Abhazya Eski Cumhurbaşkanı
4 Mart 1949 tarihinde doğdu. Sohum Devlet Subtropik Urunler Enstutusu Ziraat Bolumu'nu bitirdi. 1982 yılında Ocamcıra Bolge valisi oldu. 1992 – 1993 yıllarında Abhazya Parlamentosu'nda milletvekilliği ve Başbakan Yardımcılığı yaptı. 1999 – 2000 yıllar arasında Başbakanlık yaptı. 2000 yılından itibaren Devlet Karadeniz Enerjileri Genel Direktorluğu gorevini yuruttu. Cumhurbaşkanlığı secimlerinde Amtsahara, Birleşik Abhazya ve Aytayra siyasi hareketleri tarafından desteklendi. İlk turda yuzde ellinin uzerinde oy alarak Abhazya'nın ikinci cumhurbaşkanı oldu. Evli ve biri kız, biri erkek iki cocuk babasıdır. 2011 yılında Moskova'da oldu.
ABHAZYA CUMHURİYETİ
Resmi Dil: Rusca, Abhazca
Başkent: Sohum
Cumhurbaşkanı: Sergei Bagapş
Yuzolcumu : 8 600km2
Nufus: 215 972
Din: Hristiyan, Musluman
CUMHURİYETİN YAKIN TARİHİ
1917 Şubat Devrimi'nin haberinin alınmasından sonra, 10 Mart 1917'de Sohum'da Abhazya Halk Temsilcileri toplantısı yapılarak gecici hukumet organı olan "Toplumsal Guvenlik Komitesi" kuruldu.
Kasım 19l7'de yapılan Abhazya Halk Kongresi'nde ise “Abhazya Halk Kongresi Deklarasyonu” ve “Halk Konseyi Anayasası” kabul edildi. Deklarasyonda, gercek iktidar organı olan Abhazya Halk Konseyi'nin gorevleri hakkında bilgi verildikten sonra, “Abhaz halkının, Dağıstan, Abhazya ve Kuzey Kafkasya'nın oluşturduğu Birleşik Dağlılar Birliği'nin bunyesine girdiği” deklare edildi.
Abhazlar kendi iradeleriyle, 11 Mayıs 1918'de ilan edilen Kafkasya Dağlı Halklar Birliği'nin bunyesinde yer aldı.
26 Mayıs 1918'de ise Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Aynı yıl Haziran ayında Bolşevik gruplarla mucadele etmek bahanesiyle Gurcu birlikleri Abhazya topraklarına sevk edildi. Bu birliklerin komutanı General Mazniaşvili Genel Vali oldu. Abhazya'da acımasız bir işgal rejimi kuruldu. Akıl almaz bir şovenizm politikası uygulandı. 1918 yılı Ağustos ve Ekim aylarında Abhazya Halk Konseyi iki defa dağıtıldı, milletvekilleri bircok kez politik teror ve baskılara maruz kaldı. "Toplumsal Guvenlik Komitesi"nin kuruluşuyla başlayan Abhaz ulusal hareketi bastırıldı.
Mart 1921'de Sovyet egemenliğinin kurulması Abhazya'da bircok kişi tarafından Gurcu işgalcilerden kurtuluş ve devlet yapısının yeniden kurulması olarak algılandı. Gercekten ilk zaman Bolşevikler Abhazya'ya, "egemen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti"nin ilanından sonra politik secim ozgurluğunu sağladılar.
Ancak Abhazya, Stalin, Orconikidze v.b.'nin ağır baskısı altında Aralık 1921'de Gurcistan ’la “ozel birlik antlaşması” imzalamak zorunda bırakıldı.
Komunist Gurcistan, "demokratik" seleflerinin Abhazya'yı ele gecirmeye yonelik "Abhazya Politikası"nı aynen devam ettirdi.
Moskova'da guclu koruyucular bulan Gurcistan Yonetimi, on yıl sonra 11 Şubat 1931 ’de Abhazya SSC ’nin statusunu “ozerk cumhuriyete” indirtmeyi ve “Gurcistan SSC ’ne bağlatmayı” başardı.
Abhazya'nın statusunun Gurcistan bunyesinde Ozerk Cumhuriyet'e indirilmesinden tam bir hafta sonra, Abhazların Sovyet iktidarına guvensizliklerini belirttikleri gunler suren(18-26 Şubat 1931) gosteriler başladı. Bu, Abhaz halkının, Sovyet egemenliği koşullarında haklarını korumak icin yaptığı ilk kitlesel gosteridir.
Bununla birlikte, Abhazya SSC'nin Abhazya OSSC'ye donuşturulmesinden sonra bile Gurcistan ile Abhazya arasındaki ilişkiler hukuki acıdan “devletlerarası ve federatif “karakter taşıyordu.
Abhazya'nın guclu yoneticisi Nestor Lakoba, Gurcistan'ın saldırılarına karşı koyabiliyordu, fakat yonetimden el cektirilmesinden sonra Abhazya'da hızlı ve yoğun bir tempoyla Gurculeştirme politikası uygulandı. Okullardaki oğretim Abhazca'dan Gurcuce'ye cevrildi, Abhaz alfabesine yeni bir Gurcu grafiği empoze edildi, eski Abhazya yer adlan Gurcuce adlarla değiştirildi, Abhaz kokenlilerin sosyal gelişimi gucleştirildi.
Bu amaca uygun olarak nufusun etnodemografik yapısını bozmaya yonelik asimileci yerleştirme politikaları uygulandı. 1937-1953 Doneminde Gurcistan'ın ic bolgelerinden Abhazya'ya onbinlerce Gurcu yerleştirildi; bunun sonucunda Abhazya nufusu icindeki oranları da arttı. (1886'da % 6 olan Gurcu nufus oranı bazı Abhaz boylarının da Gurcu olarak kaydedilmesiyle 1939'da yuzde 30, 1959'da yuzde 39.1'elere cıkarılmıştır)
Stalin karşıtı SBKP kongrelerinden sonra Gurculeştirme politikasının baskıcı metotları durduruldu, ancak ustu kapalı şekilde daha sonra da uygulandı.
Ayrıca Tiflis iktidarlarınca teşvik edilen Gurcu nufus yayılmacılığı devam etti (1970'de % 41, 1979'da % 43, 1989'da % 49).
Abhazların kulturel gelişimi yapay olarak frenlendi.
Mevcut duruma karşı gelişen protestolar, 1950'li yılların sonunda, Tiflis'teki iktidara karşı vatansever Abhaz aydınlarının onderlik ettiği guclu bir muhalefet hareketine donuştu. Gurcistan'ın karşısında olunduğu birkac kez acıkca ifade edildi; ayrıca Abhazya'nın Gurcistan'ın bunyesinden cıkması talebiyle 1957, 1964 , 1967, 1978 yıllarında kitlesel gosteriler ve mitingler yapıldı.
Abhaz-Gurcu ilişkilerinde bundan sonraki aşama ulusal sorundan kaynaklanan 1989'daki catışmalardır.
SSCB'nin iyice yaklaşan cokuşu ve keza Gurcistan'ın toplumsal-politik yaşamında şovenist ve uniter eğilimlerin artması, Abhazlar icin, Abhazya'nın devlet egemenliğinin anayasal ve hukuki olarak guvence altına alınması konusunu guncel hale getirdi.
Gurcistan'da 1990 Ekim'de Zviad Gamsakhurdia'nın iktidara gelmesi, Tiflis'in Abhazya'ya karşı tutumunu daha da sertleştirmesiyle kendini gosterdi.
Gurcistan Parlamentosu tek taraflı olarak, Abhazya ve Gurcistan'ın ilişkisinin uluslararası ozelliğini gormezden gelen kararlar almaya başladı. Abhazya OSSC'nin iktidar organlarının yetkilerini tamamen kısıtladı ve iş Abhazya'nın devlet yapısını ortadan kaldırmaya kadar geldi. Gurcistan SSC Yuksek Sovyeti'nin Kasım 1989, Mart ve Temmuz 1990 tarihlerinde yapılan ve Gurcistan'ın devlet bağımsızlığının yeniden tesis edilmesi konusunun goruşulduğu oturumlarında, Gurcistan'da 1921 Şubat'ında Sovyet egemenliğinin kurulmasını, mevcut politik duzenin (yani Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti İktidarının) devrilmesi olarak değerlendiren kararlar alındı.
Gurcistan'da Şubat 1921'den beri var olan butun devlet yapıları gibi Sovyet Gurcistan'ı ile imzalanan anlaşmalar da yasa dışı ve hukumsuz ilan edildi (Gurcistan ile RSFSC arasındaki 21 Mayıs 1921 tarihli anlaşma; Transkafkasya SFSC'nin kuruluşuna ilişkin 12 Mart 1922 tarihli anlaşma ve SSCB'nin kuruluşuna ilişkin 30 Kasım 1922 tarihli anlaşma).
Abhazya OSSC Yuksek Sovyeti, Abhazya'nın devlet yapısını korumak amacıyla 25 Ağustos 1990'da ’da aldığı kararla, Abhazya'nın devlet yapısının yasal bicimi olarak, Abhazya halkının ozgur iradesiyle kurulan ve 31 Mart 1921'de ilan edilen "Egemen Abhazya Sovyet Cumhuriyeti" statusunun gecerli olduğunu kabul etti.
Abhazya OSSC Yuksek Sovyeti, kararnamesinde, Gurcistan SSC Yuksek Sovyeti'nin mevcut iktidar organlarını ve onlar tarafından imzalanan anlaşmaları yasadışı ve gecersiz sayan kararlarını politik ve hukuki yonden değerlendirerek şu sonuca vardı: "Bu durumda Gurcistan ile Abhazya arasında onceki (1921 ’den sonrakiler) devlet organlarınca imzalanan anlaşmalar da yasadışı ve gecersiz kalmış; Abhazya'nın Gurcistan SSC bunyesine girmesi de hukuki zeminini yitirmiştir."
Silahlı darbe sonucu Tiflis'te iktidara gelen askeri konsey, Şubat 1992'de "1978 tarihli Gurcistan anayasasının feshedilmesi" ve Abhazya OSSC gibi devlet-hukuk ilişkileri oğelerinin yer almadığı "1921 tarihli Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti anayasasına gecilmesi" kararını teyid etti. Hukuki acıdan Abhazya OSSC'nin devlet-hukuk ilişkileri icinde bulunduğu Gurcistan SSC'nin boyle bir karar almasından sonra varlığı ortadan kalkmış; Abhazya OSSC ile hicbir hukuki ilişkisi olmayan yeni bir devlet, yani Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti kurulmuştur.
Cumhuriyetler arasındaki hukuki cozumsuzlukleri ortadan kaldırmak amacıyla ve Abhazya'nın Gurcistan ile devletlerarası ilişkilerini yeniden kurmak gayretiyle Abhazya Cumhuriyeti Yuksek Sovyeti, Abhazya halkının iradesini yansıtan ve ulusların kendi kaderini belirleme hakkını yaşama geciren "Abhazya topraklarında 1925 Abhazya Anayasasını gecerli sayan" bir karar aldı.
Bu anayasada ise "Abhazya Cumhuriyeti, topraklarında devlet egemenliğini kendi iradesiyle ve başka hicbir iktidara bağlı olmaksızın gercekleştiren egemen bir devlettir (Madde 5)” denilmekteydi.
SSCB'nin cokuşunden sonra, uzun yıllar ilk defa eski SSCB'nin butun halklarının uluslararası hukuk normları temelinde kendi ulusal-devlet yapılarını gercekleştirme imkanı ortaya cıktı. Bircok halk bağımsızlık ve egemenlik kararını ve gerekli deklarasyonu kabul ederek kendi bağımsız devletlerini kurmak icin uluslararası hukukun gereklerine uygun şekilde bu uygar yolu sectiler. Abhazya halkı da kendine bu yolu secti.
Ancak Gurcistan butun dunyaya, buyuk ve kucuk her ulusun kendi kaderini belirleme hakkı olduğunu, kendi politik statusunu ozgurce belirlemek, kendi ekonomik, sosyal ve kulturel gelişimini ozgurce sağlamak hakkı olduğunu kabul eden uluslararası anlaşmalara ve BM tuzuğunun temel ilkelerine saygısızlığını ve imparatorluk emellerini butun dunyaya gosterdi.
Kendi halkı icin ozgurluk, bağımsızlık ve kaba bir dikta; diğer kucuk ve bu yuzden de savunmasız halka karşı acık bir şovenizm… işte Gurcistan'ın Abhazya'ya yonelik politikasının temelinde yatan iki ahlak anlayışı.
Abhazya, Gamsakhurdiya'yı devirerek iktidara gelen Şevardnadze'ye diyalog cağrısı yaptı ancak yanıt alamadı. Bunun uzerine Abhazya Parlamentosu da, yukarıda belirtildiği gibi 23 Temmuz 1992'deki oturumunda 1978 Anayasası'nı yururlukten kaldırarak 1925 Anayasası'na donme kararı aldı. 1925 Anayasası'na gore Abhazya, egemen bir devlet olarak Gurcistan ile “ittifak bazında birlik' oluşturuyordu. Parlamento aynı oturumda, 14 Ağustos 1992'de yapılacak toplantısında Gurcistan'la nasıl bir ittifak kurulacağını goruşecekti.
Ancak 14 Ağustos 1992'de Gurcistan silahlı birlikleri Abhazya'ya girdi. Karadan, denizden ve havadan yapılan saldırılarla Abhazya'nın Gal, Ocamcira, Sohum ve Gagra kentleri işgal edildi. Abhazya halkı bu saldırıya karşı direnişe gecti.
Savaş, once Gagra'nın, daha sonra da Sohum, Ocamcira ve Gal bolgelerinin Gurcu işgalcilerden kurtarılması ile 30 Eylul 1993'de sona erdi.
Bir yılı aşkın suren ve Abhazya'nın tamamını icine alan savaşın faturası cok ağır oldu. Yaklaşık 5 bin Abhazya yurttaşı oldu. On binlercesi yaralandı ve sakat kaldı. Savaşın Abhazya'ya verdiği maddi zarar ise 10 milyar USD'nin uzerinde oldu. Abhazya'nın tarihi, kulturu ve ekolojisi buyuk olcude tahrip edildi.
Savaştan sonra Abhazya ile Gurcistan arasında, Birleşmiş Milletler, AGİT ve Rusya Federasyonu'nun gozetiminde diplomasi maratonu başladı. Goruşmelerde sorunun siyasi cozumune ilişkin somut bir ilerleme sağlanamayınca zaman zaman ara verildi.
