), Misk Okuzleri, Kurtlar, Kuzey Kutbu Tilkileri, Kuzey Kutbu Kuşları, Walrus (Mors) ve ceşitli balina turleri bulunmaktadır. Kuzey sumrusu Kuzey Kutbu’nda bircok kuş turu yaşamaktadır. Bunlar Karlı Baykuşlar, Gyrfalcon (Ak Sungur), Tundra Kuğular, Snow Bunting (Kar Kiraz Kuşu), Kucuk Auklar, Guillemot (Martı), Tern (Sumru), Ptarmigan (Kar Tavuğu) ve Puffins (Bayağı Deniz Papağanı) icermektedir. Kuzey Kutbu’nda yaşayan bocekler arasında bombus arılarının, boceklerin, sineklerin, sivrisineklerin, kelebeklerin ve guvelerin turleri bulunmaktadır.
[h=3]Arktik Bitkiler[/h] Bodur calılar, sazlar, cimler, yosunlar ve likenler, bolgenin bitki omrunun coğunu oluşturmaktadır. Kucuk, sert bitkiler topaklarda buyur ve tundrada kalın bir tabaka oluşturabilirler. Kuzey Kutbu bitkileri, kendilerini duşuk ruzgÂrlardan korumak, nemi korumak, karların carpmasını onlemek ve nispeten daha ılık olduğu zemine yakın kalmak icin bu duşuk bolumlerde buyurler. Kutup cicekleri, yaz mevsiminden en iyi şekilde yararlanmak icin ozel olarak uyarlanmıştır. Kuzey Kutbu bitkileri bolgenin yaban hayatı icin onemli bir besin kaynağıdır. Aslında bir liken olan Ren geyiği yosunu, adından da anlaşılacağı gibi ren geyiği icin onemli bir besindir. Kuzey Kutbu soğutleri, diğer odunsu calı daha fazla buyurler. Soğuk tundrada 15 cm’den daha fazla buyumezler ve bircok Kuzey Kutbu hayvanının diyetlerinin onemli bir bolumunu oluşturmaktadır.
Arktik hakkındaki bircok ilginc gercekler vardır. Artik genellikle kuzey kutup dairesinin kuzey bolgesi olarak tanımlanmaktadır. Kuzey Kutbu’na yaklaştıkca bu gun ışığı (yazın) ve karanlık (kışın) sureleri uzamaktadır. Ve kuzey kutbunda guneş yılda bir kez batar ve yılda bir kez doğar. Kuzey kutbu, karadaki Guney Kutbu’nun aksine, Kuzey Buz Denizi’ndedir. Ancak, cevresindeki deniz kalıcı olarak donar ve karla kaplanır, bu da kara gibi gorunmesini sağlamaktadır. Arktik Okyanusu neredeyse tamamen topraklarla cevrilidir.
Kuzey Kutup Dairesi icinde toprakları olan ulkeler: Amerika Birleşik Devletleri (Alaska eyaleti), Kanada, Finlandiya, Gronland (kesinlikle Danimarka Krallığının bir parcasıdır), İzlanda, Norvec, Rusya ve İsvec ’tir. Uluslararası yasalara gore, Kuzey Kutbu ve onu cevreleyen Arktik Okyanusu bolgesi hicbir ulkeye ait değildir. Kuzey kutbu, adını ayının yakınında anlamına gelen Yunanca bir kelimeden almaktadır. Her ikisi de kuzey kutbunda one cıkan Ursa Major (Buyuk Ayı) veya Ursa Minor (Kucuk Ayı) takımyıldızlarını ifade etmektedir. Arktik Okyanusunun coğunu kaplayan kalın deniz buzu daralmaktadır. Bilim adamları yaz buzunun 2040 en kısa surede tamamen kaybolacağını tahmin etmektedirler. Bunun sadece bolgenin yaban hayatı icin değil, tum dunya icin de ciddi sonucları olabileceğini gostermektedir.