Turkolog‚ radyo gazetecisi‚ cevirmen, yazar
24 Mayıs 1938 tarihinde Urumci ’de orta halli bir ailenin cocuğu olarak doğdu. 1956 yılında Urumci II. Kızlar Pedagoji Enstitusu ’nden ustun başarıyla mezun oldu. Aynı yıl Pekin ’deki Merkezi Halk Radyosu Uygurca Yayınları Bolumu ’nde calışmaya başladı. 1959 ’da Merkezi Halk Radyosu ’nun Uygurca Yayınları Bolumu‚ Sinciang Uygur Ozerk Halk Radyosu ile birleştirilince muhabir‚ cevirmen‚ yazar ve spiker gibi radyo gorevlileri de Urumci ’ye dondu. Pekin Radyo Enstitusu Yabancı Diller Fakultesi Turk Dili Bolumu ’nde uzmanlık eğitimi aldı.
Pekin ’deki bu eğitimi sırasında‚ radyodan kopmadı. Boş vakitlerinde Pekin Radyosu ’nun Turkce yayınlarına katkıda bulundu. Boylece okulda teorik olarak oğrendiklerini‚ radyoda pratiğe dokme imkanı buldu. Aynı zamanda radyoya ziyarete gelen veya gecici gorev yapan Turklerle yaptığı temaslar sonucunda Turkiye ve Turkce konusundaki bilgisini artırma imkanına sahip oldu.
Tursunay Sakim 1963 sonbaharında Pekin Radyo Enstitusu Yabancı Diller Bolumu ’nu birincilikle bitirdi. Bundan sonra Cin Uluslararası Yayınlar Turkce Bolumu ’nde tercuman‚ yazar ve spiker olarak calışmaya başladı. Bu gorevini Mayıs 1995 ’te emekli olana kadar surdurdu. Radyo yayınlarında yaptığı Turkce ceviriler‚ yazdığı makaleler ve Turkce haber spikerliği her zaman beğeniyle takip edildi.
Reşat Nuri Guntekin‚ Necati Cumalı‚ Aziz Nesin‚ Yaşar Kemal, Kerime Nadir ve Sabahattin Ali ’nin romanlarını Uygurca ’ya cevirdi. Onun kaleminden cıkan onlarca eser sayesinde‚ Uygur lehcesinin Turkce romanların en cok cevrildiği Turk lehcesi unvanını kazandı.
2006 yılında 68 yaşında vefat etti.
UYGUR BOLGESİNDE YAYIMLANAN TURKCE ROMANLAR
Reşat Nuri Guntekin ’in Calıkuşu romanı‚ 1982.
Reşat Nuri Guntekin ’in Hıckırık romanı‚ 2002.
Yaşar Kemal ’in İnce Memed romanı 4 cilt‚ 1985‚ 1986‚ 1988‚ 1991.
Sabahattin Ali ’nin Kurk Mantolu Madonna isimli romanını Cuvlik Hanım adıyla 1996 ’da yayınladı.
Kerime Nadir‚ Oğrenci‚ 1999.
Kerime Nadir‚ Uykusuz Geceler‚ 2000.
Necati Cumali‚ Susuz Yaz‚ 1998.
Aziz Nesin‚ İt Kuyruğu ve Ben Nasıl Olmek İstedim gibi otuz kadar hikayesini 80 - 90 ’lı yıllarda ceşitli dergilerde yayınladı.
TARİH KİTAPLARI
Tursunay Hanım edebi eserlerden başka ilmi ve tarihi calışmaları da Uygurcaya kazandırdı. Bunlardan bazıları:
Reşit Rahmeti Arat ’in yayına hazırladığı Kutadgu Bilig isimli eseri baştan sona Uygurcaya cevirdi.
Bahaeddin Ogel ’in Hun İmparatorluğu Tarihi isimli iki ciltlik eserini tercume etti. Bu eser henuz basılmadı. Ancak‚ basılmak uzere Xinjiang Sosyal Bilimler Akademisi ’nde 2006 ’dan sonra yayımlandı.
Reşat Genc, Karahanlı Devlet Teşkilatı‚ 1990 ’da Urumci ’de 7.500 tirajla basıldı.
