gazeteci, yazar
milletvekili
1903 yılında Bingazi'de (Libya) doğdu. Babası binbaşı Hıfzı Bey, annesi Zehra Hanım'dır. İki aylıkken babası Kastomonu'ya atandı. Burada iki yıl kaldıktan sonra İstanbul'a gectiler.
İlkoğrenimini Kocamustafapaşa'daki Gulşen-i Maarif'te, ortaoğrenimini Menba-ul İrfan Ruştiyesi ile Mercan İdadi'sinde yaptı.
İdadi ikinci sınıf oğrencisiyken Darulfunun Edebiyat Fakultesi sınavına girdi. Bu sınavı kazandı, ancak babasının olumu uzerine yuksek oğrenimini surdurme fırsatı bulamadı.
Once İkdam gazetesinde muhabirlik yapmaya başladı. Ardından Vakit gazetesine gecti ve burada kısa surede yazı işleri mudurluğune yukseldi.
1930 yılında İstanbul Belediye meclisi uyeliğine secildi. 1943 yılında Tokat milletvekili oldu. 1950 yılında miletvekilliği bitti.
Yeni İstanbul gazetesi Ankara temsilcisi ve Basın Yayın Genel Mudurluğu Radyo İdaresi Muduru oldu.
1964 yılında TRT Yonetim Kurulu'na secildi.
İki romanı ve bir hikÂye kitabı dışında diğer eserleri Turk edebiyatı ve tiyatrosu uzerine incelemelerdir.
Gazete ve dergilerde tiyatro eleştirileri yazdı.
Radyoda edebiyat sohbetleri yaptı.
13 Eylul 1970 tarihinde Ankara'da vefat etti.
ESERLERİ:
HikÂye kitabı:
Koyun Yolu (1937),
Romanları:
1.Cıplaklar (1936),
2.Aclık (1937),
3.Perdenin Arkası (1941)
İncelemeleri:
1.İstanbul Nasıl Eğleniyordu (1927; Sami Ozel tarafından yeni harflerle yayınlandı, 1985),
2.Bizim İstediğimiz Edebiyat (1933),
3.Yakın Cağlarda Turk Tiyatrosu (2 cilt, 1934),
4.Huseyin Rahmi Gurpınar: Hayatı, Hatıraları, Eserleri, Munakaşaları ve Mektupları (1944),
5.Bedia Ailesi, Hayatı, Sanatı (1950 Yeni baskısı: Bedia Muvahhit adıyla, 1973),
6.Turk Tiyatrosu Tarihi (5 cilt: I - Eski Turklerde Dram Sanatı, (1959), II - Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız, (1959), III - Tanzimat Tiyatrosu, (1961), IV - Saray Tiyatrosu, (1962), V - Meşrutiyet Tiyatrosu, (1968),
7.Fatih Devrinde Âlimler, SanatkÂrlar ve Kultur Hayatı (1961),
8.Eski Şiirimizin Ustaları (1964),
9.Yuzyıllar Boyunca Halk Şairleri (1965),
10.Cağımızın Halk Şairleri (1967).
HABER
Turk Tiyatro Tarihi sahaflardan raflara cıktı
Sevinc Ozarslan
Zaman 25 Temmuz 2015
En son baskısı 1968'de yapılan Refik Ahmet Sevengil'in ‘Turk Tiyatro Tarihi'ni Alfa Yayınları yeniden okura sundu.
Sevengil'in torunu Nesteren Davutoğlu'nun belirttiği gibi ‘sahaf kitabı' olmaktan kurtulan eser, tiyatro tarihimizi anlatan ilk yazılı kaynak. Fakat unutulmuştu.
