Her yıl Amerika’nın elektriğinin % 40’ını uretmek icin ABD’deki tum elektrik santralleri birlikte 900 milyon kısa tondan fazla komur kullanmaktadır. ABD, Cin ve Japonya, dunyanın en buyuk elektrik ureten ulkelerinden bazılarıdır. Bu yazıda bu elektrik uretim devleri hakkında bilgiler yer almaktadır. Elektrikle ilgili ilk deney, bir Yunan filozof Thales of Miletus tarafından, kehribarın (veya fosilleşmiş […]
Her yıl Amerika’nın elektriğinin % 40’ını uretmek icin ABD’deki tum elektrik santralleri birlikte 900 milyon kısa tondan fazla komur kullanmaktadır. ABD, Cin ve Japonya, dunyanın en buyuk elektrik ureten ulkelerinden bazılarıdır. Bu yazıda bu elektrik uretim devleri hakkında bilgiler yer almaktadır.
Elektrikle ilgili ilk deney, bir Yunan filozof Thales of Miletus tarafından, kehribarın (veya fosilleşmiş recinenin) sabit nesneleri cekecek olan kurke surulmesiyle gercekleştirilmiştir. Bu fenomen statik elektrik olarak acıklanmıştır ve dolayısıyla elektrik kelimesi, kehribar anlamına gelen Yunanca elektron kelimesinden gelmektedir. Elektrik birkac şekilde uretilebilmektedir ve en yaygın kullanılan yontem elektromanyetik induksiyon yontemidir. Bu yontemde, ısı motorları, hidroelektrik, gelgit gucu veya ruzgÂr enerjisi tarafından geliştirilen mekanik enerji, elektrik ureten bir elektrik jeneratorunu dondurmekte veya donmeye zorlamaktadır. Dunyadaki elektrik uretiminin coğu bu uretim yontemine bağlanmaktadır.
[h=3]Amerika Birleşik Devletleri[/h] ABD Hukumeti tarafından net elektrik uretimi şaşırtıcı bir şekilde 4.120 milyar kilovat saat olarak olculdu ve bu onu dunyanın en buyuk elektrik ureticisi haline getirmiştir. ABD’de elektrik uretmek icin kullanılan ana enerji kaynakları arasında termal kaynaklar, hidroelektrik, ruzgÂr enerjisi, nukleer enerji, jeotermal enerji ve diğer yenilenebilir kaynaklar bulunmaktadır. Başkan Barack Obama’ya gore, elektrik uretmek icin yenilenebilir enerjinin son zamanlarda geliştirilmesi ve uygulanması yeni bir keşif cağına işaret etmektedir.
[h=3]Cin[/h]
İkinci sırada Cin, 3,965 milyar kilovat-saat net elektrik uretimine sahiptir. Bol komur rezervine ve hidroelektrik kaynaklarına sahip ilk uc ulke arasında yer almaktadır. Elektrik sektoru, Elektrik Enerjisi Kanunun yururluğe girdiği 1996 yılının Nisan ayında buyuk bir atılım yaşanmıştır. Bu yasa, elektrik uretimini, dağıtımını ve tuketimini uygun şekilde duzenleyerek elektrik enerjisi endustrisinin optimum gelişimini sağlamıştır. Yasa ayrıca yatırımcıların, yoneticilerin ve tuketicilerin elektrik enerjisi sektoruyle ilgili yasal haklarının korunmasını da amaclamıştır.
[h=3]Japonya[/h] Ucuncusu, 1013 milyar kilovat-saat net elektrik uretimi ureten Japonya, elektrik guc kaynağı soz konusu olduğunda sadece kendi kendine yeterli değil; aynı zamanda enerji sektorunde ihtiyac duyulan ekipmanın onemli bir ihracatcısıdır. Japonya’daki elektrik sektoru buyuk olcude nukleer kaynaklara bağımlıdır ve nukleer enerji tum elektrik uretim sorunlarının cevabı olmuştur. Bununla birlikte, guvenilmez sismik faaliyetler tehlikeli olmuş ve coğu nukleer santral kapanmak zorunda kalmıştır. Japonya, elektriğinin coğunu hidroelektrik ve biyokutle, ruzgÂr, guneş enerjisi gibi diğer yenilenebilir kaynaklarla uretmektedir.