1995'de Gurcistan'ın talebi uzerine, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Abhazya'ya ağır yaptırımlar iceren ambargo uygulamaya başladı. Tum zorluklara rağmen Abhazya konumunu korudu.
1997'de, Abhazya Gurcistan'a siyasi bir proje sundu. Taraflar ilişkisini federatif bir yapıya oturtan ve karşılıklı statuleri belirleyen bu projeye Gurcistan, olumlu ya da olumsuz hicbir yanıt vermedi. Bunun uzerine Abhazya projesini geri cekerek bağımsızlığa yoneldi.
3 Ekim 1999'da yapılan referandum da halkın yuzde 98'i bağımsızlıktan yana oy kullandı.
Abhazya Cumhuriyeti yaşanan butun zorluklara rağmen de facto bağımsız bir devlet olarak varlığını surdurmektedir.
POLİTİK YAPILANMA
Anayasa ’nın kabul yılı: 1994
Devlet Başkanı: Sergey Bagapş
Başkan Yardımcısı: Raul Hacimba
Parlamento Başkanı: Nugzar Aşuba
Parlamento Başkanı 1. Yardımcısı : İrina Agırba
Parlamento Başkanı 2. Yardımcısı : Albert Ovsepyan
Parlamento Başkanı 3. Yardımcısı : Vyaceslav Tsugba
HUKUMET
Başbakan: Aleksandır ANKUAB
Guvenlik Kurulu Sekreteri: Stanislav Lakoba
Devlet Başkanı Yon Kur. Başkanı: Valeri Arşba
Başbakan: Aleksandr Ankvab
Başbakan Yrd: Leonid Lakerba
Başbakan Yrd: Beslan Kurbava
Başbakan Yrd: Aleksandr Stranickin
Savunma Bakanı: Ruslan Kişmariye
Adalet Bakan: Ludmila Hocaşvili
Dışişleri Bakanı: Sergey Şamba
İcişleri Bakanı: Otar Hetsia
Ekonomi Bakanı: Kristina Ozgan
Maliye Bakanı: Beslan Kurbava
Eğitim Bakanı: İndira Vardaniya
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı: Zurab Marşania
Devlet Guvenlik Teşkilatı Bşk.: Yuri Aşuba
Kultur Bakanı: Nugzar Logua
Turizm Bakanı: Tengiz Lakerba
Tarım ve Koy İşleri Bakanı: Vitali Smır
Calışma Ve Sosyal Guv. Bk.: Olga Koltukova
Vergi Ve Harc Toplama Bakanı: Vahtang Pipiya
Parlamento Calışma Grupları ve Başkanlar:
1- Hukuk, yargı reformu ve devlet yapılanması komitesi : Vladimir Nacacoğlu
2- Butce,kredi organizasyonları,vergi ve finans komitesi: Omar Kuarciya
3- Ekonomik Politikalar ve yatırımlar Başkanı : Pavel Leşuk
4- Savunma ve ulusal guvenlik komitesi: Garri Samanba
5- Sosyal politikalar,aile,sağlık ve calışma komitesi: Beslan Copua
6- Eğitim,bilim,kultur,spor ve genclik komitesi: Valeri Kuarciya
7- Parlamentolar arası ve dış ilişkiler komitesi : Guram Gumba
8- İnsan Hakları Komitesi: Batal Kobahiya
9- Tarımsal sorunlar, doğal kaynaklar ve ekoloji kom.: Lev Şamba
10- Yerel yonetimler komitesi: Adgur Haraziya
11- Soydaşlarla ilişkiler Komitesi : Soner Gogua
İDARİ YAPI
Abhazya Cumhuriyeti 7 idari bolgeden oluşur: Gagra, Gudauta, Sohum (Başkent), Gulripş, Tkuarcal, Ocamcira ve Gal.
YERLEŞİM ALANLARI
İller : Sohum (Başkent), Gagra, Gudauta, Afon, Ocamcira, Tkuarcal, Gal
İlceler : Pitsunda, Bzıp, Mısra, Gulripş, Sandripş
NUFUS
Abhazya nufusunun % 45 ’i şehirlerde yaşamaktadır
DİL:
Turkiye'de ve Ortadoğu ulkelerinde genel olarak Abaza adıyla bilinen halk esas olarak uc gruptan, buna bağlı olarak dil uc ana lehceden oluşur:
1. Tarihi anavatanları Abhazya'da yasayan Apsuvalar;
2. 13-14. yuzyıllarda Abhazya'dan Kafkas Sıradağları'nı gecerek kuzeye, Adigeler'in arasına yerlesen Aşuvalar;
3. Eskiden dağlık bolgelerde yaşayan, daha sonra (17-18.yy.) Kuzey Kafkasya'nın duzluklerine inerek yerleşen Aşharuvalar.
Turkiye'de genel olarak Abaza adıyla bilinmelerine karşın, bu ad Kafkasya'da ve literaturde sadece Kuzey Kafkasya'da (Karacay-Cerkes Cumhuriyeti'nde) yasayanlar, yani Aşuva ve Aşharuva grubu icin kullanılmaktadır (Rusca'da Abazin). Ayrıca Aşuvalar icin Osetler Tapanta, Adigeler (Kabardeyler) Bashağ, Nogaylar da Altıkesek Abaza adlarını kullanırlar.
Abhaz ise Abhazya'da yasayan ve kendilerini Apsuva olarak adlandıran gruba Gurculerin verdiği ad olarak bilinir.
Sovyetler doneminde Abhazya'da Apsuva ve Kuzey Kafkasya'da Aşuva (Tapanta) lehceleri ayrı ayrı yazı ve edebiyat dili haline getirilmişlerdir. Aşharuva ise yazı ve edebiyat dili olarak Aşuva (Tapanta) lehcesine dahil edilmiştir; Aşuva ve Aşharuva lehceleri birlikte Abazaca olarak anılmaktadır. Bugunku Rusya dilbiliminde Abhazca (abhazskiy yazik) ve Abazaca (abazinskiy yazik) iki ayrı dil kabul edilirler ve alfabeleri farklıdır. Dilbilimcilerin coğu tarafından ise ayni dilin lehceleri olarak gorulurler.
1936-1938 yillarinda Latin temelli alfabeler yerlerini genellikle Kiril temelli alfabelere bırakırken Abhazya'da Abhazca (Apsuva lehcesi), Stalin ve Beria'nin Abhazya'yı Gurculeştirme politikasının sonucu olarak Gurcu alfabesine uyarlandı. Bu alfabe 1953'te Beria ve Stalin'in olumune kadar kullanıldı. Fakat 1940'ların ortasından itibaren Abhaz okulları Gurcu okullarına donuşturulduğu ve Abhazca yayınlar engellendiği icin bu alfabeyle cok az şey yayınlandı. 1954'den itibaren, bir komite tarafından hazırlanan Kiril temelli alfabe kabul edildi. Bugun hala kullanılan bu alfabede 62 harf vardır. Yazı ve edebiyat dilinin temeli nispeten basit fonetik sisteme sahip Abjua ağzıdır.
Rusya Federasyonu'na bağlı Karacay-Cerkes Cumhuriyeti'nin beş resmi dilinden biri olan Abazaca (Aşuva lehcesi) icin genel olarak kabul edilen ilk alfabe 1933 yılında Kubina-Elburgan ağzı esas alınarak Latin temelli olarak hazırlandı. 1938'de bugun kullanılan Kiril temelli alfabeyle değiştirildi. Alfabede ucu işaret olmak uzere 68 harf vardır.
EDEBİYAT
Abhazca ilk yazılı metinler, Baron Uslar'ın 1862 yılında, Bertomey'in 1865 yılında kaleme aldığı bazı yazılardır. Sonraki yıllarda Dirmit Gulya devreye girer.
Şair araştırmacı, tiyatrocu, yazar, dilbilimci, eğitmen, gazeteci, halk onderi Gulya icin yazılı Abhaz Edebiyatı'nın atası diyebiliriz. 1892 yılında henuz 17 yaşındayken K. Macavaryan ile birlikte, Abhaz alfabesini ve okuma kitabını hazırlayarak Gurcistan'da yayınlanmıştır.
Ahbaz Edebiyatı'nın kurucusu ve ilk şair - yazarı Dirmit (Gac) Gulya'dır. Gulya'nın "Atasozleri ve Bilmeceler" kitabı 1907 yılında, "Uc masal" adlı kitabı 1909 yılında basılır. Daha sonraki yıllarda Abzıp Bolgesi'nden derlenen 100 kadar masal Petrograd'da bastırılır. Bu olay daha cok genc olan Abhaz Edebiyatı icin sevindirici bir gelişmedir.
İlk şiirleri 1912 yılında yine Gurcistan'da yayınlamıştır.
İlk folklor derlemesi ise Apsnı gazetesi'nin 1918 yılında yayınladığı "Halk Poezyası"dır. Halk Poezyası iki yıl sureyle yayınlanmıştır.
1918 yılında yazdığı "Yabancı Gok Altında" adlı oykusu, ilk Abhazca duz yazı orneğidir. 1925 yılında bastırdığı "Abhaz Tarihi" ise calışmalarını olumsuzleştirir. D. Gulya surgunde yaşayanları da unutmayarak "Şansı Yaver Gitmeyen insan" yazısını da yazmış bu arada bir cok Gurcu, Rus veOset yazarların yapıtlarını da Abhazca'ya kazandırmıştır. Gulya Gurcistan Bilimler Akademisi'nin, Abhaz Dili - Edebiyatı Tarihi Enstitusunde, Abhaz Dili Akademisi Başkanlığı gorevini uzun yıllar surdurmuştur.
1935 yılında Gulya Araştırma Enstitusu'nun uzun suren calışmalarıyla "Abhaz Masalları" bastırıldı.. Gulya ve Bğosba "Abhaz Halkının Poezyası"nı 1941 yılında gelebileceği en iyi noktaya kadar genişletmişlerdir. Fakat bilimsel nitelikte bir kitap haline getirilemedi.
Derlenen bu urunleri ve "Abrıtskil" motifinin halk arasında unutulmak uzere olan parcalarını titizlikle birleştirerek gunumuze ulaştıran Bagrat Şinkuba'dır. Bagrat Şinkuba "Abrıtskil Destanı"nı bilimsel bir anlayışla dunya edebiyatına kazandırmıştır.
Sert Gercekci anlatımıyla duygusallığı bağrında yaşatan sozlu Abhaz Edebiyatı'nın bu yapısı, yazılı edebiyata da yansımıştır. Bu ozelliklerinde son donem Modern Abhaz Edebiyatı'na goz attığınızda ise Bagrat Şinkuba'nın onculuğu ile yol alındığını goruyoruz. Lirik edebiyatcılarımızın başında gelen Şinkuba, kendinden once D. Gulya, Samson Canba, Koğonya Yıwa gibi isimlerin dirilttiği Abhaz Edebiyatı'nı kendi unuyle birlikte sınırlar otesine, uluslararası bir duzeye cıkartmıştır.
Şinkuba'nın ilk yazıları 1938 yılında "İlk Satırlar" adlı bir kitapta yayınlandı. 1939 yılında Gurcistan Bilimler Akademisi Filoloji Enststusu'nde surdurdu. En onemli yapıtlarından biri olan "Abhaz Şiirinin Yapısı"nı burada tamamladı. Ozellikle savaş yıllarında verdiği yapıtlarda vatan sevgisi ağır basmaktadır. Dramatik motifleri katı gercekciliği ve lirizmi ic ice yaşatarak sunmanın en carpıcı orneğini, savaş yıllarında yayınladığı "Ab (baba)" adlı yapıtında gormekteyiz.1943 yılında yazdığı "Guzel Gunda" ise, yine aynı ozellikleri kapsamıştır. Nart Destanları'nın yurtseverlik iceriğini gunumuz anlayışıyla butunleştirmiştir. Savaş sonrasında "Ritsa" Cocuk", "Flut" adlı yapıtları ve yazdığı ilk Abhaz nazım romanı yayınlanmıştır. Yine bu donemde Abhaz halkının yaşamını şiirsel bir dille yazmıştır. Son yıllarında yazdığı şiirler genellikle felsefi temaları icerir. Yazar, bunu olgunluk cağı olarak nitelendirmektedir. Bagrat Şinkuba'nın en cok okunan kitabı Son Ubıh'ın unu Sovyetler Birliği sınırları dışına taşar. Ruscaya, İngilizceye, Almancaya, Beloruscaya, Gurcuceye. Arapcaya, Kabardeyceye ve Turkceye cevrilmiştir.
D.Y. Gulya'nın "Ahbaz Edebiyatı", diğer halkların edebiyatları arasında layık olduğu yeri almıştır. Sonrasında bu kutsal gorevi ustlenenler S.Canba Y.Koğonya, L.Kucniya, L.labahua, M.Lakırba, K Aaumaa, V.Agırba, S.Kucberya, A.Laşariya, K.Cachalya, C.Conua vb. yazarlardır.
Gunumuz Abhaz Edebiyatı yazarları ise, Y.Papaskir, B.Şinkuba, Ş.,Tucba, Y.Tarbua, A. Tonya,.K.Lomya, A.Acba, N.Yarıpha gibi yazarlardır. Bugun Abhazya Yazarlar Birliği'nin 150'den cok uyesi vardır. Değişik Sovyet halklarının dillerinden cevrilen romanların Abhazca okunması, edebiyatın gelişimini belgelemektedir. Ornek verirsek Rusca, Gurcuce, Ukranca gibi Sovyetler Birligi'nde yaşayan halkların dillerinin yanında; Sovyetler Birliği dışındaki halkların dilinden edebiyat eserleri Abhazca'ya cevrilmektedir. Abhaz okurları, A. Puskin, M.Lermontov , L. Tolstoy, A. Gorki, W.Shakespeare, J. -ondahn, Ş. Rustaveli, T. Şevcenko, N. Ostrovski, G.H. Anderson'un eserlerini Abhazca cevirilerinden okuyabilmektedirler.
Son yıllarda Abhaz Edebiyatı buyuk gelişmeler kaydetmiştir. Bunun bir kanıtı da D. Y. Gulya Edebiyat Odulu'nun sahi sahibi olan İ.Papaskir. B. Şinkuba, Y. Tarba, C. Conua. G. Gabliya, A. Gogua gibi değerli yazarlardır.