Yıldız Kenter, ‘HÂl baş ucu kitabımdır, ne zaman tiyatro tarihi anlatacak olsam once oradan sağlamasını yaparım' diyor. Selim İleri, roman, oyku dalında da eser veren Ahmet Refik Sevengil'in en onemli araştırmasının Turk Tiyatro Tarihi olduğunu ifade ediyor. Can Gurzap'ın babası Raşit Gurzap, Beyazıt'taki Sahaflar Carşısı'na uğradığı bir gun, uzun zamandır aradığı kitapla eve donunce ‘Buldum, buldum, sonunda buldum' diye sevincle haykırmış. Adalet Ağaoğlu ise ilk tiyatro eseri ‘İki Kişi Arasında'yı Ahmet Refik Sevengil'den etkilenerek yazmış ve ondan şoyle bahsediyor: “Eğer Ahmet Refik Bey keşfetmeseydi, ben bugun yoktum.”
Ahmet Refik Sevengil, sadece tiyatro tarihcisi de değil. Turkiye'nin fikir, sanat ve idari alanda en onemi isimlerinden biri. Altı kaleme birden sahip: Gazeteci, yazar, radyocu, oğretmen, muzik adamı… 67 yıllık omrunde (1903-1970), bir yandan gazetecilik yapmış, bir yandan belediye konservatuvarında tiyatro tarihi oğretmiş, kurulmasına onculuk ettiği Radyoevi ve TRT'de ust duzey yoneticiliklerde bulunmuş. Ozellikle radyodaki konuşmaları heyecanla beklenirmiş. “Susun! Refik Ahmet Sevengil konuşacak” diye radyo başına toplanıldığını torunu, dostları her zaman anlatıyor. Ve son derece calışkan bir insan, sabah altıdan gece yarılarına kadar calışırmış.
Sanat cevresi de tabii ki onun kıymetini biliyor, etrafından ayrılmıyor. Mesela Âşık Veysel, Munir Nurettin Selcuk, Neyzen Tevfik Ankara Yuksel Caddesi'ndeki evlerine her daim misafir olurmuş. “Âşık Veysel'in evimize geldiğini, sazını caldığını, muhabbetlerini hepsini hatırlıyorum.” diyor, torun Nesteren Davutoğlu. Belediye konservatuvarda hoca olduğu icin de bircok sanatcının hocası olmuş. Turk tiyatrosu deyince akla gelen ilk isimlerden Muhsin Ertuğrul'un, Sevengil vefat ettiğinde mezarı başında hungur hungur ağladığı biliniyor.
Peki sonuc?.. Bugun tiyatro bolumunde okuyan genclerin coğu, kultur-sanata iyi kotu ilgisi olanların onemli bir kısmı Ahmet Refik Sevengil'i tanımıyor. Kimdir, nedir, kulturumuze ne gibi hizmetleri olmuştur, bilmiyor. Tiyatro tarihimizi anlatan ilk yazılı kaynak ozelliği taşıyan Turk Tiyatro Tarihi'nden habersiz. Hatta kitap unutulup gitmiş, ‘sahaf kitabı' olmuş. Yani, en son baskısı 1968'de yapılan kitabın nushalarına sadece sahaflarda rastlanıyordu. Ama artık oyle olmayacak. Sevengil'in, beş ayrı ciltte peyderpey yazdığı kitap tek ciltte toplandı ve yeniden okura sunuldu.
‘Batılı tiyatronun ardına duşenlere bir manifesto'
Refik Ahmet Sevengil, eseri on yıla yayılan bir surecte yazıyor. Birinci Cilt: Eski Turklerde Dram Sanatı (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Maarif Basımevi, 1959 İstanbul). İkinci Cilt: Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Maarif Basımevi, 1959 İstanbul). Ucuncu Cilt: Tanzimat Tiyatrosu, (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Milli Eğitim Basımevi, 1961, İstanbul.) Dorduncu Cilt: Saray Tiyatrosu (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Milli Eğitim Basımevi, 1962 İstanbul). Beşinci Cilt: Meşrutiyet Tiyatrosu (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Milli Eğitim Basımevi 1968, İstanbul).
Beyaz kapaklı, oldukca sade gorunumlu akademik tarzdaki bu kitaplara fotoğraf da konulmuş. Refik Ahmet Sevengil'in bu ilk kaynak eserinin tabii ki eksikleri vardı ve onları daha sonra Metin And ve Ozdemir Nutku, yazdıkları eserlerle tamamladı. Fakat Nesteren Davutoğlu'nun da dediği gibi eser, 1950-1960'lı yıllarda “Batılı tiyatronun ardına duşunlere bir manifesto”ydu.
