Uşi Antlaşması, Osmanlı ile İtalya arasında Trablusgarp savaşı sonrası imzalanan ve Osmanlı ’nın Kuzey Afrika ’daki varlığını kaybettiği bir antlaşmadır.
Uşi Antlaşması, Trablusgarp Savaşı sonrası Osmanlı İmparatorluğu ile İtalya Krallığı arasında 18 Ekim 1912 tarihinde imzalanan bir antlaşmadır. Uşi (Ouchy), İsvicre ’nin Lozan kentinin bir semtinin adıdır. Lozan ’daki Leman golu kıyısında yer alan Uşi, İtalya ile Osmanlı arasında ciddi sonuclar doğuran antlaşmaya ev sahipliği yapmıştır. İtalya tarihinde “Lozan Antlaşması” olarak anılan antlaşma, Turk tarihinde ise Lozan Antlaşması ile karıştırılmaması icin “Uşi Antlaşması” olarak kayıtlara gecmiştir.
[h=3]Uşi Antlaşması ’nın Sebebi ve Onemi Nedir? [/h]Uşi Antlaşması, Osmanlı Devleti ’nin mecbur kalarak imzaladığı bir antlaşmadır. Osmanlı adına olumsuz sonuclar doğuran bu antlaşma gereği Osmanlı, Kuzey Afrika ’daki varlığını kaybetmiştir. Uşi Antlaşması, Trablusgarp Savaşı ’yla başlayan bir surecin sonucudur. İtalya ’nın somurge arayışı sonucu Osmanlı toprağı olan Trablusgarp ’a saldırmasıyla 1911 yılında başlayan savaş, bolgede yaşayan İtalyanlara kotu davranıldığı bahanesiyle başlatıldı. Osmanlı ’nın deniz gucunun yetersiz olduğunu ve karadan yardım almasının guc olduğunu bilen İtalya, kendisi icin en uygun somurge olarak gorduğu Trablusgarp ’ı secti.
Aralarında Mustafa Kemal, Enver Paşa, Nuri Coker, Ali Cetinkaya ve Fethi Okyar gibi isimler bulunan donemin genc ve vatansever subayları Trablusgarp ’a giderek yerli halkı teşkilatlandırdı ve İtalyanlara karşı direniş başlattı. İtalyanlar, asker ve halkın direnişi karşısında yetersiz kalınca Ege Denizi ’ne bir filo gondererek On İki Ada ’yı işgal etti. İtalya ’nın adaları işgal etmesinin amacı Trablusgarp ’taki başarısızlığını ortbas ederek Osmanlı ’yı barışa zorlamaktı; ancak Osmanlı barış imzalamaya yanaşmadı.
8 Ekim 1912 ’de Balkan devletlerinin saldırması uzerine Trablusgarp ’taki genc subaylar İstanbul ’a cekildi. Trablusgarp ’taki Osmanlı direnişi de bu sebeple sekteye uğradı. Bunun uzerine Bingazi ve Trablusgarp direniş cephesi coktu. Balkan Savaşı ’nın da etkisi ile Osmanlı, İtalya ile Uşi Antlaşması ’nı imzalamak zorunda kaldı.
(Bu arada, genc subay Mustafa Kemal, Trablusgarp Savaşı ’ndaki somurgeciliğe karşı direnişi, Derne ve Tobruk ’taki başarıları sebebiyle binbaşı rutbesi ile taltif edilmiştir.)
[h=2]Uşi Antlaşması ’nın Maddeleri Nelerdir? [/h]Osmanlı Devleti ve İtalya Krallığı, 15 Ekim 1912 tarihleri arasında Uşi ’de goruşmeye başladı. Goruşmeler 18 Ekim ’e kadar devam etti. Uzun tartışmalar sonucu 18 Ekim 1912 tarihinde barış antlaşması imzalandı.
İmzalanan 10 maddelik antlaşmaya gore alınan kararlar şoyle;
Trablusgarp ve Bingazi ’ye tam ozerklik verilecek. Bu kentler yeni kanunlarla yonetilecek.
Trablusgarp ve Bingazi ’de Osmanlı Devleti ’nin cıkarlarını padişah adına “naibu ’s sultan” olarak tayin edilecek bir gorevli koruyacak. Dini ve adli işler padişah eliyle secilecek kadılar tarafından yurutulecek. Bu gorevlilerin maaşları Osmanlı tarafından odenecek.
Halk, dini yonden Osmanlı halifesine bağlı kalacak.
Osmanlı Devleti Libya ’daki askeri guclerini, memurlarını ve sivil gorevlilerini geri cekecek.
