21 Şubat ’ı 22 Şubat ’a bağlayan gece yarısında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, tum dunyanın korktuğu karara imza attı. Ukrayna sınırları icindeki sozde Donetsk ve Luhansk Cumhuriyetleri ’ni tanıyan Rusya, bu kararın ardından ordusuyla Ukrayna toprakları icine girdi. Rusya – Ukrayna savaşı ufukta gozukurken elbette yakın ilişkilerimizin olduğu iki tarafın karşı karşıya gelmesinin bizim icin nasıl sonuclar doğuracağı merak ediliyor.
Ukrayna – Rusya arasındaki savaş, kuresel capta piyasaların duşmesine, altın ve petrol fiyatlarınınsa yukselmesine neden oldu. Bu savaşın Turkiye ’ye ilk somut yansıması borsa duşuşu ve dolardaki yukarı yonlu hareket olurken, onumuzdeki surecler, iki ulkeyle ilişkilerimizi gosteren verilere bakıldığında biraz korkutucu duruyor.
[h=2]Rusya – Ukrayna savaşının Turkiye ’ye etkileri:[/h] [h=3]Turkiye ’nin iki ulkeyle ticari ilişkisini ihracattan başlayarak ozet gecelim:[/h]
Turkiye, hem Rusya hem de Ukrayna ile guclu ticari ilişkilere sahip. Oyle ki 2021 yılı verilerine bakıldığında Turkiye ’nin en cok ihracat yaptığı ulkeler sıralamasında Rusya, 5 milyar 270 milyon dolar ile 10. sırada yer alıyor. Ukrayna ise 2 milyar 500 milyon dolar ile 20. sırada bulunuyor.
Turkiye, Rusya ’ya en fazla yaş meyve ve sebze (yaklaşık 1 milyar dolar) ihrac ederken Ukrayna ’ya ise kimyevi maddeler (355 milyon dolar) ihrac etti. Turkiye ’nin NATO birlikteliğiyle taraf olacağı Ukrayna ’ya en cok ihrac edilen urunler arasında savunma sanayii urunleri bulunuyor. Turkiye, 2021 yılında Ukrayna ’ya yaklaşık 19 milyon dolar değerinde savunma sanayii ihracatı gercekleştirdi. Bu artışın en buyuk payıysa İHA ve SİHA ihracatındaydı.
[h=3]İthalatta durum daha ciddi:[/h]
Turkiye ’nin 2021 yılında en cok ithalat yaptığı ulkeler sıralamasına baktığımızda Rusya, yaklaşık 29 milyar dolarlık ithalat ile listenin en tepesinde yer alıyor. Ukrayna ise 4 milyar 500 milyon dolar ile bu listede 10. sırada bulunuyor.
Turkiye, gectiğimiz yıl Rusya ’nın 36 milyar dolarlık tarım urunu ihracatında %12 ’lik paya sahipti, yani Rusya ’dan en fazla tarım urunu ithal eden ulke Turkiye idi. Bu ihracatın değeri 4,4 milyar dolar iken Rusya, bu miktarı 2030 yılına kadar 5 milyar dolara cıkarmayı hedefliyor. Turkiye ’nin tarım ithalatında son yıllarda one cıkan kalemler ise ozellikle buğday, arpa, darı, cavdar, mısır gibi urunlerden oluşuyor.
Turkiye, ozellikle buğday ithalatında Ukrayna ve Rusya ’ya bağımlı durumda. Zira 2021 yılı boyunca Turkiye ’nin ithal ettiği buğdayın %80 ’lik kısmı, Ukrayna ve Rusya ’dan geldi. Olası buyuk caplı bir savaştaysa bu urunun ithal edilmesinin nerdeyse imkÂnsız hale gelmesinden korkuluyor. Boyle bir durumda, piyasaya yalnızca korkunun hÂkim olması halinde bile buğday fiyatlarında buyuk bir artış yaşanması ne yazık ki olası gorunuyor. Buğday konusunda bir acıklama paylaşan Dr. M. Murat Kubilay ’a gore şoyle bir ihtimal mevcut:
[h=3]Bir de enerji tarafına bakalım:[/h]
Enerji tarafına baktığımızda, ozellikle doğalgazda yine bizi tatsız bir tablo karşılıyor. Rusya, kasım ayında acıklanan son verilere gore %32 ’lik pay ile Turkiye ’nin en buyuk doğalgaz sağlayıcısı konumunda bulunuyor. Listenin ikinci sırasında ABD yer alırken, onları İran, Azerbaycan, Mısır ve Cezayir izliyor…
Yalnızca bu etmenler goz onune alındığında, ozellikle AB ulkeleri tarafından Rusya ’ya genel bir yaptırım uygulanması durumunda Turkiye ’nin rolunun ne olacağı tartışılıyor. Bazıları, Turkiye ’nin bu kadar ekonomik bağlılık nedeniyle ambargo uygulayamayacağını belirtirken, Bazıları ise Turkiye ’nin AB ’yle paralel ambargo uygulamaması durumunda AB ’nin Turkiye ’ye de yaptırım uygulayabileceğini dillendiriyor. Krizin derinleşmesi durumunda doğal olarak halihazırda pahalı olan gaz fiyatlarının daha da artabileceği duşunuluyor. [h=3]Doğalgaz ile bağlantılı olarak elektrik fiyatları da artabilir:[/h]
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ’nın Kasım 2021 ’de paylaştığı verilere gore Turkiye ’nin elektrik uretimi, %32,37 oranında doğalgaz santrallerinden sağlanıyor.