[h=3]Rusya[/h] Rusya, komur rezervlerinin bol olduğu ikinci en buyuk bolge olmanın gururunu yaşamaktadır. ABD, Cin ve Japonya’dan sonra gelen Rusya ’dır. Elektrik ağırlıklı olarak doğal gaz ve komurden uretilmektedir. Elektriğinin % 60’ından fazlası termik santraller tarafından uretilmektedir. Rusya’nın elektrik uretiminin diğer kaynakları arasında nukleer reaktorler, hidroelektrik, ruzgÂr ve diğer yenilenebilir kaynaklar bulunmaktadır. Dunyadaki beşinci en buyuk hidroelektrik jeneratordur. Rusya’nın Polonya, Letonya, Finlandiya, Turkiye ve Lituanya gibi ulkelere elektrik ihrac ettiği bilinmektedir.
[h=3]Hindistan[/h] Hindistan, dunyanın ilk on elektrik ureten ulkesi listesinde beşinci sırada yer almaktadır. Hindistan’ın elektrik enerjisinin buyuk coğunluğu, neredeyse % 50’den fazlası, komurle calışan santrallerden gelmektedir. Hidroelektrik ve yenilenebilir enerji kaynakları, elektrik uretimine daha az katkı sağlamaktadır. Hindistan’ın enerji uretim kapasitesi, son yirmi yılda 1991’de 66 GW’den 2012’de 199 GW’a yukselmiştir. Bu buyume, Hindistan’ın elektrik uretimi, dağıtımı ve tuketimi icin en hızlı buyuyen pazarlardan biri olmasına yol acmıştır. Ekonomideki hızlı buyume, hane halkı gelirleri ve kentsel gelişme gibi bircok neden Hindistan’daki elektrik enerjisi sektorunu canlandırmıştır.
[h=3]Kanada[/h]
Kanada, bu listede altıncı sırada yer almaktadır. Yenilenebilir kaynaklar ve nukleer santrallerin yanı sıra, hidroelektrik Kanada’da elektrik uretiminde onemli bir rol oynamıştır. Diğer elektrik enerjisi uretim kaynakları arasında ruzgÂr enerjisi, komur ve doğal gaz, odun, yakıt, petrol ve kok bulunmaktadır. Entegre kamu hizmetlerine sahip olan Kanada hukumeti, elektrik uretimi, dağıtımı, iletimi ve tuketimi uzerinde bir kaleyi surdurme adımlarını atmıştır.
[h=3]Almanya[/h] Almanya sadece hidro olmayan araclar ve yenilenebilir kaynaklar kullanarak elektrik ureten dunyanın en buyuk ulkesi değil, aynı zamanda ruzgÂr enerjisiyle calışan elektrik uretiminin en buyuk ikinci operatoru olmuştur. Cok geride olmayan, dunyanın ilk on elektrik ureten ulkesi arasında yedinci sırada yer alan Almanya ’dır. Fosil yakıtlar, biyokutle yakıtlar, ruzgÂr ve guneş enerjisi bunlardan bazılarıdır ve Almanya’da elektrik uretmek icin kullanılan kaynaklardır.
[h=3]Fransa[/h] Fransa 538.963 milyar kilovat-saat net elektrik uretimi uretmektedir ve bu listedeki en yuksek sekizinci sırada yer almaktadır. Fransa’daki birincil enerji kaynağı nukleer guctur. Ulkenin toplam elektrik uretiminin % 75’inden fazlası nukleer enerji kaynaklıdır. Fransa icin elektrik uretmek icin nukleer enerjinin tam olarak % 78,8’i kullanılmıştır. Bu nedenle, nukleer enerji ve nukleer enerjili endustri, verimli, karbondioksitsiz, ucuz ve kirlilik icermeyen elektrik sağlayan bir başarı oykusu olarak etiketlenmiştir. 2012 yılında Fransa en buyuk elektrik ihracatcısı olmuştur.
[h=3]Brezilya[/h] Brezilya, dunyanın en buyuk elektrik ureten ulkesi olmasa da, Guney Amerika’daki en buyuk elektrik pazarına sahiptir. Bununla birlikte en buyuk su depolama hacmine sahiptir. Brezilya’nın elektrik enerjisi sektoru, elektrik uretimi, tuketimi, iletimi ve dağıtımındaki payını korumak icin buyuk olcude hidroelektrik enerjisine bağımlıdır. Elektrik ihtiyac ve talebinin % 80’den fazlası sadece hidroelektrik ile karşılanmaktadır. Hidroelektrik enerjisine olan bu aşırı bağımlılık, Brezilya’yı kuraklık zamanlarında elektrik kesintilerine karşı savunmasız hale getirmiştir. Diğer enerji uretim kaynakları arasında nukleer enerji, biyokutle yakıtı, doğal gaz, komur, petrol ve ruzgÂr enerjisi bulunmaktadır.