‘Yayın surecinde hayal kırıklığına uğradım'
Dedesinin arşivine gozu gibi bakan ve tasnif eden Nesteren Davutoğlu, eserin yayınlanma surecinde cok hayal kırıklığına uğramış: “Bu kadar onemli bir kitap kış uykusundaydı. Bu eserin yeni kuşaklara ulaşması icin ne yapabilirim diye duşundum. Kitabı dilini guncelleyerek yeniden yayınlamaya karar verdik. Once İzzettin Calışlar ile bir yıl suren bir calışma yaptık. Daha sonra kitabı koltuğumun altına aldım, yayınevlerinin kapısını caldım. Zannettim ki butun yayınevleri dort gozle bu eseri bekliyor. Oyle olmadı. Yapı Kredi, İş Bankası, Pan Yayınları'ndan sonra Alfa Yayınları baş ucu kitabı olduğunu ve yenilenip yayınlanması gerektiğini anladı. Yayına hazırlanması 1,5 sene surdu. Bin sayfalık metin tekrar elden gecti.”
Refik Ahmet Sevengil, tiyatro araştırmaları dışında hazine değerinde yuzlerce belge bırakmış. O bilgi ve belgeleri, Nesteren Davutoğlu, kultur dunyasına kazandırmayı planlıyor. Mesela, Sevengil'in el yazısıyla hazırladığı, Abdulhak Hamit Tarhan'dan Yahya Kemal'e pek cok tanıklığı iceren “Tanıdığım Meşhurlar” adlı radyo konuşmaları dizisi, Huseyin Rahmi Gurpınar ile ilgili bir monografisi, imzalı mektupları, donem yazışmaları yayın sırasını bekliyor. İstanbul Devlet Tiyatrosu sanatcısı Cemal Unlu'nun de Omurname adında Bir Refik Ahmet Sevengil eseri hazırladığını belirtelim.
milletvekili
1903 yılında Bingazi'de (Libya) doğdu. Babası binbaşı Hıfzı Bey, annesi Zehra Hanım'dır. İki aylıkken babası Kastomonu'ya atandı. Burada iki yıl kaldıktan sonra İstanbul'a gectiler.
İlkoğrenimini Kocamustafapaşa'daki Gulşen-i Maarif'te, ortaoğrenimini Menba-ul İrfan Ruştiyesi ile Mercan İdadi'sinde yaptı.
İdadi ikinci sınıf oğrencisiyken Darulfunun Edebiyat Fakultesi sınavına girdi. Bu sınavı kazandı, ancak babasının olumu uzerine yuksek oğrenimini surdurme fırsatı bulamadı.
Once İkdam gazetesinde muhabirlik yapmaya başladı. Ardından Vakit gazetesine gecti ve burada kısa surede yazı işleri mudurluğune yukseldi.
1930 yılında İstanbul Belediye meclisi uyeliğine secildi. 1943 yılında Tokat milletvekili oldu. 1950 yılında miletvekilliği bitti.
Yeni İstanbul gazetesi Ankara temsilcisi ve Basın Yayın Genel Mudurluğu Radyo İdaresi Muduru oldu.
1964 yılında TRT Yonetim Kurulu'na secildi.
İki romanı ve bir hikÂye kitabı dışında diğer eserleri Turk edebiyatı ve tiyatrosu uzerine incelemelerdir.
Gazete ve dergilerde tiyatro eleştirileri yazdı.
Radyoda edebiyat sohbetleri yaptı.
