Eczacılara ya da dermatoloji kliniklerine başvuran hastaların coğu yanlış kullanılan ya da iyi formule edilmemiş kozmetik urunlerden kaynaklanan reaksiyonlar nedeniyle ortaya cıkan sorunlarla karşılaşmaktadırlar.
Bir kozmetik preparat etkin ve guvenilir olmalıdır. Bu kural sadece tuketici acısından değil, bu konuda koyulmuş olan yasalara uymak acısından da onem taşır. Ayrıca yeni kozmetik hammaddeler icin kozmetik kullanıma uygunluk testleri ve toksikolojik testler yapılmalıdır. Aktif maddenin organizmaya olan etkisi, yapısı, uygulama sıklığı, uygulama yeri ve tipine gore karakterize edilebilir.
Toksikolojik ve dermatolojik testler kullanılan maddeler ve bitmiş preparat uzerinde yapılır. Kozmetik preparatlar, cilt yuzeyine uzun sureli ve tekrarlanan şekillerde uygulandıklarından ve uygulama yuzeyi olan cildin nem ve ısısı aktivitelerini etkilediğinden, ayrıca UV ışığından da etkilendikleri icin oluşabilecek istenmeyen yan etkilerin saptaması icin gerekli testler yapılmalıdır. Burada onemli olan gercek yan etkileri saptamak, yani yanlış uygulama sonucu oluşan yan etkileri ayırt etmek ya da deride fark edilir bir irritasyona neden olan kotu bir formulasyonu belirlemektir. Test yapılması kozmetik preparatların neden olduğu alerji ve duyarlık reaksiyonlarının miktarını gostermek icin, ayrıca oluşabilecek toksik ve alerjik deri reaksiyonlarını acıklamak icin de gereklidir.
İnsanda dermatolojik testler hem tek tek kullanılan maddeler hem de bitmiş preparatlar icin yapılmalıdır. Yeni hammaddeler insana uygulanmadan once yeterli calışma yapılmalıdır. Kullanılacak olan yeni maddenin duyarlık ve irritasyon oluşturma riski ile ışığa maruz kaldığında meydana gelebilecek foto toksik ve foto alerjik ozellikler de incelenmelidir.
Kozmetik bir preparat formule edilirken, belirli bir sure dayanaklı kalmasının gerekli olduğu goz onunde bulundurulmalıdır. Butun ozelliklerini, preparatın tuketimine kadar korumalıdır. Bu sure normal şartlarda 12 ay ve bazı hallerde 2 yıl olarak duşunulebilir. Kozmetik preparatlarda gorulebilecek değişmelerden bazıları şoyle sıralanabilir: Losyonlarda cokme, emulsiyonlarda bozunma, bakteri uremesi, kimyasal parcalanma, viskozite değişmesi, renk ve koku değişmesi gibi.
Kalite Sistemi
Uretim ve hammadde maliyeti yuksek olan kozmetik endustrisinde uretilen urunlerin kalitesi de yuksek olmalıdır. Firmalar, firmanın buyukluğune, uretimin ceşitliliğine, uretim alanlarına, kullanılan aletlere, personel ve eldeki kaynaklara gore bir kalite sistemi oluşturur. Her kuruluşun hedefleri, urunleri ve hizmetleri nedeniyle faklı bir kalite sistemi vardır. Kalite sistemi uretici tarafından uretilen urunun belirlenmiş kalite şartlarını sağlayabilmesi icin gerekli olan organizasyon yapısı, sorumluluklar, yontem, işlem ve kaynakların yonetimini de kapsayan sistemlerin tumudur. Kalite yonetimi planlı ve sistemli bir şekilde yapılmalı, sistem her alanda ve aşamada kalitenin surekliliğini sağlayabilmeli, problemlere cozum getirebilmeli, kalite hedeflerinin daha da iyileştirilmesini sağlamalıdır.
Kozmetik preparatlarda kullanılan tum hammaddeler ve bitmiş urun analitik laboratuvarlarında, mikrobiyolojik bulaşma ise mikrobiyoloji laboratuvarlarında deneyimli ve nitelikli kişiler tarafından test edilir. Kozmetik preparatlarda steril calışma istenmemekle beraber temiz ve sağlıklı bir ortamın mutlaka sağlanması gerekir.
