Rusya yonetiminin 24 Şubat ’ta Ukrayna ’nın farklı bolgelerine yonelik başlattığı geniş caplı saldırılar devam ediyor. Saldırıların başladığı gun Ukrayna ’nın Ankara Buyukelcisi Vasyl Bodnar, yaptığı basın acıklamasında, Montro Boğazlar Sozleşmesi'ni gundeme getirdi. Dışişleri Bakanı Mevlut Cavuşoğlu da dun katıldığı canlı yayında Turkiye ’nin Montro Boğazlar Sozleşmesi ’ni tum maddeleriyle beraber bu kritik surecte uygulayacağını belirtti. Cavuşoğlu, bir savaşın olup olmadığının hukuki bir tanım gerektirdiğini vurgulayarak, "Şu anda BM ve NATO belgelerinde savaş tabiri kullanılmış değil ama halkın tabiriyle bir savaş var ortada. Sonuc itibarıyla biz Montro Anlaşması'nı tum maddeleriyle beraber bu kritik surecte uygulayacağız." dedi. Tum bu gelişmeler, gozlerin yeniden Turkiye'nin İstanbul ve Canakkale Boğazlarında egemenlik haklarını duzenleyen ve 1936'da imzalanan Montro Boğazlar Sozleşmesi ’ne donmesine neden oldu. Sozleşmede barış, savaş ve Turkiye'ye yonelik savaş tehdidi durumuna gore savaş gemilerinin Boğazlardan gecişi icin farklı uygulamalar bulunuyor. Tarafı olmadığı bir savaş durumunda Turkiye, tarafsız devletlerin savaş gemilerinin Boğazlardan gecişine barış zamanındaki koşullara uygun olarak izin veriyor. Ancak Turkiye, savaşın tarafı olan devletlerin savaş gemilerinin Boğazları kullanmasını bazı istisnalar haric yasaklayabilir. Bu istisnalardan ilkine gore, savaşın tarafı olan ulkelerin savaş gemileri, bağlama limanlarından ayrılmışlarsa bu limanlara geri donmek icin Boğazlar­dan gecebilir. Fakat savaşın tarafı olan devletlere ait savaş gemilerinin Boğazlarda herhangi bir el koyma girişimi, denetleme hakkı uygulamaları ve başka duşmanca bir eylemde bulunmaları yasaklanmış durumda. Bir başka istisnada ise BM Sozleşmesi cercevesinde alınacak zorlayıcı onlemlerin uygulanmasını sağlamak amacıyla bu onlemlere katılan ulkelerin savaş gemileri Boğazlardan gecebilir. Ayrıca BM Sozleşmesi cercevesinde yapılmış, tescil edilmiş, yayımlanmış ve Turkiye'yi bağlayan yardım anlaşmasının varlığı durumunda saldırıya uğrayan bir ulkeye yardım amacıyla bu anlaşmaya taraf devletlerin savaş gemileri, savaşın tarafı dahi olsa Boğazları kullanabilir. Ticaret gemilerinin durumuna bakıldığında ise Turkiye, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısında taraf olmadığında herhangi bir ulkenin ticaret gemisi Boğazlardan serbestce geciş yapmaya devam edebiliyor. Sozleşmeye gore, Turkiye, herhangi bir savaşın tarafı ise savaş gemilerinin Boğazlardan gecişi hususunda tumuyle dilediği gibi davranma hakkına sahip. Turkiye, kendisine karşı savaş tehlikesiyle karşı karşıya kaldığında ise muharebenin tarafı olduğu durumda gecerli olan şartları uygulayabilir. Ancak Turkiye ’nin bu yetkisini kullanmadan once Boğazlardan gecmiş olan savaş gemileri, bağlantı limanlarına geri donmek icin tekrar Boğazlardan geciş yapabilir. Bu tehdit durumunun ortaya cıkıp cıkmadığının takdiri Turkiye'ye ait olsa da bu olasılığı kullandığı zaman, durumu Montro ’ye taraf ulkelere ve BM Genel Sekreterliğine bildirmek zorunda. Bununla birlikte BM Guvenlik Konseyi, Turkiye ’nin bu takdirinin haklı olmadığına ucte iki coğunlukla karar verirse ve Montro ’yu imzalayan tarafların coğunluğu da bu goruşte ise Turkiye, barış zamanı icin ongorulen durumu uygulamak zorunda. Montro'ye gore, barış doneminde Karadeniz'e kıyıdaş olmayan devletlerin savaş gemileri ile bunlara yardımcı deniz aracları, sozleşme şartlarını yerine getirmek kaydıyla Boğazlardan serbestce gecme hakkına sahip. Sozleşmede geciş icin belirtilen şartların başında ise gemilerin tonajı ile Karadeniz'de kalış sureleri gibi sınırlamalar bulunuyor. Turk Boğazlarından bir gun icinde gececek savaş gemilerinin kıyıdaş olsun ya da olmasın toplam tonajının 15 bin tonu aşmaması gerekiyor. Sozleşmede ucak gemilerine ilişkin bir madde bulunmazken bu gemiler, yapıları gereği uygulanan tonaj sınırını aştığı icin Boğazlardan gecerek Karadeniz'e giremiyor. İlke olarak, yabancı ulke denizaltıları Turk Boğazlarına giremiyor. Kıyıdaş ulkeler ise sipariş edilmiş denizaltılarını teslim almak ya da onarıma gondermek ve getirmek icin Boğazları kullanabiliyor. Sozleşmeye gore, ne sebeple olursa olsun Karadeniz'e kıyıdaş olmayan ulkelere ait savaş gemileri bu denizde 21 gunden fazla kalamıyor. Montro Boğazlar Sozleşmesi'ne gore ticaret gemileri, yukleri ne olursa olsun Boğazlardan serbest şekilde gecebiliyor. Savaş veya Turkiye ’ye karşı savaş tehlikesi tehdidi durumunda savaş gemilerinin Boğazlardan gecişine ilişkin sozleşmede bazı kısıtlamalar yer alıyor.