Oyunlarda ve filmlerde yaygın olarak savaş sahnelerinde veya havalı bulduğumuz catışma sahnelerinde karşımıza cıkan ‘kafadan vurulma ’ senaryolarının ani olumlerle sonuclandığını biliyoruz. Gercek hayatta da aynı olumculluğu taşıyan bu senaryolar, alınan kayıtlara gore yuzde 95 oranında oldurme oranına sahip. Biz de bu yazımızda, kalan yuzde 5 oranı hangi şartlara borclu olduğumuza değineceğiz.
Fizik ya da biyoloji gibi konulara ucundan değinmemiz gerekecek olsa da yazıda farklı araştırmalardan ve iceriklerden topladığımız bilgileri, herkesin anlayabileceği turde harmanladık. Lafı fazla uzatmadan gelin kafadan vurulma senaryolarının neden bu kadar olumcul olduğuna ve neden bazı durumlarda kesin olumle sonuclanmadığına yakından bakalım.
[h=2]Kafadan vurulduğunuzda ne olur?[/h] Oncelikle silah konusunda konuşmamız gerekiyor. Pompalı tufeklerin ya da yuksek ve geniş caplı etkiye sahip silahları dışarıda tutacağız. Bunlar kafa yapısını tabir yerindeyse ‘tuzla buz ’ ettiğinden yaşamaya şansınız olmayacağı icin sadece tufekleri ve tabancaları değerlendireceğiz.
[h=3]Neden tufekler tabancalardan daha olumcul?[/h]
Tufeklerin tabancalardan daha olumcul olma sebebini duşunduğunuzde aklınıza mermi boyutunun buyumesi gibi etkenler gelebilir. Fakat bunun asıl sebebi merminin aldığı ‘hız ’dır. Tufek namlusunda donerek ilerleyen mermi, namlu ucundan cıkmadan once daha uzun mesafe gittiğinden, namludan cıkınca daha hızlı ilerler ve temas ettiği bolgede daha buyuk bir etki bırakır.
Tabancalarda da bu senaryo olumculdur fakat verilen hasar, mermi namlu icinde daha kısa mesafe katettiği icin tufeklere gore daha azdır. Yani kafaya temas eden bir mermi ne kadar hızlıysa verdiği hasar da o kadar can sıkıcı olacaktır.
Bunun yanında merminin boyutu ve ağırlığı da hasarı artıracaktır fakat aralarında en cok etkileyen etkenin hız olduğunu soyleyebiliriz.
[h=3]Vurulma anında merminin kafadan cıkması veya cıkmaması neyi değiştirir?[/h]
Mermi kafa kısmına girdiğinde karşılaşılabilecek birden fazla senaryo bulunuyor. Bunların birinde mermi, aldığı hızla kafanın arkasından cıkabilir, diğerinde yeterli hızı yakalayamaz ve kafanın icinde kalır ve sonuncusunda da sekmeye benzer bir etkiyle kafanın ust kısmına doğru ilerler.
[h=3]Fakat bu durumda beynimiz sadece mermiden etkilenmez:[/h]
Bu sırada mermi, kafanıza girdiği anda kafatasınızı ice doğru genişleyen bir şekilde deldiğinden, kucuk parcalar iceri dağılır. Bunu bir bombanın patlaması esnasında etrafa yayılan şarapnel parcaları gibi duşunebilirsiniz. Aynı o durumda olduğu gibi, bu parcalardan kaynaklanacak olan problemler de duruma gore farklılık gosterecektir. Yine de hicbirinin mutlu etmeyeceğini duşunmek zor değil.
On taraftan kafaya giren bir mermi, eğer kafanın arkasından cıkarsa giriş noktasının kucuk, cıkış noktasının gorece daha buyuk olduğu gorulur. Bunun sebebiyse mermi ilerlediği sırada on tarafında gittikce genişleyen bir dalganın olmasıdır. Kafa bolgesine girdiği sırada onunde daha kucuk bir dalga bulunan mermi ilerlediği sırada bu dalga da genişler ve cıkış noktasında daha buyuk bir etki alanı gorulur.