Doğalgaz fiyatlarının artması durumunda elektrik uretiminin maliyeti de artacağından, ilk once sanayilere yansıyacak şekilde elektrik fiyatları da artacaktır. Yine son aylarda gorduğumuz şekilde bu fiyat artışı, sanayilerin ardından uretilen urunlerin satış fiyatlarına ve ardından tuketicilerin faturalarına yansıyacaktır. [h=3]Kureselde artan petrol fiyatları:[/h]
Petrol fiyatları (brent), "Rusya, Ukrayna ’ya girdi" haberiyle birlikte 99 dolara kadar fırladı. Bu, son 7 yılın en yuksek seviyesi olurken kureselde olduğu gibi Turkiye ’de de buyuk bir endişe yarattı.
Turkiye ’de halihazırda kat kat artan ve artmaya devam eden akaryakıt fiyatlarının bu nedenle cok daha ust duzeylere cıkma ihtimali ne yazık ki kabak gibi ortada olan bir gercek. Bununla birlikte tıpkı gectiğimiz aylarda gorduğumuz gibi akaryakıt fiyatlarındaki artış, beraberinde maliyet artışını ve en sonunda urun fiyatlarındaki artışı da tetikleyebilir. [h=3]Rusya ve Ukrayna demişken turizmi asla es gecemeyiz:[/h]
Turkiye ’nin turizm sektorunun kalbi 'Rus turistlerle' atmaya devam ediyor. Turkiye ’ye gectiğimiz yıl en fazla gelen turist kafilesi, 4 milyon 656 bin turist ile Rus turistler idi. Bununla birlikte 2 milyon 55 bin turist ile Ukraynalı turistler de ikinci sırada yer alıyordu.
Dolayısıyla halihazırda pandemi nedeniyle azalan turist sayısı, yeni kriz ile birlikte bu yıl cok daha az olabilir ve Turkiye ’nin turizm sektorunden elde ettiği gelir duşebilir.
Ukrayna – Rusya arasındaki savaş, kuresel capta piyasaların duşmesine, altın ve petrol fiyatlarınınsa yukselmesine neden oldu. Bu savaşın Turkiye ’ye ilk somut yansıması borsa duşuşu ve dolardaki yukarı yonlu hareket olurken, onumuzdeki surecler, iki ulkeyle ilişkilerimizi gosteren verilere bakıldığında biraz korkutucu duruyor.
[h=2]Rusya – Ukrayna savaşının Turkiye ’ye etkileri:[/h] [h=3]Turkiye ’nin iki ulkeyle ticari ilişkisini ihracattan başlayarak ozet gecelim:[/h]
Turkiye, hem Rusya hem de Ukrayna ile guclu ticari ilişkilere sahip. Oyle ki 2021 yılı verilerine bakıldığında Turkiye ’nin en cok ihracat yaptığı ulkeler sıralamasında Rusya, 5 milyar 270 milyon dolar ile 10. sırada yer alıyor. Ukrayna ise 2 milyar 500 milyon dolar ile 20. sırada bulunuyor.
Turkiye, Rusya ’ya en fazla yaş meyve ve sebze (yaklaşık 1 milyar dolar) ihrac ederken Ukrayna ’ya ise kimyevi maddeler (355 milyon dolar) ihrac etti. Turkiye ’nin NATO birlikteliğiyle taraf olacağı Ukrayna ’ya en cok ihrac edilen urunler arasında savunma sanayii urunleri bulunuyor. Turkiye, 2021 yılında Ukrayna ’ya yaklaşık 19 milyon dolar değerinde savunma sanayii ihracatı gercekleştirdi. Bu artışın en buyuk payıysa İHA ve SİHA ihracatındaydı.
[h=3]İthalatta durum daha ciddi:[/h]
Turkiye ’nin 2021 yılında en cok ithalat yaptığı ulkeler sıralamasına baktığımızda Rusya, yaklaşık 29 milyar dolarlık ithalat ile listenin en tepesinde yer alıyor. Ukrayna ise 4 milyar 500 milyon dolar ile bu listede 10. sırada bulunuyor.