Abhaz yazarların eserleri sinemaya da aktarılmaktadır. Orneğin Bagrat Şinkuba'nın romanı "Akhra aşoa -Yar şarkısı" senaryolaştırılmış, N. Dovjenko'nun adını Kiev'deki sinema studyosunda "Beyaz Başlık" adıyla filme alınmıştır. Ayrıca, N. Tarba'nın senaryosu ile "Gurizya Film'1 studyosunda cekilen "At Eğerleyen" film vb. ornekler vardır.
Aktif okuyucuları olmayan edebiyatlar gelişemez. Bu bakış acısıyla değerlendirdiğimizde, Abhaz edebiyatı dikkate değer ozelliklere sahiptir. Aydınlar, oğrenciler, bilim adamları, işciler, koyluler; toplumun her kesiminden, her yaşta insan ana dili olan Abhazca yazılan her turlu yayını yakından izlemektedir.
Sohum Devlet Tiyatrosunda tanınmış eski yazarların yanında yeni yazarların eserlerine de yer verilmektedir. Bu yazarlar Ş.Ckedya, N. Tarpha, Q. Gubliya, A. Gogua, R. Copua, C. Aohba vb. Devlet Tiyatrosu'nun repertuarlarını da Abhaz yazarlarından başka, Rus ve dunya klasiklerinden ornekler de vardır.
Abhazya dışında da eserler veren yazarlar az da olsa vardır. Orneğin Fazıl İskender dunya capında une sahip olan bir Abhaz yazardır. Eserlerini Rusca yazmasına karşın konularını hep Abhazya ve Abhazyalılardan secmektedir. Toplumsal olayları hicvetmesiyle unlenmiştir. Turkceye cevrilen eserleri vardır. Bunlardan bazıları "Sandro Dayı, "Oykuler, Keci Okuz Yıldızı, Guneşi Yiyen Keci ’dir.
Turkiye'de de Abhazca yazanlar vardır. Ancak Turkiye'de yazanlar, geliştirilmiş bir Abhaz Latin Alfabesi olmadığı icin Abhazya'da kullanılan Kiril Alfabesi'ni kullanmak zorunda kalmışlar. Dolayısıyla bu eserlerin matbu hale gelme şansı olmamıştır. Yalnızca Omer Buyuka'nın bir şiir kitabı Abhazya'ya gonderilerek orada basılabilmiştir. (1991)
EĞİTİM VE KULTUR
Abhazlar, eğitim ve kulturde, sanat ve edebiyatta, sosyal yaşamda one cıkmaya calışmışlardır. Okur-yazar oranı % 100'e yakındır.
Ulkenin tek universitesi Abhazya Devlet Universitesi 'dir.
1979 yılında Sohum Pedagoji Enstitusu olarak eğitim-oğretim hayatına başlamıştır.Universite'nin
Fizik-Matematik Fakultesi
Coğrafya Fakultesi
Tarih Fakultesi
Filoloji Fakultesi
Hukuk Fakultesi
Ekonomik Fakultesi
Pedagoji Fakultesi
Ziraat Muhendisliği Fakultesi vardır.
384904, Sokhum, Universitetskaya Cad., 1.
Tel: Rektorluk - (995-442) 6-16-47, 3-10-10
Faks: (995-442) 3-10-00
E-mail: [email protected]
Sinema, tiyatro, sanat, edebiyat ve folklor alanında unu eski Sovyet sınırlarını aşmış bircok kişi ve kuruluş bulunmaktadır.
TV.de Abhazca yayın suresi: Sabah 1 saat, Akşam : 3-4 Saat. Pazar gunleri yayın yapılmıyor
Savaşta yayınevi ve matbaaların tamamen yıkılması nedeniyle basın ve yayın sekteye uğramıştır.
Abhazya ’da cıkan gazeteler:
* Nujnaya, İzida Cania tarafından, haftada 1 kez Rusca yayınlanır
* Respublika Abkhazia, Devlet gazetesi, haftada 3 kez Rusca olarak yayınlanır.
* Apsını, Devlet gazetesi, Abhazca, ayda 1 kez yayınlanır.
* Cegemski Pravda, İnal Haşig tarafından, Rusca, haftada 1 kez yayınlanır.
* Eko Abkhazia, Vitali Şarya tarafından, Rusca, haftada 1 kez yayınlanır.
* Forum, Gennadi Alamiya tarafından, Rusca, haftada 1 kez yayınlanır.
* Novy Den, Haftalık periyotlarla, Rusca yayınlanır
EKONOMİ
2006 Sanayi Uretimi Gelirleri : Abhazya Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı verilerine gore 5,5 milyar ruble (yaklaşık 200 milyon dolar)
2006 Devlet Butcesi : 901 milyon ruble (yaklaşık 34 milyon dolar) Gelir-giderler dengelenmiştir.
2002-2006 yılları arası ortalama butce artışı : % 35
2005 yılı dış ticaret hacmi :3,34 milyar ruble yaklaşık 126 milyon $ 2004 yılına oranla artış % 72
2005 yılı ic ticaret hacmi : Nufus dağılımına gore kişi başına 8200 ruble (yaklaşık 310 dolar) 2004 yılına oranla 2,5 kat artmıştır.
2005 yılı ic yatırım : 159 milyon ruble (yaklaşık 6 milyon dolar) 2004 yılına oranla artış % 94,8
Ana Sektorler : Turizm, Tarım, Gıda sanayi
Yer Altı Kaynakları: Petrol, Komur, Torf, Barit, Dolomit, Mineral ve terminal suları, Mermer, Kirec, Alcıtaşı.
Vergi oranları : Kazanc Vergisi % 18, Katmadeğer Vergisi % 10, Dış Butce sosyal fon odemeleri % 20.
Yabancı Sermayeye tanınan ayrıcalıklar :
100.000 dolar ve uzerindeki yabancı kaynaklı yatırımlar 3 yıl % 100 gelir ve kazanc vergilerinden muaftırlar. 50.000 dolar ve uzerindeki yabancı kaynaklı yatırımlar 3 yıl %50 gelir ve kazanc vergilerinden muaftırlar. 20.000 dolar ve uzerindeki yabancı kaynaklı yatırımlar 3 yıl % 25 gelir ve kazanc vergilerinden muaftırlar.
Bu tur yatırımcıların Abhazyaya getirecek oldukları uretime dayalı her turlu makine, arac-gerecler ve hammadde tum gumruk odemelerinden muaftır.
TURİZM
2005 yılı turist miktarı : 600.000 kişi Bunların 100.000 ’i turizm acenta turlarıyle , 200.000 ’i şahsi , 300.000 ’i gunluk gezilerle gelenlerden oluşmaktadır.
Otel–Kaplıca ve Dinlenme tesisleri : 50 adet tesis 10.500 yatak kapasitesine sahiptir.
TAŞIMACILIK
Karayolları : Ulusal yollar 474 km / Tum yollar 1831 km
Demiryolları : Toplamı 192 km. 10 tunel, 56 kopru, 305 kucuk gecit. Duzenli olarak yuk ve yolcu taşımacılığı Sohum-Rostov-Moskova hattında yapılmaktadır.
Deniz Limanları : Sohum, Ocamcira, Pitsunda
Hava Limanları : Suhum hava limanı (başkentte 25 km mesafede bulunmaktadır.) İniş–kalkış pisti 4 km. 200 ton kapasiteli ağır kargo ucaklarına hizmet etmeye musaittir. Bambora hava limanı
(başkentten 40 km mesafede bulunmaktadır.) Her turlu yolcu taşıma amaclı ucaklara hizmet verecek kapasite ve ozelliklere sahiptir.
COĞRAFİ YAPI
En Yuksek Tepe : Dombay–Ulgen dağı 4046 m.
Ormanlık Alan : Tum arazide % 55
Dağlık Alan : Tum arazide % 64
Akarsuları : Kudrı, Kelasur, Bzıb, Gumista
Goller : Ritsha, İnkit, Amtkeal, Sıhına
Mağaralar : Afon, Snejnaya, Krubera
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
Abhazya Kadınları Derneği, AJA
Başkan: Natella AKABA
İrtibat: Sakharova 61a Sokhumi, Abhazya Cumhuriyeti
tel. +995 122 … 28455 (ofis), +995 122 … 27950, +995 122 … 24264 [email protected]
[email protected]
[email protected]
Inva-Yardım Derneği (AIS)
Başkan: Timur Zantariya (koordinator)
İrtibat: Lakoba 109, Sukhum/Abhazya
Tel. (995 122 2-24-47, a fax: 6-47-49
E-mail: [email protected]
http: // www.ais.abhazia.net
Abhazya Rus Kultur Merkezi
Başkan: Natalya Kayun
İrtibat: Lakoba 34, Sukhum/Abhazya
Tel. (995 122 6-45-54
E-mail: [email protected]
Abhazya İşkadınları Birliği
Başkan: Julia GUMBA
İrtibat: Akademisyen Marra 8, Sukhum/Abhazya
Tel. (995-122 2-49-80; faks95-122 2-36-76
E-mail: [email protected]
Abhazya Sanayici ve İşadamları Birliği
Başkan: Leonid Osia
İrtibat: Dunya cad. 174, Sukhum/Abhazya
Tel. (995-122 2-42-54, 2-26-89, 7-70-31
Sukhum Genclik Evi
Başkan: Elena Vladimirovna Kobakhia (idari direktor)
İrtibat: Abazin 106, "And", Sukhum/Abhazya
Faks (995-122 6-34-76
E-mail: [email protected]
http: // www.youthhouses.net
Sukhum Medya Kulubu
Başkan: Manana Gurgulia
Lakoba 109, Sukhum/Abhazya
Tel. (995) 122 6-47-49
E-mail: [email protected]
Sivil İnisiyatif ve Kişisel Gelecek Vakfı
Başkan: Tamaz Ketsba
İrtibat: Ladaria 17, Sukhum/Abhazya
Tel./faks (995) 122 2-84-04
E-mail: [email protected]
İnsan Hakları ve Sivil Toplum Vakfı
Başkan: Manana Yuriyevna Bzhania
Lermontov d.2, Gal/Abhazya
Tel. (995 122 2-26-28 (Sukhum), 3-19-47 (Gal)
E-mail: [email protected]
İnsani Program Merkezi
Başkan: Batal Kobakhia (idari direktor)
İrtibat: Gogol 36, Sukhum/Abhazya
Tel. 2-55-98
[email protected]
http: // www.abhazia.org
Sivil Toplum Gelişimi Merkezi
Başkan: Irina AGRBA (direktor)
Leon 1, Gagra/Abhazya
Tel. (995) 132 4-17-90, 9-62-61
E-mail: [email protected], [email protected]
Demokrasi ve İnsan Hakları Destek Merkezi
Başkan: Natella Akaba (direktor)
İrtibat: Gogol 25, Sukhum/Abhazya
Tel. 6-42-64, faks: 2-28-87
E-mail: [email protected]
Rehabilitasyon Merkezi (AIS – Refah Fonu)
Başkan: Timur Zantaria
Tel. 995 122 22447 Faks 995 122 24749
e-mail [email protected]
Dunya Abhaz Abazin Halkları Birliği(MAAAN)
Genel Başkan: Prof. Dr. Taras Samba
Faydalanılan Başlıca Kaynaklar:
- Soner Gogua, Abhazya Parlamentosu, Soydaşlarla İlişkiler Komitesi Başkanlığı Raporu,2007
- Temur Acugba (Ceviri:Murat Papşu), Stalin Totalitarizminden Bugune Abhazya ’daki Asimilasyon Politikaları,
www.cicassianworld.com,
- Ozdemir Ozbay, Dunden Bugune Kuzey Kafkasya, Ankara,1995
- Vladislav Ardzınba,Abhazya ve Gurcistan'ın Hukuksal İlişkileri, www.abhazya.org
- Abhazya Cumhuriyeti,www.wikipedia.org
- I. G. KOSIKOV &. S. KOSIKOVA,Kuzey Kafkasya: Sosy-Ekonomik Rehber
- İnsan Hakları Enstitusu, ve Enformasyon ve Araştırma Merkezi – Moskova/Rusya Federasyonu
- MEMORIAL – İnsan Hakları Orgutu (kavkaz.memo.ru)
- Rusya İnsan Hakları Derneği (zaprava.ru)
YORUM
Amerika ve Rusya Galip; Bizim Savaşımız Suruyor
Erol Karayel
www.kafkasevi.com
5 Gunluk Rusya - Gurcistan savaşını değerlendirirken gozden kacırmamamız gereken birkac husus var.
Bunlardan birincisi, Kafkasya bolgesinin soğuk harp sonrası donemde, liderliğini ABD'nin yaptığı Atlantikcilerle (NATO), liderliğini Rusya'nın yaptığı Avrasyacıların en ciddi catışma mevzilerinden biri olduğudur.
İkinci husus da, bu catışmanın kocbaşı konumundaki Amerika ve Rusya'nın giriştikleri operasyonlarda "basit planlama hataları" yapmayacakları gerceğidir.
Yenilgi ve galibiyet iki taraf icin de her zaman mukadderdir tabii ki; fakat işin icinde "basit yenilgi" ve "basit galibiyetler" varsa buyuk ihtimalle bunların da "planlamaya dahil" olduğunu duşunmek gerekir.
Kafkasya'daki gelişmeleri değerlendirirken bu hususları goz onunde bulundurmak cıkarımlarımızın da sağlıklı olması sonucunu getirecektir.
***
Kafkasya Ağustos'un 8'inden 13'une kadar ilginc bir beş gun yaşadı. Fransa Dışişleri Bakanı Kouchner'in ifadesiyle, “en kısa suren savaşlardan ve en kısa surede varılan ateşkeslerden biri” gercekleşti Gurcistan'da.
"Gurcistan Osetya'ya bir gece yarısı operasyonu duzenledi, ancak Rusya'nın mudahalesiyle operasyon kısa surede husrana donuştu…" cumlesiyle ozetleyebiliriz yaşananları.
Ancak, tarafları -dolaylı da olsa- Amerika ve Rusya olan bir savaş, boyle "kolay bir zafer"le sonuclanıyorsa, verilenlerle yetinmeyip, satır aralarına biraz daha dikkat kesilmemiz gerekiyor olayların gercek yuzunu anlayabilmek icin.
Hemen kendimize bazı sorular sorup cevaplarını bulmaya calışalım mesela:
- Gurcistan'ın hedefi gercekten G. Osetya'yı ele gecirmek idiyse, kolayca ongorulebilecek Rus tepkisine karşı nicin hic bir tedbir uretmemiştir?
- ABD'nin akıl hocalığı yaptığı bir yonetimin, boyle "kusurlu bir harekat planı" hazırlaması akla ne kadar uygundur?
