Kaymakamlar valilere benzer şekilde gorevlendirilen valilerin sahip oldukları il bazındaki yetkileri ilce bazında bunyelerinde bulunduran makamlardır. Kaymakam gorevlerini yerine getirirken, sınırları icerisinde bulunduğu ilin valisinin denetimi altındadır.
Kaymakamların gorev ve yetkilerine bakmadan evvel ilcelerin ozelliklerine bakmak gerekirse ilceler, Osmanlı Devleti ve Turkiye Cumhuriyeti ’nin ilk yıllarında halen Kaza ’lar olarak da bilinen ve şehirleri oluşturan yerleşim yerleridir. Her bir ili oluşturan birden fazla ilce mevcuttur ve her ilin sahip olduğu bir de merkez ilcesi vardır. Buyukşehir Belediye ’lerine sahip olan şehirlerin birden fazla merkez ilcesi vardır. İlcelerde valilerin yerine getirdikleri denetleme ve yonetme gorevlerini merkez ilcelerde ilin valisi yerine getirmektedir. İlcelerin kurulması, kaldırılması ve yonetilmesi de iller gibi kanun ve tuzuklerle gercekleştirilmektedir.
Turkiye sınırları icerisinde 2013 senesi itibarı ile 957 ilcenin bulunduğu bilinmektedir. Ulkemizde en cok ilceye sahip olan Şehir 39 ilcesi ile İstanbul ve en az ilceye sahip olan şehir ise 3 ilcesi ile Bayburt olarak kayıtlara gecmiştir. Nufus bakımından en kucuk ilcenin Kırklareli iline bağlı Kofcaz ilcesi olduğu bilinirken, nufus olarak en buyuk ilce de Ankara ili sınırlarında bulunan Cankaya ilcesidir. Yuzolcumu bakımından sıralandığında Turkiye sınırları icerisindeki en buyuk ilce ise Şanlıurfa şehrinin Siverek ilcesidir.
Coğrafi konum bakımından en doğu, en batı, en kuzey ve en guneyde bulunan ilcelerimiz şu şekilde belirlenmiştir:
Turkiye ’nin en kuzeyinde bulunan ilce; Kofcaz, Kırklareli
Turkiye ’nin en guneyinde bulunan ilce; Yayladağı, Hatay
Turkiye ’nin en batısında bulunan ilce; Gokceada, Canakkale
Turkiye ’nin en doğusunda bulunan ilce; Aralık, IğdırKaymakamların Atanması
Kaymakamların gorevlerine getirilmesi ve tayini işlemi İcişleri Bakanlığı Mudurler Encumeninin intihabı ve bakanın tasvibi uzerine muşterek karar neticesi ile Cumhurbaşkanının tasdiki ile kesin olarak gercekleşir. Bir kişinin kaymakamlığa vekalet edebilmesi icin mulki idare amirliği hizmetleri sınıfından olması şartı aranır.
Kaymakamların Yasalar ile Belirlenmiş Gorev ve Yetkileri
Kaymakamın gorev ve yetkileri İl İdaresi Kanunu ’nun 5442 sayılı ve 27 - 40. maddeleri ile acıklanmaktadır. Bu maddelere gore kaymakam ilce genel idaresinin başı ve merciidir. Başı olduğu ilcede hukumeti temsil eder ve bu gorevine bağlı olarak ilcenin genel idaresinden sorumludur. Bakanlıkların kuruluş kanunlarına gore ilcede gerekli gorduğu kadar teşkilat kurabilir ve bu teşkilatların her biri kaymakamın emri altında hizmet verir.
İlcedeki genel idare teşkilatının başında bulunanlar ilce idare şube başkanlarıdır ve başkanların altında da ilcenin ikinci dereceden memurları gorevlerini surdururler.
Kaymakam, kanun, tuzuk yonetmelik ve Hukumet kararlarının neşir ve ilanını, uygulanmasını yerine getirir. Kaymakamlar aynı zamanda valilerin talimat verdikleri emir ve yetkileri de yerine getirmek ile yukumludurler. İlceye ait yapılması gereken butun gorev ve yetkileri valiler direk olarak kaymakamlara yazarlar. Kaymakamlar ise bağlı bulundukları şehrin valileri ile muhaberede bulunma hakkına sahiptirler. Olağanustu durumlarda kaymakamların direk İcişleri Bakanlığı ya da Bakanlıklarla muhabere etme hakları vardır. Ancak bu muhabereleri bağlı bulundukları valiliklere bildirme zorunlukları vardır.