Reşat Genc‚ XI. Asırdaki Turk Halklarının Sosyal Durumu‚ Xinjiang Halk Neşriyatı yayınları arasında yakın gelecekte cıkması bekleniyor [Cıktı].
Şakir Ulkutaşır‚ Buyuk Dilci Kaşgarlı Mahmud‚ Urumci‚ 2000.
A. Dilacar, Kutadgu Bilig İncelemeleri.
TURKCE FİLM CEVİRİLERİ
Tursunay Sakim‚ romanlardan başka Turkce film cevirileri de yaptı. Sayısı 30 ’u bulan film cevirileri arasında İbret‚ Zeynepler Olmesin‚ Sabilerde Ne Gunah‚ Sevdalı Kadın‚ Akıllı Şaban gibi filmler bulunmaktadır. Bunlardan başka Uygurca ve Cince ’den de Turkce ’ye cevirileri de vardır.
BİLİMSEL BİLDİRİLER
Tursunay Sakim Turkiye ’deki ceşitli bilimsel toplantılara katılarak bildiriler sundu. Bunlardan bazılarını sayarsak:
1992 ’de ‘Doğumunun 250. Yıldonumunde Yunus Emre ’ konulu uluslararası sempozyuma şeref konuğu olarak katıldı. Kendisine Turkiye Folklor Cemiyeti tarafından Turk ve Cin halkları arasındaki dostluğun pekişmesinde oynadığı rol icin bir şukran plaketi verildi.
İstanbul ’da 1982 ’de duzenlenen VI. Uluslararası Turkoloji Kongresi ’ne Turk Dilleri Divanı ve Cin ’de Kutadgu Bilig Uzerine Araştırmalar bildirileri ile katıldı.
Eskişehir ’de 1985 ’te II. Uluslararası Folklor Araştırmaları ’na Uygur Halkının Muhabbet Koşakları ile katıldı. Onu bu bildirisi II. Turk Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri Yunus Emre Kultur Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları‚ Eskişehir 1987‚ s. 295 - 301 yayınlandı.
Konya ’da 1988 ’de duzenlenen Uluslararası Edebiyat İncelemeleri Sempozyumuna Turk Boylarında ‘Uğurlu Sayılar ’ İnancı ile katıldı. Onun bu bildirisi I. Milletlerarası Turk Halk Edebiyatı ve Folklor Kongresi Bildirileri‚ Selcuk Universitesi Yayınları, Konya 1988 ’de yayınlandı.
CİN ’DEKİ BİLİMSEL CALIŞTAYLAR
Tursunay Hanım, Cin ’deki bilimsel sempozyumlara da katılarak Turk Kulturu uzerine bircok bildiri sundu. Bunlardan bazıları:
Pekin ’de 1991 ’de duzenlenen VI. Turkoloji Kongresi‚ Turkculuk ve PanTurkizm.
Pekin ’de 1993 ’de duzenlenen VII. Turkoloji Kongresi‚ Turk Dilleri ile Turkce (Turkiye Turkcesi) Arasındaki İlişkiler.
Kaşgar ’da 1998 Ekim ’de duzenlenen Yusuf Has Hacip ’in Doğumunun 980. Yıldonumu ve Kutadgu Bilig ’in 928. Yıldonumu Sempozyumu‚ Kutadgu Bilig ’teki Dil ile İlgili İzahlar.
Kaşgar ’da 1988 Ağustos ’ta duzenlenen Kutadgu Bilig Sempozyumu‚ Turkiye ’de Kutadgu Bilig Uzerine Calışmalar.
Kaşgar ’da 2005 Ekim ’de Kaşgarlı Mahmud ’un Doğumunun 1000. Yılı Sempozyumu‚ XI. Yuzyıldaki Uygurların Kıyafet Kulturu.
TURK DİLİ VE KULTURU UZERİNE YAYINLAR
Bunlardan başka Tursunay Sakim ’in Turk dili ve kulturu uzerine bir cok makalesi ceşitli dergilerde yayınlandı. Onun olumunden once yayınladığı son makalesi “Azizler Olmez: Aziz Nesin ile Sohbet” adıyla Tarım Dergisi ’nin 2006 sayısında yayınlandı. Yine Tursunay ’ın son kitap calışması ise Bizim İsimlerimiz‚ Uygur Kişi Adları Sozluğu adıyla Xinjiang Halk Neşriyatı ’nda basılmak uzere teslim edildi.
