Anadolu Selcuklu Devleti'nin nasıl kurulduğunu, nasıl yıkıldığını ve Selcuklu sultanlarının faaliyetlerini bu başlık altında ele aldık.
Anadolu ’nun Turkleşmesindeki en buyuk etken olarak her zaman 1071 yılında yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi verilir. Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alparslan ’ın, Bizans kralı Dyojen ’e karşı yaptığı bu savaşta asker sayısı olarak azınlıkta olsa da buyuk bir başarı elde ederek Bizans ordusunu hezimete uğratması ve Bizans kralı Dyojen ’i esir alması tarihe adını altın harfler ile yazdırmasını sağlamıştır. Bizans kralı Dyojen ağır şartları olan bir antlaşma imzalatılarak Konstantin ’e geri gonderilir. İmzalatılan bu antlaşma ile Anadolu ’nun kapılara Turklere tamamen ve sonsuza dek acılır. Her ne kadar Bizans kralı Dyojen ’in oldurerek yerine gecen Mihail, antlaşmayı kabul etmediğini duyursa da Bizans ordusunun harap halde olması ve Bizans icindeki ic cekişmeler Turk boylarının Anadolu ’ya başlattığı akınların onune gecilememesinde ana etken olur.
Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alpaslan, Malazgirt zaferinden sonra emrindeki komutanlara Anadolu ’yu fethetme ve Turkleştirme gorevi verir. Bu gorev sonucunda Anadolu ’da Mengucekoğulları Beyliği, Danişmendoğulları Beyliği, Artukoğulları Beyliği, Saltukoğulları Beyliği ve Caka Beyliği gibi beylikler kurulur bu beyliklerin her biri Anadolu ’nun Turkleşmesinde buyuk rol sahibidirler. Bu beylikler ile daha ayrıntılı bilgi icin “Anadolu ’da Kurulan Turk Beylikleri” başlıklı yazımıza goz atabilirsiniz.
Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alpaslan ’ın verdiği emir ile Anadolu ’nun fethine katılan komutanlardan biri de Kutalmış oğlu Suleyman Şah ’tır. Suleyman Şah ’ın Anadolu ’nun fethindeki mucadeleleri sonucunda İznik başkent olmak uzere Anadolu Selcuklu Devleti ’nin temelleri atılır.
[h=3]Anadolu Selcuklu Devleti Nasıl Kuruldu? [/h]Kutalmışoğulları ’nın Buyuk Selcuklu tahtı icin surdurdukleri mucadele mağlubiyet ve Kutalmış ’ın olumu ile sonuclanır. Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alparslan ’ın olumu ile serbest kalan Kutalmış oğlu Suleyman Şah, bir sure Suriye topraklarında faaliyet gosterdikten sonra Antakya uzerinden Anadolu ’ya giriş yapar. Konya topraklarına hukmeden Rum despotlarını 1074 yılında yenerek Konya ’yı kendi idaresi altına alır. Fetihlere hız kesmeden devam eden Suleyman Şah, 1075 yılında İznik ’i fetheder. İznik başkent yaparak Anadolu Selcuklu Devleti ’nin de temellerini atar. Tarih kitaplarında Anadolu Selcuklu Devleti icin Turkiye Selcuklu Devleti veya Selcukıyan-ı Rum adı da kullanılmaktadır.
[h=4]Anadolu Selcuklu Devleti Tarihi [/h]Oğuz Turklerinin Ucok kolunun Kınık boyuna Mensup olan Suleyman Şah, Buyuk Selcuklu Devleti ’nin kurucusu Selcuk Bey ’in oğlu Aslan Yabgu ’nun torunudur. Anadolu ’ya girerek İznik ’i başkent yapan Suleyman Şah, kurduğu Anadolu Selcuklu Devleti ’nin sınırlarını İstanbul Boğazı ’na kadar genişletir. Bizans kaynaklarında Suleyman Şah ’ın Boğazici sınırlarında gumruk daireleri kurdurarak gecen gemilerden vergi aldığı yazmaktadır. Suleyman Şah ’ın, fetihler sonucu hukmu altına giren Rum tebaasına hoşgorulu ve iyi niyetli davranması yıllardır Bizans ve tekfurlarının; vergi ve zorbalıkları altında ezilen Rumların Turk hakimiyetini benimsemesini kolaylaştırır. Suleyman Şah doneminde bircok Rum vatandaş, İslamiyet ’i secer. Bizans tekfurlarının birbirleri arasındaki ic mucadelelerinden faydalanarak bolgedeki gucunu sağlamlaştıran Suleyman Şah, 1081 yılında Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos ile barış antlaşması yaparak Drakon cayını sınır olarak belirlerler.
Anadolu ’ya goc ederek yeni yurt arayışına giren Turkleri teşkilatlandırarak bolgenin Turkleşmesi icin caba sarf eder. Cukurova ve cevresinde toplanarak teşkilatlanmaya başlayan Ermenileri engellemek icin bu bolgeye sefer duzenleyen Suleyman Şah, bolgede hakimiyet kurduktan sonra Antakya halkının şehri kendisine teslim edeceği haberini alır ve Ebu ’l Kasım ile Antakya ’ya gider. Sonrasında Musul-Halep Hukumdarının Suleyman Şah ’tan vergi istemesi uzerine aralarında savaş cıkar. Aralarındaki savaşta Musul-Halep hukumdarı yenilerek hayatını kaybeder. Suleyman Şah ’ın Halep ’i kuşattığı sırada Suriye Selcuklu Devleti sultanı Tutuş ’un bolgeye gelmesi ile aralarında yapılan savaşta Tutuş Bey ’in ordusunda bulunan Buyuk Selcuklu hukumdarı Alparslan ’ın unlu komutanlarından Artuk Bey ’in savaş stratejileri ve Suleyman Şah ’ın komutanlarından Emir Cubuk ’un, Tutuş saflarına gecmesi sonucu Suleyman Şah savaşı kaybeder. Suleyman Şah ’ın savaşta olduğu ya da intihar ettiği ile ilgili iki ayrı soylenti mevcuttur. Suriye Selcuklu Hukumdarı Tutuş, Suleyman Şah ’ın eşi ve cocuklarını Antakya ’ya gonderir. Suleyman Şah ’ın ailesinin Antakya ’da oyalanması uzerine Buyuk Selcuklu Hukumdarı Melikşah, Antakya ’ya gelerek Suleyman Şah ’ın ailesini esir alarak İsfahan ’a goturur.