[h=3]Silahın kafaya temas edilerek ateşlenmesi neden en olumcul senaryo?[/h]
Merminin vereceği hasarın hızıyla doğru orantılı olduğunu soylemiştik. Peki merminin katetmesi gereken mesafe sadece namlu kadarsa ne olur? Bunu anlamak icin de kısaca beyin yapısından bahsedelim.
Beynimizin yapısının erişkinliğe ulaştıkca kullanılmış bir sunger misali sertleştiği soylenir. Fakat bu, dayanıklı olduğu anlamına gelmez. Zaten beyni koruma işlevini kafatasımız gercekleştiriyor. O da daha az once bir mermiyle delindiğinden icerde tamamen savunmasız, oldukca yumuşak bir cismin silah mermisiyle baş başa olduğunu soyleyebiliriz.
Silahlar ateşlendiği sırada namlu uclarından guclu bir dalganın cıktığını goruruz. Merminin hemen ardından cıkan bu dalgalar, silah kafaya temas ettiğinde iceri doğru yoneliyor.
Kafanızda şoyle canlandırın: Mermi, namlu cıkışına doğru giderken onu takip eden guclu ve oldukca sıcak bir hava dalgası var. Bu durumda mermi, namludan cıkar cıkmaz kafanızın icinde o dalganın takip edebileceği bir yol acıyor. Beyninize zaten yeterli zararı vermiş olan bu mermiyi bir de oldukca sıcak olan bir hava dalgası takip ediyor ve iceriyi adeta yakıyor.
Beynin de oldukca hassas bir organ olduğunu duşunursek silahın kafaya temas edildiği durumların neden en olumcul olanlar olduklarını anlayabiliriz.
[h=2]Bazı kişiler kafalarından, az once bahsettiğimiz şekillerde vurulup hayatta kaldı, peki bu nasıl oldu?[/h] [h=3]Hepsinden once: Vurulduktan sonra hayatta kalmak icin ihtiyacınız olacak olan ilk şey nedir?[/h]
Tıbbi mudahaledir elbette. Eğer gerekli zamanda tıbbi bir mudahalede bulunulmazsa, olumcul olmadığı duşunulen topuk kısmından vurulmalar bile kişileri oldurebilir. Mermi icerde kalsa da cıkış yapsa da kan kaybı onlenmediği surece her senaryo, kişileri olume goturecektir.
Şimdi, bu senaryoları atlatan insanlara bakalım.
[h=3]Olumun kıyısından donmuş olsa da amacından vazgecmeyen Malala Yusufzay:[/h]
Pakistanlı bir aktivist olan ve 2014 yılında Nobel Barış Odulu ’ne layık gorulen Malala Yusufzay, 2009 yılında Taliban etkisi altında olan Pakistan ’da kızların eğitimine yonelik cabalarıyla tanınmaya başladı. Tehlikeli bir pozisyonda olan genc kız, 2012 yılında gercekleştirilen bir saldırı esnasında, kafasından boynuna doğru ilerleyen bir mermiyle vuruldu.
Gercekleştirilen hızlı mudahaleyle Malala ’nın beyninde tumore yol acan bu olay sebebiyle kafatasının bazı yerlerinin alınması gerekse de farklı yerlerde gercekleştirilen operasyonlarla hayata tutunmayı başardı ve hÂl da savunduğu dava konusundaki calışmalarda adı geciyor.
[h=3]Eski ABD Temsilciler Meclisi Uyesi olan Gabby Giffords ’ın mucizevi senaryosu:[/h]
8 Haziran 2011 ’de gercekleştirilen Tucson saldırısı sırasında o zamanlarda ABD Temsilciler Meclisi Uyesi olan Gabby Giffords ’ın da icinde bulunduğu 19 kişi vuruldu. 6 kişinin yaşamını yitirdiği saldırıda Giffords, kafasından vurulmuş ve kritik durumda hastaneye kaldırılmıştı.
Neyse ki mermi, beynin en kritik yaralanmaları ortaya cıkaran orta kısmından değil, bir yarım kuresinden gecmişti. Bu bağlamda kafatasının sadece bir kısmını kaldırarak tumorun onune gecmek adına ameliyatı gercekleştirdi. Bunun ardından Giffords, oldukca yavaş bir şekilde olsa da mucizevi bir şekilde, gittikce bilişsel aktivitelerini geri kazandı ve en sonunda neredeyse tamamen eski haline donmeyi başardı.
