Alkolmetre; kandaki alkol miktarını nefesteki havadan tespit eden bir cihazdır, olcu birimi promildir; iyi sonuc almanın olcusu ‘diyafram ’ nefesidir.
Alkolmetre, nefesteki alkol oranıyla kandaki ortalama alkol oranını tahmini olarak bulan bir cihazdır. Alkol tespiti, bircok trafik kazasının onune gecilmesi veya suclunun tespiti icin onemli. Bu tespiti yapan alkolmetreler bu sebeple buyuk onem kazanıyor.
Trafikte yasal olarak belirlenmiş miktardan fazla alkol tuketimi yasak. Bu yasağı delerek limitin uzerinde alkol alanların tespit edilmesi icin kan ve idrar tahlili yapmak gerekiyor. Ancak bu test sonucunu kısa surede almak onemli. Bu sebeple alkol miktarını cok kısa surede nefesten tespit eden alkolmetreler geliştirilmiştir. Cihazdan en verimli sonucu alabilmek icin diyaframdan yani gobekten nefes vermek gerekiyor. Diyaframdan nefes vermek ile alkolmetre arasındaki bağlantıya değineceğiz; ancak oncelikle cihazı biraz tanıyalım.
[h=4]Alkolmetrenin Calışma Prensibi Nedir? [/h]Kandaki alkol miktarını belirten olcu birimine “promil” adı veriliyor. Alkometre, alkolun nefesteki oranıyla vucuttaki ortalama kan değerlerini hesaplayarak kandaki alkol miktarını en yakın bir değerle promil olarak veriyor. Bu sebeple elimize surduğumuz kolonya veya ağzımızı sildiğimiz alkollu ıslak mendil bile cihazda gorunen alkol miktarını etkileyebilir.
Cihaz; ışık kaynağı, potasyum dikromat solusyonu, filtre, fotoselli dedektor, olcum birimi ve gosterge gibi kimyasallar ve parcalar icerir. Alkolmetrelerin kimyasal temeli “redoks reaksiyon” olarak tanımlanır. Nefesle verilen hava, alkalin cozucunun icine asidik potasyum dikromat solusyonu ile temas ettiğinde cekilir. Cihaza uflenen havadaki alkol veya etanol, asetik aside donuşur. Daha sonra etanol, asetik asit ile oksitlenir ve turuncu-sarı renkte dikromat iyonundaki krom, yeşil krom iyonuna indirgenir. Kandaki alkol seviyesi de bu renk değişiminin derecesinin olculmesi ile oraya cıkar.
Başka bir tur alkolmetrenin calışma prensibi ise şoyledir; alkolmetreye nefes uflendiğinde cihazdaki elektrik devrelerinden gecen elektrik akımı alkol miktarına gore değişir. Bu akım, cihazdaki algoritmalara gore değerlendirilerek olculur ve kandaki yaklaşık alkol miktarı ortaya cıkarılır.
Uc tur alkometre vardır. Bunlar; nefes olcer, zehir olcer ve alkosensor olarak adlandırılır.
Nefes olcer; yukarıda bahsettiğimiz kimyasal reaksiyon sonucu renk değişimi esas alarak olcum yapar. Zehir olcer; kızılotesi optik ve fonotik analizler yani spektrosopi yontemi ile alkol tespiti yapar. Alkosensor; diğer adıyla alkol sensoru, alkolun bir yakıt pili dedektorleri icindeki kimyasal tepkimesiyle miktarını tespit eder.
[h=4]Alkolmetre ve Diyaframdan Nefes Almak [/h]Alkolmetreden verimli sonuc alabilmek icin diyaframdan nefes almanın onemine değinmiştik. Diyafram, uc delikle yemek borusuna, aorta ve ana toplardamara acılan bir kastır. Nefes aldıkca kasılır. Diyafram kası, insanın solunum kapasitesinin tam kullanılmasına yardımcı olur ve bu kas aracılığı ile nefes almak doğru nefes alma yontemlerinden biridir. İnsanlar doğduklarında diyaframdan nefes almaya başlar ve zamanla bu alışkanlıklarını bırakır. İnsanlar genellikle ikincil kaslar olan cene, boyun ve sırt kaslarıyla nefes alır. Bu yontem, kısıtlı nefes alma şeklinde tanımlanır ve goğus nefesi diye adlandırılır. Bu yontemle tam nefes alma gercekleşmez. Diyaframdan nefes almak icin gobeği kullanmak gerekiyor. Tabi bu nefes yontemini hayatımıza uyarlamak icin de bazı taktikler geliştirmek gerekebilir.