Kaymakamlıklar daire ve muesseseler dışında kalan butun diğer Devlet daire ve muesseselerini, işletmelerini, ozel iş yerlerini, ozel idare, belediye ve koy idareleriyle bunlara bağlı tekmil muessesleri denetleme ve teftiş etme gorevine sahiptirler. Kaymakamlar bu denetleme ve teftişleri bizzat yapabilecekleri gibi idare şube başkanları ya da validen isteyecekleri Bakanlık ya da tuzel kişiliği bulunan genel mudurluk mufettişleri aracılığı ile yapabilirler.
Ortaokul ya da bu derecedeki eğitim yerlerinin denetlenmesi de kaymakam tarafından bizzat ya da yukarıda acıklandığı şekilde yapılmaktadır.
“Bir ilcenin genel idare ve durumunu duzenlemek ve denetlemek kaymakamların gorevleridir.”
Bir ilcede calışan memurların calışmalarının denetlenmesi ve gozetim altında bulundurulması kaymakam tarafından yapılmaktadır. Bu denetlemeler sırasında ikinci derecedeki memurlar ve genel ve ozel kolluk amir ve memurları kaymakam tarafından Memurin Kanunundaki usule gore savunması alındıktan sonra uyarma ya da kınama cezalarına tabi tutulabilirlerse bu cezalar tebliğ tarihi itibarı ile adı gecen memurun siciline işlenmektedir. Kaymakamların daha ağır cezalar icin ise sadece teklif ve talepte bulunma hakları vardır. Aynı şeklide kaymakamların ilce memurlarına takdirname vermesi de mumkundur.
Halkın askerlik muameleleri icin yaptıkları muracaat ve şikayetlerinin kabulu kaymakamlarca yapılır. Bu muracaatlar askerlik şubelerine ya da dairelerine yapılır. Yapılan muracaat sonucu kaymakamdan alınan yanıt yeterli olmadığı hallerde bu durumun valiye bildirilmesi de mumkundur.
İlce sınırları icerisinde bulunan genel ve ozel kolluk kuvvetlerinin amiri olan kaymakam bu gorevinde suc işlenmesinin onune gecmek, kamu duzen ve guvenini sağlamak ve bunları sağlayabilmek icin gerekli tedbirleri almak ile yukumludur. Bu gorev cercevesinde valinin tasvibi ile ilce genel ve ozel kolluk kuvvetlerinin yerlerini gecici ya da surekli olarak değiştirebilir.
Kaymakam, ulkenin sınır ve kıyı guvenliğini ilgili hukumlere gore sağlamakla yukumludur. İlcenin durumlarını sunulması ve hakkında goruşunun alınması icin Kaymakamlar yılda en az bir kez valiler ile toplantıya girerler.
Vali ve kaymakam arasındaki ilişkinin acıklandığı İl İdaresi Kanunun 5. 18. ve 22. Maddeleri şu şekildedir:
Madde 5 – İllerde, valilerin tayin ve tespit ettiği işlerde yardımcılığını ve valinin bulunmadığı zamanlarda vekilliğini yapmak uzere vali muavinleri bulunur. Valiliğin yazı işlerinin duzenlenmesinden de vali muavini sorumludur.
Vali muavini, en az altı yıl kaymakamlıkta bulunmuş ve bu hizmetin iki yılını doğuda gecirmiş olanlardan tayin edilir.
Madde 18 – Valiler, vali muavini ile kaymakamların, il idare şube başkanlarının ve il ve bolge muhakemat mudurlerinin, genel ve ozel kolluk amirlerinin birinci derecede, diğer memurların ikinci derecede sicil amiridirler.
Madde 22 – İl idare şube başkanları ve kaymakamlar, kanun, tuzuk, yonetmelik, Hukumet kararları ve emirlerini uygulama sırasında istizana muhtac gordukleri cihetleri validen sorarlar, vali o meseleyi ait olduğu şube başkanı ile goruşup inceledikten sonra bir sonuca varamadığı takdirde keyfiyeti merciinden sorar ve alacağı cevaba gore gereğini yapar.
En son Kaymakamlar Kararnamesi ile atanan kaymakamların listesi şuradan bulunabilir.
Genel olarak belirtmek gerekirse, kaymakamlar ilce sınırları icerisinde bulunan halkın guvenliğini ve refahını sağlamak, onların istek ve ihtiyaclarını dinlemek ve cozumler aramak, bu gorevlerini birlikte yerine getireceği kolluk kuvvetlerini yonetmek ile gorevlidir. Kaymakamın gorevini doğru şekilde yapmıyor olması sadece o ilceye değil uzun vadede bağlı bulunan ile de zarar verecektir. Kaymakamlar başı oldukları ilcenin idari, mali, ekonomik, kulturel, sağlık ve sosyal durumu ve Hukumetce alınmış bulunan karar ve tedbirlerin sonucları ve bunların halk uzerindeki etkileri hakkında yıl sonunda veya luzum gordukleri şair zamanlarda ilgili Valiliklere ve Bakanlıklara rapor verirler.