- Gurcu silahlı kuvvetleri, Rus askerleriyle temas ettikleri bolgelerde nicin hicbir ciddi direniş gostermeden silahlarını bırakıp kacmışlardır? (Cecenlerin Grozni'de, Boşnakların Saraybosna'da ortaya koydukları direnişleri hatırlarsak ne demek istediğimiz daha kolay anlaşılabilir.)
- Ayrıca, Gurcistan'da mevcudu 1000 kadar olan Amerikan askerinin, catışmalar başladığında 150 civarına inmiş olmasını nasıl izah edebiliriz?
… Uretilebilecek benzer pek cok soru bizi, eleştirilen hususların ihmal değil de "harekat planının gereği" olması halinde makul olabileceği sonucuna goturmektedir.
Ve olanın bitenin farkına varamayacak kadar numunelik bir ahmak olmadığına gore Saakaşvili de bu oyunun aktorlerinden biri olmalıdır.
***
“Peki, Rusya'yı anladık da, ABD'nin bu harpten kazancı ne oldu ki?” diye soracaksınız haklı olarak.
Savaşın sonuclarına kısaca bir goz attığımızda, Gurcistan'ın Osetya'ya gercekleştirdiği saldırının Amerika'nın planlaması doğrultusunda yapıldığından ve istenilen sonucun alındığından hic bir şuphemiz kalmamaktadır.
ABD'de, bu tur operasyonlarda mumkun butun ihtimal ve karşı tedbirleri hesaplayan onlarca strateji kuruluşunun boyle gunler icin var olduğunu dikkate aldığımızda, Gurcu ordusunun Rusya'nın silahlı mudahalesine karşı hic bir direniş sergileyememesi veya hic tedbire başvurmaması kolay anlaşılır bir şey değildir.
İkincisi, askeri uzmanlar, aniden gelişen bu saldırıya Rusya'nın bu kadar hazırlıklı ve hızlı bir şekilde tepki vermesini "izaha muhtac bir durum" olarak değerlendiriyorlar. Muhtemeldir ki, Amerikan istihbarat teşkilatı CIA, Rusya'nın zamanında mudahil olmasını sağlamak icin Rus yonetimine saldırıyla ilgili istihbarat “sızdırmıştır.”
Peki, Amerika, muttefikini yenilgiye uğratacak bir istihbaratı Ruslara nicin versin?
Ve bu yenilgiyi nicin istesin?
İster, cunku:
- Bir kere Amerika'daki secimler cok onemli. Obama'ya karşı kan kaybeden ve izlediği şahin politikalar eleştirilen Cumhuriyetciler, "Koskoca Rusya'nın, zavallı(!) Gurcistan'a saldırmasıyla" eleştirilen politikalarının ne kadar "haklı" ve "somut" gerekcelere dayandığını Amerikan halkına “aynel yakin”(tecrube ederek) gostermiş oldular.
- Gurcistan NATO icin onemli bir mevzi. Ancak iki problemli bolgesiyle NATO'ya girmesi mumkun değil; nitekim Almanya ve Fransa gibi ulkelerin bu gerekceyle koyduğu rezervler ortada. Ayrıca, bu problemlerin goruşmeler yoluyla cozumlenmesi de pek mumkun gorulmuyor. Oyleyse yapılacak iş kangren olan bolgenin kesilip atılmasıdır. Nitekim ABD'de oyle yaptı kanaatimizce. Gurcistan'ı sozle ikna ederek yaptıramayacağı bu "ameliyatı", narkozsuz olarak Rusya'ya yaptırdı; ki ders alıp "ikinci defa" bıcak altına yatmaya kalkmasın diye. Doğrusunu soylemek gerekirse Amerikanın sectiği metod oldukca mukni oldu. Gorunen o ki, Gurcistan nekahat donemini atlattıktan sonra NATO'ya, Abhazlar ve Osetler olmaksızın girecektir.
- ABD'nin istediği de tam bu format olmalı: Us olarak kullanabileceği, Atlantik değerlerine bağlı, problemsiz Gurcistan... (Kimbilir, yurtlarına donme talebiyle Gurcistan'ı uluslararası arenada zor durumda bırakan 1944 surgunu Ahıska Turkleri'nin tamamına ABD'nin kapılarının acık olması da belki sırf bu sebeptendir.)
- Bu operasyon sonrasında ABD, İran'la ilgili girişimlerine Rusya'nın blokaj koyma ihtimalini azalttığı gibi, yeni usler kuracağı Gurcistan'ı problemlerinden arındırmakla bundan sonra Rusya'nın doğrudan mudahale edebileceği gerekceleri de ortadan kaldırmış oldu.
- Rusya'nın tehditlerinden urkerek ABD'nin kuracağı kuresel fuze kalkanı sisteminin topraklarına yerleştirilmesine musaade eden anlaşmayı imzalamayan Polonya'nın, Rusya'nın Gurcistan'a saldırmasından bir hafta sonra anlaşmayı kendi isteğiyle imzalaması; Kiev'in de aynı gerekceyle sisteme girme isteğini deklare etmesi ABD icin az bir kazanc mıdır?
Rusya'nın kazanımları
Rusya'nın neler kazandığına bakmadan once kucuk bir acıklama daha yapalım.
Kuzey ve Guney Kafkasya'yı ayıran sınır, Karadeniz'de İngur Nehri'nden başlayıp, Tskinvali'yi de icine alarak, Ari ve Alazan cayları boyunca uzanır, Nuha'nın guneyi, Dibrar tepesi ve Hazar'ın kıyısında olan Kızılburun'da son bulur. Bu hat Kuzey Kafkasya'nın coğrafi, siyasi ve kulturel sınırıdır. (Yani cok kişinin yanlış olarak bildiği gibi, Kafkasya'yı kuzey ve guney olarak bolen hat Kafkas sıradağları değildir. Kafkas sıradağları Kuzey Kafkasya'nın icinde kalır).
Şimdi, bu harekatın sonucunda Rusya, işte bu sınırlara havi Kuzey Kafkasya bolgesini aşağı yukarı butunuyle kontrol eder hale gelmiştir.
Bu ne demektir?
- Bu, Rusya'nın bolgede etnik, kulturel ve siyasi beraberliği olan halkların tamamını yonetimine, yani kontrolu altına alarak, “kendisi aleyhine farklı etkilere maruz kalmaları" ihtimalini bertaraf etmesi; dolayısıyla bir potansiyel tehditten kurtulmuş olması demektir.
- Doğal bir set oluşturan yapısıyla askeri manada ustun bir stratejik avantaj sağlayan; el değmemiş yer altı zenginlikleri ve turizm potansiyeliyle de ekonomik manada olculemez bir zenginlik sunan Kafkas sıradağları, bu operasyon sonrasında -neredeyse butunuyle- Rusya'nın kontrolu altına girmiştir.
- Rusya bu vesileyle, guvenliği icin elzem gorduğu kırmızı cizgisini onemli oranda "olması gereken yere", yani Kafkas dağlarının guney eteklerine cekmiş, ayrıca bolgesel otoritesini de pekiştirmiştir.
- Rusya'nın, sıcak denizlere acılma arzusu malum... Bu operasyonla Karadeniz'in kıyısında stratejik ve iktisadi değeri olculemeyecek 250 km'lik yeni bir sahil şeridi (Abhazya) kullanımına acılmıştır ki, tam da Sivastopol limanlarındaki donanmasına 2017'de yol gosterileceğinin acıklandığı bir sırada...
- Ayrıca, Rus ordusu Cecen savaşında kaybettiği prestijini nispi de olsa bu operasyonla duzeltme fırsatı bulmuş ve (mizansen de olsa) hızlı cevap kabiliyeti ve kararlılığını "dost-duşman" herkese gostererek imaj yenilemiştir.
Abhazya ve G. Osetya'nın Durumu
Peki bu surecte Abhazya ve G. Osetya'nın kazanc ve kaybı ne olmuştur?
Maddi ve insani kayıplar ozellikle G. Osetya'yı derinden yaralamıştır. Ancak gec kabuk bağlayacak olsa da, gecen gunler bu yaraları tedavi edecektir.
Olaya politik boyutlarıyla baktığımızda ise ozet olarak, her iki ulke de yarınını ipotek ederek bugununu kurtarmıştır diyebiliriz.
Gurcu tasallutundan kurtulmak iki ulke icin de ciddi bir kazanımdır; ama sadece bugunlerini kurtaran bir kazanım.
Biraz daha Rusya kontrolune girmiş olmaları ise gelecekleri icin endişe etmeyi gerektirir.
Ancak şu da var ki, bu iki halkın kaderi, bugun icin onlara başka bir secenek sunmamaktadır maalesef.
Abhazlar ve Osetler butun iyi niyetleriyle icine duştukleri bu paradoksun icinden "yaşam ve ozgurluk" cıkartma gayretinde olsalar da işleri gercekten cok zor.
Cunku bu yolda kullanabilecekleri fazla bir enstrumanları yok ellerinde.
İcinde bulundukları surec, bu iki ulkeyi hala umitvar kılıyor ve muhtemeldir ki konjonktur bir muddet sonra kendilerine bağımsızlık statusu de getirecektir.
Ama bu bağımsızlıklarını ceberrut komşularından hangi “caydırıcı silahlarla” koruyabileceklerini şimdiden duşunmeleri gerekir.
Abhazya ve G.Osetya İcin Bir Yakın Gelecek Senaryosu
Gelinen noktada muhtemeldir ki, Abhazya ve G. Osetya, Rusya'nın kontrolu altındaki mevcut statulerini bir muddet daha devam ettireceklerdir.
Bu arada, diğer taraftan da uluslararası katılımlı cok yonlu goruşmeler başlayacaktır tabii olarak.
Gurcistan'ı tatmin kabilinden zorlu gececek uluslararası goruşme sureclerinin ardından Abhazya ve G. Osetya bir şekilde bağımsızlık yoluna girecektir. Referandumlar yapılacak ve Rusya, BDT ulkeleri ve diğer bazı ulkeler tarafından da hemen tanınacaktır.
Sonra zaman bir muddet de boyle akıp gidecektir (5 yıl?-10 yıl?).
Abhazya ve G. Osetya'nın hukuken bağımsız fakat fiilen Rusya'ya bağlı olacağı bu donemin cok uzun surmeyeceği tahmin edilebilir.
Cunku, ne kadar arzulu olurlarsa olsunlar, normal şartlarda bu iki kucuk halkın bağımsızlık statulerini Rusya'ya rağmen uzun bir sure devam ettirebilmeleri mumkun gorunmemektedir.
Dolayısıyla, uluslararası alanda olağanustu gelişmeler olmaz ve bolgedeki yapı Rusya'yı da kapsar şekilde surpriz bir değişikliğe uğramazsa, konjonkturun uygun duştuğu ilk fırsatta yapılacak yeni referandumlarla, her iki ulke de Rusya Federasyonu'na dahil olmak istediklerini deklare edeceklerdir.
Rusya'nın ilgili birimlerinde gercekleştirilecek goruşme ve prosedurlerden sonra da, muhtemeldir ki Guney Osetya Kuzey Osetya'yla birleşecek; Abhazya da yeni bir suje olarak Federal Cumhuriyet statusuyle Rusya Federasyonu'ndaki yerini alacaktır.
…Ve Gurcistan
Gurcistan'a gelince…
Abhazya ve Osetya'ya sahip olmanın Sovyet doneminden kalma tatlı bir ruya olduğunu muttefikleri kendisine anlatıp, bir şekilde ikna edeceklerdir.
Gurcistan'ın da bu surecten kazanclı cıkması, bunun bir ruya olduğu gerceğini kabul edebilmesine bağlıdır. Yoksa hem uzen, hem de uzulen taraf olmaya devam edecektir.
Yapılması Gereken
Butun olumsuzluklara rağmen, Kafkasyalıların, Kafkas diasporasının ve destekcilerinin Abhazya ve G. Osetya icin yapabilecekleri şeyler vardır. Varlarını yoklarını seferber edip, onumuzdeki gunlerde elde edilecek bağımsızlık statusunu korumak icin ne yapacaklarını şimdiden duşunmeye başlamalıdırlar.
O aşamada gelecek Kremlin hamlelerinin nasıl savuşturulacağının hesabı şimdiden yapılmalıdır.
Cok zor da olsa mumkun olmayacak bir şey yok; yeter ki akıl ve emeği, siyaset ve diplomasi silahlarına mermi yapalım.
Allah tum mazlum halklarla birlikte Abhazların ve Osetlerin de yardımcısı olsun.
[email protected]
Abhazya'da bağımsızlık ruzgarı
Rusya Devlet Başkanı Medvedev, Moskova ’nın Gurcistan topraklarında kalan Guney Osetya ve Abhazya ’nın bağımsızlığını tanıma kararı aldığını acıkladı. Medvedev ’in emriyle en kısa surede Rusya, bu iki ayrılıkcı bolgeyle diplomatik ilişki kuracak.
Gurcistan, karara "Bu dupeduz ilhaktır" diye tepki gosterirken, başta ABD, AGİT, Almanya, Fransa, İngiltere olmak uzere dunya kararı kınadı. Batı, Rusya ’yı Gurcistan ’ın toprak butunluğunu tanımaya cağırdı.
RUSYA Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev, Gurcistan ’ın toprak butunluğunu sona erdiren kritik kararı alarak, Moskova ’nın Guney Osetya ile Abhazya ’nın bağımsızlıklarını tanıdığını ilan etti. Dun oğle saatlerinde Medvedev ’in imzaladığı kararnameyle Gurcistan uc parcaya bolunurken, Moskova ’nın sectiği politika 35 yıl oncesi Kıbrıs modeline benzetildi.
HABER
Abhazya'nın lideri Bagapş oldu
Gurcistan'dan tek yanlı bağımsızlığını ilan eden Abhazya'nın lideri Sergey Bagapş'ın olduğu bildirildi.
Rus devlet medyası, Bagapş'ın, Rusya'nın başkenti Moskova'da kanser tedavisi gorduğu hastanede 62 yaşında olduğunu duyurdu.
Abhazya'nın liderliği gorevini 2005 yılından beri yuruten Bagapş, 2009 yılında yapılan secimi kazanarak bolgeyi bir donem daha yonetme hakkını elde etmişti.
Gurcistan'ın hakimiyetinden 1990'lı yılların başından itibaren savaşarak cıkan Abhazya, 2008'de Rusya ile Gurcistan arasında cıkan savaşın ardından, Rusya tarafından resmen tanınmıştı.