Bu detayla alkolmetreden sağlıklı ve verimli sonuclar elde etmek icin diyaframın onemini anlamış olduk. Bazen televizyonlardaki haberlerde gorursunuz. Alkollu arac kullanan suruculer polisin uzattığı alkolmetreyi uflerken zorlanır veya kısaca ufleyip bırakır. Bazen bilincli olarak gobekten yani diyaframdan nefes vermeyen suruculer polisleri yanıltmaya calışır. Cunku yemek borusu, aort ve ana toplardamar ucgeninde bulunan diyaframdan nefes verildiğine cihaza daha cok alkollu hava verilmiş olacaktır. Polisler ısrarla alkollu surucuyu “iyi ufle” şeklinde uyarır. Aslında bunun acılımı “diyaframdan ufle” demektir. Bu şekilde kandaki alkol miktarını promil olarak en yakın değerle olcmek mumkun olabilir.
[h=4]Alkolmetre Nasıl İcat Edildi? [/h]Alkolmetrenin icat edilmesi surecini değerlendirmek icin once 1769 yılına gidelim. Bu tarihte Fransa ’da buhar gucuyle calışan bir otomobilin testi sırasında arac duvara carpmıştır. Tarihteki ilk otomobil kazası olarak kayıtlara gecen bu kazadan yıllar sonra 1897 ’de bir taksi şoforu alkollu şekilde direksiyon başına gecmiş ve bir binaya carpmıştır. Alkolun etkisi ile ilk trafik kazası da bu kazadır. Zamanla trafik kazaları artan arac ve insan sayısına gore artmış, alkollu arac kullanımı sonucu meydana gelen kazalar da ciddi sorun olmaya başlamıştır.
Alkollu arac kullanımı ile trafik kazaları arasında onemli bağlar ortaya cıktı. Zamanla yapılan testlerde kandaki alkol oranında 20 mgdl miktarında bir artışın trafik kazasında olum riskini ikiye katladığı ortaya cıkardı. Bu miktar 150 mgdl ve uzerinde bir orana cıktığında bu riskin 600 katına kadar cıkabildiği tespit edildi. Ceşitli araştırmalar alkollu suruculerin kaza yapma riskinin de diğer suruculere gore yuzde 50 veya daha fazla olduğunu ortaya koydu. Tum bu calışmalar yetkilileri bazı onlemler almak zorunda bıraktı.
1874 yılında araştırmacı Francis Edmund Anstie solunum havasında alkol tespit edilmesi yonundeki araştırmasında alkolun kucuk bir miktarının solunum yoluyla; bir miktarının da idrar yoluyla vucuttan atıldığını belirledi. Alkolmetrelerin ortaya cıkması bu tespitin ortaya cıkarıldığı tarihe kadar gider. Daha sonraki yıllarda yapılan calışmalar bir noktaya kadar gelmiş ve 1927 yılında W.D. Mc Nally “alkolmetrenin atası” niteliğinde bir cihaz geliştirmiştir. Mc Nally, icat ettiği cihaz ile solunum havasını bir tupe toplayabildiğini; buradaki renk değişimi ile kişinin alkol alıp almadığını belirleyebildiğini ve polislerin bu cihaz sayesinde bir surucunun alkol alıp almadığını tespit edebileceklerini iddia etmiştir.
Aynı yıl icinde polis doktoru Dr. Gorsky, alkol olcumu icin bir sanıktan futbol topunu nefesi ile şişirmesini istemiş, yapılan testlerde 2 litrelik nefeste 1,5 miligram alkol tespit edilmiş, bu sonuca gore sanığın yuzde 50 oranın alkollu olduğunu ortaya cıkarmıştır. 1931 yılında İndiana Universitesi ’nde gorevli biyokimyacı Dr. Rolla N. Harger, Turkce karşılığı “sarhoşmetre” olan ‘drunkometer ’ adı verilen bir cihaz geliştirmiş, 1936 yılında bu cihazın patentini almıştır. 1938 yılında İndiana polisleri bu cihazı deneyerek olumlu sonuclar almıştır.
Bu cihaz geliştirilerek 1941 yılında “Intoximeter” ve “Alkometer” adı verilen cihazı icat edilmiştir. 1954 yılında ise Dr. Robert F. Borkenstein, daha az yer kaplayan, taşınması kolay ve daha verimli sonuclar veren “Breathanalyzer” adı verilen cihazı icat etmiştir. Bu cihazı 1958 yılında İndiana polisi uretmeye ve kullanmaya başlamıştır.
Bu cihazı geliştiren NJ Stephenson Corporation adlı şirket, 1974 yılında geliştirdiği “Alcolmeter” adlı cihazı piyasaya surmuş. Bu tarihten itibaren de polisler tarafından yoğun olarak kullanılmaya başlamıştır. Ulkemizde ise 1990 ’lı yıllarda yaygınlaşan alkolmetre, ceşitli versiyonları ile devlet kurumları tarafından kullanılmaya başlanmıştır.
