Bir ada devleti olan Sri Lanka, doğası ve dinî tarihi ile sizleri buyuleyecek..
Sri Lanka, tam adı ile Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti bir ada devletidir. Hindistan 31 kilometre ile onun en yakın komşularındandır ve de tahmin edinilebileceği gibi Sri Lanka Hint Okyanusundadır. Cok yakın bir tarihe kadar Sri Lanka adını Seylan bolgesi olarak duyduk ve hepimizin hafızalarında Seylan cayı kaldı..
Sri Lanka, pek cok ozelliği ile bizi şaşırtan bir ulke.
Oncelikle ulke, ulusal devlet yapısında yaşayanların pek de alışık olmadığı bir yonetime sahip; Sri Lanka ’nın Kolombo ve Sri Jayawardenapura-Kotte olmak uzere iki başkenti bulunmakta. Ayrıca ulkede Seylanca, Tamilce, İngilizce dilleri ana dil sayılmaktadır. Yani karşımızda iki başkentli, uc ana dilli bir ulke bulunuyor.. İngilizcenin ticaret, eğitim ve bilimde ana dil olmasının elbette tek bir nedeni var..
Bu neden, bizim Sri Lanka ’yı yıllardır Seylan diye bilmemiz ve Seylan cayının dunyada Rize cayı ile rekabet edecek duzeyde pazarlanması ile aynı neden… Sri Lanka 1803 yılında başlayan Napolyon Savaşları doneminden 1948 yılına kadar İngiliz işgalinde kalmış, 1948 yılında bağımsızlığını kazanmasına rağmen 1972 yılına kadar İngiltere somurgesinde kalmıştır. İngilizler bu ulkedeki cayı dunyaya pazarlamış, bunun icin bir liman bile yapmışlardır. Bu liman şuan bile ulke icin hem ticari et hem de turizm icin cok onemlidir..
İngilizler bu ulkeden ayrıldıklarına Sri Lanka halkının dili uzerinde Hint dilindeki gibi kalıcı bir etki ve hasar bırakamamışlardır; Sri Lanka bugun her ne kadar uc dilli gorunse de halkın %70 ’inden daha fazlası Seylanca konuşmaktadır. Ustelik tarihî yerlerin orijinal isimleri korunmuş, şehirlerin ve insanların soy adları olası bir etnik soykırımdan kurtulmuştur. Yalnız şunu da itiraf etmek gerekir ki ulkenin başkenti Kolombo dahi Portekizli kaşif Lourenco de Almedia ve oğlu Francisco de Aldemia tarafından kurulmuştur. Ulkenin en işlek limanını İngilizler yapmıştır.. Ama buyuk ulkeler ellerini ulkeden cekince ulke uzun yıllar ic savaş yaşamış ve yuzlerce vatandaşını toprağa vermiştir.
Paylaşılamayan Cennet..
Sri Lanka uzerinde yuzlerce yıldır Portekizler, Almanlar ve İngilizler hak iddia etmişlerdir. 1517 yılında Portekizlilerin adaya gelmesi ve adada şehir kurmaları Almanların dikkatini cekmiş ve Almanlar da bu adada etkin olmak istemişlerdir. Bu durumu kabul etmeyen Portekizliler ile Almanlar arasında Sri Lanka icin savaşlar yaşanmıştır. Daha sonra Napolyon Savaşları patlak vermiş ve ulke İngiltere ’nin kontrolune girmiştir.
Koloni doneminde Hollanda ’nın hak iddia ettiği ulkede Hollandalılar tarafından kurulan Hollanda Donem Muzesi bulunmakta..Sri Lanka, 1948 yılında bağımsızlığını ilan etse de otuz yıldan daha fazla İngiliz somurgesi olarak yaşamıştır. Kendi bağımsızlıklarını ilan ettiklerinde de ic savaşlarla mucadele etmek zorunda kalan Sri Lanka, Tamilli vatandaşlarının 15 binden fazlasını kaybetmiştir. Seylanlar ile masaya oturmaya başlayan Tamilliler burada da başarılı olamamışlardır. Ulkenin buyuk bolumu Seylanca konuşsa da Tamilce, Portekizce konuşurlar da vardır. Paylaşılamayan ulke, tum bu maceralardan sonra zengin bir etnik ve dini alt yapıya sahip olmuştur.