[h=3]Guney Kore[/h]
Elektrik ureten devlerin bu listesinde onuncu sırada yer alan Guney Kore ’dir. Tum elektrik uretiminin ucte ikisinden fazlası uretmektedirler. Guney Kore’nin elektrik enerjisi uretimi icin hidroelektrik veya diğer yenilenebilir kaynakları kullanmadaki eksiklikleri, nukleer enerji endustrisine odaklanarak ve geliştirerek giderilmiştir.
[h=3]Farklı Elektrik Uretim Yontemleri[/h] Diğer enerji turlerinden elektrik enerjisi uretmek icin kullanılan temel yontemler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Elektromanyetik induksiyon: Faraday yasasına gore bu, kinetik enerjinin elektriğe donuşturulduğu en cok kullanılan elektrik uretim şeklidir.
Statik elektrik: Bu yontemde elektrik, fiziksel olarak ayrıştırılarak ve yukun taşınmasıyla uretilmektedir ve buna bir ornek yıldırımdır.
Elektrokimya: Adından da anlaşılacağı gibi bu yontemde elektrik, kimyasal enerjinin direkt olarak elektriğe donuşturulmesiyle uretilmektedir ve buna bir ornek pildir.
Fotoelektrik etki: Bu yontemde elektrik, ışığın elektrik enerjisine donuşturulmesi ile uretilmektedir ve buna bir ornek guneş hucreleridir.
Termoelektrik etki: Termoelektrik etkide sıcaklık farkları doğrudan elektriğe donuşturulmektedir ve buna bir ornek termokupl’dur.
Piezoelektrik etkisi: Bu yontemde, elektriksel olarak anizotropik molekullerdeki mekanik gerilimden elektrik uretilmektedir.
Nukleer donuşum: Bir alfa parcacık emisyonu gibi yuklu parcacıkların oluşumu ve hızlanması bu yontemde elektrik uretmektedir.
Gunumuzde elektriksiz yaşamı hayal etmek sadece zor değil, aynı zamanda imkÂnsızdır. Bununla birlikte, hava kirliliğinin % 80’den fazlasının sadece ABD’deki elektrik uretiminden kaynaklandığı da doğrudur. Elektriksiz calışması duşunulemez olsa da anahtar, denize girmemek ve hala yapılabilirken kontrolu ele almaktır.
Her yıl Amerika’nın elektriğinin % 40’ını uretmek icin ABD’deki tum elektrik santralleri birlikte 900 milyon kısa tondan fazla komur kullanmaktadır. ABD, Cin ve Japonya, dunyanın en buyuk elektrik ureten ulkelerinden bazılarıdır. Bu yazıda bu elektrik uretim devleri hakkında bilgiler yer almaktadır.
Elektrikle ilgili ilk deney, bir Yunan filozof Thales of Miletus tarafından, kehribarın (veya fosilleşmiş recinenin) sabit nesneleri cekecek olan kurke surulmesiyle gercekleştirilmiştir. Bu fenomen statik elektrik olarak acıklanmıştır ve dolayısıyla elektrik kelimesi, kehribar anlamına gelen Yunanca elektron kelimesinden gelmektedir. Elektrik birkac şekilde uretilebilmektedir ve en yaygın kullanılan yontem elektromanyetik induksiyon yontemidir. Bu yontemde, ısı motorları, hidroelektrik, gelgit gucu veya ruzgÂr enerjisi tarafından geliştirilen mekanik enerji, elektrik ureten bir elektrik jeneratorunu dondurmekte veya donmeye zorlamaktadır. Dunyadaki elektrik uretiminin coğu bu uretim yontemine bağlanmaktadır.
[h=3]Amerika Birleşik Devletleri[/h] ABD Hukumeti tarafından net elektrik uretimi şaşırtıcı bir şekilde 4.120 milyar kilovat saat olarak olculdu ve bu onu dunyanın en buyuk elektrik ureticisi haline getirmiştir. ABD’de elektrik uretmek icin kullanılan ana enerji kaynakları arasında termal kaynaklar, hidroelektrik, ruzgÂr enerjisi, nukleer enerji, jeotermal enerji ve diğer yenilenebilir kaynaklar bulunmaktadır. Başkan Barack Obama’ya gore, elektrik uretmek icin yenilenebilir enerjinin son zamanlarda geliştirilmesi ve uygulanması yeni bir keşif cağına işaret etmektedir.