Suleyman Şah ’ın olumu ve ailesinin Sultan Melikşah tarafından esir alınması uzerine başsız kalan Anadolu Selcuklu Devleti, Ebu ’l Kasım ’ın vekilliği ile yonetilir. Sultan Melikşah, Anadolu Selcuklu Devleti ’ne son vermek icin Urfa valisi Bozan ’ın emri altına buyuk bir ordu verir. Urfa valisi Bozan, İznik ’i kuşatsa da kuşatma başarısız olur. Ancak Bizans ’tan donmekte olan Ebu ’l Kasım ’ı esir alarak oldurur. Sultan Melikşah ’ın da kısa bir sure sonra olmesi uzerine Buyuk Selcuklu Devleti başına gecen Berkyaruk, Suleyman Şah ’ın oğulları Kılıc Arslan ve Davut ’u serbest bırakır. Kılıc Arslan, Suriye ’de yaşayan ve buyuk bir topluluk olan Yavegiyye Turkmenlerini yanına alarak İznik ’e geri doner. Yonetici boşluğunda ulkenin yonetici vekilliğini yapan Ebu ’l Kasım ’ın kardeşi Ebu ’l-Gazi ’den yonetimi devralır. İlk iş olarak zayıflamakta olan devleti eski haline getirmeyi amac edinen Kılıc Arslan, İznik ’i daha yaşanılır bir hale getirir. Veliaht yokluğunda Marmara kıyılarını istila eden Bizans, bu topraklardan uzaklaştırılır. Batı sınırlarını guvence altına aldığını duşunen Kılıc Arslan, Doğu seferlerine hız kaybetmeden başlar. Zaman kaybetmeden Malatya ’yı kuşatan Kılıc Arslan, Haclı ordusunun Anadolu ’ya girdiğini oğrenmesi uzerine Malatya kuşatmasını kaldırır. Ancak Kılıc Arslan, İznik ’e vardığında şehir coktan Haclı ordusu tarafından kuşatılmış durumdadır. Kuşatmayı yaramayan Kılıc Arslan geri cekilmek zorunda kalır. Daha sonra Eskişehir ’de Haclı ordusu ile tekrar savaşsa da bu savaş Kılıc Arslan ’ın mağlubiyeti ile sonuclanır. Kılıc Arslan mağlubiyet sonrası başkenti Konya ’ya taşır. Haclı ordusunun sayıca fazla olması Kılıc Arslan ’ı yıldıramaz. Kılıc Arslan, Anadolu ’da ilerleyen Haclı ordusuna duzenlediği gerilla taktikleri ve gece baskınları ile yok eder. Kılıc Arslan, Bizans ile yapılan antlaşma ile batı sınırları kesin olarak guvence altına alınca Danişmend beyi Gumuştegin ile ittifak kurarak Niksar ’ı ele gecirir. Anadolu ’daki prensliklerin aşırılıklarını kontrol altına alır. Gumuştegin ’in vefatı uzerine daha once Haclı tehlikesi sebebi ile yarım kalan fethi yeniden başlatır. Anadolu ’nun onemli şehirlerinden Malatya ’yı kuşatır ve Anadolu Selcuklu topraklarına dahil eder. Doğu Anadolu topraklarını kendi devletine katmak isteyen Kılıc Arslan, Doğu Anadolu beylerini kendi safına cekerek Doğu Anadolu ’yu hakimiyeti altına alır. Sonrasında Musul ’u da fetheden Kılıc Arslan, Doğu Anadolu beylerine guvenerek Buyuk Selcuklu Hukumdarı Muhammed Tapar ile mucadeleye girişir. Musul valisi Cavlı ile girdiği savaşta Doğu Anadolu beylerinin sozlerinde durmamaları uzerine yalnız kalan Kılıc Arslan başarılı bir savaş cıkarsa da yenilmekten kurtulamaz. Esir duşmek istemeyen Kılıc Arslan, Habur Nehri ’nden karşıya gecmeye calışırken boğularak olur. Kılıc Arslan ’ın oğlu Şehinşah, Cavlı tarafından esir alınır. Kılıc Arslan ’ın olumunden sonra otorite boşluğu Kılıc Arslan ’ın en kucuk oğlu Tuğrul Arslan ile doldurulmaya calışılır ve Malatya ’da tahta oturan Tuğrul Arslan, yaşca kucuk olduğu icin Anadolu Selcuklu Devleti, Tuğrul Arslan ’ın annesi tarafından yonetilir. Devletin deneyimli bir yoneticiye ihtiyac duyduğunu fark eden anne, Artuklu Prensi Behram ile evlenir. Behram ’ın olumunden sonra şehir Danişmendliler tarafından ele gecirilir. Anadolu Selcuklu Devleti ’nin guc kaybetmesinden faydalanmak isteyen Bizans, Anadolu iclerine kadar ilerler. Anadolu ’daki Turk hakimiyetinin zayıflamasını goze alamayan Buyuk Selcuklu Hukumdarı Muhammed Tapar, Kılıc Arslan ’ın buyuk oğlu Şehinşah ’ı Anadolu ’ya gonderir. Şehinşah, antlaşmayı bozan Bizanslılar ile altı yıl mucadele etse de buyuk bir başarı elde edemez. Şehinşah ’ın kardeşi Mesud, abisinin başarısızlığını one surerek ve Danişmend beyi Emir Gazi ’nin yardımını alarak Anadolu Selcuklu tahtına oturur. Sultan Mesud, Şehinşah ’ın gozlerine mil cektirse de olası bir taht kavgasına mahal vermemek icin bir yıl sonra abisi Şehinşah ’ı idam ettirir.
Sultan (Rukneddin) Mesud, tahta gecmesinde buyuk rol oynayan Danişmendoğullarının etkisinden kurtulmak icin uzun suren mucadeleler verir. Bunun yanı sıra Anadolu ’ya asker gonderen Bizans ’ın akınları Sultan Mesud ’u cıkmaz bir duruma sokmaktadır. Danişmend beyi Emir Gazi ’nin oğlu Melik Muhammed ’in olmesi uzerine Danişmendoğulları icerisinde taht kavgaları baş gosterir. Bu taht kavgalarından faydalanan Sultan Mesud, devletin kontrolunu yeniden ele gecirir. Anadolu ’da birliği yeniden kurabilmek adına Bizans sınırlarına akınlar duzenler. Bu akınları tamamen durdurmak isteyen Bizans, Anadolu Selcuklu Devletini tarih sahnesinden cıkarmak icin guclu bir ordu ile başkent Konya ’nın uzerine yurur. Ancak Sultan Mesud ’un oğlu saldırı haberini aldıktan sonra Aksaray ’da bir ordu toplayarak Bizans ordularını Konya ’ya varmadan bertaraf eder. Bizans ’ın aldığı bu ağır yenilgi Anadolu Selcuklu Devleti ’nin yeniden Anadolu ’da soz sahibi olmasını sağlar. Boylelikle Anadolu Selcuklu Devleti icin yukselme donemi tekrar başlar. Anadolu ’da basılan ilk Selcuklu parası Sultan Mesud ’a aittir. Sultan Mesud tahta oturduğunda Anadolu Selcuklu hakimiyeti altında sadece Konya, Niğde ve Afyonkarahisar toprakları vardır. Sultan Mesud vefat ettiğinde ise Eskişehir, Ankara, Cankırı, Kastamonu ve Elbistan bolgeleri Anadolu Selcuklu hakimiyeti altına girmiştir. Kırk yıllık hukumdarlık doneminden sonra vefat eden Sultan Mesud ’un yerine Bizans saldırısında ustun başarı ile Konya ’yı koruyan Kılıc Arslan tahta gecer.
