Tunus ve Osmanlı Devlet Adamı
duşunce adamı
1823-1825 yılları arasında Kafkasya'da doğdu. Bir Rus taarruzu sırasında ailesini kaybetti. Kole olarak İstanbul'da Kıbrıslı Tahsin Bey'e satıldı ve yetiştirildi. 1839 yılında Tunus Valisi Ahmet Paşa tarafından alınarak Tunus sarayında eğitildi.
Askerlik mesleğine girerek ilerledi. 1850 yılında mirlivalığa yukseldi. Avrupa kulturuyle ilk teması, Tunus'taki Fransız subayları aracılığıyla oldu. Avrupa'yı şahsen ilk goruşu 1846'da Ahmet Paşa'nın Paris ziyareti sırasındadır.
Bir hukuki dava dolayısıyla, Tunus hukumetinin temsilcisi olarak Paris'te kaldı (1853—1856). Fransızcayı ve Fransız kulturunu iyi oğrendi, onemli dostlar edindi.
Fransa donuşunde Bahriye Nazırı tayin edildi. Bazı reform komisyonlarında uye ve başkan olarak calıştı.
İslam ulkelerinde ilk kez hazırlanan Tunus anayasası komisyonuna uye (1860) oldu. Meclis-i Ekber Başkanı (1861) secildi. 1862'de Bahriye Nazırlığı ve Meclis Başkanlığından istifa etti. 1869'a kadar resmi bir gorev almadı. Bazı dış ulkelere siyasi gorevle gonderildi.
Ulkelerin durumunu tanımak icin en emin yol (Akvamu'l- mesÂlik fi m a'rifet-i ahvÂli'l-memÂlik ) adlı Arapca eserini yazdı ve Tunus resmi matbaasında bastırdı (1868).
Aynı yıl eserin "Mukaddime" adlı, siyasi-kulturel fikirlerini ihtiva eden, birinci bolumunu Paris'te Fransızca yayınladı. Musluman ulkelere gerekli reformlar (Réformes nécessaires aux Etats musulmans) adıyla neşredildi.
İslam dunyasında ve Avrupa kamuoyunda geniş yankılar yapan eserinde, XIX. yuzyıl Musluman ulkelerinin sorunlarına cozum yolları aradı.
1869 yılında Tunus'un dış borclarını duzenlemek icin kurulan "Uluslararası Maliye Komisyonu" Başkanlığına secildi.
1859 ve 1864'te benzer gorevlerle geldiği İstanbul'a 1871'de Tunus eyaletinin irsen vali Muhammet Sadık Paşa'ya tevcih fermanını almak icin gonderildi. 1871-73 arasında "Vezir-i mubaşir"likten sonra, 1873'te en yuksek mulki Âmir olan "Vezir-i ekber" (Osmanlı belgelerinde Reis-i mudirÂn) tayin edildi. Temmuz 1877'de istifasına kadar, tarım, adliye, eğitim, maliye, evkaf, yonetim, devlet matbaası, kutuphaneler vs. alanlarında koklu yenilik ve reformlar yaptı.
Avrupa devletlerinin emperyalist baskılarına karşı, Tunus'un Osmanlı devleti ile bağlarını kuvvetlendirmek istedi. İc ve dış baskılar sonucu, Vezir-i ekberlikten istifasından sonra, Şeyh ZÂfirî Efendi vasıtasıyla Sultan II. Abdulhamid kendisini İstanbul'a cağırdı (1878).
4 Aralık 1878 tarihinde sadrazamlığa getirildi. 8 ay suren sadareti sırasında, bazı ic ve dış sorunlarla ilgilendi. 29 Temmuz 1879 tarihinde azledildi. II. Abdulhamid'in kendisine teveccuhu devam etti. Bazı lÂyihalar hazırlattı, ozel komisyonlarda gorevlendirdi.
