şair, yazar
Mirza Elekber Sabir
(1862-1911) Elekber Zeynelabidin oğlu Tahirzadə (Sabir) 1862 mayıs 30-da Şamaxı'da anadan olmuştur. Babası kucuk bakkal dukkanı olan dindar bir erkek ve Alekber gelecekte ruhani gormek istiyordu diye, oğlu sekiz yaşına ulaştığında onu mollahana'ya koymuştu, 12 yaşında olduğunda ise Sabir sonra unlu şair seyid Əzimin acdığı yeni usul okula gecmişti. Oğretmeni Ekber'e fars dilinden şiirler tercume ettiriyor, sonra bu tercumeleri okuyup ona tavsiyeler verir, yaratıcılık hevesini artırırdı. XX yuzyılın başlarından itibaren Sabir'in şiirleri basın sayfalarında gorunmeye başlar: 1903 yılında "Doğu-Rus" gazetesinde, biraz sonra ise "Hayat" gazetesinde şiirleri yayımlanıyor, 1906 yılında şair "Molla Nasreddin" dergisi en etkin yazarlarından birine donuşuyor. Aynı donemden C.Mammedkuluzade ile Sabir arasında kopmaz dostluk ilişkileri oluşuyor ve her iki sanatcı halkın kanını emen zalim ağalara, yalaka ruhanilere, hain aydınlara sarsıcı darbeler vuruyor. Şiirlerini gizli imzalarla yazmasına rağmen, gerek Şamahı'da ve Baku'de, gerekse Azerbaycan'ın diğer bolgelerinde ve İran'da bircok irticacılar Sabir'in eserlerini kınıyor, onun yazdığını okuyanları kafir ilan ediyorlardı. Ruhaniler Sabir'in olumune fitva veriyor, zenginler ona tehdit mektupları gonderiyor, qocular sokakta yolunu kesip ağır sozler deyirdilər.1910'lı yılın başlarında Sabir Baku'ye calışmaya geliyor. Once "Zenbur" dergisinin binasında calışıyor, sonra Balahanı okulunda buyuk hevesle ders vermeye başlar. Oğretmenliği ile birlikte şair Balahanı petrol tesislerinde calışan işcilere, yerli devrimcilere yaklaşarak, onların actıkları "Nur" kutuphanesinin aktif uyesi olur.1911'lı temmuz 12'de, hayatının ve sanatının en parlak zamanında Sabir akciğer hastalığından vefat eder ve dunyaya gozunu actığı Şamahı'da, "Yedi kubbe mezarlığında" defin olunur. Sabir'in anısına saygı belirtisi olarak vefatından bir yıl sonra, 1912 yılında eşi ve dostları Abbas Sıhhat ve M.Mahmudbeyov'un cabası sonucunda "Hophopnamə" adıyla şiirleri yayımlanıyor, 2i yıl sonra ise halkın bağışıyla "Hophopnamənin" ikinci, daha mukemmel yayını ışık yuzu goruyor.
Hazırlayan Mubariz Goyuşlu
ŞİİRLERİ
NƏ İŞİM VAR
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Qoy mən tox olum, ozgələr ilə nədi karim,
Dunyə-vu cahan ac olur olsun, nə işim var?!
Səs salma, yatanlar ayılar, qoy hələ yatsın,
Yatmışları razı deyiləm kimsə oyatsın,
Tək tək ayılan varsa da Həq dadıma catsın,
Mən salim olum, cumlə cahan batsa da batsın!..
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Salma yadıma sohbəti, tarixi, cahani,
Əyyam-i sələfdən demə soz bir də filani,
Hal isə gətir meyl eləyim dolmanı, nani,
Mustəqbəli gormək nə gərək, omrdu fani;
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Ovlad-i vətən qoy hələ avarə dolansın,
Cirkab-i səfalətlə əli, başı bulansın,
Dul ovrət isə sailə olsun, oda yansın,
Ancaq mənim avaze-yi şənim ucalansın!
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Hər millət edir səfhe-yi dunyadə tərəqqi,
Eylər hərə bir mənzil-i məvadə tərəqqi,
Yorğan-doşəyimdə duşə gər yadə tərəqqi,
Biz də edərik aləm-i royadə tərəqqi!..
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
*****
NE İŞİM VAR!
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Bırak ben tok olayım, başkalarıyla işim ne,
Butun dunya ac kalırsa kalsın, ne işim var?!