125 Bin Yıllık Tarih...
Sri Lanka tarihi 125.000 geriye goturulmektedir; ustelik bu kucuk ada iki imparatorluk gecmişine sahiptir: Anuradhapura İmparatorluğu ve Chola İmparatorluğu . Ulkenin tarihi 500.000 yıl oncesine kadar goturulen bazı araştırmaların yanı sıra ulkenin Hint kaynaklarındaki meşhur Ramayana olduğu da anılmaktadır. Ulkede yeterli arkeoloji calışmalar mevcut olmadığı bu imparatorluktan kalan eserler tapınaklar ve devasa yapılardır. Budizmin kalbi kabul edilen bu kucuk ada ulkesinde Sigiriya frenskleri UNESCO Dunya Mirası Korumasında. Ustelik filmlere konu olacak guzellikte ırmakları da bulunmakta ulkenin..Ulkede yakın zaman 7 dalda Oscar kazanan Kwai Koprusu adlı filmin cekildiği yer olan Kelanı Irmağı da bulunmaktadır.
Sri Lanka ’nın Harika Doğası…
Sri Lanka ’yı bu yazıya konu eden ve onun tum dunyanın goz bebeği olmasını sağlayan şey bu ulkede avlanmanın yasak olması.. Zaten insanlarının coğunun Budizm inancına sahip olduğu bu ulkede insanlar kendilerini hayvanlardan daha ustun gormuyor. Bu bakımdan her yerde omrunuzde hic gormediğiniz sincapları ve endemik kuş ceşitlerini gorebiliyorsunuz.
Sri Lanka ’da ayrıca iki onemli ırmak da var. Bahsi gecen ırmakların en uzunu Mahaweli Irmağı.. Tam tamına 335 kilometrelik bir uzunluğa sahip. Ondan sonraki Kala Oya ırmağı Mahaweli ırmağının yarısı kadar : 148 km. Kelani Irmağı ise 145 km uzunluğa sahip. Yan Oya ve Deduru Oya ırmakları 142 km, Walawe Ganga ırmağı 138 km, Madura Oya 135 km ve ondan 1 km kısa olarak ulkenin en kısa ırmağı olan Maha Oya var.
Ulke, cok kucuk olmasına rağmen bunca uzun ırmağın olması ulkenin doğal ceşitliliğinin en onemli nedenlerinden biri. Bu ırmakların kenarlarında binlerce ceşit kuş turu bulunmakta..
Irmakların yanı sıra dunyanın en buyuk meyvelerine sahip Cek Ağacı da burada bulunmakta. Bu ağacın meyvelerinin ağırlığı 35 kiloya kadar ulaşabilmekte.
Ulke, mili parkları da dunyaya nam salmış bir halde. Adanın el değmemiş tek ormanı Singaraja Milli Parkı. Bu ozelliği ile Singaraja Milli Parkı dunyadaki en onemli biyolojik ceşitliliğe sahip. Yalnız buna rağmen buyuk ve avcı memelilerin sayısında ciddi azalmalar var.
Asya Filleri bu durumdan en fazla etkilenen memeliler. Bu yuzden ulkede gectiğimiz yıllarda insanların fillere binmesi yasalandı ve Asya Filleri koruma altına alındı.
Ulkede Singaraja Milli Parkından başka tam 9 tane daha doğal park bulunuyor. Sri Lanka milli parkları şunlardır: Yala, Udawalawe, Wilpattu, Horton Plains, Sinharaja Orman Rezervi, Wasgamuwa, Gal Oya, Madura Oya, Lunugamvehera, Angammedilla. Bu parkların bircoğu sadece ziyarete acıkken buyuk bir kısımda konaklama yani kamp imkanı da vardır.