Anadolu Selcuklu hukumdarı II. Kılıc Arslan ’ın saltanatı doneminde elde edilen en buyuk iki başarı: Danişmendlilerin topraklarının ele gecirilmesi ile Anadolu ’da Turk birliğinin kurulması ve Bizans ordusunun Miryokefalon savaşında yok edilmesidir. Danişmendlilerin sık sık Anadolu ’da birliği bozmaya calışması ve gucu ele gecirmeyi amaclaması Anadolu ’daki guc dengesini surekli bozması bakımından gerekli bir fetihti. Bizanslılara karşı kazanılan Miryokefalon zaferi ise Turklerin Anadolu ’dan atılamayacağını kanıtlaması sebebi ile tarihte onemli bir yer tutar. II. Kılıc Arslan, savaş ve mucadeleler ile suregelen hayatın vermiş olduğu yorgunluğu ve yaşını mazeret gostererek Anadolu Selcuklu devletini 11 oğlu arasında paylaştırır. Kendisi de Konya ’da buyuk Sultan olarak kalır. Selahaddin Eyyubi ’nin Kudus ’u fethi uzerine Avrupa ’da kurulan Haclı ordusu Anadolu uzerinden gecerken II. Kılıc Arslan ’ın oğulları tarafından saldırılara maruz kalır. Haclı ordusunun buyuk bir kısmı imha edilse de Haclı ordusunun kalan kısmı Filistin ’e ulaşır. II. Kılıc Arslan ’ın Konya ’da vefatı ile tahta oturan en buyuk oğul Gıyaseddin Keyhusrev kardeşleri tarafından kabul edilmez. Bu sebeple başlayan taht kavgaları II. (Rukneddin) Suleyman Şah ’ın, kardeşlerinin topraklarını ele gecirmesi ve tahta oturması ile son bulur.
II. Suleyman Şah, ulkedeki bozulan birliği yeniden kurarak Gurcistan uzerine sefer duzenler. Ancak bir zafer elde edemez. İki yıl sonra da vefat eder. II. Suleyman Şah ’ın yerine Oğlu III. Kılıc Arslan tahta gecer. Sekiz ay suren hukumdarlık doneminde Isparta ve cevresini fethetse de kucuk yaşta olması sebebi ile Turkmen beylerinin desteğini alan Gıyaseddin Keyhusrev yeniden devletin başına gecer.
Gıyaseddin Keyhusrev doneminde toprakların guvence altına alınması icin Bizans ve Ermeniler ile mucadele edilir. Antalya ve Sinop ’u Anadolu Selcuklu topraklarına katan Gıyaseddin Keyhusrev ’in ulke ticaretine cok buyuk katkıları olur. Gıyaseddin Keyhusrev ’in yerine tahta oturan İzzeddin Keykavus, daha cok ulkenin ic meseleleri ile ilgilenir. İmara buyuk onem veren İzzeddin Keykavus, kervansaraylar, camiler, medreseler ve daruşşifalar inşa ettirir. Verem hastalığına yakalanarak vefat eden İzzeddin Keykavus ’un yerine kardeşi Alaeddin Keykubat tahta gecer.
Alaeddin Keykubat ’ın tahta gecmesi ile en parlak donemini yaşamaya başlayan Anadolu Selcuklu Devleti ’nde imar calışmaları hız kesmeden devam eder. Alaeddin Keykubat olası Moğol istilasına karşı topraklarındaki kaleleri guclendirerek hudut bolgelerde de onlemler alır. Bu onlemlerin yanı sıra fetihlere de ara vermeden devam eden Alaeddin Keykubat, ticari ve askeri oneme sahip olan Kolonos kalesini kuşatarak ele gecirir. Fetihten sonra kalenin adı Alaiye olarak değiştirilir. Moğollara elci gondererek Moğol hukumdarı Ogeday Kağan ile barış anlaşması yapar. Alaeddin Keykubat ’ın saltanat doneminde gercekleşen en onemli olaylardan biri de Harzemşahlar ile başlayan siyasi ve askeri catışmalardır. Bu catışmalar sonucu iki devlet arasında 1230 yılında Yassı Cemen Savaşı patlak verir. Savaşı kazanan Alaeddin Keykubat ’ın 1237 yılında vefat eder. Yerine oğlu İzzeddin Kılıc Arslan ’ı tayin etse de tahta buyuk oğlu Gıyaseddin Keyhusrev oturur.
[h=4]Yassı Cemen Savaşı ve Sonucları [/h]Alaeddin Keykubat ve Harzemşah hukumdarı Celalettin Harezm arasındaki hararetli mektuplaşmaların yanı sıra Ahlat Kalesi meselesinin baş gostermesi ile Alaeddin Keykubat ordusunun başına gecerek Harzemşahlar uzerine yurur. Guclu bir devlet olan Harzemşahlar son donemlerde artan Moğol istilaları yuzunden gucsuz duşmuş durumdadır. Anadolu Selcuklu Devleti ise en guclu ve parlak donemini yaşamaktadır. Selcuklu saldırısına hazır olan Harzemşah hukumdarı Celalettin Harezm, Yassı Cemen Ovasında Selcuklu ordusu ile karşılaşır. Bu savaşta ağır bir yenilgi alan Celaleddin Harezm savaş meydanından kacmayı başarsa da yolda karşılaştığı haydutlar tarafından oldurulur.
Harzemşahlar ’ın yenilgisi ile Ahlat, Malazgirt, Van ve Tiflis Selcuklu hakimiyetine girer. Harzemşahlar ’ın tarih sahnesinden cekilmesi ile Moğollar ve Anadolu Selcuklu Devleti karşı karşıya gelir. Alaeddin Keykubat kendi doneminde devletini Moğol istilasına karşı başarı ile korur. Ancak kendinden sonra gelecek hukumdarlar Alaeddin Keykubat ’ın başarısını devam ettiremez.