Seslenme, bırak yatan ayılar daha uyusun,
Yatanı, razı değilim kimse uyandırmasın.
Tek tek ayılan varsa Allah ıslah etsin,
Ben iyi olayım, butun cihan batarsa batsın!..
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Hatırlatma dostluğu, tarihi, dunyayı,
Gecmiş gunlerden soz etme, bırak filanı,
Şimdi istiyorum, getir yemeği, ekmeği,
Geleceği gormeye ne gerek var, omur fani...
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Bırak vatan evladı hala avare dolansın,
Elleri başı sefalet camuruna bulansın,
Dul kadınlar dilenci olsun, ateşte yansın,
Ancak benim şen haykırışlarım duyulsun!
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Her millet dunya yuzunde ilerliyor,
Herkes belli bir sonuca doğru ilerliyor,
Yorgan doşekte aklıma gelir ilerlemek,
Bize de nasip ruyalar aleminde ilerlemek!..
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
QORXURAM
Pay-i piyadə duşurəm collərə,
Xar-i muğilan gorurəm, qorxmuram.
Seyr edirəm bərr u biyabanları,
Qul-i biyaban gorurəm, qorxmuram.
Gah oluram bəhrdə zovrəqnişin,
Dalğalı tufan gorurəm, qorxmuram.
Gah cıxıram sahilə, hər yanda min
Vəhşe-yi ğurran gorurəm, qorxmuram.
Gah şəfəq tək duşurəm dağlara,
Yanğılı vulkan gorurəm, qorxmuram.
Gah enirəm sayə tək ormanlara,
Yırtıcı heyvan gorurəm, qorxmuram.
Uz qoyuram gah neyistanlara,
Bir suru aslan gorurəm, qorxmuram.
Məqbərəlikdə edirəm gah məkan,
Qəbrdə xortdan gorurəm, qorxmuram.
Mənzil olur gah mənə viranələr,
Cin gorurəm, can gorurəm, qorxmuram.
Bu kure-yi ərzdə mən, muxtəsər,
Muxtəlif əlvan gorurəm, qorxmuram.
Xarici mulkundə də hətta gəzib
Cox tuhaf insan gorurəm, qorxmuram.
Leyk, bu qorxmazlıq ilə, doğrusu,
Ay dadaş, vallahi, billahi, tallahi,
Harda Musəlman gorurəm, qorxuram!..
Bi-səbəb qorxmayıram, vəcgi var,
Neyləyim axır, bu yox olmuşların
Fikrini qan-qan gorurəm, qorxuram;
Qorxuram, qorxuram, qorxuram!..
1907
*****
KORKUYORUM
Yalın ayak duşuyorum collere,
Dikenleri goruyorum, korkmuyorum.
Seyrediyorum karaları ve sahraları,
Hortlak goruyorum, korkmuyorum.
Kah denizde kayıkta oturuyorum,
Dalgalı tufanlar goruyorum, korkmuyorum.
Kah cıkıyorum sahile, etrafta binlerce
Kukreyen vahşileri goruyorum korkmuyorum.
Kah şafak gibi duşuyorum dalgalara,
Yankılanan volkanları goruyorum korkmuyorum.
Kah iniyorum golge gibi ormanlara,
Yırtıcı hayvanları goruyorum, korkmuyorum.
Dalıyorum bazen bataklıklara, sazlıklara,
Bir suru arslan goruyorum, korkmuyorum.
Mezarlıkta bazen misafir oluyorum,
Kabirde hortlak goruyorum, korkmuyorum.
Konak yeri olur bana bazen viraneler,
Cin goruyorum, peri goruyorum, korkmuyorum.
Bu gok kubbede ben bircok yaratık,
Ceşitli renkler goruyorum, korkmuyorum.
Hatta yabancı diyarları da gezip
Cok tuhaf insanlar goruyorum, korkmuyorum.
Garip, bu korkusuzluk ile doğrusu ben,
Ey kardeş, vallahi, billahi, tallahi,
Nerde Musluman gorsem korkuyorum!..
Sebepsiz korkmuyorum, nedeni var,
Ne yapayım, bu yok olmuşların
Fikrini kanlar icinde goruyorum, korkuyorum;
Korkuyorum, korkuyorum, korkuyorum!..