29 Ocak 1890 tarihinde vefat etti. Eyup'te Şah Sultan imaretine gomuldu.
ESERİ:
Tunuslu Hayreddin Paşa'nın Hatıraları
Acıklamalı Tarihi Belgeler
Muhammed Salah Mzali, Jean Pignon
Nehir Yayınları
Tunuslu Hayreddin Paşa tarafından bazen Fransızca, bazen Arapca, bazen de Turkce olarak kaleme alınmış belgelerin bir araya getirilmesi ile ortaya cıkan bu eser dort bolumden oluşmaktadır: Hatıralar, yazışmalar, gorev notları, ozel dosyalar.
Hayreddin Paşa gibi İstanbul'a sadrazam goreviyle gitmeden once Tunus'un politik hayatında on planda rol oynayan onemli bir kişinin elinden cıkmış, hic yayınlanmamış belgeler sunabilmenin mutluluğunu paylaşıyoruz.
HAKKINDA YAZILANLAR
Tunuslu Hayrettin Paşa -En Emin Yol–
Cevirenler Alev Alatlı, Şehabettin Yalcın
Ufuk Kitap 2004
Tunuslu Hayrettin Paşa, 1878-9 arası ise 2. Abdulhamid tarafından İstanbul ’a Sadrazam olarak atanmış, fakat bu buyuk devlet adamını elimizde tutamamışızdır. Bugun modern Tunus ’un kurucusu olarak Tunuslu Hayrettin Paşa gosterilmektedir.
İslam ulkeleri icinde ilk anayasa ‘Kanun al-Davla ’ adıyla 1861 ’de Tunus ’ta ilan edilmiştir. En onemli eseri Akvemu ’l-Mesalik fi Ma ’rifet_i Ahvali ’l Memalik (Ulkelerin Durumunu Oğrenmek icin En Emin Yol) ’dir. 1868 Tunus devlet matbaasında basılmış olup 467 sayfadır. Bir mukaddime ve iki kitaptan ibarettir. Ozeti aynı yıl Paris ’te neşredildi. Kitap İslam dunyasında ve Avrupa ’da geniş yankı uyandırdı. 1878 ’de Fransa ’da 2. baskı yaptı. 1874 ‘te Atina ’da İngilizcesi, 1876 ve 78 de İstanbul ’da Turkcesi yayımlandı.
Paşa, bu reformlar kitabında, eski İslam toplumunun cokuş nedenlerini araştırdı. Avrupa ’nın ilerleme nedenlerini araştırdı. Her iki uygarlık alanlarının karşılaştırarak Musluman dunyasının Avrupa seviyesine nasıl gelebileceğini, neler yapması gerektiğini araştırdı. Reformların esasları uzerinde durdu. İslam dunyasını, tek tek ulkeler olarak ele almayıp bir butun olarak değerlendirdi. Boylece geniş bir ufukta kaldı. Paşa ’ya gore İslam dini ilerlemeye, cağdaşlaşmaya engel değildi. Tam tersine cağa ve medeniyete uymaya teşvik edici unsurlar mevcuttu. Avrupa ’nın ilerlemesi toprağı, iklimi vb nedenlerle izah edilemezdi. Hurriyet ve adalet esasına gore siyasi kurumlar ve bunun sonucu oluşan ortam, Avrupa ’nın refahını doğurmuştu. Avrupa ’nın uygarlığı siyasi, kulturel ve eğitim kurumlarına bağlı olarak yukselmişti. İslam dunyası dinin ve şeriatın kesin yasakladığı konular dışında, Avrupa ’dan kurum, bilgi, teknik vs alabilirdi. Cunku İslam Şeriatı ilerlemeye cevaz veriyordu.
İslam ulkelerinde de liberal siyasi, sivil muesseselere benzer bir nizam kurulmalıydı. Aksi takdirde İslam Ulkeleri emperyalist ve teknolojik ilerleme icinde bulunan Avrupa devletlerine yem olacaktı. Hayrettin Paşa ’nın eserinde anlattığı İslam Ulkesi Osmanlı Devleti idi.
