Milletler Topluluğu veya İngiliz Milletler Topluluğu, ikisi haric her biri eskiden İngiliz İmparatorluğunun parcası olan 54 egemen ulkeden oluşan bir siyasi yapıdır. Topluluk 1900'lerin başlarında uluslar yavaş yavaş İngiliz İmparatorluğundan kopmaya başlayınca, İngiliz dekolonizasyonunu kolaylaştırmak amacı ile kurulmuştur. Gittikce ozgurleşen ve kendi kendini yonetmeye başlayan eski İngiliz Kolonilerinde ortak dil, tarih ve kultur aracılığı ile kuresel birlik oluşturmanın bir yolu olarak gorulmuştur. Milletler topluluğu (commonwealth) resmi bir anayasal yapıya sahip değildir. Kabul edilmiş prosedurler, gelenekler ve periyodik duşunce beyanları ile iş gorur. Yonunu belirleyen ana kaynak, hukumetler arası muzakeredir, bu yolla uye hukumetler kuresel olaylarda etkili olabilmek icin beraber calışırlar. Topluluk yaklaşık 2.5 milyar kişilik nufusa ve 30 milyon kilometre karelik toprağa sahiptir. Bu dunya nufusunun bir bolu ucune ve toplam kara parcalarının ceyreğine eşittir. Muntazam coğrafik ve demografik değişikliklere rağmen bu ulkeler ve insanlar ortak değerler ile birbirlerine bağlıdır. Uyelik tamamen gonulludur, uye ulkeler istedikleri zaman cekilebilirler.
[h=4]Milletler Topluluğunun Tarihi[/h]İngiliz İmparatorluğunun dekolonizasyon surecine girmesi ve eski İngiliz kolonilerinin bağımsız devletler haline gelmeye başlaması ile eskiden İmparatorluğun parcası olan bu ulkeleri catısı altında toplayacak bir organizasyonun gerekliliği ortaya cıkmıştır. Bir İngiliz politikacı olan Lord Rosebery 1884 yılında, değişen İngiliz İmparatorluğunu bir “Milletler Topluluğu” olarak tanımlamıştır.
1931 yılında Westminster yasası altında “İngiliz Milletler Topluluğu” beş uye -Birleşik Krallık, Kanada, İrlanda Bağımsız Devleti, Newfoundland ve Guney Afrika Birliği- ile kurulur. (İrlanda 1944 yılında topluluğu terk etmiş, Newfoundland 1949 Kanada ’ya katılmış, Guney Afrika topluluktan 1961 ’de ayrılmış ve 1994 ’de Guney Afrika Cumhuriyeti olarak tekrar katılmıştır.)
1946 yılında İngiliz kelimesi isimden cıkarılmış ve topluluğun adı Milletler Topluluğu (Commonwealth of Nations) olarak kabul edilmiştir. Avustralya ve Yeni Zelanda sırası ile 1942 ve 1947 ’de topluluğa katılmışlardır. Hindistan ’ın 1947 ’de bağımsızlığını kazanarak Monarşiyi reddetmesi ve bir cumhuriyet kurmayı istemesi ile 1949 Londra Deklarasyonu, uye ulkelerin devlet başkanı olarak monarşiyi tanıma zorunluluklarını kaldırmıştır. Bu değişiklik ile Birleşik Krallık ’tan ayrılan diğer ulkeler de topluluğa katılmaya başlar. Uye sayısı gunumuzde 54 ulkeye ulaşmıştır. Bu ulkelerden otuz ucu cumhuriyet, beşi monarşi ve on altısı anayasal monarşidir.
Uyelik icin Birleşik Krallık ’a veya Birleşik Krallık ’a bağımlı olan bir ulkeye, gecmiş bağımlılık şart koşulmaktadır. Bunun iki istisnası 1995 ’de Mozambik ’in ozel koşullar altında kendi isteği ile Topluluğa kabul edilmesi ve 2009 yılında Rwanda ’nın Topluluğa girmesidir.
Topluluğun temsilcisi Milletler Topluluğu Genel Sekreteridir. Genel sekreter uye ulkelerin devlet başkanları tarafından dort yıllığına secilir ve iki donem hizmet edebilir. Genel sekreterlik 1965 yılında kurulmuştur, merkezi Londra ’dadır ve uye ulkelerin uyelerinden oluşan 320 kişilik personele sahiptir.
[h=3]Milletler Topluluğuna Katılma Kriterleri [/h]Milletler topluluğuna katılmak isteyen herhangi bir ulke ilk once İkinci Elizabeth ’i Milletler topluluğunun lideri olarak tanımalıdır. Diğer kriterler de eşit derecede onemli kabul edilir: Irksal eşitlik, ozgurluk, insan hakları, eşitlik ve serbest ticaret. Uye ulkeler bağımsız olmak zorundadır ve topluluk arasında iletişim dili olarak İngilizceyi kabul etmelidirler. Genellikle uye ulkeler eski İngiltere Kolonileridir. Fakat Papua Yeni Gine, Samoa, Namibya gibi bazı ulkeler İngiltere ’ye tarihsel bağımlılık yerine Avustralya, Guney Afrika ve Yeni Zelanda gibi uye ulkelerle olan yakın bağları sebebi ile topluluğa alınmıştır.
İngiltere ’nin eski kolonisi olmayan veya uye ulkelerle bağı olmadan topluluğa girmiş yalnızca iki ulke bulunmaktadır: Mozambik ve Rwanda.