Turkiye, gectiğimiz yıl Rusya ’nın 36 milyar dolarlık tarım urunu ihracatında %12 ’lik paya sahipti, yani Rusya ’dan en fazla tarım urunu ithal eden ulke Turkiye idi. Bu ihracatın değeri 4,4 milyar dolar iken Rusya, bu miktarı 2030 yılına kadar 5 milyar dolara cıkarmayı hedefliyor. Turkiye ’nin tarım ithalatında son yıllarda one cıkan kalemler ise ozellikle buğday, arpa, darı, cavdar, mısır gibi urunlerden oluşuyor.
Turkiye, ozellikle buğday ithalatında Ukrayna ve Rusya ’ya bağımlı durumda. Zira 2021 yılı boyunca Turkiye ’nin ithal ettiği buğdayın %80 ’lik kısmı, Ukrayna ve Rusya ’dan geldi. Olası buyuk caplı bir savaştaysa bu urunun ithal edilmesinin nerdeyse imkÂnsız hale gelmesinden korkuluyor. Boyle bir durumda, piyasaya yalnızca korkunun hÂkim olması halinde bile buğday fiyatlarında buyuk bir artış yaşanması ne yazık ki olası gorunuyor. Buğday konusunda bir acıklama paylaşan Dr. M. Murat Kubilay ’a gore şoyle bir ihtimal mevcut:
[h=3]Bir de enerji tarafına bakalım:[/h]
Enerji tarafına baktığımızda, ozellikle doğalgazda yine bizi tatsız bir tablo karşılıyor. Rusya, kasım ayında acıklanan son verilere gore %32 ’lik pay ile Turkiye ’nin en buyuk doğalgaz sağlayıcısı konumunda bulunuyor. Listenin ikinci sırasında ABD yer alırken, onları İran, Azerbaycan, Mısır ve Cezayir izliyor…
Yalnızca bu etmenler goz onune alındığında, ozellikle AB ulkeleri tarafından Rusya ’ya genel bir yaptırım uygulanması durumunda Turkiye ’nin rolunun ne olacağı tartışılıyor. Bazıları, Turkiye ’nin bu kadar ekonomik bağlılık nedeniyle ambargo uygulayamayacağını belirtirken, Bazıları ise Turkiye ’nin AB ’yle paralel ambargo uygulamaması durumunda AB ’nin Turkiye ’ye de yaptırım uygulayabileceğini dillendiriyor. Krizin derinleşmesi durumunda doğal olarak halihazırda pahalı olan gaz fiyatlarının daha da artabileceği duşunuluyor. [h=3]Doğalgaz ile bağlantılı olarak elektrik fiyatları da artabilir:[/h]
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ’nın Kasım 2021 ’de paylaştığı verilere gore Turkiye ’nin elektrik uretimi, %32,37 oranında doğalgaz santrallerinden sağlanıyor.
Doğalgaz fiyatlarının artması durumunda elektrik uretiminin maliyeti de artacağından, ilk once sanayilere yansıyacak şekilde elektrik fiyatları da artacaktır. Yine son aylarda gorduğumuz şekilde bu fiyat artışı, sanayilerin ardından uretilen urunlerin satış fiyatlarına ve ardından tuketicilerin faturalarına yansıyacaktır. [h=3]Kureselde artan petrol fiyatları:[/h]
Petrol fiyatları (brent), "Rusya, Ukrayna ’ya girdi" haberiyle birlikte 99 dolara kadar fırladı. Bu, son 7 yılın en yuksek seviyesi olurken kureselde olduğu gibi Turkiye ’de de buyuk bir endişe yarattı.
Turkiye ’de halihazırda kat kat artan ve artmaya devam eden akaryakıt fiyatlarının bu nedenle cok daha ust duzeylere cıkma ihtimali ne yazık ki kabak gibi ortada olan bir gercek. Bununla birlikte tıpkı gectiğimiz aylarda gorduğumuz gibi akaryakıt fiyatlarındaki artış, beraberinde maliyet artışını ve en sonunda urun fiyatlarındaki artışı da tetikleyebilir. [h=3]Rusya ve Ukrayna demişken turizmi asla es gecemeyiz:[/h]
Turkiye ’nin turizm sektorunun kalbi 'Rus turistlerle' atmaya devam ediyor. Turkiye ’ye gectiğimiz yıl en fazla gelen turist kafilesi, 4 milyon 656 bin turist ile Rus turistler idi. Bununla birlikte 2 milyon 55 bin turist ile Ukraynalı turistler de ikinci sırada yer alıyordu.
Dolayısıyla halihazırda pandemi nedeniyle azalan turist sayısı, yeni kriz ile birlikte bu yıl cok daha az olabilir ve Turkiye ’nin turizm sektorunden elde ettiği gelir duşebilir.