İtalya ’nın elinde tuttuğu Ege Denizi ’ndeki Rodos ve On İki Ada Osmanlı Devleti ’ne geri verilecek. Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları ’nda bu adaları savunamayacak. (İtalya bu maddeye uymayarak adaları iade etmemiştir.)
İtalya, kapitulasyonların kaldırılmasında Osmanlı Devleti ’ne yardım edecek.
İki devlet arasındaki duşmanlıklar sona erdirilecek.
Tutuklular ve rehineler takas edilecek.
Savaştaki duşmanca fiiller icin karşılıklı af getirilecek.
Antlaşmanın son maddesinde ise iki devlet arasındaki bazı ekonomik ve parasal durumların tespiti yapılarak, kamu borcları ve hazinenin kullanımı gibi konular karara bağlandı.
[h=3]Uşi Antlaşması ’nın Sonucları Nelerdir? [/h]Uşi Antlaşması ’nı imzalamaktan başka caresi kalmayan Osmanlı Devleti, bazı olumsuz sonuclara da katlanmak zorunda kaldı. Osmanlı-İtalya savaşı sona erdi; ancak bu antlaşmanın en onemli sonucu Osmanlı ’nın Trablusgarp ve Bingazi ’yi kaybetmesi ve Kuzey Afrika ’daki varlığının sona ermesidir. Osmanlı ’nın bu bolgedeki son toprak parcası da bu antlaşmayla somurgeci bir devletin eline gecmiştir.
Antlaşmanın ardından İtalya ’nın Trablusgarp ve Bingazi ’de somurusu başladı. İtalyanlar ilk kez Ege Denizi ’ne yerleşti. İtalya, Ege ve Doğu Akdeniz ’de onemli bir guc haline geldi. İtalya, İkinci Dunya savaşını kaybedince Uşi ’deki antlaşmanın fesholduğu gerekcesi ile Rodos ve On İki Ada ’yı vermeyi reddetti ve bu adaları İkinci Dunya Savaşı sonrası Yunanistan ’a verdi.
Osmanlı ’nın zayıflama donemi hızlandı. Osmanlı ’nın bu durumunu fırsata ceviren Balkan devletleri Balkan Savaşı icin cesaret buldu.
[h=4]On İki Ada Sorunu ve Uşi Antlaşması [/h]Uşi Antlaşması ’nın sonuclarından biri olarak İtalya, Osmanlı ’ya ait Rodos ve On İki Ada ’yı gecici olarak elinde tutacak ve Balkan Savaşları sonrası iade edecekti. Ancak savaş şartları ve cıkarlar sebebiyle On İki Ada sorunu Osmanlı Devleti ’nin aleyhine sonuclandı. Peki, gunumuzde hala tartışılan bu sorun nasıl cıktı ve neden Osmanlı aleyhine sonuclandı?
Osmanlı ’nın On İki Ada ’yı Uşi Antlaşması ile kaybettiği bilinir; ancak detaylarda farklı durumlar var. Uşi Antlaşması gereği Osmanlı, gunumuzde Libya toprakları olan Trablusgarp ve Bingazi ’den askeri varlığını cektiğinde On İki Ada ’nın İtalya tarafından iade edilmesine karar verildi. Ancak İtalya antlaşmaya uymayarak On İki Ada ’yı işgalci olarak elinde tutmaya devam etti. Osmanlı donanmasının gucsuz durumu da adaları geri almak icin mudahale imkÂnı vermedi. İtalya ’nın işgalci tutumu sebebiyle bu adalar Osmanlı ’nın elinden alındı.
Balkan Savaşları sırasında Ege Denizi ’ndeki adalar Yunanistan ’ın himayesine gecti. On İki Ada ise İtalya ’da kalmaya devam etti. Yunanistan, İtalya ’dan bu adaları da istedi. Ancak İtalya On İki Ada ’yı vermeye yanaşmadı. Ege Denizi ’ndeki adalar, zamanla kıyısı olan ulkeler arasında sorunlara yol acmaya başladı. Bunun uzerine Ege ’deki adalarla ilgili o donemde bolgede soz sahibi olan guclu devletler Almanya, Avusturya, Macaristan, İtalya, Fransa, İngiltere ve Rusya ’nın karar vermesi uzerinde anlaşıldı. Bu sırada İtalya cıkarcı politika izleyerek işgali altında bulunan On İki Ada ’yı Uşi Antlaşması gereği Osmanlı Devleti ’ne iade etmesi gerektiğini belirtti ve Ege ’deki adalarla ilgili alınacak kararların dışında tutulmasını sağladı.