[h=4]Anadolu Selcuklu Devleti ’nin Zayıflaması [/h]Alaeddin Keykubat ’ın yerine tahta oturan II. Gıyaseddin Keyhusrev, siyasi ve askeri zekadan yoksun, sefahate duşkun, korkar ve ilgisiz bir hukumdardır. Ulke yonetimindeki deneyimsizliği yuzunden halkın zor duruma duşmesi ve Moğol istilasından kacan Turkmenlerin sığındıkları Anadolu Selcuklu Devleti topraklarında uygun yaşam şartları bulamaması sebebi ile Baba İshak ’ın başlattığı isyan kısa surede tum Turkmenler arasında yayılır. Babai İsyanı ’nın onune gecilememesi ve gun gectikce daha da guclenmesi Anadolu Selcuklu Devleti ’nin eski kudretli donemlerinden eser kalmadığını duşmanlara gosterir. Babai İsyanı zor şartlar altında ve kanlı bir şekilde sonlandırılsa da Moğollar ’ın, Anadolu Selcuklu Devleti ’nin zayıflığını fark etmesine sebep olur. Anadolu Selcuklu Hukumdarı II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in Baycu Noyan komutasındaki Moğol ordusunun Anadolu ’ya girdiğinin haberini alması uzerine ordusu ile Sivas ’a konuşlanır. Moğollar ve Selcuklular arasındaki bu savaş Kosedağ Savaşı adı ile tarih kitaplarındaki yerini alır.
[h=4]Kosedağ Savaşı [/h]Askeri zekası olmayan II. Gıyaseddin Keyhusrev savaş taktikleri icin komutanlara ve devlet erkanına surekli akıl danışmaktadır. Once Sivas ’ta savunma savaşı yapma kararı alan II. Gıyaseddin Keyhusrev daha sonra bu fikrinden vazgecerek Sivas ’tan 80 kilometre uzaktaki bir yere konumlanarak duşmanı bu bolgede karşılama kararı alır. Ancak devlet adamlarının askeri guclerine ve sayıca ustunluklerine guvenmesi ile Sultanın kararını taarruz yonunde değiştirmesine sebep olur. Moğol askerinin ustune taarruz eden Selcuklu ordusu Moğol ordusu tarafından turan taktiği ile dağıtılır. Once geri cekilip daha sonra Selcuklu ordusunu kapana kıstıran Moğolların savaşı kazandığını duşunen II. Gıyaseddin Keyhusrev hazinesini alarak savaş alanını terk eder. Fakat daha savaş bitmemiş ve Selcuklu ordusu hala savaşı devam ettirmektedir. Selcuklu ordusu, II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in savaş alanını terk ettiğini ancak bir gunluk bir savaşın ardından akşam vaktinde oğrenir. II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in savaş alanını terk ettiğini oğrendikten sonra Selcuklu ordusu da bir gece icinde savaş alanını terk eder. Moğollar, ertesi gun duşmanlarını karşısında goremeyince bunun bir savaş taktiği olduğunu duşunerek iki gun boyunca Selcuklu mevzilerine girmezler. İkinci gunun sonunda ise savaşı sonlandırmak adına mevzilere saldırdıklarında kimseyi bulamazlar. Moğollar icin kolay bir zafer olan bu durum Anadolu Selcuklu Devleti icin ise yuz kızartıcı bir durumdur. Bu mağlubiyet sonucunda Anadolu Selcuklu Devleti, Moğollara ağır vergiler odemeyi kabul ederek Moğol ustunluğunu kabul eder.
[h=4]Anadolu Selcuklu Devletinin Yıkılışı [/h]II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in olumunden sonra tahta II. Keykavus cıkar. IV. Kılıc Arslan ’ın Sivas ’ta hukumdarlığını ilan etmesi uzerine Emir Celalettin Karatay, II. Alaeddin Keykubat ’ı da dahil ederek uc kardeşi de Anadolu Selcuklu Hukumdarı ilan eder. Uc sultan icinde hutbe okutularak para basılır. Anadolu Selcuklu tarihinde ilk defa ortak bir yonetim modeli kendini gosterir. Emir Celalettin Karatay ve II. Alaeddin Keykubat ’ın olumu uzerine duzen yeniden bozulur. İki kardeşin taht icin girdiği mucadelede IV. Kılıc Arslan mağlup olur. II. Keykavus, Moğol ordusunun Selcuklu topraklarına girdiğini oğrenince ordusu ile Moğolların uzerine yurur. Ancak bu savaş mağlubiyet ile sonuclanır. II. Keykavus ’un mağlubiyeti uzerine IV. Kılıc Arslan Konya ’da tahta oturur. İki kardeş asındaki taht kavgaları Anadolu ’daki birliğin tamamen dağılmasına sebep olur. IV. Kılıc Arslan ’ın olumu uzerine kucuk yaştaki oğlu III. Keyhusrev tahta gecer. Sultan ’ın cocuk olmasından faydalanarak yonetimde soz sahibi olan Muinuddin Pervane, Moğol tehditlerinden ve bitmek bilmez isteklerinden sıkılarak Memluk Sultanı Baybars ’ı Anadolu ’ya davet eder. Moğol ordusunu bertaraf eden Baybars, Anadolu ’dan ayrıldıktan sonra Moğol zulmu geri doner. Pervane ’nin İlhanlı Hukumdarı Abakay Han ve Memluk Sultanı Baybars arasında kalması yuzunden Baybars yardımlarını ceker. Abakay Han da Pervane ’nin Baybars ile işbirliği yaptığını ileri surerek Anadolu ’ya girer ve 200.000 kişilik bir katliam gercekleştirir.
Karamanoğlu Mehmed Bey, Siyavuş ’u (Cimri) tahta cıkarsa da Siyavuş ’un hukumdarlığı fazla surmez. İlhanlı desteği ile başa gecen Sultan II. Mesud, halk icin bir umut olarak gorulse de İlhanlı kuklası olmaktan oteye gidemez. Sultan II. Mesud tahtan uzaklaştırılarak yerine III. Keykubat getirilir ancak III. Keykubat ’ın Moğollar gibi ağır vergiler alması halkı bezdirir. III. Keykubat tahttan indirilerek Sultan II. Mesud tekrar tahta oturtulur. İkinci kez tahta gecen Sultan Mesud pek bir başarı gosteremez. Sultan II. Mesud ’un 1308 yılında olmesi uzerine III. Keyhusrev tahta gecse de Sultan II. Mesud son hukumdar olarak gorulur.
