Tam diş protezi nedir, kimlere uygulanır, hangi durumlarda gereklidir?
Dişlerimiz; konuşma, estetik gorunum ve ciğneme (sindirime yardımcı) fonksiyonlarının tamamını ustelenen ana elemanlardandır. Ağız icinde tek bir dişin bile eksik oluşu; gıdaları ciğneme, konuşurken peltek ses cıkması ve fiziksel goruntunun bozulmasına kadar bircok unsuru doğrudan etkileyecektir. Tek bir diş eksikliğinde bile yaşanacak bu olumsuzlukların; ağızda hic diş olmadığında ne sonuclar doğuracağı duşunulduğunde dişsizlik kavramı kulağa oldukca korkunc gelmektedir. Bolgesel olarak birkac diş kaybı yaşamış hastalarda diş eksikliğinin olduğu bolgeye ve eksiklik şekline bağlı olarak kullanılan protez turu de değişecektir. Diş eksikliği dişlerin arasında bir yerde oluşmuş ise bu sıkıntı genelde kopru yontemiyle tasarlanan sabit (takıp cıkarılmayan, ağızda kalıcı) protezler ile cozulur. Fakat tam dişsizlik durumunda yani ağızda tek bir dişin bile kalmadığı bir hasta icin uygulanacak tedavi yontemleri; ya hareketli (takıp cıkarmalı) protezler ya da gelişen teknoloji ile hayatımıza giren implant ustu protezler olarak tasarlanır. Bu iki yonetim arasından sıklıkla tercih edileni tam ( total) protezler olmaktadır. Tam diş protezi ağızda hic diş kalmadığında uygulanır. Bir hareketli protez ceşidi olan tam diş protezleri halk arasında tak cıkar protezler olarak da bilinir. Uygulama aşamaları uzun surec gerektirmeyen ve yapımı kolay bir protez turudur. Fakat hasta kullanımı icin ilk zamanlar aynı durum gecerli olmamaktadır. Tam protezler; hareketli protez olduğu icin ağızda sabit değildir ve sıklıkla ağız icinde oynama, vurma, sıkma gibi etkiler meydana getirebilmektedir. Hastalar icin alışması zaman alan (3- 12 hafta) ve kullanımı sabır gerektiren bir protetik materyaldir.
[h=2]Tam Protezler Hangi Hastalara Uygulanır?[/h]Ağızda tam dişsizlik olması durumunda yani dişlerin tamamının dokulmuş veya sağlamlığını yitirmesinden dolayı cekilmiş olan bireylerde; ağızdaki tum dişlerin yerine gececek, protez uzerinde dizilmiş yapay dişler kullanılır. Hic dişi olmayan hastalarda uygulanan tam protezin ozel adı total protezdir. Tam diş protezlerinin diğer bir turu ise bolumlu (parsiyer) protezlerdir. Bolumlu protezler hasta ağzında kısmen dişsizlik olması halinde kullanılır. Ağızdaki dişsizliğin boyutuna gore yapılacak protez turune karar verilir. Bolumlu (parsiyer) protezler de hareketli protez ceşidi olduğundan ağızda sabit değildir ve takıp cıkarmalı olarak kullanılır. Tam protez uygulanacak bireylerin, protezi ağızlarında minimum hareketle tutabilmeleri icin cene yapılarının bu uygulamaya musait olması gerekir. Cene kemiği kuculmelerinde veya kemik erimelerinin cene kemiğini etkilediği durumlarda tam diş protezleri hasta ağzında tutunamamakta ve surekli ağızda hareket etmektedir. Bununla beraber tam dişsizlik yaşayan hastalar genel olarak diş kaybının ardından uzun sure dişsiz idare etmek suretiyle hekime başvurmaz ise cene kemiği dişli haline gore bir miktar daralıp kuculebilmektedir. Bunun nedeni dişlerin yer tutucu ozelliği sayesinde cene kemiğinin asıl yuzeyinin genişliğini koruması ve diş kaybının ardından ağzın bu duruma adapte olmak adına dişlerden boşalan yerlerde cene kısmının hafif daralmasıdır. Ağızda herhangi bir diş kaybı yaşandığında veya dişlerin iltihap, kırılma, aşınma gibi bir olumsuzluk ile karşılaşması halinde ihmal edilmeden kısa surede bir diş hekimine başvurulmalıdır. Eğer diş kaybının ardından boş kalan cene kemiğinin hacmi korunmaz ise yapılacak tam diş protezi de ağızda kolay oturmayacak ve hastanın proteze adapte olma sureci uzayacaktır. Tam diş protezinin uygulanabilmesi icin hastaların;
- Ağzında hic dişi olmaması
- Ağız icine alacağı yabancı maddelere karşı alerjisi olmaması
- Cene radyolojisi sonucunda cene kemiği protez standart olculerine uygun olması
- Cene kemiğinde aşırı erime veya deformasyon olmaması gerekmektedir.