Buyuk devletlerin adalarla ilgili kararına gore, Meis (Kızılhisar), Bozcaada ve Gokceada Osmanlı Devleti ’ne bırakıldı. Yunanistan ’ın işgal ettiği diğer adalar ise Yunanistan ’da kaldı. On İki Ada ise İtalya ’da kalacaktı. Osmanlı Devleti de On İki Ada ’yı Yunanistan ’a karşı koruyacak gucu bulunmadığı icin İtalya ’da kalmasının kendileri acısında mantıklı olacağını duşunuyordu. En azından guclendiğinde tekrar geri alınabilirdi. Bunlar yaşanırken 1. Dunya Savaşı patlak verdi. Bunun uzerine İtalya, Uşi Antlaşması ’nın gecersiz olduğunu belirterek, On İki Ada ’yı işgali bırakmayacağını deklare etti.
İtalya, 2. Dunya Savaşı sonrası ise, bolge devletlerin de baskısı sonucu gizli bir antlaşmayla On İki Ada ’yı Yunanistan ’a devretti. “Venizelos-Tittoni Mutabakatı” olarak bilinen antlaşma sonrası Osmanlı Devleti, On İki Ada ’yı tamamen kaybetti. Ancak adaları masada kurtarma cabaları devam etti. İsmet İnonu, Lozan goruşmelerinde adalarla ilgili bazı istek ve onerilerde bulundu. Yunanistan lideri Venizelos da İnonu ’ye karşı adalardaki Rumların fazla nufusu olduğunu one surerek kendilerine bırakılmasını istedi. Uzun tartışmalar sonucu Lozan Antlaşması ’nın 12. Maddesi ’nde olduğu gibi adalar sorunu karara bağlandı.
Kısacası 12 Ada ’dan ve Ege ’deki bazı adalardan Uşi Antlaşması ’yla değil Lozan Antlaşması ile tamamen vazgecmiş olduk. On İki Ada, 2. Dunya Savaşı sonrası 1947 yılında yapılan Paris Antlaşması ’nda tamamen Yunanistan kontrolune girmiştir.
NOT: Makalenin başındaki fotoğrafta yer alanlar Uşi Antlaşması ’nı imzalayan kişilerdir. Antlaşmayı imzalayan Osmanlı ve İtalyan delegeler şunlar: (Soldan sağa) Pietro Bertolini, Mehmet Nabi Bey, Guido Fusinato, Rumbeyoğlu Fahreddin, Giuseppe Volpi.
Uşi Antlaşması, Trablusgarp Savaşı sonrası Osmanlı İmparatorluğu ile İtalya Krallığı arasında 18 Ekim 1912 tarihinde imzalanan bir antlaşmadır. Uşi (Ouchy), İsvicre ’nin Lozan kentinin bir semtinin adıdır. Lozan ’daki Leman golu kıyısında yer alan Uşi, İtalya ile Osmanlı arasında ciddi sonuclar doğuran antlaşmaya ev sahipliği yapmıştır. İtalya tarihinde “Lozan Antlaşması” olarak anılan antlaşma, Turk tarihinde ise Lozan Antlaşması ile karıştırılmaması icin “Uşi Antlaşması” olarak kayıtlara gecmiştir. [h=3]Uşi Antlaşması ’nın Sebebi ve Onemi Nedir? [/h]Uşi Antlaşması, Osmanlı Devleti ’nin mecbur kalarak imzaladığı bir antlaşmadır. Osmanlı adına olumsuz sonuclar doğuran bu antlaşma gereği Osmanlı, Kuzey Afrika ’daki varlığını kaybetmiştir. Uşi Antlaşması, Trablusgarp Savaşı ’yla başlayan bir surecin sonucudur. İtalya ’nın somurge arayışı sonucu Osmanlı toprağı olan Trablusgarp ’a saldırmasıyla 1911 yılında başlayan savaş, bolgede yaşayan İtalyanlara kotu davranıldığı bahanesiyle başlatıldı. Osmanlı ’nın deniz gucunun yetersiz olduğunu ve karadan yardım almasının guc olduğunu bilen İtalya, kendisi icin en uygun somurge olarak gorduğu Trablusgarp ’ı secti.
Aralarında Mustafa Kemal, Enver Paşa, Nuri Coker, Ali Cetinkaya ve Fethi Okyar gibi isimler bulunan donemin genc ve vatansever subayları Trablusgarp ’a giderek yerli halkı teşkilatlandırdı ve İtalyanlara karşı direniş başlattı. İtalyanlar, asker ve halkın direnişi karşısında yetersiz kalınca Ege Denizi ’ne bir filo gondererek On İki Ada ’yı işgal etti. İtalya ’nın adaları işgal etmesinin amacı Trablusgarp ’taki başarısızlığını ortbas ederek Osmanlı ’yı barışa zorlamaktı; ancak Osmanlı barış imzalamaya yanaşmadı.