29 Mayıs 2011
4 Mart 1949 tarihinde doğdu. Sohum Devlet Subtropik Urunler Enstutusu Ziraat Bolumu'nu bitirdi. 1982 yılında Ocamcıra Bolge valisi oldu. 1992 – 1993 yıllarında Abhazya Parlamentosu'nda milletvekilliği ve Başbakan Yardımcılığı yaptı. 1999 – 2000 yıllar arasında Başbakanlık yaptı. 2000 yılından itibaren Devlet Karadeniz Enerjileri Genel Direktorluğu gorevini yuruttu. Cumhurbaşkanlığı secimlerinde Amtsahara, Birleşik Abhazya ve Aytayra siyasi hareketleri tarafından desteklendi. İlk turda yuzde ellinin uzerinde oy alarak Abhazya'nın ikinci cumhurbaşkanı oldu. Evli ve biri kız, biri erkek iki cocuk babasıdır. 2011 yılında Moskova'da oldu.
ABHAZYA CUMHURİYETİ
Resmi Dil: Rusca, Abhazca
Başkent: Sohum
Cumhurbaşkanı: Sergei Bagapş
Yuzolcumu : 8 600km2
Nufus: 215 972
Din: Hristiyan, Musluman
CUMHURİYETİN YAKIN TARİHİ
1917 Şubat Devrimi'nin haberinin alınmasından sonra, 10 Mart 1917'de Sohum'da Abhazya Halk Temsilcileri toplantısı yapılarak gecici hukumet organı olan "Toplumsal Guvenlik Komitesi" kuruldu.
Kasım 19l7'de yapılan Abhazya Halk Kongresi'nde ise “Abhazya Halk Kongresi Deklarasyonu” ve “Halk Konseyi Anayasası” kabul edildi. Deklarasyonda, gercek iktidar organı olan Abhazya Halk Konseyi'nin gorevleri hakkında bilgi verildikten sonra, “Abhaz halkının, Dağıstan, Abhazya ve Kuzey Kafkasya'nın oluşturduğu Birleşik Dağlılar Birliği'nin bunyesine girdiği” deklare edildi.
Abhazlar kendi iradeleriyle, 11 Mayıs 1918'de ilan edilen Kafkasya Dağlı Halklar Birliği'nin bunyesinde yer aldı.
26 Mayıs 1918'de ise Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Aynı yıl Haziran ayında Bolşevik gruplarla mucadele etmek bahanesiyle Gurcu birlikleri Abhazya topraklarına sevk edildi. Bu birliklerin komutanı General Mazniaşvili Genel Vali oldu. Abhazya'da acımasız bir işgal rejimi kuruldu. Akıl almaz bir şovenizm politikası uygulandı. 1918 yılı Ağustos ve Ekim aylarında Abhazya Halk Konseyi iki defa dağıtıldı, milletvekilleri bircok kez politik teror ve baskılara maruz kaldı. "Toplumsal Guvenlik Komitesi"nin kuruluşuyla başlayan Abhaz ulusal hareketi bastırıldı.
Mart 1921'de Sovyet egemenliğinin kurulması Abhazya'da bircok kişi tarafından Gurcu işgalcilerden kurtuluş ve devlet yapısının yeniden kurulması olarak algılandı. Gercekten ilk zaman Bolşevikler Abhazya'ya, "egemen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti"nin ilanından sonra politik secim ozgurluğunu sağladılar.
Ancak Abhazya, Stalin, Orconikidze v.b.'nin ağır baskısı altında Aralık 1921'de Gurcistan ’la “ozel birlik antlaşması” imzalamak zorunda bırakıldı.
Komunist Gurcistan, "demokratik" seleflerinin Abhazya'yı ele gecirmeye yonelik "Abhazya Politikası"nı aynen devam ettirdi.
Moskova'da guclu koruyucular bulan Gurcistan Yonetimi, on yıl sonra 11 Şubat 1931 ’de Abhazya SSC ’nin statusunu “ozerk cumhuriyete” indirtmeyi ve “Gurcistan SSC ’ne bağlatmayı” başardı.
Abhazya'nın statusunun Gurcistan bunyesinde Ozerk Cumhuriyet'e indirilmesinden tam bir hafta sonra, Abhazların Sovyet iktidarına guvensizliklerini belirttikleri gunler suren(18-26 Şubat 1931) gosteriler başladı. Bu, Abhaz halkının, Sovyet egemenliği koşullarında haklarını korumak icin yaptığı ilk kitlesel gosteridir.
Bununla birlikte, Abhazya SSC'nin Abhazya OSSC'ye donuşturulmesinden sonra bile Gurcistan ile Abhazya arasındaki ilişkiler hukuki acıdan “devletlerarası ve federatif “karakter taşıyordu.
Abhazya'nın guclu yoneticisi Nestor Lakoba, Gurcistan'ın saldırılarına karşı koyabiliyordu, fakat yonetimden el cektirilmesinden sonra Abhazya'da hızlı ve yoğun bir tempoyla Gurculeştirme politikası uygulandı. Okullardaki oğretim Abhazca'dan Gurcuce'ye cevrildi, Abhaz alfabesine yeni bir Gurcu grafiği empoze edildi, eski Abhazya yer adlan Gurcuce adlarla değiştirildi, Abhaz kokenlilerin sosyal gelişimi gucleştirildi.
Bu amaca uygun olarak nufusun etnodemografik yapısını bozmaya yonelik asimileci yerleştirme politikaları uygulandı. 1937-1953 Doneminde Gurcistan'ın ic bolgelerinden Abhazya'ya onbinlerce Gurcu yerleştirildi; bunun sonucunda Abhazya nufusu icindeki oranları da arttı. (1886'da % 6 olan Gurcu nufus oranı bazı Abhaz boylarının da Gurcu olarak kaydedilmesiyle 1939'da yuzde 30, 1959'da yuzde 39.1'elere cıkarılmıştır)
Stalin karşıtı SBKP kongrelerinden sonra Gurculeştirme politikasının baskıcı metotları durduruldu, ancak ustu kapalı şekilde daha sonra da uygulandı.
Ayrıca Tiflis iktidarlarınca teşvik edilen Gurcu nufus yayılmacılığı devam etti (1970'de % 41, 1979'da % 43, 1989'da % 49).
Abhazların kulturel gelişimi yapay olarak frenlendi.
Mevcut duruma karşı gelişen protestolar, 1950'li yılların sonunda, Tiflis'teki iktidara karşı vatansever Abhaz aydınlarının onderlik ettiği guclu bir muhalefet hareketine donuştu. Gurcistan'ın karşısında olunduğu birkac kez acıkca ifade edildi; ayrıca Abhazya'nın Gurcistan'ın bunyesinden cıkması talebiyle 1957, 1964 , 1967, 1978 yıllarında kitlesel gosteriler ve mitingler yapıldı.
Abhaz-Gurcu ilişkilerinde bundan sonraki aşama ulusal sorundan kaynaklanan 1989'daki catışmalardır.
SSCB'nin iyice yaklaşan cokuşu ve keza Gurcistan'ın toplumsal-politik yaşamında şovenist ve uniter eğilimlerin artması, Abhazlar icin, Abhazya'nın devlet egemenliğinin anayasal ve hukuki olarak guvence altına alınması konusunu guncel hale getirdi.
Gurcistan'da 1990 Ekim'de Zviad Gamsakhurdia'nın iktidara gelmesi, Tiflis'in Abhazya'ya karşı tutumunu daha da sertleştirmesiyle kendini gosterdi.
Gurcistan Parlamentosu tek taraflı olarak, Abhazya ve Gurcistan'ın ilişkisinin uluslararası ozelliğini gormezden gelen kararlar almaya başladı. Abhazya OSSC'nin iktidar organlarının yetkilerini tamamen kısıtladı ve iş Abhazya'nın devlet yapısını ortadan kaldırmaya kadar geldi. Gurcistan SSC Yuksek Sovyeti'nin Kasım 1989, Mart ve Temmuz 1990 tarihlerinde yapılan ve Gurcistan'ın devlet bağımsızlığının yeniden tesis edilmesi konusunun goruşulduğu oturumlarında, Gurcistan'da 1921 Şubat'ında Sovyet egemenliğinin kurulmasını, mevcut politik duzenin (yani Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti İktidarının) devrilmesi olarak değerlendiren kararlar alındı.
Gurcistan'da Şubat 1921'den beri var olan butun devlet yapıları gibi Sovyet Gurcistan'ı ile imzalanan anlaşmalar da yasa dışı ve hukumsuz ilan edildi (Gurcistan ile RSFSC arasındaki 21 Mayıs 1921 tarihli anlaşma; Transkafkasya SFSC'nin kuruluşuna ilişkin 12 Mart 1922 tarihli anlaşma ve SSCB'nin kuruluşuna ilişkin 30 Kasım 1922 tarihli anlaşma).
Abhazya OSSC Yuksek Sovyeti, Abhazya'nın devlet yapısını korumak amacıyla 25 Ağustos 1990'da ’da aldığı kararla, Abhazya'nın devlet yapısının yasal bicimi olarak, Abhazya halkının ozgur iradesiyle kurulan ve 31 Mart 1921'de ilan edilen "Egemen Abhazya Sovyet Cumhuriyeti" statusunun gecerli olduğunu kabul etti.
Abhazya OSSC Yuksek Sovyeti, kararnamesinde, Gurcistan SSC Yuksek Sovyeti'nin mevcut iktidar organlarını ve onlar tarafından imzalanan anlaşmaları yasadışı ve gecersiz sayan kararlarını politik ve hukuki yonden değerlendirerek şu sonuca vardı: "Bu durumda Gurcistan ile Abhazya arasında onceki (1921 ’den sonrakiler) devlet organlarınca imzalanan anlaşmalar da yasadışı ve gecersiz kalmış; Abhazya'nın Gurcistan SSC bunyesine girmesi de hukuki zeminini yitirmiştir."
Silahlı darbe sonucu Tiflis'te iktidara gelen askeri konsey, Şubat 1992'de "1978 tarihli Gurcistan anayasasının feshedilmesi" ve Abhazya OSSC gibi devlet-hukuk ilişkileri oğelerinin yer almadığı "1921 tarihli Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti anayasasına gecilmesi" kararını teyid etti. Hukuki acıdan Abhazya OSSC'nin devlet-hukuk ilişkileri icinde bulunduğu Gurcistan SSC'nin boyle bir karar almasından sonra varlığı ortadan kalkmış; Abhazya OSSC ile hicbir hukuki ilişkisi olmayan yeni bir devlet, yani Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti kurulmuştur.
Cumhuriyetler arasındaki hukuki cozumsuzlukleri ortadan kaldırmak amacıyla ve Abhazya'nın Gurcistan ile devletlerarası ilişkilerini yeniden kurmak gayretiyle Abhazya Cumhuriyeti Yuksek Sovyeti, Abhazya halkının iradesini yansıtan ve ulusların kendi kaderini belirleme hakkını yaşama geciren "Abhazya topraklarında 1925 Abhazya Anayasasını gecerli sayan" bir karar aldı.
Bu anayasada ise "Abhazya Cumhuriyeti, topraklarında devlet egemenliğini kendi iradesiyle ve başka hicbir iktidara bağlı olmaksızın gercekleştiren egemen bir devlettir (Madde 5)” denilmekteydi.
SSCB'nin cokuşunden sonra, uzun yıllar ilk defa eski SSCB'nin butun halklarının uluslararası hukuk normları temelinde kendi ulusal-devlet yapılarını gercekleştirme imkanı ortaya cıktı. Bircok halk bağımsızlık ve egemenlik kararını ve gerekli deklarasyonu kabul ederek kendi bağımsız devletlerini kurmak icin uluslararası hukukun gereklerine uygun şekilde bu uygar yolu sectiler. Abhazya halkı da kendine bu yolu secti.
Ancak Gurcistan butun dunyaya, buyuk ve kucuk her ulusun kendi kaderini belirleme hakkı olduğunu, kendi politik statusunu ozgurce belirlemek, kendi ekonomik, sosyal ve kulturel gelişimini ozgurce sağlamak hakkı olduğunu kabul eden uluslararası anlaşmalara ve BM tuzuğunun temel ilkelerine saygısızlığını ve imparatorluk emellerini butun dunyaya gosterdi.
Kendi halkı icin ozgurluk, bağımsızlık ve kaba bir dikta; diğer kucuk ve bu yuzden de savunmasız halka karşı acık bir şovenizm… işte Gurcistan'ın Abhazya'ya yonelik politikasının temelinde yatan iki ahlak anlayışı.
Abhazya, Gamsakhurdiya'yı devirerek iktidara gelen Şevardnadze'ye diyalog cağrısı yaptı ancak yanıt alamadı. Bunun uzerine Abhazya Parlamentosu da, yukarıda belirtildiği gibi 23 Temmuz 1992'deki oturumunda 1978 Anayasası'nı yururlukten kaldırarak 1925 Anayasası'na donme kararı aldı. 1925 Anayasası'na gore Abhazya, egemen bir devlet olarak Gurcistan ile “ittifak bazında birlik' oluşturuyordu. Parlamento aynı oturumda, 14 Ağustos 1992'de yapılacak toplantısında Gurcistan'la nasıl bir ittifak kurulacağını goruşecekti.
Ancak 14 Ağustos 1992'de Gurcistan silahlı birlikleri Abhazya'ya girdi. Karadan, denizden ve havadan yapılan saldırılarla Abhazya'nın Gal, Ocamcira, Sohum ve Gagra kentleri işgal edildi. Abhazya halkı bu saldırıya karşı direnişe gecti.
Savaş, once Gagra'nın, daha sonra da Sohum, Ocamcira ve Gal bolgelerinin Gurcu işgalcilerden kurtarılması ile 30 Eylul 1993'de sona erdi.
Bir yılı aşkın suren ve Abhazya'nın tamamını icine alan savaşın faturası cok ağır oldu. Yaklaşık 5 bin Abhazya yurttaşı oldu. On binlercesi yaralandı ve sakat kaldı. Savaşın Abhazya'ya verdiği maddi zarar ise 10 milyar USD'nin uzerinde oldu. Abhazya'nın tarihi, kulturu ve ekolojisi buyuk olcude tahrip edildi.
Savaştan sonra Abhazya ile Gurcistan arasında, Birleşmiş Milletler, AGİT ve Rusya Federasyonu'nun gozetiminde diplomasi maratonu başladı. Goruşmelerde sorunun siyasi cozumune ilişkin somut bir ilerleme sağlanamayınca zaman zaman ara verildi.