[h=3]Cin[/h]
İkinci sırada Cin, 3,965 milyar kilovat-saat net elektrik uretimine sahiptir. Bol komur rezervine ve hidroelektrik kaynaklarına sahip ilk uc ulke arasında yer almaktadır. Elektrik sektoru, Elektrik Enerjisi Kanunun yururluğe girdiği 1996 yılının Nisan ayında buyuk bir atılım yaşanmıştır. Bu yasa, elektrik uretimini, dağıtımını ve tuketimini uygun şekilde duzenleyerek elektrik enerjisi endustrisinin optimum gelişimini sağlamıştır. Yasa ayrıca yatırımcıların, yoneticilerin ve tuketicilerin elektrik enerjisi sektoruyle ilgili yasal haklarının korunmasını da amaclamıştır.[h=3]Japonya[/h] Ucuncusu, 1013 milyar kilovat-saat net elektrik uretimi ureten Japonya, elektrik guc kaynağı soz konusu olduğunda sadece kendi kendine yeterli değil; aynı zamanda enerji sektorunde ihtiyac duyulan ekipmanın onemli bir ihracatcısıdır. Japonya’daki elektrik sektoru buyuk olcude nukleer kaynaklara bağımlıdır ve nukleer enerji tum elektrik uretim sorunlarının cevabı olmuştur. Bununla birlikte, guvenilmez sismik faaliyetler tehlikeli olmuş ve coğu nukleer santral kapanmak zorunda kalmıştır. Japonya, elektriğinin coğunu hidroelektrik ve biyokutle, ruzgÂr, guneş enerjisi gibi diğer yenilenebilir kaynaklarla uretmektedir.
[h=3]Rusya[/h] Rusya, komur rezervlerinin bol olduğu ikinci en buyuk bolge olmanın gururunu yaşamaktadır. ABD, Cin ve Japonya’dan sonra gelen Rusya ’dır. Elektrik ağırlıklı olarak doğal gaz ve komurden uretilmektedir. Elektriğinin % 60’ından fazlası termik santraller tarafından uretilmektedir. Rusya’nın elektrik uretiminin diğer kaynakları arasında nukleer reaktorler, hidroelektrik, ruzgÂr ve diğer yenilenebilir kaynaklar bulunmaktadır. Dunyadaki beşinci en buyuk hidroelektrik jeneratordur. Rusya’nın Polonya, Letonya, Finlandiya, Turkiye ve Lituanya gibi ulkelere elektrik ihrac ettiği bilinmektedir.
[h=3]Hindistan[/h] Hindistan, dunyanın ilk on elektrik ureten ulkesi listesinde beşinci sırada yer almaktadır. Hindistan’ın elektrik enerjisinin buyuk coğunluğu, neredeyse % 50’den fazlası, komurle calışan santrallerden gelmektedir. Hidroelektrik ve yenilenebilir enerji kaynakları, elektrik uretimine daha az katkı sağlamaktadır. Hindistan’ın enerji uretim kapasitesi, son yirmi yılda 1991’de 66 GW’den 2012’de 199 GW’a yukselmiştir. Bu buyume, Hindistan’ın elektrik uretimi, dağıtımı ve tuketimi icin en hızlı buyuyen pazarlardan biri olmasına yol acmıştır. Ekonomideki hızlı buyume, hane halkı gelirleri ve kentsel gelişme gibi bircok neden Hindistan’daki elektrik enerjisi sektorunu canlandırmıştır.
[h=3]Kanada[/h]
Kanada, bu listede altıncı sırada yer almaktadır. Yenilenebilir kaynaklar ve nukleer santrallerin yanı sıra, hidroelektrik Kanada’da elektrik uretiminde onemli bir rol oynamıştır. Diğer elektrik enerjisi uretim kaynakları arasında ruzgÂr enerjisi, komur ve doğal gaz, odun, yakıt, petrol ve kok bulunmaktadır. Entegre kamu hizmetlerine sahip olan Kanada hukumeti, elektrik uretimi, dağıtımı, iletimi ve tuketimi uzerinde bir kaleyi surdurme adımlarını atmıştır.[h=3]Almanya[/h] Almanya sadece hidro olmayan araclar ve yenilenebilir kaynaklar kullanarak elektrik ureten dunyanın en buyuk ulkesi değil, aynı zamanda ruzgÂr enerjisiyle calışan elektrik uretiminin en buyuk ikinci operatoru olmuştur. Cok geride olmayan, dunyanın ilk on elektrik ureten ulkesi arasında yedinci sırada yer alan Almanya ’dır. Fosil yakıtlar, biyokutle yakıtlar, ruzgÂr ve guneş enerjisi bunlardan bazılarıdır ve Almanya’da elektrik uretmek icin kullanılan kaynaklardır.