Ambalaj Da Onemli
Kozmetik endustrisinde kullanılmakta olan pek cok sentetik ve bitkisel kaynaklı hammadde ve yardımcı maddeler bulunmaktadır. Bunlar arasında renk ve koku maddeleri, koruyucu maddeler, antioksidanlar, yuzey aktif maddeler sayılabilir. Bunlar kozmetik yonetmeliklerinde kullanılmasına izin verilmiş maddeler olmakla beraber bazı guvenilir olmayan maddeler de bulunabilir. Uygun olmayan maddeler kanserojen, mutajen ya da vucut metabolizmaları icin toksik etki gosteren yan urunler oluşturabilirler. Aynı şekilde uygun olmayan ambalaj şekilleri kullanmakta urunun dayanıklılığını etkileyerek istenmeyen etkileşmelere neden olabilir. Ambalaj materyali toksik maddeler taşıyorsa, guvenilir olmayan renk maddeleri iceriyorsa, etiketlenmemişse, kaynağı ve tipi belirtilmemişse bu tip etkileşmelerle karşılaşılabilir.
Kozmetik preparatlarda ve ambalaj materyallerinde kullanılan boya maddeleri saf, zararsız, tahriş etmeyen ve toksik olmayan maddeler olmalıdır. Bu maddeler tek tek kontrol edilmelidir. Kullanılan boyaların Kozmetik Kanunu’nda kayıtlı boyalar olması istenir. Orneğin goz makyaj urunlerinde genellikle anorganik ve doğal boyalar kullanılır. Sedefli gorunuş icin, aluminyum ve bronz tozu kullanılmaktadır. Bunlarla altın ve gumuş pırıltısı sağlanabilir. Son yıllarda guanin, bioksiklorur, CaCO3, mika, TiO2 ve mika karışımlarıyla sedefli preparatlar hazırlanmaktadır. Ayrıca bu urunlerde mikrobiyolojik bulaşmaya karşı mutlaka onlem alınmalıdır. Bunun icin hammadde, uretim ortamı, ambalaj materyalleri ve urunun hazırlandıktan sonraki donemde, tuketicinin kullanımı esnasında kontamine olmasını engelleyecek şekilde sağlıklı ortam sağlanmalıdır.
Kozmetik urunlerde etkinlik, guvenilirlik, kıvam ve stabilite değerlendirilmesi gereken temel unsurlardır. Alıcı gruplarında yapılan alan testleri etkinlik testleri icin cok uygun testlerdir. Urun analizi icin, uretim aşamasında zaman ve maliyet yetersiz olduğundan bu testler yerine laboratuvar testleri yapılır. Uretim esnasında ve ambalajdan sonra analitik kontroller yapılır. 30 aydan fazla bir surede kolay bozunabilir ozellikte değilse son kullanma tarihine gerek olmamakla birlikte, ambalajın son hali, farklı sıcaklıklarda ve farklı ışık etkisi altında tutularak stabilite testleri yurutulur. Belirli zaman aralıklarında kimyasal ve mikrobiyolojik testler yapılır. Tuketici koruma kanununa gore de bir urunun raf omru boyunca ureticiler tarafından kullanılabilmesi icin satın alınmasına neden olan etkisinde bir değişiklik olmaması, ozelliklerini koruması gereklidir. Stabil olmayan bir urun satın alınma nedenlerini oluşturan işlevleri yerine getiremediği gibi, renk, koku ve kıvamında oluşabilecek değişiklikler nedeniyle alıcı tarafından satın alınma şansı da azalır. Her urunun uretiminden itibaren ozelliklerini koruduğu belirli bir sure, raf omru vardır.
Dermatolojik Testler Onemli
Kozmetik bir preparatın guvenilirliği icin gercek kullanım koşulları goz onunde tutularak yapılan dermatolojik testler en onemli testlerdir. Preparatın deri ve mukozaya uygunluğu mutlaka araştırılmalıdır. Formulasyonun tum etkilerini, maddeler arasındaki girişimleri incelemek şarttır. Kozmetik endustrisinde toksikoloji, lokal ve sistemik tahammulsuzluklerin sınırı, kabul edilebilirliği, kozmetik terkipler ve kozmetik preparatların yan etkileri gibi konuları kapsar. Oral yoldan ilac olarak kullanılan bazı doğal bileşikler, hafif etkileri nedeniyle kozmetik urunlerde de kullanılabilirler. Bu tip bazı urunlerin ağız yoluyla alındıklarında ureme sistemi uzerinde herhangi bir toksik etkileri gorulmezken deri yoluyla vucuda alınmaları toksik etkilere neden olabilir. Bu nedenle bu tip urunlerin toksikolojik ozellikleri deriden alınmaları goz onunde tutularak dikkatle incelenmelidir.