Ek olarak Giffords ’ın yanındaki Daniel Hernandez Jr. tarafından yapılan kalp masajı, kendisinin hayatta kalmasını sağladığından ilk yardım bilincinin onemini bir kez daha gosteriyor.
[h=3]Son sınıfının başlamasına uc gun kala hayatı tamamen değişen Rachel Barezinsky:[/h]
22 Ağustos 2006 tarihinde arkadaşlarıyla kırsal alanda olan Rachel Barezinsky, terk edilmiş bir ahırın yakınlarındayken soz konusu yerin sahibi, karanlıkta onların sesini duymuş ve tufekle ateş etmeye başlamıştı. Mermilerden biri, Barezinsky ’nin kafasının arka kısmından girmiş ve beynin sağ lobundan sol lobuna doğru bir yol izleyip sol goz bolgesinde durdu.
Yine tıbbi mudahalenin kritikliğini anladığımız bir senaryoyla Barezinsky, hızlıca hastaneye yetiştirildi. Burada, dort beyin lobu da hasar alan Barezinsky ’nin kafasından mermi ve kemik kalıntıları cıkarılmış olsa da merminin kendisi kurtarılamadı. Ek olarak dort lobdan biri olan temporal lobun bir kısmının alınması gerekti.
Barezinsky, bu durumdan tamamen kurtulmuş olsa da hÂl hafıza sorunları yaşıyor ve fizik terapisi goruyor.
“Kafadan vurulduğunuzda ne olur?” konulu iceriğimizin bu noktada sonuna geldik. Senaryolardan da anlayabileceğiniz uzere ilk yardım ve erken tıbbi mudahale gibi etkenler, hangi noktadan vurulursanız vurulun hayatta kalmanızda en buyuk rolu ustleniyor.
Ayrıca bir silah tetiğinin insanların hayatlarını nasıl etkilediğini de bu senaryolarla gormuş olduk. Sonuc olarak kafadan vurulma senaryolarının hicbiri iyi bir yere doğru ilerlemiyor olsa da bazı durumlarda kurtulmak mumkundur diyebiliriz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6
Fizik ya da biyoloji gibi konulara ucundan değinmemiz gerekecek olsa da yazıda farklı araştırmalardan ve iceriklerden topladığımız bilgileri, herkesin anlayabileceği turde harmanladık. Lafı fazla uzatmadan gelin kafadan vurulma senaryolarının neden bu kadar olumcul olduğuna ve neden bazı durumlarda kesin olumle sonuclanmadığına yakından bakalım.
[h=2]Kafadan vurulduğunuzda ne olur?[/h] Oncelikle silah konusunda konuşmamız gerekiyor. Pompalı tufeklerin ya da yuksek ve geniş caplı etkiye sahip silahları dışarıda tutacağız. Bunlar kafa yapısını tabir yerindeyse ‘tuzla buz ’ ettiğinden yaşamaya şansınız olmayacağı icin sadece tufekleri ve tabancaları değerlendireceğiz.
[h=3]Neden tufekler tabancalardan daha olumcul?[/h]
Tufeklerin tabancalardan daha olumcul olma sebebini duşunduğunuzde aklınıza mermi boyutunun buyumesi gibi etkenler gelebilir. Fakat bunun asıl sebebi merminin aldığı ‘hız ’dır. Tufek namlusunda donerek ilerleyen mermi, namlu ucundan cıkmadan once daha uzun mesafe gittiğinden, namludan cıkınca daha hızlı ilerler ve temas ettiği bolgede daha buyuk bir etki bırakır.
Tabancalarda da bu senaryo olumculdur fakat verilen hasar, mermi namlu icinde daha kısa mesafe katettiği icin tufeklere gore daha azdır. Yani kafaya temas eden bir mermi ne kadar hızlıysa verdiği hasar da o kadar can sıkıcı olacaktır.