Akvemu ’l Mesalik Tunus ’un 1857–64 reformlar donemi tecrubelerini dile getiren bir eserdir. Kitapta o donemin uyuşmazlık ve yolsuzlukları kapalı bir tarzda tenkid edilmektedir.
duşunce adamı
1823-1825 yılları arasında Kafkasya'da doğdu. Bir Rus taarruzu sırasında ailesini kaybetti. Kole olarak İstanbul'da Kıbrıslı Tahsin Bey'e satıldı ve yetiştirildi. 1839 yılında Tunus Valisi Ahmet Paşa tarafından alınarak Tunus sarayında eğitildi.
Askerlik mesleğine girerek ilerledi. 1850 yılında mirlivalığa yukseldi. Avrupa kulturuyle ilk teması, Tunus'taki Fransız subayları aracılığıyla oldu. Avrupa'yı şahsen ilk goruşu 1846'da Ahmet Paşa'nın Paris ziyareti sırasındadır.
Bir hukuki dava dolayısıyla, Tunus hukumetinin temsilcisi olarak Paris'te kaldı (1853—1856). Fransızcayı ve Fransız kulturunu iyi oğrendi, onemli dostlar edindi.
Fransa donuşunde Bahriye Nazırı tayin edildi. Bazı reform komisyonlarında uye ve başkan olarak calıştı.
İslam ulkelerinde ilk kez hazırlanan Tunus anayasası komisyonuna uye (1860) oldu. Meclis-i Ekber Başkanı (1861) secildi. 1862'de Bahriye Nazırlığı ve Meclis Başkanlığından istifa etti. 1869'a kadar resmi bir gorev almadı. Bazı dış ulkelere siyasi gorevle gonderildi.
Ulkelerin durumunu tanımak icin en emin yol (Akvamu'l- mesÂlik fi m a'rifet-i ahvÂli'l-memÂlik ) adlı Arapca eserini yazdı ve Tunus resmi matbaasında bastırdı (1868).
Aynı yıl eserin "Mukaddime" adlı, siyasi-kulturel fikirlerini ihtiva eden, birinci bolumunu Paris'te Fransızca yayınladı. Musluman ulkelere gerekli reformlar (Réformes nécessaires aux Etats musulmans) adıyla neşredildi.
İslam dunyasında ve Avrupa kamuoyunda geniş yankılar yapan eserinde, XIX. yuzyıl Musluman ulkelerinin sorunlarına cozum yolları aradı.
1869 yılında Tunus'un dış borclarını duzenlemek icin kurulan "Uluslararası Maliye Komisyonu" Başkanlığına secildi.
1859 ve 1864'te benzer gorevlerle geldiği İstanbul'a 1871'de Tunus eyaletinin irsen vali Muhammet Sadık Paşa'ya tevcih fermanını almak icin gonderildi. 1871-73 arasında "Vezir-i mubaşir"likten sonra, 1873'te en yuksek mulki Âmir olan "Vezir-i ekber" (Osmanlı belgelerinde Reis-i mudirÂn) tayin edildi. Temmuz 1877'de istifasına kadar, tarım, adliye, eğitim, maliye, evkaf, yonetim, devlet matbaası, kutuphaneler vs. alanlarında koklu yenilik ve reformlar yaptı.
Avrupa devletlerinin emperyalist baskılarına karşı, Tunus'un Osmanlı devleti ile bağlarını kuvvetlendirmek istedi. İc ve dış baskılar sonucu, Vezir-i ekberlikten istifasından sonra, Şeyh ZÂfirî Efendi vasıtasıyla Sultan II. Abdulhamid kendisini İstanbul'a cağırdı (1878).
4 Aralık 1878 tarihinde sadrazamlığa getirildi. 8 ay suren sadareti sırasında, bazı ic ve dış sorunlarla ilgilendi. 29 Temmuz 1879 tarihinde azledildi. II. Abdulhamid'in kendisine teveccuhu devam etti. Bazı lÂyihalar hazırlattı, ozel komisyonlarda gorevlendirdi.