İlim aşığı Tursunay Hanım hayatı boyunca topladığı yuzlerce ciltlik değerli kutuphanesini 2004 ’te Xinjiang Pedagoji Universitesi Filoloji Bolumu ’ne bağışladı. Boylece kendisinden sonra kutuphanesinden başkalarının da istifadesine zemin hazırladı. Bundan dolayı universite tarafından kendisine bir teşekkur plaketi ve fahri profesorluk verildi. Tursunay Hanımın Turk diline yaptığı onemli hizmetlerinden biri de Uygur ve Kazak gencleri arasında Turk dili uzmanlarının yetişmesine gayret etmesidir. 1993 yılından itibaren Turk dili uzmanları yetiştirmeye gayret eden Tursunay olumune değin 30 kadar genci Turkce uzmanı olarak eğitti.
Tursunay Sakim ’in calışmaları yukarıda gorulduğu gibi saymakla bitecek gibi değildir. Turk Dunyası ’nın diğer ulkelerinde‚ Turk Edebiyatı ve Kulturu uzerine bu capta calışma yapmış ikinci bir araştırmacıya rastlamak zordur. Bu yuzden yazımızın başında‚ eğer Turk Dunyası ’nda bir Nobel Edebiyat Odulu olsaydı‚ eminiz ki‚ tereddutsuz bunu Tursunay Hanım hak edecektir, dedik. Ne yazık ki‚ marifetin iltifata tabi olduğunu coğunlukla unutuyoruz ve sanatcı ve kultur adamlarımızı sağlığında takdir ederek odul vermeyi ihmal ediyoruz. İşte bunlardan biri de Tursunay Sakim ’dir. Eylul ayında vefat eden bu buyuk insanı rahmetle anıyor‚ devlet ve kultur adamlarımızın bu kultur abidesi hanımefendinin adını Turkiye ’de sonsuza dek yaşatacak calışmaları ihmal etmeyeceğine inanıyoruz.
24 Mayıs 1938 tarihinde Urumci ’de orta halli bir ailenin cocuğu olarak doğdu. 1956 yılında Urumci II. Kızlar Pedagoji Enstitusu ’nden ustun başarıyla mezun oldu. Aynı yıl Pekin ’deki Merkezi Halk Radyosu Uygurca Yayınları Bolumu ’nde calışmaya başladı. 1959 ’da Merkezi Halk Radyosu ’nun Uygurca Yayınları Bolumu‚ Sinciang Uygur Ozerk Halk Radyosu ile birleştirilince muhabir‚ cevirmen‚ yazar ve spiker gibi radyo gorevlileri de Urumci ’ye dondu. Pekin Radyo Enstitusu Yabancı Diller Fakultesi Turk Dili Bolumu ’nde uzmanlık eğitimi aldı.
Pekin ’deki bu eğitimi sırasında‚ radyodan kopmadı. Boş vakitlerinde Pekin Radyosu ’nun Turkce yayınlarına katkıda bulundu. Boylece okulda teorik olarak oğrendiklerini‚ radyoda pratiğe dokme imkanı buldu. Aynı zamanda radyoya ziyarete gelen veya gecici gorev yapan Turklerle yaptığı temaslar sonucunda Turkiye ve Turkce konusundaki bilgisini artırma imkanına sahip oldu.
Tursunay Sakim 1963 sonbaharında Pekin Radyo Enstitusu Yabancı Diller Bolumu ’nu birincilikle bitirdi. Bundan sonra Cin Uluslararası Yayınlar Turkce Bolumu ’nde tercuman‚ yazar ve spiker olarak calışmaya başladı. Bu gorevini Mayıs 1995 ’te emekli olana kadar surdurdu. Radyo yayınlarında yaptığı Turkce ceviriler‚ yazdığı makaleler ve Turkce haber spikerliği her zaman beğeniyle takip edildi.