Ulkenin kara hayvanlarının guzelliklerinin yanı sıra balinalarıyla da unludur. Balinaların kıyılarda olması az rastlanır bir durumdur ama mucizelerin adası Sri Lanka ’da Mavi Balinalar, Kambur Balinalar, Kaşalot, Donucu Yunuslar kıyılarda gorulebilir. Hatta Sri Lanka kıyılarında balinaların ne zaman gorulduklerini gosteren ceteleler bulunmaktadır. Elbette balinaların bu kıyılara akın etmesinde avcılığın yasak olması buyuk bir etken ama bir diğer etken de doğanın balinalara burada comert davranmasıdır.. Balinalar genelde minik karideslerle beslenirler. Bu minik karideslerin en lezzetlisi kril adı verilen, oldukca hızlı ureyen karides turlerdir. Kril, Sri Lanka bolgesinde o kadar cok fazladır ki bir metrekup suda binlercesi bulunabilir. Ayrıca Sri Lanka kıyılarında deniz tabanı dumduz değildir. Kıyıdan ilerledikce derinliği 15 - 20 metreyi gecen deniz ucurumları bulunur. Bu ucurumlar sayesinde balinalar kıyılara rahatca yaklaşabilir. Balinalar, kıyıdan gorulebilir ama bir de Hint Okyanusuna acılmak istediğinizde sizi bir surpriz beklemektedir.
Hint Okyanusu, yunus populasyonuna sahiptir. Ozellikle Donucu Yunuslar denen bir yunus turu done done sıcramaları ile unludur. Bu yunuslar, adanın 12 – 20 kilometre acığında rastlanabilir, buna ek olarak deniz kaplumbağalarını, cekicbaşlı kopek balıklarını, kaşalotları gorebilirsiniz.
Sri Lanka ’da ne yiyebilirim?
Sri Lanka denilince hatta Seylan denilince akla gelen ilk şey yiyecek değil cay… Ulkede envaı ceşit cay bulmanız mumkun cunku ulkenin milli iceceği cay. İcki olarak da Lion tuketilir. Lion yasal bir ickidir ama bunun dışında satışı yasak olan ve yine halkın kendisinin yaptığı toddy adlı bir ickileri de vardır. Bunun dışında palmiye ağacı fermentelerinden elde ettikleri likorleri de bulunmaktadır.
Ulkede pilav her yemeğin yanında yenilen en onemli besindir. Pilavın yanı sıra bir ada ulkesinden beklenildiği gibi deniz mahsulleri cok tuketilir. Ulke, Hindistan ’a yakın olması dolayısıyla kori baharatını ve diğer baharatları cok sık tuketirler. Ulkede, tropikal meyveler yemeklerin yapımına eşlik eder. Muz kabukları, deniz mahsullerinin iyi pişmelerini sağlayan yalıtımlardır. Ayrıca Hindistan Cevizi sutu de ulkede yemeklerin yanında cokca tuketilir.
Sri Lanka ’nın Festivalleri…
Sri Lanka ’da yeni yıl 13 Nisan tarihinde ve cok coşkulu bir şekilde kutlanır. Sinhala ve Tamil yerlilerinin bu yeni yıl kutlamalarından sonra ise temmuz ayında ya da bazen ağustos ayında Kandy denilen festivalleri başlar. Kandy, ulkenin en buyuk festivalidir. Kandy, korteje fillerin de katıldığı ve Buda ’nın evine doğru yapılan bir ritueldir..
Yıllık festivallerin yanı sıra her ay poya yani dolunay gunu vardır. Ayın dolunay haline gelmesi Budistler icin cok onemlidir ve bu dun dinî torenlerle anılır.
Kolombo ’da ise Hint geleneklerini yansıtan bir festival duzenlenir. Bu festival Hint savaş tanrısı Vel ’e saygıdan oturu her yıl temmuz veya bazen de ağustos aylarında savaş arabaların da katıldığı bir kortej duzenlenir.
Yine bir Hint geleneğinden tureyen diğer festival ise Deepwali festivalidir. Burada iyilik ve ışığın sembolu Lakshmi icin insanlar evlerine ışıklar takarlar..
Sri Lanka ’nın İklimi…
Sri Lanka, tropikal iklime sahip ve surekli yağmur yapan bir ada devletidir. Ekim ila ocak arasında ilk Muson yağmurlarına maruz kalan ulke mayıs ve temmuz aylarında da ikinci muson dalgasını alır. Ulke, ada devleti olduğu icin ruzgar etkilerine de acıktır. Bu bakımdan zaman zaman sıcaklık duşer ama genel olarak sıcak bir ulkedir. Ulkeye gitmek icin en guzel zamanlar muson yağmurlarının olmadığı zamanlardır.
