Monarşi hÂkimiyetin kaynağının tek bir kişide olduğu, ceşitli isimlerle anılan hukumdarların yonetimde olduğu devlet yonetim bicimlerinden biridir. Dilimize Fransızca Monarchie kelimesinden gecen monarşinin başında, her ulkede farklı isimlerle anılan bir hukumdar bulunmaktadır. Ulkemizde saltanat olarak da anılan bu yonetim bicimine Turkcede padişah, kral, prens, emir, şahlar, kont, oymakbeyi olarak anılan hukumdarlar hakim olmuştur.
Monarşiyi diğer yonetim bicimlerinde kesin cizgilerle ayıran ozellik, yonetimin başındaki hukumdarın, bu yetkiyi tum hayatı boyunca elinde tutmasıdır.
Monarşinin Temel Ozellikleri
Yonetim babadan oğula gecer.
Yonetim aynı haneden uyeleri tarafından yapılır.
Karar verme yetkisi tek bir kişinin elindedir.
Eskicağlarda devletlerin monarşi ile yonetildiği sıklıkla gorulmuştur. Tum halklar, tarihlerinin bir bolumunde bu yonetim bicimiyle yonetilmişlerdir. Monarşide, devlet başkanını Tanrı ’nın ya da birden fazla tanrının sectiği, veyahut doğruca Tanrı olarak kabul edildiği icin devletin her yonu dinsel bir atmosfere sahip olmuştur. Monarşideki bu dine fazlasıyla yakınlık, yonetim biciminin ortadan kalkmasından sonra bile uzun zaman gecerliliğini surdurmuştur.
[h=2]Monarşi Turleri[/h]Mutlak Monarşi: Bu monarşi turunde iktidar kayıtsız şartsız devlet başkanına aittir. Coğu monarşide başkanın bu iktidarı Tanrı ’dan aldığına inanıldığı icin, kendisi hicbir sınırlamaya bağlı olmaksızın lider olarak kabul edilmiştir. Mutlak monarşinin kurucusu da Babil kralı Hammurabi olarak kabul edilmiştir.
Oncelerinde Mısır ve Babil gibi monarşilere verilen bu isim, zaman icinde Batı monarşilerinden Fransız ve İspanyol monarşileri icin de kullanılmaya başlamıştır. Osmanlı da uzun bir donem boyunca mutlak monarşi ile yonetilmiştir.
Meşruti Monarşi: Meşruti monarşi, iktidarın ve yetkilerinin belirlenen bir anayasa ile sınırlandığı, hukumdarların belli yetkilerinin olduğu yonetim bicimidir. 18. yy sonlarında doğan meşruti monarşi, parlementer de olabilir ve demokrasiye en yakın yonetim bicimlerinden biri olmuştur. Buna gore, kral ya da hukumdar, devletin simgesi olarak kalmaya devam ederken yurutme yetkisi kurulan bir hukumet tarafından devam ettirilir.
Mutlak kraliyet rejiminden parlementer yonetime gecişin kokleri 1215 yılında İngiltere ’de kabul edilen Magna Carta ’ya kadar uzanmaktadır. İngiliz soyluların onayak olmasıyla kabul edilen bu fermana gore kralın halk onayı almadan vergi toplaması, kanuni dayanak olmadan kimsenin tutuklanmaması, hapis edilmemesi, ve surgune gonderilmemesi, ulkeye giriş cıkışların ve ticaretin serbest bırakılması sağlanmıştır.
Parlementer yonetim bazen işletilerek bazen askıya alınarak gunumuze kadar gelmeyi başarmıştır. Osmanlı ’da da 1830 ’da anayasa ve parlementer rejim tartışmaları başlamış, 1876 yılında Meşrutiyet ilan edilmiştir. Meşrutiyet yonetimi de Osmanlı Devleti ’nin sona ermesine kadar gecerliliğini surdurmuştur.
Gunumuzde de monarji ile yonetilen ulkeler vardır, Belcika, Belize, Danimarka, Hollanda, Japonya, İspanya, Kanada, Nepal, Norvec, Tayland, Umman, İsvec, Fas, Buyuk Britanya gibi ulkeler meşruti monarjiyle yonetilmektedir.