Ozellikle yonetim bilişimi uzerine olan bolumlerde, muhendislik cıkışlı oğrencilere bile oğretilen temel kavramlardan biri değişim yonetimidir. Değişim yonetiminden bahsederken ozellikle uzerinde durulan konulardan biri de doğru bilgiye erişim ve bu bilginin doğru iletilmesidir.
Bu konuları calışmak pek cok kişi icin angarya gibi gozukse de aslında universitelerde yapılmaya calışılan şey, oğrenciye teorik bilgiyi pratik beceriye donuşturmelerini sağlayacak şekilde yol gostermektir. Yani uzun uzun bilginin doğru değerlendirilmesini anlatıyoruz ki insanlar paralarını lise terk kişilerin ya da iddaa bayii işleten insanların actığı guvenilmez borsalarda kaybetmesin, sorunlar yaşamasın.
[h=2]Tamamen guvenli kripto para borsası var mı?[/h]
Cevap hayır ama bu cevabı kripto paraları kotulemek icin kullanmadan once yazının sonuna kadar bekleyin. Dunya uzerindeki hicbir ekonomik sistem guvenli değildir. Orneğin bazı mevduat fonlarında (halk arasında "faize yatırmak diye de gecer") bankaların karşılık oranı %3 idi. Yani bankalar, kasalarındaki 3 liraya karşı 100 liraları varmış gibi işlem yapabilir demek bu. Haliyle herkes aynı anda 3 lirasını cekmeye kalkarsa 33 kişiden 32'si mağdur olacaktır, devlet zaman icerisinde bu zararı karşılasa bile. Haliyle hicbir sistem tamamen guvenli değil.
Kaldı ki ulkemizde kripto para temel olarak ağızdan ağıza yayılır. İnsanların birbirlerine olan guvenlerini, başka bir şeye guvenmek icin kullanma eğilimleri vardır. Yani gidip "Bizim İbo da oradan oynuyor" diye bir borsaya giren coktur. Buradaki İbo'nun becerisi bilgisi sorgulanmaz. Reklamlardaki unluler ve siyasiler de teknik olarak benzer bir mantıkla, onlara olan guveninizden sitelere kullanıcı cekilmesi icin kullanılır.
Bizim ise bakmamız gereken şeyler aslında bunlardan hicbiri değil. Nasıl ki bir kuruyemişci yana "Nohut Bank" diye tabela asmış olsa bile gidip "Abi benim 37bin dolar param var, sende mevduat hesabına yatırayım" demiyorsak, benzer bir mantığı kripto paralar icin de gutmemiz gerekiyor. Zira kripto para yatırımı yapmak bahis yapmak değildir, ekonomik bir harekettir.
[h=2]Guvenli kripto para borsası nasıl secilir?[/h]
Guvenli kripto para borsası sececekseniz bakmanız gereken detayların sayısı aslında oldukca fazla, biz bu yazıda en temel noktalara bakacağız. Ayrıca bu detaylara bakmanın da sizi %100 koruyamayacağını belirtelim. Yine de riskleri azaltmak icin faydalı olacaktır.
[h=3]1- Site Guvenliği[/h] Bir kripto cuzdanını kırmak neredeyse imkansızdır. O yuzden de kotu niyetli kişiler borsaları sıklıkla hedef alır. Bu konuda cekinceleri de bildiği icin kendine guvenen coğu kripto borsası, kullandığı guvenlik onlemlerini ve guvenlik lisanslarını da sitesinde sergiler.