Anadolu ’nun Turkleşmesindeki en buyuk etken olarak her zaman 1071 yılında yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi verilir. Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alparslan ’ın, Bizans kralı Dyojen ’e karşı yaptığı bu savaşta asker sayısı olarak azınlıkta olsa da buyuk bir başarı elde ederek Bizans ordusunu hezimete uğratması ve Bizans kralı Dyojen ’i esir alması tarihe adını altın harfler ile yazdırmasını sağlamıştır. Bizans kralı Dyojen ağır şartları olan bir antlaşma imzalatılarak Konstantin ’e geri gonderilir. İmzalatılan bu antlaşma ile Anadolu ’nun kapılara Turklere tamamen ve sonsuza dek acılır. Her ne kadar Bizans kralı Dyojen ’in oldurerek yerine gecen Mihail, antlaşmayı kabul etmediğini duyursa da Bizans ordusunun harap halde olması ve Bizans icindeki ic cekişmeler Turk boylarının Anadolu ’ya başlattığı akınların onune gecilememesinde ana etken olur. Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alpaslan, Malazgirt zaferinden sonra emrindeki komutanlara Anadolu ’yu fethetme ve Turkleştirme gorevi verir. Bu gorev sonucunda Anadolu ’da Mengucekoğulları Beyliği, Danişmendoğulları Beyliği, Artukoğulları Beyliği, Saltukoğulları Beyliği ve Caka Beyliği gibi beylikler kurulur bu beyliklerin her biri Anadolu ’nun Turkleşmesinde buyuk rol sahibidirler. Bu beylikler ile daha ayrıntılı bilgi icin “Anadolu ’da Kurulan Turk Beylikleri” başlıklı yazımıza goz atabilirsiniz.
Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alpaslan ’ın verdiği emir ile Anadolu ’nun fethine katılan komutanlardan biri de Kutalmış oğlu Suleyman Şah ’tır. Suleyman Şah ’ın Anadolu ’nun fethindeki mucadeleleri sonucunda İznik başkent olmak uzere Anadolu Selcuklu Devleti ’nin temelleri atılır.
[h=3]Anadolu Selcuklu Devleti Nasıl Kuruldu? [/h]Kutalmışoğulları ’nın Buyuk Selcuklu tahtı icin surdurdukleri mucadele mağlubiyet ve Kutalmış ’ın olumu ile sonuclanır. Buyuk Selcuklu Hukumdarı Alparslan ’ın olumu ile serbest kalan Kutalmış oğlu Suleyman Şah, bir sure Suriye topraklarında faaliyet gosterdikten sonra Antakya uzerinden Anadolu ’ya giriş yapar. Konya topraklarına hukmeden Rum despotlarını 1074 yılında yenerek Konya ’yı kendi idaresi altına alır. Fetihlere hız kesmeden devam eden Suleyman Şah, 1075 yılında İznik ’i fetheder. İznik başkent yaparak Anadolu Selcuklu Devleti ’nin de temellerini atar. Tarih kitaplarında Anadolu Selcuklu Devleti icin Turkiye Selcuklu Devleti veya Selcukıyan-ı Rum adı da kullanılmaktadır.
[h=4]Anadolu Selcuklu Devleti Tarihi [/h]Oğuz Turklerinin Ucok kolunun Kınık boyuna Mensup olan Suleyman Şah, Buyuk Selcuklu Devleti ’nin kurucusu Selcuk Bey ’in oğlu Aslan Yabgu ’nun torunudur. Anadolu ’ya girerek İznik ’i başkent yapan Suleyman Şah, kurduğu Anadolu Selcuklu Devleti ’nin sınırlarını İstanbul Boğazı ’na kadar genişletir. Bizans kaynaklarında Suleyman Şah ’ın Boğazici sınırlarında gumruk daireleri kurdurarak gecen gemilerden vergi aldığı yazmaktadır. Suleyman Şah ’ın, fetihler sonucu hukmu altına giren Rum tebaasına hoşgorulu ve iyi niyetli davranması yıllardır Bizans ve tekfurlarının; vergi ve zorbalıkları altında ezilen Rumların Turk hakimiyetini benimsemesini kolaylaştırır. Suleyman Şah doneminde bircok Rum vatandaş, İslamiyet ’i secer. Bizans tekfurlarının birbirleri arasındaki ic mucadelelerinden faydalanarak bolgedeki gucunu sağlamlaştıran Suleyman Şah, 1081 yılında Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos ile barış antlaşması yaparak Drakon cayını sınır olarak belirlerler.
Anadolu ’ya goc ederek yeni yurt arayışına giren Turkleri teşkilatlandırarak bolgenin Turkleşmesi icin caba sarf eder. Cukurova ve cevresinde toplanarak teşkilatlanmaya başlayan Ermenileri engellemek icin bu bolgeye sefer duzenleyen Suleyman Şah, bolgede hakimiyet kurduktan sonra Antakya halkının şehri kendisine teslim edeceği haberini alır ve Ebu ’l Kasım ile Antakya ’ya gider. Sonrasında Musul-Halep Hukumdarının Suleyman Şah ’tan vergi istemesi uzerine aralarında savaş cıkar. Aralarındaki savaşta Musul-Halep hukumdarı yenilerek hayatını kaybeder. Suleyman Şah ’ın Halep ’i kuşattığı sırada Suriye Selcuklu Devleti sultanı Tutuş ’un bolgeye gelmesi ile aralarında yapılan savaşta Tutuş Bey ’in ordusunda bulunan Buyuk Selcuklu hukumdarı Alparslan ’ın unlu komutanlarından Artuk Bey ’in savaş stratejileri ve Suleyman Şah ’ın komutanlarından Emir Cubuk ’un, Tutuş saflarına gecmesi sonucu Suleyman Şah savaşı kaybeder. Suleyman Şah ’ın savaşta olduğu ya da intihar ettiği ile ilgili iki ayrı soylenti mevcuttur. Suriye Selcuklu Hukumdarı Tutuş, Suleyman Şah ’ın eşi ve cocuklarını Antakya ’ya gonderir. Suleyman Şah ’ın ailesinin Antakya ’da oyalanması uzerine Buyuk Selcuklu Hukumdarı Melikşah, Antakya ’ya gelerek Suleyman Şah ’ın ailesini esir alarak İsfahan ’a goturur.