Reşat Nuri Guntekin‚ Necati Cumalı‚ Aziz Nesin‚ Yaşar Kemal, Kerime Nadir ve Sabahattin Ali ’nin romanlarını Uygurca ’ya cevirdi. Onun kaleminden cıkan onlarca eser sayesinde‚ Uygur lehcesinin Turkce romanların en cok cevrildiği Turk lehcesi unvanını kazandı.
2006 yılında 68 yaşında vefat etti.
UYGUR BOLGESİNDE YAYIMLANAN TURKCE ROMANLAR
Reşat Nuri Guntekin ’in Calıkuşu romanı‚ 1982.
Reşat Nuri Guntekin ’in Hıckırık romanı‚ 2002.
Yaşar Kemal ’in İnce Memed romanı 4 cilt‚ 1985‚ 1986‚ 1988‚ 1991.
Sabahattin Ali ’nin Kurk Mantolu Madonna isimli romanını Cuvlik Hanım adıyla 1996 ’da yayınladı.
Kerime Nadir‚ Oğrenci‚ 1999.
Kerime Nadir‚ Uykusuz Geceler‚ 2000.
Necati Cumali‚ Susuz Yaz‚ 1998.
Aziz Nesin‚ İt Kuyruğu ve Ben Nasıl Olmek İstedim gibi otuz kadar hikayesini 80 - 90 ’lı yıllarda ceşitli dergilerde yayınladı.
TARİH KİTAPLARI
Tursunay Hanım edebi eserlerden başka ilmi ve tarihi calışmaları da Uygurcaya kazandırdı. Bunlardan bazıları:
Reşit Rahmeti Arat ’in yayına hazırladığı Kutadgu Bilig isimli eseri baştan sona Uygurcaya cevirdi.
Bahaeddin Ogel ’in Hun İmparatorluğu Tarihi isimli iki ciltlik eserini tercume etti. Bu eser henuz basılmadı. Ancak‚ basılmak uzere Xinjiang Sosyal Bilimler Akademisi ’nde 2006 ’dan sonra yayımlandı.
Reşat Genc, Karahanlı Devlet Teşkilatı‚ 1990 ’da Urumci ’de 7.500 tirajla basıldı.
Reşat Genc‚ XI. Asırdaki Turk Halklarının Sosyal Durumu‚ Xinjiang Halk Neşriyatı yayınları arasında yakın gelecekte cıkması bekleniyor [Cıktı].
Şakir Ulkutaşır‚ Buyuk Dilci Kaşgarlı Mahmud‚ Urumci‚ 2000.
A. Dilacar, Kutadgu Bilig İncelemeleri.
TURKCE FİLM CEVİRİLERİ
Tursunay Sakim‚ romanlardan başka Turkce film cevirileri de yaptı. Sayısı 30 ’u bulan film cevirileri arasında İbret‚ Zeynepler Olmesin‚ Sabilerde Ne Gunah‚ Sevdalı Kadın‚ Akıllı Şaban gibi filmler bulunmaktadır. Bunlardan başka Uygurca ve Cince ’den de Turkce ’ye cevirileri de vardır.
BİLİMSEL BİLDİRİLER
Tursunay Sakim Turkiye ’deki ceşitli bilimsel toplantılara katılarak bildiriler sundu. Bunlardan bazılarını sayarsak:
1992 ’de ‘Doğumunun 250. Yıldonumunde Yunus Emre ’ konulu uluslararası sempozyuma şeref konuğu olarak katıldı. Kendisine Turkiye Folklor Cemiyeti tarafından Turk ve Cin halkları arasındaki dostluğun pekişmesinde oynadığı rol icin bir şukran plaketi verildi.
İstanbul ’da 1982 ’de duzenlenen VI. Uluslararası Turkoloji Kongresi ’ne Turk Dilleri Divanı ve Cin ’de Kutadgu Bilig Uzerine Araştırmalar bildirileri ile katıldı.
Eskişehir ’de 1985 ’te II. Uluslararası Folklor Araştırmaları ’na Uygur Halkının Muhabbet Koşakları ile katıldı. Onu bu bildirisi II. Turk Halk Edebiyatı Semineri Bildirileri Yunus Emre Kultur Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları‚ Eskişehir 1987‚ s. 295 - 301 yayınlandı.