1907
Mirza Elekber Sabir
(1862-1911) Elekber Zeynelabidin oğlu Tahirzadə (Sabir) 1862 mayıs 30-da Şamaxı'da anadan olmuştur. Babası kucuk bakkal dukkanı olan dindar bir erkek ve Alekber gelecekte ruhani gormek istiyordu diye, oğlu sekiz yaşına ulaştığında onu mollahana'ya koymuştu, 12 yaşında olduğunda ise Sabir sonra unlu şair seyid Əzimin acdığı yeni usul okula gecmişti. Oğretmeni Ekber'e fars dilinden şiirler tercume ettiriyor, sonra bu tercumeleri okuyup ona tavsiyeler verir, yaratıcılık hevesini artırırdı. XX yuzyılın başlarından itibaren Sabir'in şiirleri basın sayfalarında gorunmeye başlar: 1903 yılında "Doğu-Rus" gazetesinde, biraz sonra ise "Hayat" gazetesinde şiirleri yayımlanıyor, 1906 yılında şair "Molla Nasreddin" dergisi en etkin yazarlarından birine donuşuyor. Aynı donemden C.Mammedkuluzade ile Sabir arasında kopmaz dostluk ilişkileri oluşuyor ve her iki sanatcı halkın kanını emen zalim ağalara, yalaka ruhanilere, hain aydınlara sarsıcı darbeler vuruyor. Şiirlerini gizli imzalarla yazmasına rağmen, gerek Şamahı'da ve Baku'de, gerekse Azerbaycan'ın diğer bolgelerinde ve İran'da bircok irticacılar Sabir'in eserlerini kınıyor, onun yazdığını okuyanları kafir ilan ediyorlardı. Ruhaniler Sabir'in olumune fitva veriyor, zenginler ona tehdit mektupları gonderiyor, qocular sokakta yolunu kesip ağır sozler deyirdilər.1910'lı yılın başlarında Sabir Baku'ye calışmaya geliyor. Once "Zenbur" dergisinin binasında calışıyor, sonra Balahanı okulunda buyuk hevesle ders vermeye başlar. Oğretmenliği ile birlikte şair Balahanı petrol tesislerinde calışan işcilere, yerli devrimcilere yaklaşarak, onların actıkları "Nur" kutuphanesinin aktif uyesi olur.1911'lı temmuz 12'de, hayatının ve sanatının en parlak zamanında Sabir akciğer hastalığından vefat eder ve dunyaya gozunu actığı Şamahı'da, "Yedi kubbe mezarlığında" defin olunur. Sabir'in anısına saygı belirtisi olarak vefatından bir yıl sonra, 1912 yılında eşi ve dostları Abbas Sıhhat ve M.Mahmudbeyov'un cabası sonucunda "Hophopnamə" adıyla şiirleri yayımlanıyor, 2i yıl sonra ise halkın bağışıyla "Hophopnamənin" ikinci, daha mukemmel yayını ışık yuzu goruyor.
Hazırlayan Mubariz Goyuşlu
ŞİİRLERİ
NƏ İŞİM VAR
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Qoy mən tox olum, ozgələr ilə nədi karim,
Dunyə-vu cahan ac olur olsun, nə işim var?!
Səs salma, yatanlar ayılar, qoy hələ yatsın,
Yatmışları razı deyiləm kimsə oyatsın,
Tək tək ayılan varsa da Həq dadıma catsın,
Mən salim olum, cumlə cahan batsa da batsın!..
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Salma yadıma sohbəti, tarixi, cahani,
Əyyam-i sələfdən demə soz bir də filani,
Hal isə gətir meyl eləyim dolmanı, nani,
Mustəqbəli gormək nə gərək, omrdu fani;
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Ovlad-i vətən qoy hələ avarə dolansın,
Cirkab-i səfalətlə əli, başı bulansın,
Dul ovrət isə sailə olsun, oda yansın,
Ancaq mənim avaze-yi şənim ucalansın!
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
Hər millət edir səfhe-yi dunyadə tərəqqi,
Eylər hərə bir mənzil-i məvadə tərəqqi,
Yorğan-doşəyimdə duşə gər yadə tərəqqi,
Biz də edərik aləm-i royadə tərəqqi!..
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Duşmənlərə mohtac olur olsun, nə işim var?!
*****
NE İŞİM VAR!
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Bırak ben tok olayım, başkalarıyla işim ne,
Butun dunya ac kalırsa kalsın, ne işim var?!