8 Ekim 1912 ’de Balkan devletlerinin saldırması uzerine Trablusgarp ’taki genc subaylar İstanbul ’a cekildi. Trablusgarp ’taki Osmanlı direnişi de bu sebeple sekteye uğradı. Bunun uzerine Bingazi ve Trablusgarp direniş cephesi coktu. Balkan Savaşı ’nın da etkisi ile Osmanlı, İtalya ile Uşi Antlaşması ’nı imzalamak zorunda kaldı.
(Bu arada, genc subay Mustafa Kemal, Trablusgarp Savaşı ’ndaki somurgeciliğe karşı direnişi, Derne ve Tobruk ’taki başarıları sebebiyle binbaşı rutbesi ile taltif edilmiştir.)
[h=2]Uşi Antlaşması ’nın Maddeleri Nelerdir? [/h]Osmanlı Devleti ve İtalya Krallığı, 15 Ekim 1912 tarihleri arasında Uşi ’de goruşmeye başladı. Goruşmeler 18 Ekim ’e kadar devam etti. Uzun tartışmalar sonucu 18 Ekim 1912 tarihinde barış antlaşması imzalandı.
İmzalanan 10 maddelik antlaşmaya gore alınan kararlar şoyle;
Trablusgarp ve Bingazi ’ye tam ozerklik verilecek. Bu kentler yeni kanunlarla yonetilecek.
Trablusgarp ve Bingazi ’de Osmanlı Devleti ’nin cıkarlarını padişah adına “naibu ’s sultan” olarak tayin edilecek bir gorevli koruyacak. Dini ve adli işler padişah eliyle secilecek kadılar tarafından yurutulecek. Bu gorevlilerin maaşları Osmanlı tarafından odenecek.
Halk, dini yonden Osmanlı halifesine bağlı kalacak.
Osmanlı Devleti Libya ’daki askeri guclerini, memurlarını ve sivil gorevlilerini geri cekecek.
İtalya ’nın elinde tuttuğu Ege Denizi ’ndeki Rodos ve On İki Ada Osmanlı Devleti ’ne geri verilecek. Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları ’nda bu adaları savunamayacak. (İtalya bu maddeye uymayarak adaları iade etmemiştir.)
İtalya, kapitulasyonların kaldırılmasında Osmanlı Devleti ’ne yardım edecek.
İki devlet arasındaki duşmanlıklar sona erdirilecek.
Tutuklular ve rehineler takas edilecek.
Savaştaki duşmanca fiiller icin karşılıklı af getirilecek.
Antlaşmanın son maddesinde ise iki devlet arasındaki bazı ekonomik ve parasal durumların tespiti yapılarak, kamu borcları ve hazinenin kullanımı gibi konular karara bağlandı.
[h=3]Uşi Antlaşması ’nın Sonucları Nelerdir? [/h]Uşi Antlaşması ’nı imzalamaktan başka caresi kalmayan Osmanlı Devleti, bazı olumsuz sonuclara da katlanmak zorunda kaldı. Osmanlı-İtalya savaşı sona erdi; ancak bu antlaşmanın en onemli sonucu Osmanlı ’nın Trablusgarp ve Bingazi ’yi kaybetmesi ve Kuzey Afrika ’daki varlığının sona ermesidir. Osmanlı ’nın bu bolgedeki son toprak parcası da bu antlaşmayla somurgeci bir devletin eline gecmiştir.
Antlaşmanın ardından İtalya ’nın Trablusgarp ve Bingazi ’de somurusu başladı. İtalyanlar ilk kez Ege Denizi ’ne yerleşti. İtalya, Ege ve Doğu Akdeniz ’de onemli bir guc haline geldi. İtalya, İkinci Dunya savaşını kaybedince Uşi ’deki antlaşmanın fesholduğu gerekcesi ile Rodos ve On İki Ada ’yı vermeyi reddetti ve bu adaları İkinci Dunya Savaşı sonrası Yunanistan ’a verdi.
Osmanlı ’nın zayıflama donemi hızlandı. Osmanlı ’nın bu durumunu fırsata ceviren Balkan devletleri Balkan Savaşı icin cesaret buldu.