Suleyman Şah ’ın olumu ve ailesinin Sultan Melikşah tarafından esir alınması uzerine başsız kalan Anadolu Selcuklu Devleti, Ebu ’l Kasım ’ın vekilliği ile yonetilir. Sultan Melikşah, Anadolu Selcuklu Devleti ’ne son vermek icin Urfa valisi Bozan ’ın emri altına buyuk bir ordu verir. Urfa valisi Bozan, İznik ’i kuşatsa da kuşatma başarısız olur. Ancak Bizans ’tan donmekte olan Ebu ’l Kasım ’ı esir alarak oldurur. Sultan Melikşah ’ın da kısa bir sure sonra olmesi uzerine Buyuk Selcuklu Devleti başına gecen Berkyaruk, Suleyman Şah ’ın oğulları Kılıc Arslan ve Davut ’u serbest bırakır. Kılıc Arslan, Suriye ’de yaşayan ve buyuk bir topluluk olan Yavegiyye Turkmenlerini yanına alarak İznik ’e geri doner. Yonetici boşluğunda ulkenin yonetici vekilliğini yapan Ebu ’l Kasım ’ın kardeşi Ebu ’l-Gazi ’den yonetimi devralır. İlk iş olarak zayıflamakta olan devleti eski haline getirmeyi amac edinen Kılıc Arslan, İznik ’i daha yaşanılır bir hale getirir. Veliaht yokluğunda Marmara kıyılarını istila eden Bizans, bu topraklardan uzaklaştırılır. Batı sınırlarını guvence altına aldığını duşunen Kılıc Arslan, Doğu seferlerine hız kaybetmeden başlar. Zaman kaybetmeden Malatya ’yı kuşatan Kılıc Arslan, Haclı ordusunun Anadolu ’ya girdiğini oğrenmesi uzerine Malatya kuşatmasını kaldırır. Ancak Kılıc Arslan, İznik ’e vardığında şehir coktan Haclı ordusu tarafından kuşatılmış durumdadır. Kuşatmayı yaramayan Kılıc Arslan geri cekilmek zorunda kalır. Daha sonra Eskişehir ’de Haclı ordusu ile tekrar savaşsa da bu savaş Kılıc Arslan ’ın mağlubiyeti ile sonuclanır. Kılıc Arslan mağlubiyet sonrası başkenti Konya ’ya taşır. Haclı ordusunun sayıca fazla olması Kılıc Arslan ’ı yıldıramaz. Kılıc Arslan, Anadolu ’da ilerleyen Haclı ordusuna duzenlediği gerilla taktikleri ve gece baskınları ile yok eder. Kılıc Arslan, Bizans ile yapılan antlaşma ile batı sınırları kesin olarak guvence altına alınca Danişmend beyi Gumuştegin ile ittifak kurarak Niksar ’ı ele gecirir. Anadolu ’daki prensliklerin aşırılıklarını kontrol altına alır. Gumuştegin ’in vefatı uzerine daha once Haclı tehlikesi sebebi ile yarım kalan fethi yeniden başlatır. Anadolu ’nun onemli şehirlerinden Malatya ’yı kuşatır ve Anadolu Selcuklu topraklarına dahil eder. Doğu Anadolu topraklarını kendi devletine katmak isteyen Kılıc Arslan, Doğu Anadolu beylerini kendi safına cekerek Doğu Anadolu ’yu hakimiyeti altına alır. Sonrasında Musul ’u da fetheden Kılıc Arslan, Doğu Anadolu beylerine guvenerek Buyuk Selcuklu Hukumdarı Muhammed Tapar ile mucadeleye girişir. Musul valisi Cavlı ile girdiği savaşta Doğu Anadolu beylerinin sozlerinde durmamaları uzerine yalnız kalan Kılıc Arslan başarılı bir savaş cıkarsa da yenilmekten kurtulamaz. Esir duşmek istemeyen Kılıc Arslan, Habur Nehri ’nden karşıya gecmeye calışırken boğularak olur. Kılıc Arslan ’ın oğlu Şehinşah, Cavlı tarafından esir alınır. Kılıc Arslan ’ın olumunden sonra otorite boşluğu Kılıc Arslan ’ın en kucuk oğlu Tuğrul Arslan ile doldurulmaya calışılır ve Malatya ’da tahta oturan Tuğrul Arslan, yaşca kucuk olduğu icin Anadolu Selcuklu Devleti, Tuğrul Arslan ’ın annesi tarafından yonetilir. Devletin deneyimli bir yoneticiye ihtiyac duyduğunu fark eden anne, Artuklu Prensi Behram ile evlenir. Behram ’ın olumunden sonra şehir Danişmendliler tarafından ele gecirilir. Anadolu Selcuklu Devleti ’nin guc kaybetmesinden faydalanmak isteyen Bizans, Anadolu iclerine kadar ilerler. Anadolu ’daki Turk hakimiyetinin zayıflamasını goze alamayan Buyuk Selcuklu Hukumdarı Muhammed Tapar, Kılıc Arslan ’ın buyuk oğlu Şehinşah ’ı Anadolu ’ya gonderir. Şehinşah, antlaşmayı bozan Bizanslılar ile altı yıl mucadele etse de buyuk bir başarı elde edemez. Şehinşah ’ın kardeşi Mesud, abisinin başarısızlığını one surerek ve Danişmend beyi Emir Gazi ’nin yardımını alarak Anadolu Selcuklu tahtına oturur. Sultan Mesud, Şehinşah ’ın gozlerine mil cektirse de olası bir taht kavgasına mahal vermemek icin bir yıl sonra abisi Şehinşah ’ı idam ettirir.
Sultan (Rukneddin) Mesud, tahta gecmesinde buyuk rol oynayan Danişmendoğullarının etkisinden kurtulmak icin uzun suren mucadeleler verir. Bunun yanı sıra Anadolu ’ya asker gonderen Bizans ’ın akınları Sultan Mesud ’u cıkmaz bir duruma sokmaktadır. Danişmend beyi Emir Gazi ’nin oğlu Melik Muhammed ’in olmesi uzerine Danişmendoğulları icerisinde taht kavgaları baş gosterir. Bu taht kavgalarından faydalanan Sultan Mesud, devletin kontrolunu yeniden ele gecirir. Anadolu ’da birliği yeniden kurabilmek adına Bizans sınırlarına akınlar duzenler. Bu akınları tamamen durdurmak isteyen Bizans, Anadolu Selcuklu Devletini tarih sahnesinden cıkarmak icin guclu bir ordu ile başkent Konya ’nın uzerine yurur. Ancak Sultan Mesud ’un oğlu saldırı haberini aldıktan sonra Aksaray ’da bir ordu toplayarak Bizans ordularını Konya ’ya varmadan bertaraf eder. Bizans ’ın aldığı bu ağır yenilgi Anadolu Selcuklu Devleti ’nin yeniden Anadolu ’da soz sahibi olmasını sağlar. Boylelikle Anadolu Selcuklu Devleti icin yukselme donemi tekrar başlar. Anadolu ’da basılan ilk Selcuklu parası Sultan Mesud ’a aittir. Sultan Mesud tahta oturduğunda Anadolu Selcuklu hakimiyeti altında sadece Konya, Niğde ve Afyonkarahisar toprakları vardır. Sultan Mesud vefat ettiğinde ise Eskişehir, Ankara, Cankırı, Kastamonu ve Elbistan bolgeleri Anadolu Selcuklu hakimiyeti altına girmiştir. Kırk yıllık hukumdarlık doneminden sonra vefat eden Sultan Mesud ’un yerine Bizans saldırısında ustun başarı ile Konya ’yı koruyan Kılıc Arslan tahta gecer.