13 Eylul 1970 tarihinde Ankara'da vefat etti.
ESERLERİ:
HikÂye kitabı:
Koyun Yolu (1937),
Romanları:
1.Cıplaklar (1936),
2.Aclık (1937),
3.Perdenin Arkası (1941)
İncelemeleri:
1.İstanbul Nasıl Eğleniyordu (1927; Sami Ozel tarafından yeni harflerle yayınlandı, 1985),
2.Bizim İstediğimiz Edebiyat (1933),
3.Yakın Cağlarda Turk Tiyatrosu (2 cilt, 1934),
4.Huseyin Rahmi Gurpınar: Hayatı, Hatıraları, Eserleri, Munakaşaları ve Mektupları (1944),
5.Bedia Ailesi, Hayatı, Sanatı (1950 Yeni baskısı: Bedia Muvahhit adıyla, 1973),
6.Turk Tiyatrosu Tarihi (5 cilt: I - Eski Turklerde Dram Sanatı, (1959), II - Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız, (1959), III - Tanzimat Tiyatrosu, (1961), IV - Saray Tiyatrosu, (1962), V - Meşrutiyet Tiyatrosu, (1968),
7.Fatih Devrinde Âlimler, SanatkÂrlar ve Kultur Hayatı (1961),
8.Eski Şiirimizin Ustaları (1964),
9.Yuzyıllar Boyunca Halk Şairleri (1965),
10.Cağımızın Halk Şairleri (1967).
HABER
Turk Tiyatro Tarihi sahaflardan raflara cıktı
Sevinc Ozarslan
Zaman 25 Temmuz 2015
En son baskısı 1968'de yapılan Refik Ahmet Sevengil'in ‘Turk Tiyatro Tarihi'ni Alfa Yayınları yeniden okura sundu.
Sevengil'in torunu Nesteren Davutoğlu'nun belirttiği gibi ‘sahaf kitabı' olmaktan kurtulan eser, tiyatro tarihimizi anlatan ilk yazılı kaynak. Fakat unutulmuştu.
Yıldız Kenter, ‘HÂl baş ucu kitabımdır, ne zaman tiyatro tarihi anlatacak olsam once oradan sağlamasını yaparım' diyor. Selim İleri, roman, oyku dalında da eser veren Ahmet Refik Sevengil'in en onemli araştırmasının Turk Tiyatro Tarihi olduğunu ifade ediyor. Can Gurzap'ın babası Raşit Gurzap, Beyazıt'taki Sahaflar Carşısı'na uğradığı bir gun, uzun zamandır aradığı kitapla eve donunce ‘Buldum, buldum, sonunda buldum' diye sevincle haykırmış. Adalet Ağaoğlu ise ilk tiyatro eseri ‘İki Kişi Arasında'yı Ahmet Refik Sevengil'den etkilenerek yazmış ve ondan şoyle bahsediyor: “Eğer Ahmet Refik Bey keşfetmeseydi, ben bugun yoktum.”
Ahmet Refik Sevengil, sadece tiyatro tarihcisi de değil. Turkiye'nin fikir, sanat ve idari alanda en onemi isimlerinden biri. Altı kaleme birden sahip: Gazeteci, yazar, radyocu, oğretmen, muzik adamı… 67 yıllık omrunde (1903-1970), bir yandan gazetecilik yapmış, bir yandan belediye konservatuvarında tiyatro tarihi oğretmiş, kurulmasına onculuk ettiği Radyoevi ve TRT'de ust duzey yoneticiliklerde bulunmuş. Ozellikle radyodaki konuşmaları heyecanla beklenirmiş. “Susun! Refik Ahmet Sevengil konuşacak” diye radyo başına toplanıldığını torunu, dostları her zaman anlatıyor. Ve son derece calışkan bir insan, sabah altıdan gece yarılarına kadar calışırmış.
Sanat cevresi de tabii ki onun kıymetini biliyor, etrafından ayrılmıyor. Mesela Âşık Veysel, Munir Nurettin Selcuk, Neyzen Tevfik Ankara Yuksel Caddesi'ndeki evlerine her daim misafir olurmuş. “Âşık Veysel'in evimize geldiğini, sazını caldığını, muhabbetlerini hepsini hatırlıyorum.” diyor, torun Nesteren Davutoğlu. Belediye konservatuvarda hoca olduğu icin de bircok sanatcının hocası olmuş. Turk tiyatrosu deyince akla gelen ilk isimlerden Muhsin Ertuğrul'un, Sevengil vefat ettiğinde mezarı başında hungur hungur ağladığı biliniyor.