1995'de Gurcistan'ın talebi uzerine, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Abhazya'ya ağır yaptırımlar iceren ambargo uygulamaya başladı. Tum zorluklara rağmen Abhazya konumunu korudu.
1997'de, Abhazya Gurcistan'a siyasi bir proje sundu. Taraflar ilişkisini federatif bir yapıya oturtan ve karşılıklı statuleri belirleyen bu projeye Gurcistan, olumlu ya da olumsuz hicbir yanıt vermedi. Bunun uzerine Abhazya projesini geri cekerek bağımsızlığa yoneldi.
3 Ekim 1999'da yapılan referandum da halkın yuzde 98'i bağımsızlıktan yana oy kullandı.
Abhazya Cumhuriyeti yaşanan butun zorluklara rağmen de facto bağımsız bir devlet olarak varlığını surdurmektedir.
POLİTİK YAPILANMA
Anayasa ’nın kabul yılı: 1994
Devlet Başkanı: Sergey Bagapş
Başkan Yardımcısı: Raul Hacimba
Parlamento Başkanı: Nugzar Aşuba
Parlamento Başkanı 1. Yardımcısı : İrina Agırba
Parlamento Başkanı 2. Yardımcısı : Albert Ovsepyan
Parlamento Başkanı 3. Yardımcısı : Vyaceslav Tsugba
HUKUMET
Başbakan: Aleksandır ANKUAB
Guvenlik Kurulu Sekreteri: Stanislav Lakoba
Devlet Başkanı Yon Kur. Başkanı: Valeri Arşba
Başbakan: Aleksandr Ankvab
Başbakan Yrd: Leonid Lakerba
Başbakan Yrd: Beslan Kurbava
Başbakan Yrd: Aleksandr Stranickin
Savunma Bakanı: Ruslan Kişmariye
Adalet Bakan: Ludmila Hocaşvili
Dışişleri Bakanı: Sergey Şamba
İcişleri Bakanı: Otar Hetsia
Ekonomi Bakanı: Kristina Ozgan
Maliye Bakanı: Beslan Kurbava
Eğitim Bakanı: İndira Vardaniya
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı: Zurab Marşania
Devlet Guvenlik Teşkilatı Bşk.: Yuri Aşuba
Kultur Bakanı: Nugzar Logua
Turizm Bakanı: Tengiz Lakerba
Tarım ve Koy İşleri Bakanı: Vitali Smır
Calışma Ve Sosyal Guv. Bk.: Olga Koltukova
Vergi Ve Harc Toplama Bakanı: Vahtang Pipiya
Parlamento Calışma Grupları ve Başkanlar:
1- Hukuk, yargı reformu ve devlet yapılanması komitesi : Vladimir Nacacoğlu
2- Butce,kredi organizasyonları,vergi ve finans komitesi: Omar Kuarciya
3- Ekonomik Politikalar ve yatırımlar Başkanı : Pavel Leşuk
4- Savunma ve ulusal guvenlik komitesi: Garri Samanba
5- Sosyal politikalar,aile,sağlık ve calışma komitesi: Beslan Copua
6- Eğitim,bilim,kultur,spor ve genclik komitesi: Valeri Kuarciya
7- Parlamentolar arası ve dış ilişkiler komitesi : Guram Gumba
8- İnsan Hakları Komitesi: Batal Kobahiya
9- Tarımsal sorunlar, doğal kaynaklar ve ekoloji kom.: Lev Şamba
10- Yerel yonetimler komitesi: Adgur Haraziya
11- Soydaşlarla ilişkiler Komitesi : Soner Gogua
İDARİ YAPI
Abhazya Cumhuriyeti 7 idari bolgeden oluşur: Gagra, Gudauta, Sohum (Başkent), Gulripş, Tkuarcal, Ocamcira ve Gal.
YERLEŞİM ALANLARI
İller : Sohum (Başkent), Gagra, Gudauta, Afon, Ocamcira, Tkuarcal, Gal
İlceler : Pitsunda, Bzıp, Mısra, Gulripş, Sandripş
NUFUS
Abhazya nufusunun % 45 ’i şehirlerde yaşamaktadır
DİL:
Turkiye'de ve Ortadoğu ulkelerinde genel olarak Abaza adıyla bilinen halk esas olarak uc gruptan, buna bağlı olarak dil uc ana lehceden oluşur:
1. Tarihi anavatanları Abhazya'da yasayan Apsuvalar;
2. 13-14. yuzyıllarda Abhazya'dan Kafkas Sıradağları'nı gecerek kuzeye, Adigeler'in arasına yerlesen Aşuvalar;
3. Eskiden dağlık bolgelerde yaşayan, daha sonra (17-18.yy.) Kuzey Kafkasya'nın duzluklerine inerek yerleşen Aşharuvalar.
Turkiye'de genel olarak Abaza adıyla bilinmelerine karşın, bu ad Kafkasya'da ve literaturde sadece Kuzey Kafkasya'da (Karacay-Cerkes Cumhuriyeti'nde) yasayanlar, yani Aşuva ve Aşharuva grubu icin kullanılmaktadır (Rusca'da Abazin). Ayrıca Aşuvalar icin Osetler Tapanta, Adigeler (Kabardeyler) Bashağ, Nogaylar da Altıkesek Abaza adlarını kullanırlar.
Abhaz ise Abhazya'da yasayan ve kendilerini Apsuva olarak adlandıran gruba Gurculerin verdiği ad olarak bilinir.
Sovyetler doneminde Abhazya'da Apsuva ve Kuzey Kafkasya'da Aşuva (Tapanta) lehceleri ayrı ayrı yazı ve edebiyat dili haline getirilmişlerdir. Aşharuva ise yazı ve edebiyat dili olarak Aşuva (Tapanta) lehcesine dahil edilmiştir; Aşuva ve Aşharuva lehceleri birlikte Abazaca olarak anılmaktadır. Bugunku Rusya dilbiliminde Abhazca (abhazskiy yazik) ve Abazaca (abazinskiy yazik) iki ayrı dil kabul edilirler ve alfabeleri farklıdır. Dilbilimcilerin coğu tarafından ise ayni dilin lehceleri olarak gorulurler.
1936-1938 yillarinda Latin temelli alfabeler yerlerini genellikle Kiril temelli alfabelere bırakırken Abhazya'da Abhazca (Apsuva lehcesi), Stalin ve Beria'nin Abhazya'yı Gurculeştirme politikasının sonucu olarak Gurcu alfabesine uyarlandı. Bu alfabe 1953'te Beria ve Stalin'in olumune kadar kullanıldı. Fakat 1940'ların ortasından itibaren Abhaz okulları Gurcu okullarına donuşturulduğu ve Abhazca yayınlar engellendiği icin bu alfabeyle cok az şey yayınlandı. 1954'den itibaren, bir komite tarafından hazırlanan Kiril temelli alfabe kabul edildi. Bugun hala kullanılan bu alfabede 62 harf vardır. Yazı ve edebiyat dilinin temeli nispeten basit fonetik sisteme sahip Abjua ağzıdır.
Rusya Federasyonu'na bağlı Karacay-Cerkes Cumhuriyeti'nin beş resmi dilinden biri olan Abazaca (Aşuva lehcesi) icin genel olarak kabul edilen ilk alfabe 1933 yılında Kubina-Elburgan ağzı esas alınarak Latin temelli olarak hazırlandı. 1938'de bugun kullanılan Kiril temelli alfabeyle değiştirildi. Alfabede ucu işaret olmak uzere 68 harf vardır.
EDEBİYAT
Abhazca ilk yazılı metinler, Baron Uslar'ın 1862 yılında, Bertomey'in 1865 yılında kaleme aldığı bazı yazılardır. Sonraki yıllarda Dirmit Gulya devreye girer.
Şair araştırmacı, tiyatrocu, yazar, dilbilimci, eğitmen, gazeteci, halk onderi Gulya icin yazılı Abhaz Edebiyatı'nın atası diyebiliriz. 1892 yılında henuz 17 yaşındayken K. Macavaryan ile birlikte, Abhaz alfabesini ve okuma kitabını hazırlayarak Gurcistan'da yayınlanmıştır.
Ahbaz Edebiyatı'nın kurucusu ve ilk şair - yazarı Dirmit (Gac) Gulya'dır. Gulya'nın "Atasozleri ve Bilmeceler" kitabı 1907 yılında, "Uc masal" adlı kitabı 1909 yılında basılır. Daha sonraki yıllarda Abzıp Bolgesi'nden derlenen 100 kadar masal Petrograd'da bastırılır. Bu olay daha cok genc olan Abhaz Edebiyatı icin sevindirici bir gelişmedir.
İlk şiirleri 1912 yılında yine Gurcistan'da yayınlamıştır.
İlk folklor derlemesi ise Apsnı gazetesi'nin 1918 yılında yayınladığı "Halk Poezyası"dır. Halk Poezyası iki yıl sureyle yayınlanmıştır.
1918 yılında yazdığı "Yabancı Gok Altında" adlı oykusu, ilk Abhazca duz yazı orneğidir. 1925 yılında bastırdığı "Abhaz Tarihi" ise calışmalarını olumsuzleştirir. D. Gulya surgunde yaşayanları da unutmayarak "Şansı Yaver Gitmeyen insan" yazısını da yazmış bu arada bir cok Gurcu, Rus veOset yazarların yapıtlarını da Abhazca'ya kazandırmıştır. Gulya Gurcistan Bilimler Akademisi'nin, Abhaz Dili - Edebiyatı Tarihi Enstitusunde, Abhaz Dili Akademisi Başkanlığı gorevini uzun yıllar surdurmuştur.
1935 yılında Gulya Araştırma Enstitusu'nun uzun suren calışmalarıyla "Abhaz Masalları" bastırıldı.. Gulya ve Bğosba "Abhaz Halkının Poezyası"nı 1941 yılında gelebileceği en iyi noktaya kadar genişletmişlerdir. Fakat bilimsel nitelikte bir kitap haline getirilemedi.
Derlenen bu urunleri ve "Abrıtskil" motifinin halk arasında unutulmak uzere olan parcalarını titizlikle birleştirerek gunumuze ulaştıran Bagrat Şinkuba'dır. Bagrat Şinkuba "Abrıtskil Destanı"nı bilimsel bir anlayışla dunya edebiyatına kazandırmıştır.
Sert Gercekci anlatımıyla duygusallığı bağrında yaşatan sozlu Abhaz Edebiyatı'nın bu yapısı, yazılı edebiyata da yansımıştır. Bu ozelliklerinde son donem Modern Abhaz Edebiyatı'na goz attığınızda ise Bagrat Şinkuba'nın onculuğu ile yol alındığını goruyoruz. Lirik edebiyatcılarımızın başında gelen Şinkuba, kendinden once D. Gulya, Samson Canba, Koğonya Yıwa gibi isimlerin dirilttiği Abhaz Edebiyatı'nı kendi unuyle birlikte sınırlar otesine, uluslararası bir duzeye cıkartmıştır.
Şinkuba'nın ilk yazıları 1938 yılında "İlk Satırlar" adlı bir kitapta yayınlandı. 1939 yılında Gurcistan Bilimler Akademisi Filoloji Enststusu'nde surdurdu. En onemli yapıtlarından biri olan "Abhaz Şiirinin Yapısı"nı burada tamamladı. Ozellikle savaş yıllarında verdiği yapıtlarda vatan sevgisi ağır basmaktadır. Dramatik motifleri katı gercekciliği ve lirizmi ic ice yaşatarak sunmanın en carpıcı orneğini, savaş yıllarında yayınladığı "Ab (baba)" adlı yapıtında gormekteyiz.1943 yılında yazdığı "Guzel Gunda" ise, yine aynı ozellikleri kapsamıştır. Nart Destanları'nın yurtseverlik iceriğini gunumuz anlayışıyla butunleştirmiştir. Savaş sonrasında "Ritsa" Cocuk", "Flut" adlı yapıtları ve yazdığı ilk Abhaz nazım romanı yayınlanmıştır. Yine bu donemde Abhaz halkının yaşamını şiirsel bir dille yazmıştır. Son yıllarında yazdığı şiirler genellikle felsefi temaları icerir. Yazar, bunu olgunluk cağı olarak nitelendirmektedir. Bagrat Şinkuba'nın en cok okunan kitabı Son Ubıh'ın unu Sovyetler Birliği sınırları dışına taşar. Ruscaya, İngilizceye, Almancaya, Beloruscaya, Gurcuceye. Arapcaya, Kabardeyceye ve Turkceye cevrilmiştir.
D.Y. Gulya'nın "Ahbaz Edebiyatı", diğer halkların edebiyatları arasında layık olduğu yeri almıştır. Sonrasında bu kutsal gorevi ustlenenler S.Canba Y.Koğonya, L.Kucniya, L.labahua, M.Lakırba, K Aaumaa, V.Agırba, S.Kucberya, A.Laşariya, K.Cachalya, C.Conua vb. yazarlardır.
Gunumuz Abhaz Edebiyatı yazarları ise, Y.Papaskir, B.Şinkuba, Ş.,Tucba, Y.Tarbua, A. Tonya,.K.Lomya, A.Acba, N.Yarıpha gibi yazarlardır. Bugun Abhazya Yazarlar Birliği'nin 150'den cok uyesi vardır. Değişik Sovyet halklarının dillerinden cevrilen romanların Abhazca okunması, edebiyatın gelişimini belgelemektedir. Ornek verirsek Rusca, Gurcuce, Ukranca gibi Sovyetler Birligi'nde yaşayan halkların dillerinin yanında; Sovyetler Birliği dışındaki halkların dilinden edebiyat eserleri Abhazca'ya cevrilmektedir. Abhaz okurları, A. Puskin, M.Lermontov , L. Tolstoy, A. Gorki, W.Shakespeare, J. -ondahn, Ş. Rustaveli, T. Şevcenko, N. Ostrovski, G.H. Anderson'un eserlerini Abhazca cevirilerinden okuyabilmektedirler.
Son yıllarda Abhaz Edebiyatı buyuk gelişmeler kaydetmiştir. Bunun bir kanıtı da D. Y. Gulya Edebiyat Odulu'nun sahi sahibi olan İ.Papaskir. B. Şinkuba, Y. Tarba, C. Conua. G. Gabliya, A. Gogua gibi değerli yazarlardır.