Bir kripto borsasında şu aşağıdakiler yoksa oradan kacın, bir daha orayı oven olursa da ciddiye almayın:
Sitede HTTPS yokluğu: Buna artık Wordpress bloglarda bile dikkat ediyorlar. En temel guvenlik onlemi, kapının bir kilidi olmasından ziyade kapının olup olmadığına bakmak gibi bir şey bu. İki faktorlu kimlik doğrulaması olmaması: Bir şekilde veri tabanından ya da bilgisayardan şifreyi alabilen biri butun kriptolarınızı hupletmesin istiyorsanız elzem. Fonların saklanma şekli: Fonları sıcak cuzdanlarda, başkasının bir yerde erişebileceği şekilde değil de soğuk cuzdanlarda saklayan borsalar genelde daha iyidir. Onun da riskleri var ama sıcak cuzdanlar kadar değil. [h=3]2- Şeffaflık[/h] Bir diğer onemli konu da şeffaflık. Tamam, firmanın butun calışanları sitede yukarıdan aşağı listelensin demiyoruz ancak bir borsaya girecekseniz kurucusunun, CEO'sunun falan kim olduğunu gorebilmelisiniz. Ne olduğu belirsiz borsalara girmeyin, projelere bakın.
Coğu borsa kendi soğuk cuzdan bilgilerini yayınlar. Thodex vurgunundan sonra insanlar, kac paralık bir operasyon gercekleştirildiğini anlamak icin Twitter'da teker teker cuzdan bilgisi karşılaştırmaya başlamıştı. Guvenilir borsalar soğuk cuzdan bilgisini de paylaşır.
[h=3]3- Yasalar[/h] Herhangi bir şeyin guvenilir olup olmadığını anlamanın en temel yontemlerinden biri sorumluluk ve hesap verebilirliktir. Biz bu icerikte, hali hazırda batmış olan borsalar haric yalnızca kurgusal isimler kullandık ki yazı yalnızca fikir verici olsun, istemeyerek de olsa yonlendirme yapmış olmayalım. Bu bizim size karşı sorumluluğumuzdur.
Benzer bir durum borsalar icin de gecerlidir ancak onların -ozellikle de son donemde- yasalara uygun hareket edebilmesi, kanun koyucular ile uzlaşabilir yapıya sahip olması onemlidir. Aksi takdirde ciddi sorunlar yaşanabilir. Her borsanın her ulkeye acık olmamasının altında da benzeri sebepler yer alır.
[h=3]4- Likidite[/h] Teknik olarak bir kripto para borsasında alım satım yapıldığı zaman para el değiştirmiş olur. Piyasada hareket yoksa, alım satım işlemi yapılamıyor ya da yapılması cok uzun suruyorsa oradan uzak durun. Kucuk hacimli borsalarda kazanc elde etseniz bile kazancınızı kullanabilmeniz her zaman cok kolay olmaz. Ayrıca fiyat dalgalanmaları da cok olumsuz etki edebilir. Tek başında guvenilirlik olceği olarak ise cok zayıftır, Thodex'de de orneğini gorduk.
[h=2]"Abi bir de CEX ve DEX ne, onları da soylersen.."[/h] [h=2]
[/h] Kripto para borsalarında CEX ve DEX adı verilen iki farklı kısaltma goruluyor. Bunlardan CEX merkezi bulunan kripto para borsaları ya da blok zincirleri tanımlamakta kullanılır. DEX ise merkezi olmayan kripto para borsaları ve blok zincirlerdir.
Her iki yaklaşımın da kendi arasında avantajları ve dezavantajları vardır. Diyelim ki Atbank, kendi kontrolunde bir borsa olan Atcoin Trade diye bir borsa hizmete sundu. Sonucta bu borsanın bir sahibi, kontrolunu elinde tutan bir banka vardır ve bu sistem CEX orneğidir.
DEX ise merkezi olmayan, onun yerine duğumler mantığını kullanan borsalardır. Boylece kotu niyetli kişilerin işleri zorlaşır. Tek bir duğume değil aynı anda butun duğumlere saldırı yapması gerekir. Merkezi bir yapı olmadığı icin herkes kontrol edebilir. İki sistemin de kendice avantaj ve dezavantajları olsa da temel farkları budur.
Burada yazan kıstaslara dikkat ettiğinizde yuzde yuz guvenli işlem yapacağınızı tamamen garanti edemeyiz. Tum kıstaslara uyan bir borsa bile secseniz, o borsanın bulunduğu ulkede cıkacak bir yasa bir anda her şeyi alt ust edebilir. Yine de bu detaylar, daha guvenli işlem yapmanıza yardımcı olacaktır.
