Turkler tarihleri boyunca pek cok din ve inanış bicimini benimsemiştir. Yalnız bu dinler icerisinde en epey Goktanrı ve İslamiyet yayılmıştır. Bir toplumun sahip olduğu dini;sanatını,geleceğini,giyim kuşamını, ahlak yapısını, zevklerini, dilini ve ortak amaclarını etkilemektedir. Bu nedenle din değiştirmek hayli zordur. 8 yy. birlikte 12.yy arasında Turk toplumu tarihinin en koklu değişimini yaşamış, bu nedenle tarihciler Turk tarihinin İslamiyet oncesi ve sonrası bi şekilde iki bolumde incelemişlerdir.
Turk-Arap mucadeleleri Abbasiler doneminde şiddetini kaybetti. Cin ve Abbasi orduları arasında 751 yılında Talas savaşı Karluk Turklerinin Muslumanların yanında mekan almasından dolayı Abbasilerin ustunluğu birlikte sonuclandı. Bu savaştan sonraları Turk-Arap ilişkileri muspet yonde gelişti. Bu hadise Orta Asyanın kaderini değiştirirken, Turklerin İslamiyeti kabul etmelerinde de etken oldu. Talas savaşında Cinlilere karşı Arapların yanında mekan alan Karluklar on.yydan itibaren kalabalık gruplar halinde İslamiyeti kabul ettiler.
[h=3]TURKLERİN İSLAMİYETİ KABUL ETME NEDENLERİ[/h]Turkler on.yy başlarından itibaren buyuk kitleler halinde Musluman olmaya başladılar. Bunda Turklerin İslam oncesi inanışları birlikte İslamiyet arasında buyuk benzerliklerin bulunması etken olmuştur.
TURKLERİ İSLAMİYETE GİRMEYE TEŞVİK EDEN FAKTORLER
Turkler diğer dinlere karşı engin bir hoşgoruye sahipti. İslamiyet de bir hoşgoru diniydi.
Eski Turk dini birlikte İslamiyet arasındaki benzerlik: a-Tek tanrı inancı b-Ahiret inancı c-Hac ve kurban ibadetlerine eşdeğer ibadetlerin varlığı Sosyolojik etmenler, aile kavramına verilen ehemmiyet,namus,temizliğe verilen ehemmiyet İslamiyetteki cihat ve gaza anlayışı birlikte Turk-Cihan hakimiyeti duşuncesinin benzerlik gostermesi.
Ekonomik ve sebepler, eski Turk toplumunda sosyal sınıflar yoktu.İslam dininde de boyle 1 ayrımın yapılmaması,dolayısıyla butun iki duşuncede de halkın refah ve mutluluğunun gozetilmesi bulunur.
Siyasi ve askeri tercih; 8.yyda Turk-Cin rekabeti hızla surek etmekte,ustelik egemenlik yavaş yavaş Cinlilerin Turklerin elindeki Maverunnehiri de alarak egemenliği ele gecirmek istiyordu. Guneyde Arap yarımadasında ortaya cıkan İslam dinide buyuk bir hızla yayılarak Cinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir. 751'de Cinlilerle Araplar arasında meydana gelen Talas savaşında Turkler İslam ordusu yanında Cinlilere karşı savaşmış ve buyuk bir zafer elde edilmiştir. Bu olaydan sonraları Turklerle Araplar arasındaki yakınlaşma hızlanıştır.
TALAS SAVAŞININ ONEMİ VE SONUCLARI
Turk-Arap ilişkileri gelişti. Turklerin İslamiyete girişinde donum noktası oldu.
Cinin Orta Asya uzerindeki emelleri sona erdi. Hucum konumundan savunma konumuna gectiler.
Orta Asyanın Cinlileşmesi beklenirken Muslumanlılaşmasına sebep oldu.
Yeni buluşlar ve teknik gelişmeler Cinlilerden Turklere,Turklerden Araplara mazi ve batıdaki gelişmelere zemin hazırlamıştır.
Doğu ticaret yollarının denetimi Muslumanlara gecti.
Karluklar 766'da bağımsız devlet kurdular.