Sri Lanka, tam adı ile Sri Lanka Demokratik Sosyalist Cumhuriyeti bir ada devletidir. Hindistan 31 kilometre ile onun en yakın komşularındandır ve de tahmin edinilebileceği gibi Sri Lanka Hint Okyanusundadır. Cok yakın bir tarihe kadar Sri Lanka adını Seylan bolgesi olarak duyduk ve hepimizin hafızalarında Seylan cayı kaldı.. Sri Lanka, pek cok ozelliği ile bizi şaşırtan bir ulke.
Oncelikle ulke, ulusal devlet yapısında yaşayanların pek de alışık olmadığı bir yonetime sahip; Sri Lanka ’nın Kolombo ve Sri Jayawardenapura-Kotte olmak uzere iki başkenti bulunmakta. Ayrıca ulkede Seylanca, Tamilce, İngilizce dilleri ana dil sayılmaktadır. Yani karşımızda iki başkentli, uc ana dilli bir ulke bulunuyor.. İngilizcenin ticaret, eğitim ve bilimde ana dil olmasının elbette tek bir nedeni var..
Bu neden, bizim Sri Lanka ’yı yıllardır Seylan diye bilmemiz ve Seylan cayının dunyada Rize cayı ile rekabet edecek duzeyde pazarlanması ile aynı neden… Sri Lanka 1803 yılında başlayan Napolyon Savaşları doneminden 1948 yılına kadar İngiliz işgalinde kalmış, 1948 yılında bağımsızlığını kazanmasına rağmen 1972 yılına kadar İngiltere somurgesinde kalmıştır. İngilizler bu ulkedeki cayı dunyaya pazarlamış, bunun icin bir liman bile yapmışlardır. Bu liman şuan bile ulke icin hem ticari et hem de turizm icin cok onemlidir..
İngilizler bu ulkeden ayrıldıklarına Sri Lanka halkının dili uzerinde Hint dilindeki gibi kalıcı bir etki ve hasar bırakamamışlardır; Sri Lanka bugun her ne kadar uc dilli gorunse de halkın %70 ’inden daha fazlası Seylanca konuşmaktadır. Ustelik tarihî yerlerin orijinal isimleri korunmuş, şehirlerin ve insanların soy adları olası bir etnik soykırımdan kurtulmuştur. Yalnız şunu da itiraf etmek gerekir ki ulkenin başkenti Kolombo dahi Portekizli kaşif Lourenco de Almedia ve oğlu Francisco de Aldemia tarafından kurulmuştur. Ulkenin en işlek limanını İngilizler yapmıştır.. Ama buyuk ulkeler ellerini ulkeden cekince ulke uzun yıllar ic savaş yaşamış ve yuzlerce vatandaşını toprağa vermiştir.
Paylaşılamayan Cennet..
Sri Lanka uzerinde yuzlerce yıldır Portekizler, Almanlar ve İngilizler hak iddia etmişlerdir. 1517 yılında Portekizlilerin adaya gelmesi ve adada şehir kurmaları Almanların dikkatini cekmiş ve Almanlar da bu adada etkin olmak istemişlerdir. Bu durumu kabul etmeyen Portekizliler ile Almanlar arasında Sri Lanka icin savaşlar yaşanmıştır. Daha sonra Napolyon Savaşları patlak vermiş ve ulke İngiltere ’nin kontrolune girmiştir.
Koloni doneminde Hollanda ’nın hak iddia ettiği ulkede Hollandalılar tarafından kurulan Hollanda Donem Muzesi bulunmakta..Sri Lanka, 1948 yılında bağımsızlığını ilan etse de otuz yıldan daha fazla İngiliz somurgesi olarak yaşamıştır. Kendi bağımsızlıklarını ilan ettiklerinde de ic savaşlarla mucadele etmek zorunda kalan Sri Lanka, Tamilli vatandaşlarının 15 binden fazlasını kaybetmiştir. Seylanlar ile masaya oturmaya başlayan Tamilliler burada da başarılı olamamışlardır. Ulkenin buyuk bolumu Seylanca konuşsa da Tamilce, Portekizce konuşurlar da vardır. Paylaşılamayan ulke, tum bu maceralardan sonra zengin bir etnik ve dini alt yapıya sahip olmuştur. 125 Bin Yıllık Tarih...