Peki sonuc?.. Bugun tiyatro bolumunde okuyan genclerin coğu, kultur-sanata iyi kotu ilgisi olanların onemli bir kısmı Ahmet Refik Sevengil'i tanımıyor. Kimdir, nedir, kulturumuze ne gibi hizmetleri olmuştur, bilmiyor. Tiyatro tarihimizi anlatan ilk yazılı kaynak ozelliği taşıyan Turk Tiyatro Tarihi'nden habersiz. Hatta kitap unutulup gitmiş, ‘sahaf kitabı' olmuş. Yani, en son baskısı 1968'de yapılan kitabın nushalarına sadece sahaflarda rastlanıyordu. Ama artık oyle olmayacak. Sevengil'in, beş ayrı ciltte peyderpey yazdığı kitap tek ciltte toplandı ve yeniden okura sunuldu.
‘Batılı tiyatronun ardına duşenlere bir manifesto'
Refik Ahmet Sevengil, eseri on yıla yayılan bir surecte yazıyor. Birinci Cilt: Eski Turklerde Dram Sanatı (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Maarif Basımevi, 1959 İstanbul). İkinci Cilt: Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Maarif Basımevi, 1959 İstanbul). Ucuncu Cilt: Tanzimat Tiyatrosu, (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Milli Eğitim Basımevi, 1961, İstanbul.) Dorduncu Cilt: Saray Tiyatrosu (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Milli Eğitim Basımevi, 1962 İstanbul). Beşinci Cilt: Meşrutiyet Tiyatrosu (Devlet Konservatuvarı Yayınları Serisi, Milli Eğitim Basımevi 1968, İstanbul).
Beyaz kapaklı, oldukca sade gorunumlu akademik tarzdaki bu kitaplara fotoğraf da konulmuş. Refik Ahmet Sevengil'in bu ilk kaynak eserinin tabii ki eksikleri vardı ve onları daha sonra Metin And ve Ozdemir Nutku, yazdıkları eserlerle tamamladı. Fakat Nesteren Davutoğlu'nun da dediği gibi eser, 1950-1960'lı yıllarda “Batılı tiyatronun ardına duşunlere bir manifesto”ydu.
‘Yayın surecinde hayal kırıklığına uğradım'
Dedesinin arşivine gozu gibi bakan ve tasnif eden Nesteren Davutoğlu, eserin yayınlanma surecinde cok hayal kırıklığına uğramış: “Bu kadar onemli bir kitap kış uykusundaydı. Bu eserin yeni kuşaklara ulaşması icin ne yapabilirim diye duşundum. Kitabı dilini guncelleyerek yeniden yayınlamaya karar verdik. Once İzzettin Calışlar ile bir yıl suren bir calışma yaptık. Daha sonra kitabı koltuğumun altına aldım, yayınevlerinin kapısını caldım. Zannettim ki butun yayınevleri dort gozle bu eseri bekliyor. Oyle olmadı. Yapı Kredi, İş Bankası, Pan Yayınları'ndan sonra Alfa Yayınları baş ucu kitabı olduğunu ve yenilenip yayınlanması gerektiğini anladı. Yayına hazırlanması 1,5 sene surdu. Bin sayfalık metin tekrar elden gecti.”
Refik Ahmet Sevengil, tiyatro araştırmaları dışında hazine değerinde yuzlerce belge bırakmış. O bilgi ve belgeleri, Nesteren Davutoğlu, kultur dunyasına kazandırmayı planlıyor. Mesela, Sevengil'in el yazısıyla hazırladığı, Abdulhak Hamit Tarhan'dan Yahya Kemal'e pek cok tanıklığı iceren “Tanıdığım Meşhurlar” adlı radyo konuşmaları dizisi, Huseyin Rahmi Gurpınar ile ilgili bir monografisi, imzalı mektupları, donem yazışmaları yayın sırasını bekliyor. İstanbul Devlet Tiyatrosu sanatcısı Cemal Unlu'nun de Omurname adında Bir Refik Ahmet Sevengil eseri hazırladığını belirtelim.