TURKLERİN İSLAMİYETE HİZMETLERİ Turklerin İslamiyeti kabul etmeleri dunya tarihinin kritik olaylarından birisidir. Cunku Turkler İslamiyetin korunup, geniş alanlara yayılmasında İslam kultur ve medeniyetinin gelişmesinde kritik rol ustlendiler. Turkler ozellikle Abbasilerden itibaren halifelik orduları icinde mekan aldılar. Bizans sınıfındaki Antep, Urfa, Tarsus gibi şehirlere yerleştirilmeleri birlikte İslam devletini Bizans tehlikesine karşı korudular. Turklerin yerleştirildiği bu hudut şehirlerine avasım adı verilirdi.Turkler icin Bağdat yakınlarında askeri bir kent olan Samarra kenti kurulmuştur.Turkler vakit vakit Abbasilere karşı başkaldırı ederek yonetimde bulundukları topraklarda kendi devletlerini kurdular. (Tolunoğuları,İhşitler)Oğuzların İslamiyeti kabul etmelerinden sonraları Buyuk Selcuklu devleti kuruldu. Bu devletin kuvvetli bir İslam devleti haline gelmesi birlikte Turkler İslam dunyasının politik liderliğini ele gecirdiler. Musluman Turk hukumdarlar, Abbasi halifelerini korudular. Tuğrul bey, Abbasi halifesini Şii Buveyhoğulları baskısından kurtardı. Abbasi halifesi bu yardımlarından dolayı Tuğrul beye doğunun ve batının sultanı unvanını verdi. Bu durum, Turklerin İslam Dunyasında ulaştığı gucu en guzel bicimde acıklamaktadır.
[h=4]İLK TURK İSLAM DEVLETLERİ[/h]1-TOLUNOĞULLARI(868-903)Aslen dokuz oğuz Turklerinden olan Tolunoğlu Ahmet mısırda valiyken Abbasilere karşı bağımsızlığını duyuru ederek Tolunoğlulları devletini kurdu(868). Kendisine iyi bir etraf edinen Tolunoğlu Ahmet duzenli bir ordu oluşturmuş ve Mısır ekonomisini geliştirmek icin calışmıştır. Kuzeye doğru seferler yapmış, Suriye, Hatay ve Tarsus'a kadar hakimiyetini genişletmiştir. Mısır'da Turk İslam kulturunun yayılmasını sağlayan Tolunoğulları Abbasiler tarafından yıkılmıştır. O donemden kalma en kritik yapıt Tol. Ahmet Camii'dir.
2-İHŞİTLER(935-969)
Tolunoğlu devleri yıkıldıktan sonraları Mısırda kurulan ikinci Turk devletidir. Bu devletin kurucusu olan Muhammed, Abbasilerin Suriye valisi iken 935'de Mısır valiline atandı. Aslen Fengane Turklerinden olan Muhammed'e halife tarafından başarılı hizmetlerinden dolayı İhşid unvanı verilmiştir. Bundan dolayı kurduğu devlete de ihşidler devleti denildi. Guneye doğru seferler yaparak Suriyenin tamamını ve hicaz bolgesini ele gecirdi. Şii Fatmileri tarafından 969'da yıkıldılar. Mısırın ekonomik bakımdan yukselmesine ve Turk-İslam kulturunun yayılmasına sebep olmuşlardır. Buna ilave olarak bolgede Hristiyanlarla savaşarak İslam devletinin savunuculuğunu da yapmışlardır.
3-KARAHANLILAR(840-1212)
Karluk, yağma, ciğil Turkleri tarafından kurulmuştur. İlk Musluman Turk devletidir.
Kurucusu Bilge Kul Kadir Han'dır.
Başkent Balasagundur.
Korucular Karahan unvanını kullandığı icin devlete Karahanlılar adı verilmiştir.
945'te Satuk Buğra Han İslamiyeti resmi din bir şekilde kabul etmiştir. Kendisi de Abdul Kerim unvanını almıştır.
Halkın tumu Turk, resmi dili Turkce'dir.