Bu konuları calışmak pek cok kişi icin angarya gibi gozukse de aslında universitelerde yapılmaya calışılan şey, oğrenciye teorik bilgiyi pratik beceriye donuşturmelerini sağlayacak şekilde yol gostermektir. Yani uzun uzun bilginin doğru değerlendirilmesini anlatıyoruz ki insanlar paralarını lise terk kişilerin ya da iddaa bayii işleten insanların actığı guvenilmez borsalarda kaybetmesin, sorunlar yaşamasın.
[h=2]Tamamen guvenli kripto para borsası var mı?[/h]
Cevap hayır ama bu cevabı kripto paraları kotulemek icin kullanmadan once yazının sonuna kadar bekleyin. Dunya uzerindeki hicbir ekonomik sistem guvenli değildir. Orneğin bazı mevduat fonlarında (halk arasında "faize yatırmak diye de gecer") bankaların karşılık oranı %3 idi. Yani bankalar, kasalarındaki 3 liraya karşı 100 liraları varmış gibi işlem yapabilir demek bu. Haliyle herkes aynı anda 3 lirasını cekmeye kalkarsa 33 kişiden 32'si mağdur olacaktır, devlet zaman icerisinde bu zararı karşılasa bile. Haliyle hicbir sistem tamamen guvenli değil.
Kaldı ki ulkemizde kripto para temel olarak ağızdan ağıza yayılır. İnsanların birbirlerine olan guvenlerini, başka bir şeye guvenmek icin kullanma eğilimleri vardır. Yani gidip "Bizim İbo da oradan oynuyor" diye bir borsaya giren coktur. Buradaki İbo'nun becerisi bilgisi sorgulanmaz. Reklamlardaki unluler ve siyasiler de teknik olarak benzer bir mantıkla, onlara olan guveninizden sitelere kullanıcı cekilmesi icin kullanılır.
Bizim ise bakmamız gereken şeyler aslında bunlardan hicbiri değil. Nasıl ki bir kuruyemişci yana "Nohut Bank" diye tabela asmış olsa bile gidip "Abi benim 37bin dolar param var, sende mevduat hesabına yatırayım" demiyorsak, benzer bir mantığı kripto paralar icin de gutmemiz gerekiyor. Zira kripto para yatırımı yapmak bahis yapmak değildir, ekonomik bir harekettir.
[h=2]Guvenli kripto para borsası nasıl secilir?[/h]
Guvenli kripto para borsası sececekseniz bakmanız gereken detayların sayısı aslında oldukca fazla, biz bu yazıda en temel noktalara bakacağız. Ayrıca bu detaylara bakmanın da sizi %100 koruyamayacağını belirtelim. Yine de riskleri azaltmak icin faydalı olacaktır.
[h=3]1- Site Guvenliği[/h] Bir kripto cuzdanını kırmak neredeyse imkansızdır. O yuzden de kotu niyetli kişiler borsaları sıklıkla hedef alır. Bu konuda cekinceleri de bildiği icin kendine guvenen coğu kripto borsası, kullandığı guvenlik onlemlerini ve guvenlik lisanslarını da sitesinde sergiler.
Bir kripto borsasında şu aşağıdakiler yoksa oradan kacın, bir daha orayı oven olursa da ciddiye almayın:
Sitede HTTPS yokluğu: Buna artık Wordpress bloglarda bile dikkat ediyorlar. En temel guvenlik onlemi, kapının bir kilidi olmasından ziyade kapının olup olmadığına bakmak gibi bir şey bu. İki faktorlu kimlik doğrulaması olmaması: Bir şekilde veri tabanından ya da bilgisayardan şifreyi alabilen biri butun kriptolarınızı hupletmesin istiyorsanız elzem. Fonların saklanma şekli: Fonları sıcak cuzdanlarda, başkasının bir yerde erişebileceği şekilde değil de soğuk cuzdanlarda saklayan borsalar genelde daha iyidir. Onun da riskleri var ama sıcak cuzdanlar kadar değil. [h=3]2- Şeffaflık[/h] Bir diğer onemli konu da şeffaflık. Tamam, firmanın butun calışanları sitede yukarıdan aşağı listelensin demiyoruz ancak bir borsaya girecekseniz kurucusunun, CEO'sunun falan kim olduğunu gorebilmelisiniz. Ne olduğu belirsiz borsalara girmeyin, projelere bakın.