Anadolu Selcuklu hukumdarı II. Kılıc Arslan ’ın saltanatı doneminde elde edilen en buyuk iki başarı: Danişmendlilerin topraklarının ele gecirilmesi ile Anadolu ’da Turk birliğinin kurulması ve Bizans ordusunun Miryokefalon savaşında yok edilmesidir. Danişmendlilerin sık sık Anadolu ’da birliği bozmaya calışması ve gucu ele gecirmeyi amaclaması Anadolu ’daki guc dengesini surekli bozması bakımından gerekli bir fetihti. Bizanslılara karşı kazanılan Miryokefalon zaferi ise Turklerin Anadolu ’dan atılamayacağını kanıtlaması sebebi ile tarihte onemli bir yer tutar. II. Kılıc Arslan, savaş ve mucadeleler ile suregelen hayatın vermiş olduğu yorgunluğu ve yaşını mazeret gostererek Anadolu Selcuklu devletini 11 oğlu arasında paylaştırır. Kendisi de Konya ’da buyuk Sultan olarak kalır. Selahaddin Eyyubi ’nin Kudus ’u fethi uzerine Avrupa ’da kurulan Haclı ordusu Anadolu uzerinden gecerken II. Kılıc Arslan ’ın oğulları tarafından saldırılara maruz kalır. Haclı ordusunun buyuk bir kısmı imha edilse de Haclı ordusunun kalan kısmı Filistin ’e ulaşır. II. Kılıc Arslan ’ın Konya ’da vefatı ile tahta oturan en buyuk oğul Gıyaseddin Keyhusrev kardeşleri tarafından kabul edilmez. Bu sebeple başlayan taht kavgaları II. (Rukneddin) Suleyman Şah ’ın, kardeşlerinin topraklarını ele gecirmesi ve tahta oturması ile son bulur.
II. Suleyman Şah, ulkedeki bozulan birliği yeniden kurarak Gurcistan uzerine sefer duzenler. Ancak bir zafer elde edemez. İki yıl sonra da vefat eder. II. Suleyman Şah ’ın yerine Oğlu III. Kılıc Arslan tahta gecer. Sekiz ay suren hukumdarlık doneminde Isparta ve cevresini fethetse de kucuk yaşta olması sebebi ile Turkmen beylerinin desteğini alan Gıyaseddin Keyhusrev yeniden devletin başına gecer.
Gıyaseddin Keyhusrev doneminde toprakların guvence altına alınması icin Bizans ve Ermeniler ile mucadele edilir. Antalya ve Sinop ’u Anadolu Selcuklu topraklarına katan Gıyaseddin Keyhusrev ’in ulke ticaretine cok buyuk katkıları olur. Gıyaseddin Keyhusrev ’in yerine tahta oturan İzzeddin Keykavus, daha cok ulkenin ic meseleleri ile ilgilenir. İmara buyuk onem veren İzzeddin Keykavus, kervansaraylar, camiler, medreseler ve daruşşifalar inşa ettirir. Verem hastalığına yakalanarak vefat eden İzzeddin Keykavus ’un yerine kardeşi Alaeddin Keykubat tahta gecer.
Alaeddin Keykubat ’ın tahta gecmesi ile en parlak donemini yaşamaya başlayan Anadolu Selcuklu Devleti ’nde imar calışmaları hız kesmeden devam eder. Alaeddin Keykubat olası Moğol istilasına karşı topraklarındaki kaleleri guclendirerek hudut bolgelerde de onlemler alır. Bu onlemlerin yanı sıra fetihlere de ara vermeden devam eden Alaeddin Keykubat, ticari ve askeri oneme sahip olan Kolonos kalesini kuşatarak ele gecirir. Fetihten sonra kalenin adı Alaiye olarak değiştirilir. Moğollara elci gondererek Moğol hukumdarı Ogeday Kağan ile barış anlaşması yapar. Alaeddin Keykubat ’ın saltanat doneminde gercekleşen en onemli olaylardan biri de Harzemşahlar ile başlayan siyasi ve askeri catışmalardır. Bu catışmalar sonucu iki devlet arasında 1230 yılında Yassı Cemen Savaşı patlak verir. Savaşı kazanan Alaeddin Keykubat ’ın 1237 yılında vefat eder. Yerine oğlu İzzeddin Kılıc Arslan ’ı tayin etse de tahta buyuk oğlu Gıyaseddin Keyhusrev oturur.
[h=4]Yassı Cemen Savaşı ve Sonucları [/h]Alaeddin Keykubat ve Harzemşah hukumdarı Celalettin Harezm arasındaki hararetli mektuplaşmaların yanı sıra Ahlat Kalesi meselesinin baş gostermesi ile Alaeddin Keykubat ordusunun başına gecerek Harzemşahlar uzerine yurur. Guclu bir devlet olan Harzemşahlar son donemlerde artan Moğol istilaları yuzunden gucsuz duşmuş durumdadır. Anadolu Selcuklu Devleti ise en guclu ve parlak donemini yaşamaktadır. Selcuklu saldırısına hazır olan Harzemşah hukumdarı Celalettin Harezm, Yassı Cemen Ovasında Selcuklu ordusu ile karşılaşır. Bu savaşta ağır bir yenilgi alan Celaleddin Harezm savaş meydanından kacmayı başarsa da yolda karşılaştığı haydutlar tarafından oldurulur.
Harzemşahlar ’ın yenilgisi ile Ahlat, Malazgirt, Van ve Tiflis Selcuklu hakimiyetine girer. Harzemşahlar ’ın tarih sahnesinden cekilmesi ile Moğollar ve Anadolu Selcuklu Devleti karşı karşıya gelir. Alaeddin Keykubat kendi doneminde devletini Moğol istilasına karşı başarı ile korur. Ancak kendinden sonra gelecek hukumdarlar Alaeddin Keykubat ’ın başarısını devam ettiremez.