Abhaz yazarların eserleri sinemaya da aktarılmaktadır. Orneğin Bagrat Şinkuba'nın romanı "Akhra aşoa -Yar şarkısı" senaryolaştırılmış, N. Dovjenko'nun adını Kiev'deki sinema studyosunda "Beyaz Başlık" adıyla filme alınmıştır. Ayrıca, N. Tarba'nın senaryosu ile "Gurizya Film'1 studyosunda cekilen "At Eğerleyen" film vb. ornekler vardır.
Aktif okuyucuları olmayan edebiyatlar gelişemez. Bu bakış acısıyla değerlendirdiğimizde, Abhaz edebiyatı dikkate değer ozelliklere sahiptir. Aydınlar, oğrenciler, bilim adamları, işciler, koyluler; toplumun her kesiminden, her yaşta insan ana dili olan Abhazca yazılan her turlu yayını yakından izlemektedir.
Sohum Devlet Tiyatrosunda tanınmış eski yazarların yanında yeni yazarların eserlerine de yer verilmektedir. Bu yazarlar Ş.Ckedya, N. Tarpha, Q. Gubliya, A. Gogua, R. Copua, C. Aohba vb. Devlet Tiyatrosu'nun repertuarlarını da Abhaz yazarlarından başka, Rus ve dunya klasiklerinden ornekler de vardır.
Abhazya dışında da eserler veren yazarlar az da olsa vardır. Orneğin Fazıl İskender dunya capında une sahip olan bir Abhaz yazardır. Eserlerini Rusca yazmasına karşın konularını hep Abhazya ve Abhazyalılardan secmektedir. Toplumsal olayları hicvetmesiyle unlenmiştir. Turkceye cevrilen eserleri vardır. Bunlardan bazıları "Sandro Dayı, "Oykuler, Keci Okuz Yıldızı, Guneşi Yiyen Keci ’dir.
Turkiye'de de Abhazca yazanlar vardır. Ancak Turkiye'de yazanlar, geliştirilmiş bir Abhaz Latin Alfabesi olmadığı icin Abhazya'da kullanılan Kiril Alfabesi'ni kullanmak zorunda kalmışlar. Dolayısıyla bu eserlerin matbu hale gelme şansı olmamıştır. Yalnızca Omer Buyuka'nın bir şiir kitabı Abhazya'ya gonderilerek orada basılabilmiştir. (1991)
EĞİTİM VE KULTUR
Abhazlar, eğitim ve kulturde, sanat ve edebiyatta, sosyal yaşamda one cıkmaya calışmışlardır. Okur-yazar oranı % 100'e yakındır.
Ulkenin tek universitesi Abhazya Devlet Universitesi 'dir.
1979 yılında Sohum Pedagoji Enstitusu olarak eğitim-oğretim hayatına başlamıştır.Universite'nin
Fizik-Matematik Fakultesi
Coğrafya Fakultesi
Tarih Fakultesi
Filoloji Fakultesi
Hukuk Fakultesi
Ekonomik Fakultesi
Pedagoji Fakultesi
Ziraat Muhendisliği Fakultesi vardır.
384904, Sokhum, Universitetskaya Cad., 1.
Tel: Rektorluk - (995-442) 6-16-47, 3-10-10
Faks: (995-442) 3-10-00
E-mail: [email protected]
Sinema, tiyatro, sanat, edebiyat ve folklor alanında unu eski Sovyet sınırlarını aşmış bircok kişi ve kuruluş bulunmaktadır.
TV.de Abhazca yayın suresi: Sabah 1 saat, Akşam : 3-4 Saat. Pazar gunleri yayın yapılmıyor
Savaşta yayınevi ve matbaaların tamamen yıkılması nedeniyle basın ve yayın sekteye uğramıştır.
Abhazya ’da cıkan gazeteler:
* Nujnaya, İzida Cania tarafından, haftada 1 kez Rusca yayınlanır
* Respublika Abkhazia, Devlet gazetesi, haftada 3 kez Rusca olarak yayınlanır.
* Apsını, Devlet gazetesi, Abhazca, ayda 1 kez yayınlanır.
* Cegemski Pravda, İnal Haşig tarafından, Rusca, haftada 1 kez yayınlanır.
* Eko Abkhazia, Vitali Şarya tarafından, Rusca, haftada 1 kez yayınlanır.
* Forum, Gennadi Alamiya tarafından, Rusca, haftada 1 kez yayınlanır.
* Novy Den, Haftalık periyotlarla, Rusca yayınlanır
EKONOMİ
2006 Sanayi Uretimi Gelirleri : Abhazya Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı verilerine gore 5,5 milyar ruble (yaklaşık 200 milyon dolar)
2006 Devlet Butcesi : 901 milyon ruble (yaklaşık 34 milyon dolar) Gelir-giderler dengelenmiştir.
2002-2006 yılları arası ortalama butce artışı : % 35
2005 yılı dış ticaret hacmi :3,34 milyar ruble yaklaşık 126 milyon $ 2004 yılına oranla artış % 72
2005 yılı ic ticaret hacmi : Nufus dağılımına gore kişi başına 8200 ruble (yaklaşık 310 dolar) 2004 yılına oranla 2,5 kat artmıştır.
2005 yılı ic yatırım : 159 milyon ruble (yaklaşık 6 milyon dolar) 2004 yılına oranla artış % 94,8
Ana Sektorler : Turizm, Tarım, Gıda sanayi
Yer Altı Kaynakları: Petrol, Komur, Torf, Barit, Dolomit, Mineral ve terminal suları, Mermer, Kirec, Alcıtaşı.
Vergi oranları : Kazanc Vergisi % 18, Katmadeğer Vergisi % 10, Dış Butce sosyal fon odemeleri % 20.
Yabancı Sermayeye tanınan ayrıcalıklar :
100.000 dolar ve uzerindeki yabancı kaynaklı yatırımlar 3 yıl % 100 gelir ve kazanc vergilerinden muaftırlar. 50.000 dolar ve uzerindeki yabancı kaynaklı yatırımlar 3 yıl %50 gelir ve kazanc vergilerinden muaftırlar. 20.000 dolar ve uzerindeki yabancı kaynaklı yatırımlar 3 yıl % 25 gelir ve kazanc vergilerinden muaftırlar.
Bu tur yatırımcıların Abhazyaya getirecek oldukları uretime dayalı her turlu makine, arac-gerecler ve hammadde tum gumruk odemelerinden muaftır.
TURİZM
2005 yılı turist miktarı : 600.000 kişi Bunların 100.000 ’i turizm acenta turlarıyle , 200.000 ’i şahsi , 300.000 ’i gunluk gezilerle gelenlerden oluşmaktadır.
Otel–Kaplıca ve Dinlenme tesisleri : 50 adet tesis 10.500 yatak kapasitesine sahiptir.
TAŞIMACILIK
Karayolları : Ulusal yollar 474 km / Tum yollar 1831 km
Demiryolları : Toplamı 192 km. 10 tunel, 56 kopru, 305 kucuk gecit. Duzenli olarak yuk ve yolcu taşımacılığı Sohum-Rostov-Moskova hattında yapılmaktadır.
Deniz Limanları : Sohum, Ocamcira, Pitsunda
Hava Limanları : Suhum hava limanı (başkentte 25 km mesafede bulunmaktadır.) İniş–kalkış pisti 4 km. 200 ton kapasiteli ağır kargo ucaklarına hizmet etmeye musaittir. Bambora hava limanı
(başkentten 40 km mesafede bulunmaktadır.) Her turlu yolcu taşıma amaclı ucaklara hizmet verecek kapasite ve ozelliklere sahiptir.
COĞRAFİ YAPI
En Yuksek Tepe : Dombay–Ulgen dağı 4046 m.
Ormanlık Alan : Tum arazide % 55
Dağlık Alan : Tum arazide % 64
Akarsuları : Kudrı, Kelasur, Bzıb, Gumista
Goller : Ritsha, İnkit, Amtkeal, Sıhına
Mağaralar : Afon, Snejnaya, Krubera
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
Abhazya Kadınları Derneği, AJA
Başkan: Natella AKABA
İrtibat: Sakharova 61a Sokhumi, Abhazya Cumhuriyeti
tel. +995 122 … 28455 (ofis), +995 122 … 27950, +995 122 … 24264 [email protected]
[email protected]
[email protected]
Inva-Yardım Derneği (AIS)
Başkan: Timur Zantariya (koordinator)
İrtibat: Lakoba 109, Sukhum/Abhazya
Tel. (995 122 2-24-47, a fax: 6-47-49
E-mail: [email protected]
http: // www.ais.abhazia.net
Abhazya Rus Kultur Merkezi
Başkan: Natalya Kayun
İrtibat: Lakoba 34, Sukhum/Abhazya
Tel. (995 122 6-45-54
E-mail: [email protected]
Abhazya İşkadınları Birliği
Başkan: Julia GUMBA
İrtibat: Akademisyen Marra 8, Sukhum/Abhazya
Tel. (995-122 2-49-80; faks95-122 2-36-76
E-mail: [email protected]
Abhazya Sanayici ve İşadamları Birliği
Başkan: Leonid Osia
İrtibat: Dunya cad. 174, Sukhum/Abhazya
Tel. (995-122 2-42-54, 2-26-89, 7-70-31
Sukhum Genclik Evi
Başkan: Elena Vladimirovna Kobakhia (idari direktor)
İrtibat: Abazin 106, "And", Sukhum/Abhazya
Faks (995-122 6-34-76
E-mail: [email protected]
http: // www.youthhouses.net
Sukhum Medya Kulubu
Başkan: Manana Gurgulia
Lakoba 109, Sukhum/Abhazya
Tel. (995) 122 6-47-49
E-mail: [email protected]
Sivil İnisiyatif ve Kişisel Gelecek Vakfı
Başkan: Tamaz Ketsba
İrtibat: Ladaria 17, Sukhum/Abhazya
Tel./faks (995) 122 2-84-04
E-mail: [email protected]
İnsan Hakları ve Sivil Toplum Vakfı
Başkan: Manana Yuriyevna Bzhania
Lermontov d.2, Gal/Abhazya
Tel. (995 122 2-26-28 (Sukhum), 3-19-47 (Gal)
E-mail: [email protected]
İnsani Program Merkezi
Başkan: Batal Kobakhia (idari direktor)
İrtibat: Gogol 36, Sukhum/Abhazya
Tel. 2-55-98
[email protected]
http: // www.abhazia.org
Sivil Toplum Gelişimi Merkezi
Başkan: Irina AGRBA (direktor)
Leon 1, Gagra/Abhazya
Tel. (995) 132 4-17-90, 9-62-61
E-mail: [email protected], [email protected]
Demokrasi ve İnsan Hakları Destek Merkezi
Başkan: Natella Akaba (direktor)
İrtibat: Gogol 25, Sukhum/Abhazya
Tel. 6-42-64, faks: 2-28-87
E-mail: [email protected]
Rehabilitasyon Merkezi (AIS – Refah Fonu)
Başkan: Timur Zantaria
Tel. 995 122 22447 Faks 995 122 24749
e-mail [email protected]
Dunya Abhaz Abazin Halkları Birliği(MAAAN)
Genel Başkan: Prof. Dr. Taras Samba
Faydalanılan Başlıca Kaynaklar:
- Soner Gogua, Abhazya Parlamentosu, Soydaşlarla İlişkiler Komitesi Başkanlığı Raporu,2007
- Temur Acugba (Ceviri:Murat Papşu), Stalin Totalitarizminden Bugune Abhazya ’daki Asimilasyon Politikaları,
www.cicassianworld.com,
- Ozdemir Ozbay, Dunden Bugune Kuzey Kafkasya, Ankara,1995
- Vladislav Ardzınba,Abhazya ve Gurcistan'ın Hukuksal İlişkileri, www.abhazya.org
- Abhazya Cumhuriyeti,www.wikipedia.org
- I. G. KOSIKOV &. S. KOSIKOVA,Kuzey Kafkasya: Sosy-Ekonomik Rehber
- İnsan Hakları Enstitusu, ve Enformasyon ve Araştırma Merkezi – Moskova/Rusya Federasyonu
- MEMORIAL – İnsan Hakları Orgutu (kavkaz.memo.ru)
- Rusya İnsan Hakları Derneği (zaprava.ru)
YORUM
Amerika ve Rusya Galip; Bizim Savaşımız Suruyor
Erol Karayel
www.kafkasevi.com
5 Gunluk Rusya - Gurcistan savaşını değerlendirirken gozden kacırmamamız gereken birkac husus var.
Bunlardan birincisi, Kafkasya bolgesinin soğuk harp sonrası donemde, liderliğini ABD'nin yaptığı Atlantikcilerle (NATO), liderliğini Rusya'nın yaptığı Avrasyacıların en ciddi catışma mevzilerinden biri olduğudur.
İkinci husus da, bu catışmanın kocbaşı konumundaki Amerika ve Rusya'nın giriştikleri operasyonlarda "basit planlama hataları" yapmayacakları gerceğidir.
Yenilgi ve galibiyet iki taraf icin de her zaman mukadderdir tabii ki; fakat işin icinde "basit yenilgi" ve "basit galibiyetler" varsa buyuk ihtimalle bunların da "planlamaya dahil" olduğunu duşunmek gerekir.
Kafkasya'daki gelişmeleri değerlendirirken bu hususları goz onunde bulundurmak cıkarımlarımızın da sağlıklı olması sonucunu getirecektir.
***
Kafkasya Ağustos'un 8'inden 13'une kadar ilginc bir beş gun yaşadı. Fransa Dışişleri Bakanı Kouchner'in ifadesiyle, “en kısa suren savaşlardan ve en kısa surede varılan ateşkeslerden biri” gercekleşti Gurcistan'da.
"Gurcistan Osetya'ya bir gece yarısı operasyonu duzenledi, ancak Rusya'nın mudahalesiyle operasyon kısa surede husrana donuştu…" cumlesiyle ozetleyebiliriz yaşananları.
Ancak, tarafları -dolaylı da olsa- Amerika ve Rusya olan bir savaş, boyle "kolay bir zafer"le sonuclanıyorsa, verilenlerle yetinmeyip, satır aralarına biraz daha dikkat kesilmemiz gerekiyor olayların gercek yuzunu anlayabilmek icin.
Hemen kendimize bazı sorular sorup cevaplarını bulmaya calışalım mesela:
- Gurcistan'ın hedefi gercekten G. Osetya'yı ele gecirmek idiyse, kolayca ongorulebilecek Rus tepkisine karşı nicin hic bir tedbir uretmemiştir?
- ABD'nin akıl hocalığı yaptığı bir yonetimin, boyle "kusurlu bir harekat planı" hazırlaması akla ne kadar uygundur?