Kaymakamların gorev ve yetkilerine bakmadan evvel ilcelerin ozelliklerine bakmak gerekirse ilceler, Osmanlı Devleti ve Turkiye Cumhuriyeti ’nin ilk yıllarında halen Kaza ’lar olarak da bilinen ve şehirleri oluşturan yerleşim yerleridir. Her bir ili oluşturan birden fazla ilce mevcuttur ve her ilin sahip olduğu bir de merkez ilcesi vardır. Buyukşehir Belediye ’lerine sahip olan şehirlerin birden fazla merkez ilcesi vardır. İlcelerde valilerin yerine getirdikleri denetleme ve yonetme gorevlerini merkez ilcelerde ilin valisi yerine getirmektedir. İlcelerin kurulması, kaldırılması ve yonetilmesi de iller gibi kanun ve tuzuklerle gercekleştirilmektedir.
Turkiye sınırları icerisinde 2013 senesi itibarı ile 957 ilcenin bulunduğu bilinmektedir. Ulkemizde en cok ilceye sahip olan Şehir 39 ilcesi ile İstanbul ve en az ilceye sahip olan şehir ise 3 ilcesi ile Bayburt olarak kayıtlara gecmiştir. Nufus bakımından en kucuk ilcenin Kırklareli iline bağlı Kofcaz ilcesi olduğu bilinirken, nufus olarak en buyuk ilce de Ankara ili sınırlarında bulunan Cankaya ilcesidir. Yuzolcumu bakımından sıralandığında Turkiye sınırları icerisindeki en buyuk ilce ise Şanlıurfa şehrinin Siverek ilcesidir.
Coğrafi konum bakımından en doğu, en batı, en kuzey ve en guneyde bulunan ilcelerimiz şu şekilde belirlenmiştir:
Turkiye ’nin en kuzeyinde bulunan ilce; Kofcaz, Kırklareli
Turkiye ’nin en guneyinde bulunan ilce; Yayladağı, Hatay
Turkiye ’nin en batısında bulunan ilce; Gokceada, Canakkale
Turkiye ’nin en doğusunda bulunan ilce; Aralık, IğdırKaymakamların Atanması
Kaymakamların gorevlerine getirilmesi ve tayini işlemi İcişleri Bakanlığı Mudurler Encumeninin intihabı ve bakanın tasvibi uzerine muşterek karar neticesi ile Cumhurbaşkanının tasdiki ile kesin olarak gercekleşir. Bir kişinin kaymakamlığa vekalet edebilmesi icin mulki idare amirliği hizmetleri sınıfından olması şartı aranır.
Kaymakamların Yasalar ile Belirlenmiş Gorev ve Yetkileri
Kaymakamın gorev ve yetkileri İl İdaresi Kanunu ’nun 5442 sayılı ve 27 - 40. maddeleri ile acıklanmaktadır. Bu maddelere gore kaymakam ilce genel idaresinin başı ve merciidir. Başı olduğu ilcede hukumeti temsil eder ve bu gorevine bağlı olarak ilcenin genel idaresinden sorumludur. Bakanlıkların kuruluş kanunlarına gore ilcede gerekli gorduğu kadar teşkilat kurabilir ve bu teşkilatların her biri kaymakamın emri altında hizmet verir.
İlcedeki genel idare teşkilatının başında bulunanlar ilce idare şube başkanlarıdır ve başkanların altında da ilcenin ikinci dereceden memurları gorevlerini surdururler.
Kaymakam, kanun, tuzuk yonetmelik ve Hukumet kararlarının neşir ve ilanını, uygulanmasını yerine getirir. Kaymakamlar aynı zamanda valilerin talimat verdikleri emir ve yetkileri de yerine getirmek ile yukumludurler. İlceye ait yapılması gereken butun gorev ve yetkileri valiler direk olarak kaymakamlara yazarlar. Kaymakamlar ise bağlı bulundukları şehrin valileri ile muhaberede bulunma hakkına sahiptirler. Olağanustu durumlarda kaymakamların direk İcişleri Bakanlığı ya da Bakanlıklarla muhabere etme hakları vardır. Ancak bu muhabereleri bağlı bulundukları valiliklere bildirme zorunlukları vardır.
Kaymakamlıklar daire ve muesseseler dışında kalan butun diğer Devlet daire ve muesseselerini, işletmelerini, ozel iş yerlerini, ozel idare, belediye ve koy idareleriyle bunlara bağlı tekmil muessesleri denetleme ve teftiş etme gorevine sahiptirler. Kaymakamlar bu denetleme ve teftişleri bizzat yapabilecekleri gibi idare şube başkanları ya da validen isteyecekleri Bakanlık ya da tuzel kişiliği bulunan genel mudurluk mufettişleri aracılığı ile yapabilirler.