[h=4]Anadolu Selcuklu Devleti ’nin Zayıflaması [/h]Alaeddin Keykubat ’ın yerine tahta oturan II. Gıyaseddin Keyhusrev, siyasi ve askeri zekadan yoksun, sefahate duşkun, korkar ve ilgisiz bir hukumdardır. Ulke yonetimindeki deneyimsizliği yuzunden halkın zor duruma duşmesi ve Moğol istilasından kacan Turkmenlerin sığındıkları Anadolu Selcuklu Devleti topraklarında uygun yaşam şartları bulamaması sebebi ile Baba İshak ’ın başlattığı isyan kısa surede tum Turkmenler arasında yayılır. Babai İsyanı ’nın onune gecilememesi ve gun gectikce daha da guclenmesi Anadolu Selcuklu Devleti ’nin eski kudretli donemlerinden eser kalmadığını duşmanlara gosterir. Babai İsyanı zor şartlar altında ve kanlı bir şekilde sonlandırılsa da Moğollar ’ın, Anadolu Selcuklu Devleti ’nin zayıflığını fark etmesine sebep olur. Anadolu Selcuklu Hukumdarı II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in Baycu Noyan komutasındaki Moğol ordusunun Anadolu ’ya girdiğinin haberini alması uzerine ordusu ile Sivas ’a konuşlanır. Moğollar ve Selcuklular arasındaki bu savaş Kosedağ Savaşı adı ile tarih kitaplarındaki yerini alır.
[h=4]Kosedağ Savaşı [/h]Askeri zekası olmayan II. Gıyaseddin Keyhusrev savaş taktikleri icin komutanlara ve devlet erkanına surekli akıl danışmaktadır. Once Sivas ’ta savunma savaşı yapma kararı alan II. Gıyaseddin Keyhusrev daha sonra bu fikrinden vazgecerek Sivas ’tan 80 kilometre uzaktaki bir yere konumlanarak duşmanı bu bolgede karşılama kararı alır. Ancak devlet adamlarının askeri guclerine ve sayıca ustunluklerine guvenmesi ile Sultanın kararını taarruz yonunde değiştirmesine sebep olur. Moğol askerinin ustune taarruz eden Selcuklu ordusu Moğol ordusu tarafından turan taktiği ile dağıtılır. Once geri cekilip daha sonra Selcuklu ordusunu kapana kıstıran Moğolların savaşı kazandığını duşunen II. Gıyaseddin Keyhusrev hazinesini alarak savaş alanını terk eder. Fakat daha savaş bitmemiş ve Selcuklu ordusu hala savaşı devam ettirmektedir. Selcuklu ordusu, II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in savaş alanını terk ettiğini ancak bir gunluk bir savaşın ardından akşam vaktinde oğrenir. II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in savaş alanını terk ettiğini oğrendikten sonra Selcuklu ordusu da bir gece icinde savaş alanını terk eder. Moğollar, ertesi gun duşmanlarını karşısında goremeyince bunun bir savaş taktiği olduğunu duşunerek iki gun boyunca Selcuklu mevzilerine girmezler. İkinci gunun sonunda ise savaşı sonlandırmak adına mevzilere saldırdıklarında kimseyi bulamazlar. Moğollar icin kolay bir zafer olan bu durum Anadolu Selcuklu Devleti icin ise yuz kızartıcı bir durumdur. Bu mağlubiyet sonucunda Anadolu Selcuklu Devleti, Moğollara ağır vergiler odemeyi kabul ederek Moğol ustunluğunu kabul eder.
[h=4]Anadolu Selcuklu Devletinin Yıkılışı [/h]II. Gıyaseddin Keyhusrev ’in olumunden sonra tahta II. Keykavus cıkar. IV. Kılıc Arslan ’ın Sivas ’ta hukumdarlığını ilan etmesi uzerine Emir Celalettin Karatay, II. Alaeddin Keykubat ’ı da dahil ederek uc kardeşi de Anadolu Selcuklu Hukumdarı ilan eder. Uc sultan icinde hutbe okutularak para basılır. Anadolu Selcuklu tarihinde ilk defa ortak bir yonetim modeli kendini gosterir. Emir Celalettin Karatay ve II. Alaeddin Keykubat ’ın olumu uzerine duzen yeniden bozulur. İki kardeşin taht icin girdiği mucadelede IV. Kılıc Arslan mağlup olur. II. Keykavus, Moğol ordusunun Selcuklu topraklarına girdiğini oğrenince ordusu ile Moğolların uzerine yurur. Ancak bu savaş mağlubiyet ile sonuclanır. II. Keykavus ’un mağlubiyeti uzerine IV. Kılıc Arslan Konya ’da tahta oturur. İki kardeş asındaki taht kavgaları Anadolu ’daki birliğin tamamen dağılmasına sebep olur. IV. Kılıc Arslan ’ın olumu uzerine kucuk yaştaki oğlu III. Keyhusrev tahta gecer. Sultan ’ın cocuk olmasından faydalanarak yonetimde soz sahibi olan Muinuddin Pervane, Moğol tehditlerinden ve bitmek bilmez isteklerinden sıkılarak Memluk Sultanı Baybars ’ı Anadolu ’ya davet eder. Moğol ordusunu bertaraf eden Baybars, Anadolu ’dan ayrıldıktan sonra Moğol zulmu geri doner. Pervane ’nin İlhanlı Hukumdarı Abakay Han ve Memluk Sultanı Baybars arasında kalması yuzunden Baybars yardımlarını ceker. Abakay Han da Pervane ’nin Baybars ile işbirliği yaptığını ileri surerek Anadolu ’ya girer ve 200.000 kişilik bir katliam gercekleştirir.
Karamanoğlu Mehmed Bey, Siyavuş ’u (Cimri) tahta cıkarsa da Siyavuş ’un hukumdarlığı fazla surmez. İlhanlı desteği ile başa gecen Sultan II. Mesud, halk icin bir umut olarak gorulse de İlhanlı kuklası olmaktan oteye gidemez. Sultan II. Mesud tahtan uzaklaştırılarak yerine III. Keykubat getirilir ancak III. Keykubat ’ın Moğollar gibi ağır vergiler alması halkı bezdirir. III. Keykubat tahttan indirilerek Sultan II. Mesud tekrar tahta oturtulur. İkinci kez tahta gecen Sultan Mesud pek bir başarı gosteremez. Sultan II. Mesud ’un 1308 yılında olmesi uzerine III. Keyhusrev tahta gecse de Sultan II. Mesud son hukumdar olarak gorulur.