[h=3]Tam Protezlerin Uygulama Aşaması Nasıldır?[/h]Ağızdaki dişsizlik durumuna gore karar verilecek hareketli protez ceşidi; tam (total) veya bolumlu (parsiyel) protez olabilir. Her iki durumda da uygulama adımları ortaktır. Tam protez tedavisi uygulanacak hastalara yapılan uygulama aşamaları şoyle sıranabilir;
Diş hekimi hastadan, hangi protez tedavisinin uygun olacağına karar vermek adına detaylı cene-yuz rontgeni ister,
Rontgenin ardından uygulayacağı protez turunu belirleyen hekim hasta ağzından olcu alır,
Aldığı olcu ve hastanın beklentilerine uygun olacak şekilde belirlediği protez turu, kullanılacak yapay dişin renk tonu ve protezin boyutu ile ilgili taleplerini duzenleyerek raporlanır,
Alınan olcu ve istenen protez tanımı ile ilgili bilgiler diş protez labaratuvarına gonderilir,
Diş protez teknikeri ağız olcusunu kullanarak mumlu kapanış alır ve diş hekiminin talebi doğrultusunda protezi yapar.
Diş protez teknikeri tasarladığı protezi ilk prova icin hekime gonderir.
Kaba taslağı oluşmuş protezi hasta ağzında deneyen ve gereken duzenlemeleri yapan hekim; varsa protezde istediği ek uygulamaları belirterek tekrar laboratuvara gonderir.
Provası edilmiş protezin uzerinde son calışmaları ve duzenlemeleri yapan diş teknikeri, bitirdiği diş protezini hastanın kullanımına sunmak uzere tekrar hekime ileterek protez adımlarını tamamlar.
Tam diş protezi uygulanacak hastanın rontgeninde, kemik yapısı veya cene- yuz uygunluğu test edilir. Tam protezler hareketli olduğundan ağızdan cıkmadan kullanılması icin cene kemiğinin normal standartlarda olması ve kemik erimesine bağlı yapı bozukluğunun bulunmaması gereklidir. Ayrıca ust ve alt cenenin kapanış ozelliğinin de anormallik taşımaması her tur diş protezi icin on koşul niteliğindedir.
[h=4]Tam (total) Diş Protezlerinin Temizliği [/h]Tam protezler; gerek total (tum dişlerin protez olması) gerekse bolumlu- parsiyel (ağızda belirli bir bolumun protez dişten oluşması) durumlarının tamamında takıp cıkarılması gereken protez turudur. Dolayısıyla ağız icinde yemek artıkları, bakteriler ve asidik faktorlerden kolaylıkla etkilenebilmekte ve temizliğine dikkat edilmez ise uzun sure kullanımı mumkun olamamaktadır. Bu nedenle diş protezinin gunluk rutin temizliği protez omru icin azami onem taşır.
Tam diş protezi, mumkun olursa her yemek oğununden sonra ağızdan cıkarılıp su ve ozel diş protez solusyonları yardımıyla temizlenmelidir. Eğer her oğunun arkasından bu işlem yapılamıyor ise; mutlaka her akşam protezler cıkarılıp yapısına ozgu uretilen protez fırcası ve macunu ile bol su eşliğinde yıkanıp fırcalanmalı ve yine diş protezlerine ozel olarak uretilen dezenfektan sıvısının icinde belirli bir sure bekletilmelidir. Diş protezleri icin ozel olarak tasarlanan ve tam diş protezinin yapısını deforme etmeden temizlemeye yarayan diş protezi fırcası dışında herhangi bir diş fırcası kullanılmamalıdır. Protezi cizecek veya yapay dişleri zedeleyecek bir diş fırcası ile yapılan temizlik protezi bozacağından, normal diş fırcaları diş protezi temizliğinde tercih edilmemelidir.