Bunun yanında merminin boyutu ve ağırlığı da hasarı artıracaktır fakat aralarında en cok etkileyen etkenin hız olduğunu soyleyebiliriz.
[h=3]Vurulma anında merminin kafadan cıkması veya cıkmaması neyi değiştirir?[/h]
Mermi kafa kısmına girdiğinde karşılaşılabilecek birden fazla senaryo bulunuyor. Bunların birinde mermi, aldığı hızla kafanın arkasından cıkabilir, diğerinde yeterli hızı yakalayamaz ve kafanın icinde kalır ve sonuncusunda da sekmeye benzer bir etkiyle kafanın ust kısmına doğru ilerler.
[h=3]Fakat bu durumda beynimiz sadece mermiden etkilenmez:[/h]
Bu sırada mermi, kafanıza girdiği anda kafatasınızı ice doğru genişleyen bir şekilde deldiğinden, kucuk parcalar iceri dağılır. Bunu bir bombanın patlaması esnasında etrafa yayılan şarapnel parcaları gibi duşunebilirsiniz. Aynı o durumda olduğu gibi, bu parcalardan kaynaklanacak olan problemler de duruma gore farklılık gosterecektir. Yine de hicbirinin mutlu etmeyeceğini duşunmek zor değil.
On taraftan kafaya giren bir mermi, eğer kafanın arkasından cıkarsa giriş noktasının kucuk, cıkış noktasının gorece daha buyuk olduğu gorulur. Bunun sebebiyse mermi ilerlediği sırada on tarafında gittikce genişleyen bir dalganın olmasıdır. Kafa bolgesine girdiği sırada onunde daha kucuk bir dalga bulunan mermi ilerlediği sırada bu dalga da genişler ve cıkış noktasında daha buyuk bir etki alanı gorulur.
[h=3]Silahın kafaya temas edilerek ateşlenmesi neden en olumcul senaryo?[/h]
Merminin vereceği hasarın hızıyla doğru orantılı olduğunu soylemiştik. Peki merminin katetmesi gereken mesafe sadece namlu kadarsa ne olur? Bunu anlamak icin de kısaca beyin yapısından bahsedelim.
Beynimizin yapısının erişkinliğe ulaştıkca kullanılmış bir sunger misali sertleştiği soylenir. Fakat bu, dayanıklı olduğu anlamına gelmez. Zaten beyni koruma işlevini kafatasımız gercekleştiriyor. O da daha az once bir mermiyle delindiğinden icerde tamamen savunmasız, oldukca yumuşak bir cismin silah mermisiyle baş başa olduğunu soyleyebiliriz.
Silahlar ateşlendiği sırada namlu uclarından guclu bir dalganın cıktığını goruruz. Merminin hemen ardından cıkan bu dalgalar, silah kafaya temas ettiğinde iceri doğru yoneliyor.
Kafanızda şoyle canlandırın: Mermi, namlu cıkışına doğru giderken onu takip eden guclu ve oldukca sıcak bir hava dalgası var. Bu durumda mermi, namludan cıkar cıkmaz kafanızın icinde o dalganın takip edebileceği bir yol acıyor. Beyninize zaten yeterli zararı vermiş olan bu mermiyi bir de oldukca sıcak olan bir hava dalgası takip ediyor ve iceriyi adeta yakıyor.
Beynin de oldukca hassas bir organ olduğunu duşunursek silahın kafaya temas edildiği durumların neden en olumcul olanlar olduklarını anlayabiliriz.
[h=2]Bazı kişiler kafalarından, az once bahsettiğimiz şekillerde vurulup hayatta kaldı, peki bu nasıl oldu?[/h] [h=3]Hepsinden once: Vurulduktan sonra hayatta kalmak icin ihtiyacınız olacak olan ilk şey nedir?[/h]
Tıbbi mudahaledir elbette. Eğer gerekli zamanda tıbbi bir mudahalede bulunulmazsa, olumcul olmadığı duşunulen topuk kısmından vurulmalar bile kişileri oldurebilir. Mermi icerde kalsa da cıkış yapsa da kan kaybı onlenmediği surece her senaryo, kişileri olume goturecektir.