Sri Lanka tarihi 125.000 geriye goturulmektedir; ustelik bu kucuk ada iki imparatorluk gecmişine sahiptir: Anuradhapura İmparatorluğu ve Chola İmparatorluğu . Ulkenin tarihi 500.000 yıl oncesine kadar goturulen bazı araştırmaların yanı sıra ulkenin Hint kaynaklarındaki meşhur Ramayana olduğu da anılmaktadır. Ulkede yeterli arkeoloji calışmalar mevcut olmadığı bu imparatorluktan kalan eserler tapınaklar ve devasa yapılardır. Budizmin kalbi kabul edilen bu kucuk ada ulkesinde Sigiriya frenskleri UNESCO Dunya Mirası Korumasında. Ustelik filmlere konu olacak guzellikte ırmakları da bulunmakta ulkenin..Ulkede yakın zaman 7 dalda Oscar kazanan Kwai Koprusu adlı filmin cekildiği yer olan Kelanı Irmağı da bulunmaktadır.
Sri Lanka ’nın Harika Doğası…
Sri Lanka ’yı bu yazıya konu eden ve onun tum dunyanın goz bebeği olmasını sağlayan şey bu ulkede avlanmanın yasak olması.. Zaten insanlarının coğunun Budizm inancına sahip olduğu bu ulkede insanlar kendilerini hayvanlardan daha ustun gormuyor. Bu bakımdan her yerde omrunuzde hic gormediğiniz sincapları ve endemik kuş ceşitlerini gorebiliyorsunuz.
Sri Lanka ’da ayrıca iki onemli ırmak da var. Bahsi gecen ırmakların en uzunu Mahaweli Irmağı.. Tam tamına 335 kilometrelik bir uzunluğa sahip. Ondan sonraki Kala Oya ırmağı Mahaweli ırmağının yarısı kadar : 148 km. Kelani Irmağı ise 145 km uzunluğa sahip. Yan Oya ve Deduru Oya ırmakları 142 km, Walawe Ganga ırmağı 138 km, Madura Oya 135 km ve ondan 1 km kısa olarak ulkenin en kısa ırmağı olan Maha Oya var.
Ulke, cok kucuk olmasına rağmen bunca uzun ırmağın olması ulkenin doğal ceşitliliğinin en onemli nedenlerinden biri. Bu ırmakların kenarlarında binlerce ceşit kuş turu bulunmakta..
Irmakların yanı sıra dunyanın en buyuk meyvelerine sahip Cek Ağacı da burada bulunmakta. Bu ağacın meyvelerinin ağırlığı 35 kiloya kadar ulaşabilmekte.
Ulke, mili parkları da dunyaya nam salmış bir halde. Adanın el değmemiş tek ormanı Singaraja Milli Parkı. Bu ozelliği ile Singaraja Milli Parkı dunyadaki en onemli biyolojik ceşitliliğe sahip. Yalnız buna rağmen buyuk ve avcı memelilerin sayısında ciddi azalmalar var.
Asya Filleri bu durumdan en fazla etkilenen memeliler. Bu yuzden ulkede gectiğimiz yıllarda insanların fillere binmesi yasalandı ve Asya Filleri koruma altına alındı.
Ulkede Singaraja Milli Parkından başka tam 9 tane daha doğal park bulunuyor. Sri Lanka milli parkları şunlardır: Yala, Udawalawe, Wilpattu, Horton Plains, Sinharaja Orman Rezervi, Wasgamuwa, Gal Oya, Madura Oya, Lunugamvehera, Angammedilla. Bu parkların bircoğu sadece ziyarete acıkken buyuk bir kısımda konaklama yani kamp imkanı da vardır.