Gunluk temizliği anlatılan şekliyle uygulandıktan sonra, diş protezinin her 6 ayda bir hekim kontrolunden gecmesi protezin uzun omurlu olmasını sağlayacaktır. Yılda iki defa rutin hekim kontrolunden gecen diş protezleri uzun yıllar deformasyona uğramadan ve işlevini kaybetmeden kullanılabilmektedir.
[h=4]Tam Diş Protezine Alışma Sureci ve Protezin Omru [/h]Diş protezi turlerinden alışması ve kullanımı en zahmetli olan hareketi protezlerdir. Ağızda sabit olmayan bu protezleri kullanmaya başlayan hastaların genel olarak yakındığı konular; yaklaşık olarak ilk uc ay protezlerinin ağızlarında sabit kalmadığı, surekli cıkma eğilimde oluşu ve protezin yerleştiği canlı dokularda vurma yaparak ağrı oluşturması şeklindedir. Bu yakınmalar bolumlu (parsiyel) protezde daha seyrek gorulmekle birlikte genel olarak tam (total) protezin yaşattığı sorunlardır. Tam diş protezlerinde hastalar ortalama olarak iki - uc aylık bir alışma sureci gecirmekte ve bu zaman zarfında yemek yeme, konuşma, ciğneme gibi fonksiyonlarını rahat kullanamamaktadır. Fakat proteze alıştıktan sonra tum bu yakınmalar; kendi daimi dişleri gibi hissedilecek ve kimi zaman ağızda protez varlığını bile unutturacak duzeyde iyileşme gostermektedir. Dolayısıyla tam diş protezi kullanımı ilk etapta zorlayıcı, alıştıktan sonra ise oldukca rahat ilerleyen bir surectir.
Tam diş protezlerinin omrune gelince... Hastanın kullanımında gosterdiği ozene ve dikkate bağlı olarak 2 - 15 yıl arasında değişen surecler gorulmektedir. Protezin gunluk rutin temizliğine ozen gosteren, yıllık kontrollerini yaptıran ve protezi ile sert nesnelere temas etmekten kacınan hastalar maksimum verim ile uzun yıllar diş protezlerini kullanabilmektedir.
Dişlerimiz; konuşma, estetik gorunum ve ciğneme (sindirime yardımcı) fonksiyonlarının tamamını ustelenen ana elemanlardandır. Ağız icinde tek bir dişin bile eksik oluşu; gıdaları ciğneme, konuşurken peltek ses cıkması ve fiziksel goruntunun bozulmasına kadar bircok unsuru doğrudan etkileyecektir. Tek bir diş eksikliğinde bile yaşanacak bu olumsuzlukların; ağızda hic diş olmadığında ne sonuclar doğuracağı duşunulduğunde dişsizlik kavramı kulağa oldukca korkunc gelmektedir. Bolgesel olarak birkac diş kaybı yaşamış hastalarda diş eksikliğinin olduğu bolgeye ve eksiklik şekline bağlı olarak kullanılan protez turu de değişecektir. Diş eksikliği dişlerin arasında bir yerde oluşmuş ise bu sıkıntı genelde kopru yontemiyle tasarlanan sabit (takıp cıkarılmayan, ağızda kalıcı) protezler ile cozulur. Fakat tam dişsizlik durumunda yani ağızda tek bir dişin bile kalmadığı bir hasta icin uygulanacak tedavi yontemleri; ya hareketli (takıp cıkarmalı) protezler ya da gelişen teknoloji ile hayatımıza giren implant ustu protezler olarak tasarlanır. Bu iki yonetim arasından sıklıkla tercih edileni tam ( total) protezler olmaktadır. Tam diş protezi ağızda hic diş kalmadığında uygulanır. Bir hareketli protez ceşidi olan tam diş protezleri halk arasında tak cıkar protezler olarak da bilinir. Uygulama aşamaları uzun surec gerektirmeyen ve yapımı kolay bir protez turudur. Fakat hasta kullanımı icin ilk zamanlar aynı durum gecerli olmamaktadır. Tam protezler; hareketli protez olduğu icin ağızda sabit değildir ve sıklıkla ağız icinde oynama, vurma, sıkma gibi etkiler meydana getirebilmektedir. Hastalar icin alışması zaman alan (3- 12 hafta) ve kullanımı sabır gerektiren bir protetik materyaldir. [h=2]Tam Protezler Hangi Hastalara Uygulanır?