Şimdi, bu senaryoları atlatan insanlara bakalım.
[h=3]Olumun kıyısından donmuş olsa da amacından vazgecmeyen Malala Yusufzay:[/h]
Pakistanlı bir aktivist olan ve 2014 yılında Nobel Barış Odulu ’ne layık gorulen Malala Yusufzay, 2009 yılında Taliban etkisi altında olan Pakistan ’da kızların eğitimine yonelik cabalarıyla tanınmaya başladı. Tehlikeli bir pozisyonda olan genc kız, 2012 yılında gercekleştirilen bir saldırı esnasında, kafasından boynuna doğru ilerleyen bir mermiyle vuruldu.
Gercekleştirilen hızlı mudahaleyle Malala ’nın beyninde tumore yol acan bu olay sebebiyle kafatasının bazı yerlerinin alınması gerekse de farklı yerlerde gercekleştirilen operasyonlarla hayata tutunmayı başardı ve hÂl da savunduğu dava konusundaki calışmalarda adı geciyor.
[h=3]Eski ABD Temsilciler Meclisi Uyesi olan Gabby Giffords ’ın mucizevi senaryosu:[/h]
8 Haziran 2011 ’de gercekleştirilen Tucson saldırısı sırasında o zamanlarda ABD Temsilciler Meclisi Uyesi olan Gabby Giffords ’ın da icinde bulunduğu 19 kişi vuruldu. 6 kişinin yaşamını yitirdiği saldırıda Giffords, kafasından vurulmuş ve kritik durumda hastaneye kaldırılmıştı.
Neyse ki mermi, beynin en kritik yaralanmaları ortaya cıkaran orta kısmından değil, bir yarım kuresinden gecmişti. Bu bağlamda kafatasının sadece bir kısmını kaldırarak tumorun onune gecmek adına ameliyatı gercekleştirdi. Bunun ardından Giffords, oldukca yavaş bir şekilde olsa da mucizevi bir şekilde, gittikce bilişsel aktivitelerini geri kazandı ve en sonunda neredeyse tamamen eski haline donmeyi başardı.
Ek olarak Giffords ’ın yanındaki Daniel Hernandez Jr. tarafından yapılan kalp masajı, kendisinin hayatta kalmasını sağladığından ilk yardım bilincinin onemini bir kez daha gosteriyor.
[h=3]Son sınıfının başlamasına uc gun kala hayatı tamamen değişen Rachel Barezinsky:[/h]
22 Ağustos 2006 tarihinde arkadaşlarıyla kırsal alanda olan Rachel Barezinsky, terk edilmiş bir ahırın yakınlarındayken soz konusu yerin sahibi, karanlıkta onların sesini duymuş ve tufekle ateş etmeye başlamıştı. Mermilerden biri, Barezinsky ’nin kafasının arka kısmından girmiş ve beynin sağ lobundan sol lobuna doğru bir yol izleyip sol goz bolgesinde durdu.
Yine tıbbi mudahalenin kritikliğini anladığımız bir senaryoyla Barezinsky, hızlıca hastaneye yetiştirildi. Burada, dort beyin lobu da hasar alan Barezinsky ’nin kafasından mermi ve kemik kalıntıları cıkarılmış olsa da merminin kendisi kurtarılamadı. Ek olarak dort lobdan biri olan temporal lobun bir kısmının alınması gerekti.
Barezinsky, bu durumdan tamamen kurtulmuş olsa da hÂl hafıza sorunları yaşıyor ve fizik terapisi goruyor.
“Kafadan vurulduğunuzda ne olur?” konulu iceriğimizin bu noktada sonuna geldik. Senaryolardan da anlayabileceğiniz uzere ilk yardım ve erken tıbbi mudahale gibi etkenler, hangi noktadan vurulursanız vurulun hayatta kalmanızda en buyuk rolu ustleniyor.
Ayrıca bir silah tetiğinin insanların hayatlarını nasıl etkilediğini de bu senaryolarla gormuş olduk. Sonuc olarak kafadan vurulma senaryolarının hicbiri iyi bir yere doğru ilerlemiyor olsa da bazı durumlarda kurtulmak mumkundur diyebiliriz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6