[h=3]Milletler Topluluğunun Ozellikleri [/h]Milletler Topluluğu diğer Uluslararası Organizasyonlardan farklıdır. Resmi bir anayasaya veya kanunlara sahip değildir. Uyelerin birbirlerine karşı resmi veya yasal herhangi bir yukumluluğu yoktur. Topluluk, uyeler arasındaki muzakereler baz alınarak hareket eder. Her uye ulke, diğer ulkelerin başkentlerine Yuksek Delege adı verilen bir elci gonderir. İki yılda bir Milletler Topluluğu Devlet Başkanları Toplantısı duzenlenir. 1971 Singapur toplantısında verilen bir deklarasyon ile Topluluk, Organizasyonun gonullu ve iş birliğine bağlı yapısını tekrar vurgulamış ve amaclarının uluslararası barış, ırkcılık ile mucadele, kolonyal egemenliğe karşı cıkmak ve gelir adaletsizliğini azaltmak olduğu ifade etmiştir. Bu deklarasyon 1991 ’de Harare, Zimbabve ’de yapılan toplantıda yenilenmiştir.
[h=3]Milletler Topluluğunun Amacları [/h]Milletler Topluluğu bunyesindeki zengin ve fakir uluslar arasında bağ kurmak, birbirinden farklı demografileri ve dini inanışları tek bir catı altında, tek bir kurumda toplamayı amaclamaktadır. Organizasyon “faydalı olmak yerine daha sembolik olmakla” suclansa da en eski uyeleri arasında guclu diplomatik ilişkiler kurmayı başarmıştır.
Organizasyon kendi rehber ilkeleri dışında hareket etmekle, bazı uye ulkelerdeki insan hakları ihlalleri ve anti-demokratik aktivitelere pasif kalmak, eleştirilmiştir. Benzer bir şekilde Topluluğun Kanada, Avusturalya gibi “itibarlı” uyeleri icin diğer ulkelere nispeten daha faydalı olduğu ve bu ulkelerin vatandaşlarına daha buyuk avantajlar sağlandığı da soylenmiştir.
Yine de organizasyon sahip olduğu kucuk politik ve ekonomik nufuza rağmen buyuk ve kucuk ulkelerin liderlerinin duzenli bir şekilde bir araya gelerek var olan problemler uzerine muzakere etmelerine ve ortak projelere imza atmalarına olanak sağlamaktadır. Hatırlamak gereklidir ki Milletler Topluluğu demokrasi ve insan haklarını teşvik etmeyi amaclayan bir uluslararası topluluktur. Gercek bir politik veya ekonomik gucu yoktur. Milletler Topluluğuna mensup olmanın getirdiği avantaj, Birleşmiş Milletler ’den sonraki en buyuk uluslararası topluluğuna dahil olmak ve uluslararası arenada sesini duyurma şansına sahip olmaktır.
[h=3]Milletler Topluluğuna Dahil Olan Ulkeler [/h]Topluluğa dahil olan Cumhuriyetler:
Bangladeş (1972),
Botsvana (1966),
GuneyKıbrıs (1961),
Kamerun (1995),
Dominik (1978),
Fiji (1971, 1987 ’de cıktı 1997 ’de tekrar katıldı) ,
Gana (1957),
Guyana (1966),
Hindistan (1947),
Kenya (1963),
Kiribati (1979),
Malawi (1964),
Maldivler (1982, ozel uye olarak katıldı 1985 ’de kesin uye oldu),
Malta (1964),
Mauritius (1968),
Mozambik (1995),
Namibya (1990),
Nauru (1968, ozel uye olarak katıldı 1999 ’da kesin uye oldu),
Nijerya (1960),
Pakistan (1947, 1972 ’de cıktı 1989 ’da tekrar katıldı),
Rwanda (2005),
Samoa (1970),
Seyşeller (1976),
Sierra Leone (1961),
Singapur (1965),
Guney Afrika (1931, 1961 ’de cıktı, 1994 ’de tekrar katıldı),
Sri Lanka (1948,Eski adı Seylan),
Tanzanya (1961, 1963 ’de uye olan Zanzibar ile birleşti),
Trinidad ve Tobago (1962),
Uganda (1962),
Vanuatu (1980),
Zambiya (1964),
Gambiya (1965, 2013 ’de organizasyonu kalıcı olarak terk etti.)
İngiltere Monarkından farklı bir monark bağlı monarşiler:
Bruney (1984),
Lesotho (1966),
Malezya (1957),
Svaziland (1968),
Tongo (1970)
İngiltere Monarkına bağlı Milletler Topluluğu ulkeleri:
Antigua Ve Barbuda (1981),
Avustralya (1931),
Bahamalar (1973),
Barbados (1966),
Belize (1981),
Kanada (1931),
Grenada (1974),
Jamaika (1962),
Yeni Zelanda (1931),
Papua Yeni Gine (1965),
Saint Kitts ve Nevis (1983),
Saint Lucia (1979),
Saint Vincent ve Grenadinler (1979, ozel uye olarak katıldı 1985 ’de kesin uye oldu),
Solomon Adaları (1978),
Tuvalu (1978, ozel uye olarak katıldı 2000 ’de kesin uye oldu),
Birleşik Krallık (1931)
Myanmar ve Aden (Şu an Yemen ’in parcası) İngiltere ’nin Kolonisi olup da Milletler Topluluğuna katılmayı reddeden ulkelerdir.