[/h]Ağızda tam dişsizlik olması durumunda yani dişlerin tamamının dokulmuş veya sağlamlığını yitirmesinden dolayı cekilmiş olan bireylerde; ağızdaki tum dişlerin yerine gececek, protez uzerinde dizilmiş yapay dişler kullanılır. Hic dişi olmayan hastalarda uygulanan tam protezin ozel adı total protezdir. Tam diş protezlerinin diğer bir turu ise bolumlu (parsiyer) protezlerdir. Bolumlu protezler hasta ağzında kısmen dişsizlik olması halinde kullanılır. Ağızdaki dişsizliğin boyutuna gore yapılacak protez turune karar verilir. Bolumlu (parsiyer) protezler de hareketli protez ceşidi olduğundan ağızda sabit değildir ve takıp cıkarmalı olarak kullanılır. Tam protez uygulanacak bireylerin, protezi ağızlarında minimum hareketle tutabilmeleri icin cene yapılarının bu uygulamaya musait olması gerekir. Cene kemiği kuculmelerinde veya kemik erimelerinin cene kemiğini etkilediği durumlarda tam diş protezleri hasta ağzında tutunamamakta ve surekli ağızda hareket etmektedir. Bununla beraber tam dişsizlik yaşayan hastalar genel olarak diş kaybının ardından uzun sure dişsiz idare etmek suretiyle hekime başvurmaz ise cene kemiği dişli haline gore bir miktar daralıp kuculebilmektedir. Bunun nedeni dişlerin yer tutucu ozelliği sayesinde cene kemiğinin asıl yuzeyinin genişliğini koruması ve diş kaybının ardından ağzın bu duruma adapte olmak adına dişlerden boşalan yerlerde cene kısmının hafif daralmasıdır. Ağızda herhangi bir diş kaybı yaşandığında veya dişlerin iltihap, kırılma, aşınma gibi bir olumsuzluk ile karşılaşması halinde ihmal edilmeden kısa surede bir diş hekimine başvurulmalıdır. Eğer diş kaybının ardından boş kalan cene kemiğinin hacmi korunmaz ise yapılacak tam diş protezi de ağızda kolay oturmayacak ve hastanın proteze adapte olma sureci uzayacaktır. Tam diş protezinin uygulanabilmesi icin hastaların;
- Ağzında hic dişi olmaması
- Ağız icine alacağı yabancı maddelere karşı alerjisi olmaması
- Cene radyolojisi sonucunda cene kemiği protez standart olculerine uygun olması
- Cene kemiğinde aşırı erime veya deformasyon olmaması gerekmektedir.
[h=3]Tam Protezlerin Uygulama Aşaması Nasıldır?[/h]Ağızdaki dişsizlik durumuna gore karar verilecek hareketli protez ceşidi; tam (total) veya bolumlu (parsiyel) protez olabilir. Her iki durumda da uygulama adımları ortaktır. Tam protez tedavisi uygulanacak hastalara yapılan uygulama aşamaları şoyle sıranabilir;
Diş hekimi hastadan, hangi protez tedavisinin uygun olacağına karar vermek adına detaylı cene-yuz rontgeni ister,
Rontgenin ardından uygulayacağı protez turunu belirleyen hekim hasta ağzından olcu alır,
Aldığı olcu ve hastanın beklentilerine uygun olacak şekilde belirlediği protez turu, kullanılacak yapay dişin renk tonu ve protezin boyutu ile ilgili taleplerini duzenleyerek raporlanır,
Alınan olcu ve istenen protez tanımı ile ilgili bilgiler diş protez labaratuvarına gonderilir,
Diş protez teknikeri ağız olcusunu kullanarak mumlu kapanış alır ve diş hekiminin talebi doğrultusunda protezi yapar.
Diş protez teknikeri tasarladığı protezi ilk prova icin hekime gonderir.
Kaba taslağı oluşmuş protezi hasta ağzında deneyen ve gereken duzenlemeleri yapan hekim; varsa protezde istediği ek uygulamaları belirterek tekrar laboratuvara gonderir.
Provası edilmiş protezin uzerinde son calışmaları ve duzenlemeleri yapan diş teknikeri, bitirdiği diş protezini hastanın kullanımına sunmak uzere tekrar hekime ileterek protez adımlarını tamamlar.