Karahanlılar, Samanoğullarına karşı Gaznelilerle birleşerek mucadele ettiler. 999 yılında Samanoğullarına son verdiler. Maveraunnehri Karahanlılara,Horasan Gaznelilede kaldı. Ceyhun nehri iki ulke arasında hudut oldu. İki ulke arasında Horasan yuzunden genellikle cenkler oldu.yalnız bu savaşlarda Karahanlılar başarısız olmuştur. Yusuf Kadir Hanın olumunden sonraları ulkede başlayan taht mucadeleleri devletin 1042 yılında Doğu Karahanlılar ve batı Karahanlılar diye ikiye ayrılmasına sebep oldu. Doğu Karahanlılara 1211de Karahitaylılar son verdiler.Batı Karahanlılar ise Karahitay saldırıları birlikte zayıflamış,1212de Harzemşahlar Devleti tarafından yıkılmıştır.
4.GAZNELİLER(963-1187)
Kaloc Turkleri tarafından kuruldu, kurucusu Alp Tigin'dir.
Alp Tigin Samanoğulları Devletinde yetişmiş bir Turk komutanıdır.
Garlulardan Gazneyi alarak 963'te devletini kurdu. Alp Tiginden sonraları Sebuk Tigin hukumdar oldu. Onun doneminde de hudutlar genişletildi.
Gaznelilerin en unlu hukumdarı Sultan Mahmuttur. En parlak donemi onun zamanında yaşandı.
Gazneli Mahmutun Hindistana sefer duzenlemesinin başlıca sebebleri;
Hindistanın mekan altı ve mekan ustu kaynaklarının zengin olması
Ganimet elde etme
Hindistanda İslamiyeti yaymak istemesi.
Hindistan'a 17 sefer duzenlemiştir. Bu seferler sonunda hudutlar genişletildi. Hindistanın Pencap, Peşover, Multan, Gucarat, Sistan, Delhi ve Ganjın batısı ele gecirildi. Bu seferlerde elde edilen başarılar, Sultan Mahmutun İslam dunyasının kahramanı olmasını sağladı. Hindistandaki zengin altın ve mucevherler Gazneye taşınarak,ulke değerli yapılarla suslendi. Hindistan'dan getirilen filler ise Gazne ordusuna değişik ve ustun bir unsur kazandırdı.Gazneli Mahmut doneminin kritik olaylarından biri de Gazne-Selcuklular ilişkileri oldu. Bu sırada kuzeyde buyuk bir tehlike bir şekilde beliren Selcuklular giderek buyumekte ve Horasana girmeye calışıyordu. Sultan Mahmut ilk once Selcukluları yenik etti. Yalnız bu mağlubiyet birlikte onların buyumesi ve genişlemesini onlemeyince Selcuklu Yabgusu Arslanı hile birlikte yakalatarak Hindistan'daki Kolincar kalesine hapsetti.
Turk-Arap mucadeleleri Abbasiler doneminde şiddetini kaybetti. Cin ve Abbasi orduları arasında 751 yılında Talas savaşı Karluk Turklerinin Muslumanların yanında mekan almasından dolayı Abbasilerin ustunluğu birlikte sonuclandı. Bu savaştan sonraları Turk-Arap ilişkileri muspet yonde gelişti. Bu hadise Orta Asyanın kaderini değiştirirken, Turklerin İslamiyeti kabul etmelerinde de etken oldu. Talas savaşında Cinlilere karşı Arapların yanında mekan alan Karluklar on.yydan itibaren kalabalık gruplar halinde İslamiyeti kabul ettiler.
[h=3]TURKLERİN İSLAMİYETİ KABUL ETME NEDENLERİ[/h]Turkler on.yy başlarından itibaren buyuk kitleler halinde Musluman olmaya başladılar. Bunda Turklerin İslam oncesi inanışları birlikte İslamiyet arasında buyuk benzerliklerin bulunması etken olmuştur.
TURKLERİ İSLAMİYETE GİRMEYE TEŞVİK EDEN FAKTORLER
Turkler diğer dinlere karşı engin bir hoşgoruye sahipti. İslamiyet de bir hoşgoru diniydi.
Eski Turk dini birlikte İslamiyet arasındaki benzerlik: a-Tek tanrı inancı b-Ahiret inancı c-Hac ve kurban ibadetlerine eşdeğer ibadetlerin varlığı Sosyolojik etmenler, aile kavramına verilen ehemmiyet,namus,temizliğe verilen ehemmiyet İslamiyetteki cihat ve gaza anlayışı birlikte Turk-Cihan hakimiyeti duşuncesinin benzerlik gostermesi.