Konya ’da 1988 ’de duzenlenen Uluslararası Edebiyat İncelemeleri Sempozyumuna Turk Boylarında ‘Uğurlu Sayılar ’ İnancı ile katıldı. Onun bu bildirisi I. Milletlerarası Turk Halk Edebiyatı ve Folklor Kongresi Bildirileri‚ Selcuk Universitesi Yayınları, Konya 1988 ’de yayınlandı.
CİN ’DEKİ BİLİMSEL CALIŞTAYLAR
Tursunay Hanım, Cin ’deki bilimsel sempozyumlara da katılarak Turk Kulturu uzerine bircok bildiri sundu. Bunlardan bazıları:
Pekin ’de 1991 ’de duzenlenen VI. Turkoloji Kongresi‚ Turkculuk ve PanTurkizm.
Pekin ’de 1993 ’de duzenlenen VII. Turkoloji Kongresi‚ Turk Dilleri ile Turkce (Turkiye Turkcesi) Arasındaki İlişkiler.
Kaşgar ’da 1998 Ekim ’de duzenlenen Yusuf Has Hacip ’in Doğumunun 980. Yıldonumu ve Kutadgu Bilig ’in 928. Yıldonumu Sempozyumu‚ Kutadgu Bilig ’teki Dil ile İlgili İzahlar.
Kaşgar ’da 1988 Ağustos ’ta duzenlenen Kutadgu Bilig Sempozyumu‚ Turkiye ’de Kutadgu Bilig Uzerine Calışmalar.
Kaşgar ’da 2005 Ekim ’de Kaşgarlı Mahmud ’un Doğumunun 1000. Yılı Sempozyumu‚ XI. Yuzyıldaki Uygurların Kıyafet Kulturu.
TURK DİLİ VE KULTURU UZERİNE YAYINLAR
Bunlardan başka Tursunay Sakim ’in Turk dili ve kulturu uzerine bir cok makalesi ceşitli dergilerde yayınlandı. Onun olumunden once yayınladığı son makalesi “Azizler Olmez: Aziz Nesin ile Sohbet” adıyla Tarım Dergisi ’nin 2006 sayısında yayınlandı. Yine Tursunay ’ın son kitap calışması ise Bizim İsimlerimiz‚ Uygur Kişi Adları Sozluğu adıyla Xinjiang Halk Neşriyatı ’nda basılmak uzere teslim edildi.
İlim aşığı Tursunay Hanım hayatı boyunca topladığı yuzlerce ciltlik değerli kutuphanesini 2004 ’te Xinjiang Pedagoji Universitesi Filoloji Bolumu ’ne bağışladı. Boylece kendisinden sonra kutuphanesinden başkalarının da istifadesine zemin hazırladı. Bundan dolayı universite tarafından kendisine bir teşekkur plaketi ve fahri profesorluk verildi. Tursunay Hanımın Turk diline yaptığı onemli hizmetlerinden biri de Uygur ve Kazak gencleri arasında Turk dili uzmanlarının yetişmesine gayret etmesidir. 1993 yılından itibaren Turk dili uzmanları yetiştirmeye gayret eden Tursunay olumune değin 30 kadar genci Turkce uzmanı olarak eğitti.
Tursunay Sakim ’in calışmaları yukarıda gorulduğu gibi saymakla bitecek gibi değildir. Turk Dunyası ’nın diğer ulkelerinde‚ Turk Edebiyatı ve Kulturu uzerine bu capta calışma yapmış ikinci bir araştırmacıya rastlamak zordur. Bu yuzden yazımızın başında‚ eğer Turk Dunyası ’nda bir Nobel Edebiyat Odulu olsaydı‚ eminiz ki‚ tereddutsuz bunu Tursunay Hanım hak edecektir, dedik. Ne yazık ki‚ marifetin iltifata tabi olduğunu coğunlukla unutuyoruz ve sanatcı ve kultur adamlarımızı sağlığında takdir ederek odul vermeyi ihmal ediyoruz. İşte bunlardan biri de Tursunay Sakim ’dir. Eylul ayında vefat eden bu buyuk insanı rahmetle anıyor‚ devlet ve kultur adamlarımızın bu kultur abidesi hanımefendinin adını Turkiye ’de sonsuza dek yaşatacak calışmaları ihmal etmeyeceğine inanıyoruz.