Tam diş protezi uygulanacak hastanın rontgeninde, kemik yapısı veya cene- yuz uygunluğu test edilir. Tam protezler hareketli olduğundan ağızdan cıkmadan kullanılması icin cene kemiğinin normal standartlarda olması ve kemik erimesine bağlı yapı bozukluğunun bulunmaması gereklidir. Ayrıca ust ve alt cenenin kapanış ozelliğinin de anormallik taşımaması her tur diş protezi icin on koşul niteliğindedir.
[h=4]Tam (total) Diş Protezlerinin Temizliği [/h]Tam protezler; gerek total (tum dişlerin protez olması) gerekse bolumlu- parsiyel (ağızda belirli bir bolumun protez dişten oluşması) durumlarının tamamında takıp cıkarılması gereken protez turudur. Dolayısıyla ağız icinde yemek artıkları, bakteriler ve asidik faktorlerden kolaylıkla etkilenebilmekte ve temizliğine dikkat edilmez ise uzun sure kullanımı mumkun olamamaktadır. Bu nedenle diş protezinin gunluk rutin temizliği protez omru icin azami onem taşır.
Tam diş protezi, mumkun olursa her yemek oğununden sonra ağızdan cıkarılıp su ve ozel diş protez solusyonları yardımıyla temizlenmelidir. Eğer her oğunun arkasından bu işlem yapılamıyor ise; mutlaka her akşam protezler cıkarılıp yapısına ozgu uretilen protez fırcası ve macunu ile bol su eşliğinde yıkanıp fırcalanmalı ve yine diş protezlerine ozel olarak uretilen dezenfektan sıvısının icinde belirli bir sure bekletilmelidir. Diş protezleri icin ozel olarak tasarlanan ve tam diş protezinin yapısını deforme etmeden temizlemeye yarayan diş protezi fırcası dışında herhangi bir diş fırcası kullanılmamalıdır. Protezi cizecek veya yapay dişleri zedeleyecek bir diş fırcası ile yapılan temizlik protezi bozacağından, normal diş fırcaları diş protezi temizliğinde tercih edilmemelidir.
Gunluk temizliği anlatılan şekliyle uygulandıktan sonra, diş protezinin her 6 ayda bir hekim kontrolunden gecmesi protezin uzun omurlu olmasını sağlayacaktır. Yılda iki defa rutin hekim kontrolunden gecen diş protezleri uzun yıllar deformasyona uğramadan ve işlevini kaybetmeden kullanılabilmektedir.
[h=4]Tam Diş Protezine Alışma Sureci ve Protezin Omru [/h]Diş protezi turlerinden alışması ve kullanımı en zahmetli olan hareketi protezlerdir. Ağızda sabit olmayan bu protezleri kullanmaya başlayan hastaların genel olarak yakındığı konular; yaklaşık olarak ilk uc ay protezlerinin ağızlarında sabit kalmadığı, surekli cıkma eğilimde oluşu ve protezin yerleştiği canlı dokularda vurma yaparak ağrı oluşturması şeklindedir. Bu yakınmalar bolumlu (parsiyel) protezde daha seyrek gorulmekle birlikte genel olarak tam (total) protezin yaşattığı sorunlardır. Tam diş protezlerinde hastalar ortalama olarak iki - uc aylık bir alışma sureci gecirmekte ve bu zaman zarfında yemek yeme, konuşma, ciğneme gibi fonksiyonlarını rahat kullanamamaktadır. Fakat proteze alıştıktan sonra tum bu yakınmalar; kendi daimi dişleri gibi hissedilecek ve kimi zaman ağızda protez varlığını bile unutturacak duzeyde iyileşme gostermektedir. Dolayısıyla tam diş protezi kullanımı ilk etapta zorlayıcı, alıştıktan sonra ise oldukca rahat ilerleyen bir surectir.
Tam diş protezlerinin omrune gelince... Hastanın kullanımında gosterdiği ozene ve dikkate bağlı olarak 2 - 15 yıl arasında değişen surecler gorulmektedir. Protezin gunluk rutin temizliğine ozen gosteren, yıllık kontrollerini yaptıran ve protezi ile sert nesnelere temas etmekten kacınan hastalar maksimum verim ile uzun yıllar diş protezlerini kullanabilmektedir.