Ortaokul ya da bu derecedeki eğitim yerlerinin denetlenmesi de kaymakam tarafından bizzat ya da yukarıda acıklandığı şekilde yapılmaktadır.
“Bir ilcenin genel idare ve durumunu duzenlemek ve denetlemek kaymakamların gorevleridir.”
Bir ilcede calışan memurların calışmalarının denetlenmesi ve gozetim altında bulundurulması kaymakam tarafından yapılmaktadır. Bu denetlemeler sırasında ikinci derecedeki memurlar ve genel ve ozel kolluk amir ve memurları kaymakam tarafından Memurin Kanunundaki usule gore savunması alındıktan sonra uyarma ya da kınama cezalarına tabi tutulabilirlerse bu cezalar tebliğ tarihi itibarı ile adı gecen memurun siciline işlenmektedir. Kaymakamların daha ağır cezalar icin ise sadece teklif ve talepte bulunma hakları vardır. Aynı şeklide kaymakamların ilce memurlarına takdirname vermesi de mumkundur.
Halkın askerlik muameleleri icin yaptıkları muracaat ve şikayetlerinin kabulu kaymakamlarca yapılır. Bu muracaatlar askerlik şubelerine ya da dairelerine yapılır. Yapılan muracaat sonucu kaymakamdan alınan yanıt yeterli olmadığı hallerde bu durumun valiye bildirilmesi de mumkundur.
İlce sınırları icerisinde bulunan genel ve ozel kolluk kuvvetlerinin amiri olan kaymakam bu gorevinde suc işlenmesinin onune gecmek, kamu duzen ve guvenini sağlamak ve bunları sağlayabilmek icin gerekli tedbirleri almak ile yukumludur. Bu gorev cercevesinde valinin tasvibi ile ilce genel ve ozel kolluk kuvvetlerinin yerlerini gecici ya da surekli olarak değiştirebilir.
Kaymakam, ulkenin sınır ve kıyı guvenliğini ilgili hukumlere gore sağlamakla yukumludur. İlcenin durumlarını sunulması ve hakkında goruşunun alınması icin Kaymakamlar yılda en az bir kez valiler ile toplantıya girerler.
Vali ve kaymakam arasındaki ilişkinin acıklandığı İl İdaresi Kanunun 5. 18. ve 22. Maddeleri şu şekildedir:
Madde 5 – İllerde, valilerin tayin ve tespit ettiği işlerde yardımcılığını ve valinin bulunmadığı zamanlarda vekilliğini yapmak uzere vali muavinleri bulunur. Valiliğin yazı işlerinin duzenlenmesinden de vali muavini sorumludur.
Vali muavini, en az altı yıl kaymakamlıkta bulunmuş ve bu hizmetin iki yılını doğuda gecirmiş olanlardan tayin edilir.
Madde 18 – Valiler, vali muavini ile kaymakamların, il idare şube başkanlarının ve il ve bolge muhakemat mudurlerinin, genel ve ozel kolluk amirlerinin birinci derecede, diğer memurların ikinci derecede sicil amiridirler.
Madde 22 – İl idare şube başkanları ve kaymakamlar, kanun, tuzuk, yonetmelik, Hukumet kararları ve emirlerini uygulama sırasında istizana muhtac gordukleri cihetleri validen sorarlar, vali o meseleyi ait olduğu şube başkanı ile goruşup inceledikten sonra bir sonuca varamadığı takdirde keyfiyeti merciinden sorar ve alacağı cevaba gore gereğini yapar.
En son Kaymakamlar Kararnamesi ile atanan kaymakamların listesi şuradan bulunabilir.
Genel olarak belirtmek gerekirse, kaymakamlar ilce sınırları icerisinde bulunan halkın guvenliğini ve refahını sağlamak, onların istek ve ihtiyaclarını dinlemek ve cozumler aramak, bu gorevlerini birlikte yerine getireceği kolluk kuvvetlerini yonetmek ile gorevlidir. Kaymakamın gorevini doğru şekilde yapmıyor olması sadece o ilceye değil uzun vadede bağlı bulunan ile de zarar verecektir. Kaymakamlar başı oldukları ilcenin idari, mali, ekonomik, kulturel, sağlık ve sosyal durumu ve Hukumetce alınmış bulunan karar ve tedbirlerin sonucları ve bunların halk uzerindeki etkileri hakkında yıl sonunda veya luzum gordukleri şair zamanlarda ilgili Valiliklere ve Bakanlıklara rapor verirler.