[h=3]Fransa[/h] Fransa 538.963 milyar kilovat-saat net elektrik uretimi uretmektedir ve bu listedeki en yuksek sekizinci sırada yer almaktadır. Fransa’daki birincil enerji kaynağı nukleer guctur. Ulkenin toplam elektrik uretiminin % 75’inden fazlası nukleer enerji kaynaklıdır. Fransa icin elektrik uretmek icin nukleer enerjinin tam olarak % 78,8’i kullanılmıştır. Bu nedenle, nukleer enerji ve nukleer enerjili endustri, verimli, karbondioksitsiz, ucuz ve kirlilik icermeyen elektrik sağlayan bir başarı oykusu olarak etiketlenmiştir. 2012 yılında Fransa en buyuk elektrik ihracatcısı olmuştur.
[h=3]Brezilya[/h] Brezilya, dunyanın en buyuk elektrik ureten ulkesi olmasa da, Guney Amerika’daki en buyuk elektrik pazarına sahiptir. Bununla birlikte en buyuk su depolama hacmine sahiptir. Brezilya’nın elektrik enerjisi sektoru, elektrik uretimi, tuketimi, iletimi ve dağıtımındaki payını korumak icin buyuk olcude hidroelektrik enerjisine bağımlıdır. Elektrik ihtiyac ve talebinin % 80’den fazlası sadece hidroelektrik ile karşılanmaktadır. Hidroelektrik enerjisine olan bu aşırı bağımlılık, Brezilya’yı kuraklık zamanlarında elektrik kesintilerine karşı savunmasız hale getirmiştir. Diğer enerji uretim kaynakları arasında nukleer enerji, biyokutle yakıtı, doğal gaz, komur, petrol ve ruzgÂr enerjisi bulunmaktadır.
[h=3]Guney Kore[/h]
Elektrik ureten devlerin bu listesinde onuncu sırada yer alan Guney Kore ’dir. Tum elektrik uretiminin ucte ikisinden fazlası uretmektedirler. Guney Kore’nin elektrik enerjisi uretimi icin hidroelektrik veya diğer yenilenebilir kaynakları kullanmadaki eksiklikleri, nukleer enerji endustrisine odaklanarak ve geliştirerek giderilmiştir.[h=3]Farklı Elektrik Uretim Yontemleri[/h] Diğer enerji turlerinden elektrik enerjisi uretmek icin kullanılan temel yontemler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Elektromanyetik induksiyon: Faraday yasasına gore bu, kinetik enerjinin elektriğe donuşturulduğu en cok kullanılan elektrik uretim şeklidir.
Statik elektrik: Bu yontemde elektrik, fiziksel olarak ayrıştırılarak ve yukun taşınmasıyla uretilmektedir ve buna bir ornek yıldırımdır.
Elektrokimya: Adından da anlaşılacağı gibi bu yontemde elektrik, kimyasal enerjinin direkt olarak elektriğe donuşturulmesiyle uretilmektedir ve buna bir ornek pildir.
Fotoelektrik etki: Bu yontemde elektrik, ışığın elektrik enerjisine donuşturulmesi ile uretilmektedir ve buna bir ornek guneş hucreleridir.
Termoelektrik etki: Termoelektrik etkide sıcaklık farkları doğrudan elektriğe donuşturulmektedir ve buna bir ornek termokupl’dur.
Piezoelektrik etkisi: Bu yontemde, elektriksel olarak anizotropik molekullerdeki mekanik gerilimden elektrik uretilmektedir.
Nukleer donuşum: Bir alfa parcacık emisyonu gibi yuklu parcacıkların oluşumu ve hızlanması bu yontemde elektrik uretmektedir.
Gunumuzde elektriksiz yaşamı hayal etmek sadece zor değil, aynı zamanda imkÂnsızdır. Bununla birlikte, hava kirliliğinin % 80’den fazlasının sadece ABD’deki elektrik uretiminden kaynaklandığı da doğrudur. Elektriksiz calışması duşunulemez olsa da anahtar, denize girmemek ve hala yapılabilirken kontrolu ele almaktır.