29 Ocak 1890 tarihinde vefat etti. Eyup'te Şah Sultan imaretine gomuldu.
ESERİ:
Tunuslu Hayreddin Paşa'nın Hatıraları
Acıklamalı Tarihi Belgeler
Muhammed Salah Mzali, Jean Pignon
Nehir Yayınları
Tunuslu Hayreddin Paşa tarafından bazen Fransızca, bazen Arapca, bazen de Turkce olarak kaleme alınmış belgelerin bir araya getirilmesi ile ortaya cıkan bu eser dort bolumden oluşmaktadır: Hatıralar, yazışmalar, gorev notları, ozel dosyalar.
Hayreddin Paşa gibi İstanbul'a sadrazam goreviyle gitmeden once Tunus'un politik hayatında on planda rol oynayan onemli bir kişinin elinden cıkmış, hic yayınlanmamış belgeler sunabilmenin mutluluğunu paylaşıyoruz.
HAKKINDA YAZILANLAR
Tunuslu Hayrettin Paşa -En Emin Yol–
Cevirenler Alev Alatlı, Şehabettin Yalcın
Ufuk Kitap 2004
Tunuslu Hayrettin Paşa, 1878-9 arası ise 2. Abdulhamid tarafından İstanbul ’a Sadrazam olarak atanmış, fakat bu buyuk devlet adamını elimizde tutamamışızdır. Bugun modern Tunus ’un kurucusu olarak Tunuslu Hayrettin Paşa gosterilmektedir.
İslam ulkeleri icinde ilk anayasa ‘Kanun al-Davla ’ adıyla 1861 ’de Tunus ’ta ilan edilmiştir. En onemli eseri Akvemu ’l-Mesalik fi Ma ’rifet_i Ahvali ’l Memalik (Ulkelerin Durumunu Oğrenmek icin En Emin Yol) ’dir. 1868 Tunus devlet matbaasında basılmış olup 467 sayfadır. Bir mukaddime ve iki kitaptan ibarettir. Ozeti aynı yıl Paris ’te neşredildi. Kitap İslam dunyasında ve Avrupa ’da geniş yankı uyandırdı. 1878 ’de Fransa ’da 2. baskı yaptı. 1874 ‘te Atina ’da İngilizcesi, 1876 ve 78 de İstanbul ’da Turkcesi yayımlandı.
Paşa, bu reformlar kitabında, eski İslam toplumunun cokuş nedenlerini araştırdı. Avrupa ’nın ilerleme nedenlerini araştırdı. Her iki uygarlık alanlarının karşılaştırarak Musluman dunyasının Avrupa seviyesine nasıl gelebileceğini, neler yapması gerektiğini araştırdı. Reformların esasları uzerinde durdu. İslam dunyasını, tek tek ulkeler olarak ele almayıp bir butun olarak değerlendirdi. Boylece geniş bir ufukta kaldı. Paşa ’ya gore İslam dini ilerlemeye, cağdaşlaşmaya engel değildi. Tam tersine cağa ve medeniyete uymaya teşvik edici unsurlar mevcuttu. Avrupa ’nın ilerlemesi toprağı, iklimi vb nedenlerle izah edilemezdi. Hurriyet ve adalet esasına gore siyasi kurumlar ve bunun sonucu oluşan ortam, Avrupa ’nın refahını doğurmuştu. Avrupa ’nın uygarlığı siyasi, kulturel ve eğitim kurumlarına bağlı olarak yukselmişti. İslam dunyası dinin ve şeriatın kesin yasakladığı konular dışında, Avrupa ’dan kurum, bilgi, teknik vs alabilirdi. Cunku İslam Şeriatı ilerlemeye cevaz veriyordu.
İslam ulkelerinde de liberal siyasi, sivil muesseselere benzer bir nizam kurulmalıydı. Aksi takdirde İslam Ulkeleri emperyalist ve teknolojik ilerleme icinde bulunan Avrupa devletlerine yem olacaktı. Hayrettin Paşa ’nın eserinde anlattığı İslam Ulkesi Osmanlı Devleti idi.
Akvemu ’l Mesalik Tunus ’un 1857–64 reformlar donemi tecrubelerini dile getiren bir eserdir. Kitapta o donemin uyuşmazlık ve yolsuzlukları kapalı bir tarzda tenkid edilmektedir.