Ulkenin kara hayvanlarının guzelliklerinin yanı sıra balinalarıyla da unludur. Balinaların kıyılarda olması az rastlanır bir durumdur ama mucizelerin adası Sri Lanka ’da Mavi Balinalar, Kambur Balinalar, Kaşalot, Donucu Yunuslar kıyılarda gorulebilir. Hatta Sri Lanka kıyılarında balinaların ne zaman gorulduklerini gosteren ceteleler bulunmaktadır. Elbette balinaların bu kıyılara akın etmesinde avcılığın yasak olması buyuk bir etken ama bir diğer etken de doğanın balinalara burada comert davranmasıdır.. Balinalar genelde minik karideslerle beslenirler. Bu minik karideslerin en lezzetlisi kril adı verilen, oldukca hızlı ureyen karides turlerdir. Kril, Sri Lanka bolgesinde o kadar cok fazladır ki bir metrekup suda binlercesi bulunabilir. Ayrıca Sri Lanka kıyılarında deniz tabanı dumduz değildir. Kıyıdan ilerledikce derinliği 15 - 20 metreyi gecen deniz ucurumları bulunur. Bu ucurumlar sayesinde balinalar kıyılara rahatca yaklaşabilir. Balinalar, kıyıdan gorulebilir ama bir de Hint Okyanusuna acılmak istediğinizde sizi bir surpriz beklemektedir.Hint Okyanusu, yunus populasyonuna sahiptir. Ozellikle Donucu Yunuslar denen bir yunus turu done done sıcramaları ile unludur. Bu yunuslar, adanın 12 – 20 kilometre acığında rastlanabilir, buna ek olarak deniz kaplumbağalarını, cekicbaşlı kopek balıklarını, kaşalotları gorebilirsiniz.
Sri Lanka ’da ne yiyebilirim?
Sri Lanka denilince hatta Seylan denilince akla gelen ilk şey yiyecek değil cay… Ulkede envaı ceşit cay bulmanız mumkun cunku ulkenin milli iceceği cay. İcki olarak da Lion tuketilir. Lion yasal bir ickidir ama bunun dışında satışı yasak olan ve yine halkın kendisinin yaptığı toddy adlı bir ickileri de vardır. Bunun dışında palmiye ağacı fermentelerinden elde ettikleri likorleri de bulunmaktadır.
Ulkede pilav her yemeğin yanında yenilen en onemli besindir. Pilavın yanı sıra bir ada ulkesinden beklenildiği gibi deniz mahsulleri cok tuketilir. Ulke, Hindistan ’a yakın olması dolayısıyla kori baharatını ve diğer baharatları cok sık tuketirler. Ulkede, tropikal meyveler yemeklerin yapımına eşlik eder. Muz kabukları, deniz mahsullerinin iyi pişmelerini sağlayan yalıtımlardır. Ayrıca Hindistan Cevizi sutu de ulkede yemeklerin yanında cokca tuketilir. Sri Lanka ’nın Festivalleri…
Sri Lanka ’da yeni yıl 13 Nisan tarihinde ve cok coşkulu bir şekilde kutlanır. Sinhala ve Tamil yerlilerinin bu yeni yıl kutlamalarından sonra ise temmuz ayında ya da bazen ağustos ayında Kandy denilen festivalleri başlar. Kandy, ulkenin en buyuk festivalidir. Kandy, korteje fillerin de katıldığı ve Buda ’nın evine doğru yapılan bir ritueldir..
Yıllık festivallerin yanı sıra her ay poya yani dolunay gunu vardır. Ayın dolunay haline gelmesi Budistler icin cok onemlidir ve bu dun dinî torenlerle anılır.
Kolombo ’da ise Hint geleneklerini yansıtan bir festival duzenlenir. Bu festival Hint savaş tanrısı Vel ’e saygıdan oturu her yıl temmuz veya bazen de ağustos aylarında savaş arabaların da katıldığı bir kortej duzenlenir.
Yine bir Hint geleneğinden tureyen diğer festival ise Deepwali festivalidir. Burada iyilik ve ışığın sembolu Lakshmi icin insanlar evlerine ışıklar takarlar..
Sri Lanka ’nın İklimi…
Sri Lanka, tropikal iklime sahip ve surekli yağmur yapan bir ada devletidir. Ekim ila ocak arasında ilk Muson yağmurlarına maruz kalan ulke mayıs ve temmuz aylarında da ikinci muson dalgasını alır. Ulke, ada devleti olduğu icin ruzgar etkilerine de acıktır. Bu bakımdan zaman zaman sıcaklık duşer ama genel olarak sıcak bir ulkedir. Ulkeye gitmek icin en guzel zamanlar muson yağmurlarının olmadığı zamanlardır.