Ekonomik ve sebepler, eski Turk toplumunda sosyal sınıflar yoktu.İslam dininde de boyle 1 ayrımın yapılmaması,dolayısıyla butun iki duşuncede de halkın refah ve mutluluğunun gozetilmesi bulunur.
Siyasi ve askeri tercih; 8.yyda Turk-Cin rekabeti hızla surek etmekte,ustelik egemenlik yavaş yavaş Cinlilerin Turklerin elindeki Maverunnehiri de alarak egemenliği ele gecirmek istiyordu. Guneyde Arap yarımadasında ortaya cıkan İslam dinide buyuk bir hızla yayılarak Cinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir. 751'de Cinlilerle Araplar arasında meydana gelen Talas savaşında Turkler İslam ordusu yanında Cinlilere karşı savaşmış ve buyuk bir zafer elde edilmiştir. Bu olaydan sonraları Turklerle Araplar arasındaki yakınlaşma hızlanıştır.
TALAS SAVAŞININ ONEMİ VE SONUCLARI
Turk-Arap ilişkileri gelişti. Turklerin İslamiyete girişinde donum noktası oldu.
Cinin Orta Asya uzerindeki emelleri sona erdi. Hucum konumundan savunma konumuna gectiler.
Orta Asyanın Cinlileşmesi beklenirken Muslumanlılaşmasına sebep oldu.
Yeni buluşlar ve teknik gelişmeler Cinlilerden Turklere,Turklerden Araplara mazi ve batıdaki gelişmelere zemin hazırlamıştır.
Doğu ticaret yollarının denetimi Muslumanlara gecti.
Karluklar 766'da bağımsız devlet kurdular.
TURKLERİN İSLAMİYETE HİZMETLERİ Turklerin İslamiyeti kabul etmeleri dunya tarihinin kritik olaylarından birisidir. Cunku Turkler İslamiyetin korunup, geniş alanlara yayılmasında İslam kultur ve medeniyetinin gelişmesinde kritik rol ustlendiler. Turkler ozellikle Abbasilerden itibaren halifelik orduları icinde mekan aldılar. Bizans sınıfındaki Antep, Urfa, Tarsus gibi şehirlere yerleştirilmeleri birlikte İslam devletini Bizans tehlikesine karşı korudular. Turklerin yerleştirildiği bu hudut şehirlerine avasım adı verilirdi.Turkler icin Bağdat yakınlarında askeri bir kent olan Samarra kenti kurulmuştur.Turkler vakit vakit Abbasilere karşı başkaldırı ederek yonetimde bulundukları topraklarda kendi devletlerini kurdular. (Tolunoğuları,İhşitler)Oğuzların İslamiyeti kabul etmelerinden sonraları Buyuk Selcuklu devleti kuruldu. Bu devletin kuvvetli bir İslam devleti haline gelmesi birlikte Turkler İslam dunyasının politik liderliğini ele gecirdiler. Musluman Turk hukumdarlar, Abbasi halifelerini korudular. Tuğrul bey, Abbasi halifesini Şii Buveyhoğulları baskısından kurtardı. Abbasi halifesi bu yardımlarından dolayı Tuğrul beye doğunun ve batının sultanı unvanını verdi. Bu durum, Turklerin İslam Dunyasında ulaştığı gucu en guzel bicimde acıklamaktadır.
[h=4]İLK TURK İSLAM DEVLETLERİ[/h]1-TOLUNOĞULLARI(868-903)Aslen dokuz oğuz Turklerinden olan Tolunoğlu Ahmet mısırda valiyken Abbasilere karşı bağımsızlığını duyuru ederek Tolunoğlulları devletini kurdu(868). Kendisine iyi bir etraf edinen Tolunoğlu Ahmet duzenli bir ordu oluşturmuş ve Mısır ekonomisini geliştirmek icin calışmıştır. Kuzeye doğru seferler yapmış, Suriye, Hatay ve Tarsus'a kadar hakimiyetini genişletmiştir. Mısır'da Turk İslam kulturunun yayılmasını sağlayan Tolunoğulları Abbasiler tarafından yıkılmıştır. O donemden kalma en kritik yapıt Tol. Ahmet Camii'dir.