[h=4]On İki Ada Sorunu ve Uşi Antlaşması [/h]Uşi Antlaşması ’nın sonuclarından biri olarak İtalya, Osmanlı ’ya ait Rodos ve On İki Ada ’yı gecici olarak elinde tutacak ve Balkan Savaşları sonrası iade edecekti. Ancak savaş şartları ve cıkarlar sebebiyle On İki Ada sorunu Osmanlı Devleti ’nin aleyhine sonuclandı. Peki, gunumuzde hala tartışılan bu sorun nasıl cıktı ve neden Osmanlı aleyhine sonuclandı?
Osmanlı ’nın On İki Ada ’yı Uşi Antlaşması ile kaybettiği bilinir; ancak detaylarda farklı durumlar var. Uşi Antlaşması gereği Osmanlı, gunumuzde Libya toprakları olan Trablusgarp ve Bingazi ’den askeri varlığını cektiğinde On İki Ada ’nın İtalya tarafından iade edilmesine karar verildi. Ancak İtalya antlaşmaya uymayarak On İki Ada ’yı işgalci olarak elinde tutmaya devam etti. Osmanlı donanmasının gucsuz durumu da adaları geri almak icin mudahale imkÂnı vermedi. İtalya ’nın işgalci tutumu sebebiyle bu adalar Osmanlı ’nın elinden alındı.
Balkan Savaşları sırasında Ege Denizi ’ndeki adalar Yunanistan ’ın himayesine gecti. On İki Ada ise İtalya ’da kalmaya devam etti. Yunanistan, İtalya ’dan bu adaları da istedi. Ancak İtalya On İki Ada ’yı vermeye yanaşmadı. Ege Denizi ’ndeki adalar, zamanla kıyısı olan ulkeler arasında sorunlara yol acmaya başladı. Bunun uzerine Ege ’deki adalarla ilgili o donemde bolgede soz sahibi olan guclu devletler Almanya, Avusturya, Macaristan, İtalya, Fransa, İngiltere ve Rusya ’nın karar vermesi uzerinde anlaşıldı. Bu sırada İtalya cıkarcı politika izleyerek işgali altında bulunan On İki Ada ’yı Uşi Antlaşması gereği Osmanlı Devleti ’ne iade etmesi gerektiğini belirtti ve Ege ’deki adalarla ilgili alınacak kararların dışında tutulmasını sağladı.
Buyuk devletlerin adalarla ilgili kararına gore, Meis (Kızılhisar), Bozcaada ve Gokceada Osmanlı Devleti ’ne bırakıldı. Yunanistan ’ın işgal ettiği diğer adalar ise Yunanistan ’da kaldı. On İki Ada ise İtalya ’da kalacaktı. Osmanlı Devleti de On İki Ada ’yı Yunanistan ’a karşı koruyacak gucu bulunmadığı icin İtalya ’da kalmasının kendileri acısında mantıklı olacağını duşunuyordu. En azından guclendiğinde tekrar geri alınabilirdi. Bunlar yaşanırken 1. Dunya Savaşı patlak verdi. Bunun uzerine İtalya, Uşi Antlaşması ’nın gecersiz olduğunu belirterek, On İki Ada ’yı işgali bırakmayacağını deklare etti.
İtalya, 2. Dunya Savaşı sonrası ise, bolge devletlerin de baskısı sonucu gizli bir antlaşmayla On İki Ada ’yı Yunanistan ’a devretti. “Venizelos-Tittoni Mutabakatı” olarak bilinen antlaşma sonrası Osmanlı Devleti, On İki Ada ’yı tamamen kaybetti. Ancak adaları masada kurtarma cabaları devam etti. İsmet İnonu, Lozan goruşmelerinde adalarla ilgili bazı istek ve onerilerde bulundu. Yunanistan lideri Venizelos da İnonu ’ye karşı adalardaki Rumların fazla nufusu olduğunu one surerek kendilerine bırakılmasını istedi. Uzun tartışmalar sonucu Lozan Antlaşması ’nın 12. Maddesi ’nde olduğu gibi adalar sorunu karara bağlandı.
Kısacası 12 Ada ’dan ve Ege ’deki bazı adalardan Uşi Antlaşması ’yla değil Lozan Antlaşması ile tamamen vazgecmiş olduk. On İki Ada, 2. Dunya Savaşı sonrası 1947 yılında yapılan Paris Antlaşması ’nda tamamen Yunanistan kontrolune girmiştir.
NOT: Makalenin başındaki fotoğrafta yer alanlar Uşi Antlaşması ’nı imzalayan kişilerdir. Antlaşmayı imzalayan Osmanlı ve İtalyan delegeler şunlar: (Soldan sağa) Pietro Bertolini, Mehmet Nabi Bey, Guido Fusinato, Rumbeyoğlu Fahreddin, Giuseppe Volpi.