Coğu borsa kendi soğuk cuzdan bilgilerini yayınlar. Thodex vurgunundan sonra insanlar, kac paralık bir operasyon gercekleştirildiğini anlamak icin Twitter'da teker teker cuzdan bilgisi karşılaştırmaya başlamıştı. Guvenilir borsalar soğuk cuzdan bilgisini de paylaşır.
[h=3]3- Yasalar[/h] Herhangi bir şeyin guvenilir olup olmadığını anlamanın en temel yontemlerinden biri sorumluluk ve hesap verebilirliktir. Biz bu icerikte, hali hazırda batmış olan borsalar haric yalnızca kurgusal isimler kullandık ki yazı yalnızca fikir verici olsun, istemeyerek de olsa yonlendirme yapmış olmayalım. Bu bizim size karşı sorumluluğumuzdur.
Benzer bir durum borsalar icin de gecerlidir ancak onların -ozellikle de son donemde- yasalara uygun hareket edebilmesi, kanun koyucular ile uzlaşabilir yapıya sahip olması onemlidir. Aksi takdirde ciddi sorunlar yaşanabilir. Her borsanın her ulkeye acık olmamasının altında da benzeri sebepler yer alır.
[h=3]4- Likidite[/h] Teknik olarak bir kripto para borsasında alım satım yapıldığı zaman para el değiştirmiş olur. Piyasada hareket yoksa, alım satım işlemi yapılamıyor ya da yapılması cok uzun suruyorsa oradan uzak durun. Kucuk hacimli borsalarda kazanc elde etseniz bile kazancınızı kullanabilmeniz her zaman cok kolay olmaz. Ayrıca fiyat dalgalanmaları da cok olumsuz etki edebilir. Tek başında guvenilirlik olceği olarak ise cok zayıftır, Thodex'de de orneğini gorduk.
[h=2]"Abi bir de CEX ve DEX ne, onları da soylersen.."[/h] [h=2]
[/h] Kripto para borsalarında CEX ve DEX adı verilen iki farklı kısaltma goruluyor. Bunlardan CEX merkezi bulunan kripto para borsaları ya da blok zincirleri tanımlamakta kullanılır. DEX ise merkezi olmayan kripto para borsaları ve blok zincirlerdir. Her iki yaklaşımın da kendi arasında avantajları ve dezavantajları vardır. Diyelim ki Atbank, kendi kontrolunde bir borsa olan Atcoin Trade diye bir borsa hizmete sundu. Sonucta bu borsanın bir sahibi, kontrolunu elinde tutan bir banka vardır ve bu sistem CEX orneğidir.
DEX ise merkezi olmayan, onun yerine duğumler mantığını kullanan borsalardır. Boylece kotu niyetli kişilerin işleri zorlaşır. Tek bir duğume değil aynı anda butun duğumlere saldırı yapması gerekir. Merkezi bir yapı olmadığı icin herkes kontrol edebilir. İki sistemin de kendice avantaj ve dezavantajları olsa da temel farkları budur.
Burada yazan kıstaslara dikkat ettiğinizde yuzde yuz guvenli işlem yapacağınızı tamamen garanti edemeyiz. Tum kıstaslara uyan bir borsa bile secseniz, o borsanın bulunduğu ulkede cıkacak bir yasa bir anda her şeyi alt ust edebilir. Yine de bu detaylar, daha guvenli işlem yapmanıza yardımcı olacaktır.