2-İHŞİTLER(935-969)
Tolunoğlu devleri yıkıldıktan sonraları Mısırda kurulan ikinci Turk devletidir. Bu devletin kurucusu olan Muhammed, Abbasilerin Suriye valisi iken 935'de Mısır valiline atandı. Aslen Fengane Turklerinden olan Muhammed'e halife tarafından başarılı hizmetlerinden dolayı İhşid unvanı verilmiştir. Bundan dolayı kurduğu devlete de ihşidler devleti denildi. Guneye doğru seferler yaparak Suriyenin tamamını ve hicaz bolgesini ele gecirdi. Şii Fatmileri tarafından 969'da yıkıldılar. Mısırın ekonomik bakımdan yukselmesine ve Turk-İslam kulturunun yayılmasına sebep olmuşlardır. Buna ilave olarak bolgede Hristiyanlarla savaşarak İslam devletinin savunuculuğunu da yapmışlardır.
3-KARAHANLILAR(840-1212)
Karluk, yağma, ciğil Turkleri tarafından kurulmuştur. İlk Musluman Turk devletidir.
Kurucusu Bilge Kul Kadir Han'dır.
Başkent Balasagundur.
Korucular Karahan unvanını kullandığı icin devlete Karahanlılar adı verilmiştir.
945'te Satuk Buğra Han İslamiyeti resmi din bir şekilde kabul etmiştir. Kendisi de Abdul Kerim unvanını almıştır.
Halkın tumu Turk, resmi dili Turkce'dir.
Karahanlılar, Samanoğullarına karşı Gaznelilerle birleşerek mucadele ettiler. 999 yılında Samanoğullarına son verdiler. Maveraunnehri Karahanlılara,Horasan Gaznelilede kaldı. Ceyhun nehri iki ulke arasında hudut oldu. İki ulke arasında Horasan yuzunden genellikle cenkler oldu.yalnız bu savaşlarda Karahanlılar başarısız olmuştur. Yusuf Kadir Hanın olumunden sonraları ulkede başlayan taht mucadeleleri devletin 1042 yılında Doğu Karahanlılar ve batı Karahanlılar diye ikiye ayrılmasına sebep oldu. Doğu Karahanlılara 1211de Karahitaylılar son verdiler.Batı Karahanlılar ise Karahitay saldırıları birlikte zayıflamış,1212de Harzemşahlar Devleti tarafından yıkılmıştır.
4.GAZNELİLER(963-1187)
Kaloc Turkleri tarafından kuruldu, kurucusu Alp Tigin'dir.
Alp Tigin Samanoğulları Devletinde yetişmiş bir Turk komutanıdır.
Garlulardan Gazneyi alarak 963'te devletini kurdu. Alp Tiginden sonraları Sebuk Tigin hukumdar oldu. Onun doneminde de hudutlar genişletildi.
Gaznelilerin en unlu hukumdarı Sultan Mahmuttur. En parlak donemi onun zamanında yaşandı.
Gazneli Mahmutun Hindistana sefer duzenlemesinin başlıca sebebleri;
Hindistanın mekan altı ve mekan ustu kaynaklarının zengin olması
Ganimet elde etme
Hindistanda İslamiyeti yaymak istemesi.
Hindistan'a 17 sefer duzenlemiştir. Bu seferler sonunda hudutlar genişletildi. Hindistanın Pencap, Peşover, Multan, Gucarat, Sistan, Delhi ve Ganjın batısı ele gecirildi. Bu seferlerde elde edilen başarılar, Sultan Mahmutun İslam dunyasının kahramanı olmasını sağladı. Hindistandaki zengin altın ve mucevherler Gazneye taşınarak,ulke değerli yapılarla suslendi. Hindistan'dan getirilen filler ise Gazne ordusuna değişik ve ustun bir unsur kazandırdı.Gazneli Mahmut doneminin kritik olaylarından biri de Gazne-Selcuklular ilişkileri oldu. Bu sırada kuzeyde buyuk bir tehlike bir şekilde beliren Selcuklular giderek buyumekte ve Horasana girmeye calışıyordu. Sultan Mahmut ilk once Selcukluları yenik etti. Yalnız bu mağlubiyet birlikte onların buyumesi ve genişlemesini onlemeyince Selcuklu Yabgusu Arslanı hile birlikte yakalatarak Hindistan'daki Kolincar kalesine hapsetti.