- Gurcu silahlı kuvvetleri, Rus askerleriyle temas ettikleri bolgelerde nicin hicbir ciddi direniş gostermeden silahlarını bırakıp kacmışlardır? (Cecenlerin Grozni'de, Boşnakların Saraybosna'da ortaya koydukları direnişleri hatırlarsak ne demek istediğimiz daha kolay anlaşılabilir.)
- Ayrıca, Gurcistan'da mevcudu 1000 kadar olan Amerikan askerinin, catışmalar başladığında 150 civarına inmiş olmasını nasıl izah edebiliriz?
… Uretilebilecek benzer pek cok soru bizi, eleştirilen hususların ihmal değil de "harekat planının gereği" olması halinde makul olabileceği sonucuna goturmektedir.
Ve olanın bitenin farkına varamayacak kadar numunelik bir ahmak olmadığına gore Saakaşvili de bu oyunun aktorlerinden biri olmalıdır.
***
“Peki, Rusya'yı anladık da, ABD'nin bu harpten kazancı ne oldu ki?” diye soracaksınız haklı olarak.
Savaşın sonuclarına kısaca bir goz attığımızda, Gurcistan'ın Osetya'ya gercekleştirdiği saldırının Amerika'nın planlaması doğrultusunda yapıldığından ve istenilen sonucun alındığından hic bir şuphemiz kalmamaktadır.
ABD'de, bu tur operasyonlarda mumkun butun ihtimal ve karşı tedbirleri hesaplayan onlarca strateji kuruluşunun boyle gunler icin var olduğunu dikkate aldığımızda, Gurcu ordusunun Rusya'nın silahlı mudahalesine karşı hic bir direniş sergileyememesi veya hic tedbire başvurmaması kolay anlaşılır bir şey değildir.
İkincisi, askeri uzmanlar, aniden gelişen bu saldırıya Rusya'nın bu kadar hazırlıklı ve hızlı bir şekilde tepki vermesini "izaha muhtac bir durum" olarak değerlendiriyorlar. Muhtemeldir ki, Amerikan istihbarat teşkilatı CIA, Rusya'nın zamanında mudahil olmasını sağlamak icin Rus yonetimine saldırıyla ilgili istihbarat “sızdırmıştır.”
Peki, Amerika, muttefikini yenilgiye uğratacak bir istihbaratı Ruslara nicin versin?
Ve bu yenilgiyi nicin istesin?
İster, cunku:
- Bir kere Amerika'daki secimler cok onemli. Obama'ya karşı kan kaybeden ve izlediği şahin politikalar eleştirilen Cumhuriyetciler, "Koskoca Rusya'nın, zavallı(!) Gurcistan'a saldırmasıyla" eleştirilen politikalarının ne kadar "haklı" ve "somut" gerekcelere dayandığını Amerikan halkına “aynel yakin”(tecrube ederek) gostermiş oldular.
- Gurcistan NATO icin onemli bir mevzi. Ancak iki problemli bolgesiyle NATO'ya girmesi mumkun değil; nitekim Almanya ve Fransa gibi ulkelerin bu gerekceyle koyduğu rezervler ortada. Ayrıca, bu problemlerin goruşmeler yoluyla cozumlenmesi de pek mumkun gorulmuyor. Oyleyse yapılacak iş kangren olan bolgenin kesilip atılmasıdır. Nitekim ABD'de oyle yaptı kanaatimizce. Gurcistan'ı sozle ikna ederek yaptıramayacağı bu "ameliyatı", narkozsuz olarak Rusya'ya yaptırdı; ki ders alıp "ikinci defa" bıcak altına yatmaya kalkmasın diye. Doğrusunu soylemek gerekirse Amerikanın sectiği metod oldukca mukni oldu. Gorunen o ki, Gurcistan nekahat donemini atlattıktan sonra NATO'ya, Abhazlar ve Osetler olmaksızın girecektir.
- ABD'nin istediği de tam bu format olmalı: Us olarak kullanabileceği, Atlantik değerlerine bağlı, problemsiz Gurcistan... (Kimbilir, yurtlarına donme talebiyle Gurcistan'ı uluslararası arenada zor durumda bırakan 1944 surgunu Ahıska Turkleri'nin tamamına ABD'nin kapılarının acık olması da belki sırf bu sebeptendir.)
- Bu operasyon sonrasında ABD, İran'la ilgili girişimlerine Rusya'nın blokaj koyma ihtimalini azalttığı gibi, yeni usler kuracağı Gurcistan'ı problemlerinden arındırmakla bundan sonra Rusya'nın doğrudan mudahale edebileceği gerekceleri de ortadan kaldırmış oldu.
- Rusya'nın tehditlerinden urkerek ABD'nin kuracağı kuresel fuze kalkanı sisteminin topraklarına yerleştirilmesine musaade eden anlaşmayı imzalamayan Polonya'nın, Rusya'nın Gurcistan'a saldırmasından bir hafta sonra anlaşmayı kendi isteğiyle imzalaması; Kiev'in de aynı gerekceyle sisteme girme isteğini deklare etmesi ABD icin az bir kazanc mıdır?
Rusya'nın kazanımları
Rusya'nın neler kazandığına bakmadan once kucuk bir acıklama daha yapalım.
Kuzey ve Guney Kafkasya'yı ayıran sınır, Karadeniz'de İngur Nehri'nden başlayıp, Tskinvali'yi de icine alarak, Ari ve Alazan cayları boyunca uzanır, Nuha'nın guneyi, Dibrar tepesi ve Hazar'ın kıyısında olan Kızılburun'da son bulur. Bu hat Kuzey Kafkasya'nın coğrafi, siyasi ve kulturel sınırıdır. (Yani cok kişinin yanlış olarak bildiği gibi, Kafkasya'yı kuzey ve guney olarak bolen hat Kafkas sıradağları değildir. Kafkas sıradağları Kuzey Kafkasya'nın icinde kalır).
Şimdi, bu harekatın sonucunda Rusya, işte bu sınırlara havi Kuzey Kafkasya bolgesini aşağı yukarı butunuyle kontrol eder hale gelmiştir.
Bu ne demektir?
- Bu, Rusya'nın bolgede etnik, kulturel ve siyasi beraberliği olan halkların tamamını yonetimine, yani kontrolu altına alarak, “kendisi aleyhine farklı etkilere maruz kalmaları" ihtimalini bertaraf etmesi; dolayısıyla bir potansiyel tehditten kurtulmuş olması demektir.
- Doğal bir set oluşturan yapısıyla askeri manada ustun bir stratejik avantaj sağlayan; el değmemiş yer altı zenginlikleri ve turizm potansiyeliyle de ekonomik manada olculemez bir zenginlik sunan Kafkas sıradağları, bu operasyon sonrasında -neredeyse butunuyle- Rusya'nın kontrolu altına girmiştir.
- Rusya bu vesileyle, guvenliği icin elzem gorduğu kırmızı cizgisini onemli oranda "olması gereken yere", yani Kafkas dağlarının guney eteklerine cekmiş, ayrıca bolgesel otoritesini de pekiştirmiştir.
- Rusya'nın, sıcak denizlere acılma arzusu malum... Bu operasyonla Karadeniz'in kıyısında stratejik ve iktisadi değeri olculemeyecek 250 km'lik yeni bir sahil şeridi (Abhazya) kullanımına acılmıştır ki, tam da Sivastopol limanlarındaki donanmasına 2017'de yol gosterileceğinin acıklandığı bir sırada...
- Ayrıca, Rus ordusu Cecen savaşında kaybettiği prestijini nispi de olsa bu operasyonla duzeltme fırsatı bulmuş ve (mizansen de olsa) hızlı cevap kabiliyeti ve kararlılığını "dost-duşman" herkese gostererek imaj yenilemiştir.
Abhazya ve G. Osetya'nın Durumu
Peki bu surecte Abhazya ve G. Osetya'nın kazanc ve kaybı ne olmuştur?
Maddi ve insani kayıplar ozellikle G. Osetya'yı derinden yaralamıştır. Ancak gec kabuk bağlayacak olsa da, gecen gunler bu yaraları tedavi edecektir.
Olaya politik boyutlarıyla baktığımızda ise ozet olarak, her iki ulke de yarınını ipotek ederek bugununu kurtarmıştır diyebiliriz.
Gurcu tasallutundan kurtulmak iki ulke icin de ciddi bir kazanımdır; ama sadece bugunlerini kurtaran bir kazanım.
Biraz daha Rusya kontrolune girmiş olmaları ise gelecekleri icin endişe etmeyi gerektirir.
Ancak şu da var ki, bu iki halkın kaderi, bugun icin onlara başka bir secenek sunmamaktadır maalesef.
Abhazlar ve Osetler butun iyi niyetleriyle icine duştukleri bu paradoksun icinden "yaşam ve ozgurluk" cıkartma gayretinde olsalar da işleri gercekten cok zor.
Cunku bu yolda kullanabilecekleri fazla bir enstrumanları yok ellerinde.
İcinde bulundukları surec, bu iki ulkeyi hala umitvar kılıyor ve muhtemeldir ki konjonktur bir muddet sonra kendilerine bağımsızlık statusu de getirecektir.
Ama bu bağımsızlıklarını ceberrut komşularından hangi “caydırıcı silahlarla” koruyabileceklerini şimdiden duşunmeleri gerekir.
Abhazya ve G.Osetya İcin Bir Yakın Gelecek Senaryosu
Gelinen noktada muhtemeldir ki, Abhazya ve G. Osetya, Rusya'nın kontrolu altındaki mevcut statulerini bir muddet daha devam ettireceklerdir.
Bu arada, diğer taraftan da uluslararası katılımlı cok yonlu goruşmeler başlayacaktır tabii olarak.
Gurcistan'ı tatmin kabilinden zorlu gececek uluslararası goruşme sureclerinin ardından Abhazya ve G. Osetya bir şekilde bağımsızlık yoluna girecektir. Referandumlar yapılacak ve Rusya, BDT ulkeleri ve diğer bazı ulkeler tarafından da hemen tanınacaktır.
Sonra zaman bir muddet de boyle akıp gidecektir (5 yıl?-10 yıl?).
Abhazya ve G. Osetya'nın hukuken bağımsız fakat fiilen Rusya'ya bağlı olacağı bu donemin cok uzun surmeyeceği tahmin edilebilir.
Cunku, ne kadar arzulu olurlarsa olsunlar, normal şartlarda bu iki kucuk halkın bağımsızlık statulerini Rusya'ya rağmen uzun bir sure devam ettirebilmeleri mumkun gorunmemektedir.
Dolayısıyla, uluslararası alanda olağanustu gelişmeler olmaz ve bolgedeki yapı Rusya'yı da kapsar şekilde surpriz bir değişikliğe uğramazsa, konjonkturun uygun duştuğu ilk fırsatta yapılacak yeni referandumlarla, her iki ulke de Rusya Federasyonu'na dahil olmak istediklerini deklare edeceklerdir.
Rusya'nın ilgili birimlerinde gercekleştirilecek goruşme ve prosedurlerden sonra da, muhtemeldir ki Guney Osetya Kuzey Osetya'yla birleşecek; Abhazya da yeni bir suje olarak Federal Cumhuriyet statusuyle Rusya Federasyonu'ndaki yerini alacaktır.
…Ve Gurcistan
Gurcistan'a gelince…
Abhazya ve Osetya'ya sahip olmanın Sovyet doneminden kalma tatlı bir ruya olduğunu muttefikleri kendisine anlatıp, bir şekilde ikna edeceklerdir.
Gurcistan'ın da bu surecten kazanclı cıkması, bunun bir ruya olduğu gerceğini kabul edebilmesine bağlıdır. Yoksa hem uzen, hem de uzulen taraf olmaya devam edecektir.
Yapılması Gereken
Butun olumsuzluklara rağmen, Kafkasyalıların, Kafkas diasporasının ve destekcilerinin Abhazya ve G. Osetya icin yapabilecekleri şeyler vardır. Varlarını yoklarını seferber edip, onumuzdeki gunlerde elde edilecek bağımsızlık statusunu korumak icin ne yapacaklarını şimdiden duşunmeye başlamalıdırlar.
O aşamada gelecek Kremlin hamlelerinin nasıl savuşturulacağının hesabı şimdiden yapılmalıdır.
Cok zor da olsa mumkun olmayacak bir şey yok; yeter ki akıl ve emeği, siyaset ve diplomasi silahlarına mermi yapalım.
Allah tum mazlum halklarla birlikte Abhazların ve Osetlerin de yardımcısı olsun.
[email protected]
Abhazya'da bağımsızlık ruzgarı
Rusya Devlet Başkanı Medvedev, Moskova ’nın Gurcistan topraklarında kalan Guney Osetya ve Abhazya ’nın bağımsızlığını tanıma kararı aldığını acıkladı. Medvedev ’in emriyle en kısa surede Rusya, bu iki ayrılıkcı bolgeyle diplomatik ilişki kuracak.
Gurcistan, karara "Bu dupeduz ilhaktır" diye tepki gosterirken, başta ABD, AGİT, Almanya, Fransa, İngiltere olmak uzere dunya kararı kınadı. Batı, Rusya ’yı Gurcistan ’ın toprak butunluğunu tanımaya cağırdı.
RUSYA Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev, Gurcistan ’ın toprak butunluğunu sona erdiren kritik kararı alarak, Moskova ’nın Guney Osetya ile Abhazya ’nın bağımsızlıklarını tanıdığını ilan etti. Dun oğle saatlerinde Medvedev ’in imzaladığı kararnameyle Gurcistan uc parcaya bolunurken, Moskova ’nın sectiği politika 35 yıl oncesi Kıbrıs modeline benzetildi.
HABER
Abhazya'nın lideri Bagapş oldu
Gurcistan'dan tek yanlı bağımsızlığını ilan eden Abhazya'nın lideri Sergey Bagapş'ın olduğu bildirildi.
Rus devlet medyası, Bagapş'ın, Rusya'nın başkenti Moskova'da kanser tedavisi gorduğu hastanede 62 yaşında olduğunu duyurdu.
Abhazya'nın liderliği gorevini 2005 yılından beri yuruten Bagapş, 2009 yılında yapılan secimi kazanarak bolgeyi bir donem daha yonetme hakkını elde etmişti.
Gurcistan'ın hakimiyetinden 1990'lı yılların başından itibaren savaşarak cıkan Abhazya, 2008'de Rusya ile Gurcistan arasında cıkan savaşın ardından, Rusya tarafından resmen tanınmıştı.
29 Mayıs 2011