Seslenme, bırak yatan ayılar daha uyusun,
Yatanı, razı değilim kimse uyandırmasın.
Tek tek ayılan varsa Allah ıslah etsin,
Ben iyi olayım, butun cihan batarsa batsın!..
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Hatırlatma dostluğu, tarihi, dunyayı,
Gecmiş gunlerden soz etme, bırak filanı,
Şimdi istiyorum, getir yemeği, ekmeği,
Geleceği gormeye ne gerek var, omur fani...
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Bırak vatan evladı hala avare dolansın,
Elleri başı sefalet camuruna bulansın,
Dul kadınlar dilenci olsun, ateşte yansın,
Ancak benim şen haykırışlarım duyulsun!
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
Her millet dunya yuzunde ilerliyor,
Herkes belli bir sonuca doğru ilerliyor,
Yorgan doşekte aklıma gelir ilerlemek,
Bize de nasip ruyalar aleminde ilerlemek!..
Millet nice talan olursa olsun, ne işim var?!
Duşmanlara muhtac olursa olsun, ne işim var?!
QORXURAM
Pay-i piyadə duşurəm collərə,
Xar-i muğilan gorurəm, qorxmuram.
Seyr edirəm bərr u biyabanları,
Qul-i biyaban gorurəm, qorxmuram.
Gah oluram bəhrdə zovrəqnişin,
Dalğalı tufan gorurəm, qorxmuram.
Gah cıxıram sahilə, hər yanda min
Vəhşe-yi ğurran gorurəm, qorxmuram.
Gah şəfəq tək duşurəm dağlara,
Yanğılı vulkan gorurəm, qorxmuram.
Gah enirəm sayə tək ormanlara,
Yırtıcı heyvan gorurəm, qorxmuram.
Uz qoyuram gah neyistanlara,
Bir suru aslan gorurəm, qorxmuram.
Məqbərəlikdə edirəm gah məkan,
Qəbrdə xortdan gorurəm, qorxmuram.
Mənzil olur gah mənə viranələr,
Cin gorurəm, can gorurəm, qorxmuram.
Bu kure-yi ərzdə mən, muxtəsər,
Muxtəlif əlvan gorurəm, qorxmuram.
Xarici mulkundə də hətta gəzib
Cox tuhaf insan gorurəm, qorxmuram.
Leyk, bu qorxmazlıq ilə, doğrusu,
Ay dadaş, vallahi, billahi, tallahi,
Harda Musəlman gorurəm, qorxuram!..
Bi-səbəb qorxmayıram, vəcgi var,
Neyləyim axır, bu yox olmuşların
Fikrini qan-qan gorurəm, qorxuram;
Qorxuram, qorxuram, qorxuram!..
1907
*****
KORKUYORUM
Yalın ayak duşuyorum collere,
Dikenleri goruyorum, korkmuyorum.
Seyrediyorum karaları ve sahraları,
Hortlak goruyorum, korkmuyorum.
Kah denizde kayıkta oturuyorum,
Dalgalı tufanlar goruyorum, korkmuyorum.
Kah cıkıyorum sahile, etrafta binlerce
Kukreyen vahşileri goruyorum korkmuyorum.
Kah şafak gibi duşuyorum dalgalara,
Yankılanan volkanları goruyorum korkmuyorum.
Kah iniyorum golge gibi ormanlara,
Yırtıcı hayvanları goruyorum, korkmuyorum.
Dalıyorum bazen bataklıklara, sazlıklara,
Bir suru arslan goruyorum, korkmuyorum.
Mezarlıkta bazen misafir oluyorum,
Kabirde hortlak goruyorum, korkmuyorum.
Konak yeri olur bana bazen viraneler,
Cin goruyorum, peri goruyorum, korkmuyorum.
Bu gok kubbede ben bircok yaratık,
Ceşitli renkler goruyorum, korkmuyorum.
Hatta yabancı diyarları da gezip
Cok tuhaf insanlar goruyorum, korkmuyorum.
Garip, bu korkusuzluk ile doğrusu ben,
Ey kardeş, vallahi, billahi, tallahi,
Nerde Musluman gorsem korkuyorum!..
Sebepsiz korkmuyorum, nedeni var,
Ne yapayım, bu yok olmuşların
Fikrini kanlar icinde goruyorum, korkuyorum;
Korkuyorum, korkuyorum, korkuyorum!..
1907