[h=4]Alkol Limiti Nedir? [/h]Ulkemizde trafikte alkol limiti, 1 litre kanda yarım gram alkole eşit olan 0,50 promildir. Bu limitin uzerinde alkollu olarak arac kullanmak yasaktır. Bu sınır, gevşeme, dikkatin azalması, koordinasyon ve muhakeme bozukluğunun başladığı sınırdır. Bu limit aşıldıkca alkolun insanlar uzerindeki etkisi belirginleşir. Uc promil alkol tespit edilen bir kişinin refleksleri azalır, bilinci bulanıklaşır ve bazı kişilerde bilinc kaybı oluşur.
Yol kenarlarında yapılan alkol, uyuşturucu ve uyarıcı testleri trafik guvenliği icin buyuk onem taşıyor. Dolayısıyla alkolmetre gibi cihazlarla yapılan testlerin suruculer uzerinde caydırıcı etkisi de yadsınamaz bir gercek. Bu sebeple bazı yaptırımlar uygulanmaktadır. Alkolmetre ile alkollu tespit edilen surucu 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ’nun 485 maddesi uyarınca para cezası, aracın trafikten men edilmesi ve surucu belgesinin alınması gibi cezalar uygulanıyor.
Alkolmetre, nefesteki alkol oranıyla kandaki ortalama alkol oranını tahmini olarak bulan bir cihazdır. Alkol tespiti, bircok trafik kazasının onune gecilmesi veya suclunun tespiti icin onemli. Bu tespiti yapan alkolmetreler bu sebeple buyuk onem kazanıyor. Trafikte yasal olarak belirlenmiş miktardan fazla alkol tuketimi yasak. Bu yasağı delerek limitin uzerinde alkol alanların tespit edilmesi icin kan ve idrar tahlili yapmak gerekiyor. Ancak bu test sonucunu kısa surede almak onemli. Bu sebeple alkol miktarını cok kısa surede nefesten tespit eden alkolmetreler geliştirilmiştir. Cihazdan en verimli sonucu alabilmek icin diyaframdan yani gobekten nefes vermek gerekiyor. Diyaframdan nefes vermek ile alkolmetre arasındaki bağlantıya değineceğiz; ancak oncelikle cihazı biraz tanıyalım.
[h=4]Alkolmetrenin Calışma Prensibi Nedir? [/h]Kandaki alkol miktarını belirten olcu birimine “promil” adı veriliyor. Alkometre, alkolun nefesteki oranıyla vucuttaki ortalama kan değerlerini hesaplayarak kandaki alkol miktarını en yakın bir değerle promil olarak veriyor. Bu sebeple elimize surduğumuz kolonya veya ağzımızı sildiğimiz alkollu ıslak mendil bile cihazda gorunen alkol miktarını etkileyebilir.
Cihaz; ışık kaynağı, potasyum dikromat solusyonu, filtre, fotoselli dedektor, olcum birimi ve gosterge gibi kimyasallar ve parcalar icerir. Alkolmetrelerin kimyasal temeli “redoks reaksiyon” olarak tanımlanır. Nefesle verilen hava, alkalin cozucunun icine asidik potasyum dikromat solusyonu ile temas ettiğinde cekilir. Cihaza uflenen havadaki alkol veya etanol, asetik aside donuşur. Daha sonra etanol, asetik asit ile oksitlenir ve turuncu-sarı renkte dikromat iyonundaki krom, yeşil krom iyonuna indirgenir. Kandaki alkol seviyesi de bu renk değişiminin derecesinin olculmesi ile oraya cıkar.
Başka bir tur alkolmetrenin calışma prensibi ise şoyledir; alkolmetreye nefes uflendiğinde cihazdaki elektrik devrelerinden gecen elektrik akımı alkol miktarına gore değişir. Bu akım, cihazdaki algoritmalara gore değerlendirilerek olculur ve kandaki yaklaşık alkol miktarı ortaya cıkarılır.
Uc tur alkometre vardır. Bunlar; nefes olcer, zehir olcer ve alkosensor olarak adlandırılır.
Nefes olcer; yukarıda bahsettiğimiz kimyasal reaksiyon sonucu renk değişimi esas alarak olcum yapar. Zehir olcer; kızılotesi optik ve fonotik analizler yani spektrosopi yontemi ile alkol tespiti yapar. Alkosensor; diğer adıyla alkol sensoru, alkolun bir yakıt pili dedektorleri icindeki kimyasal tepkimesiyle miktarını tespit eder.
[h=4]Alkolmetre ve Diyaframdan Nefes Almak [/h]Alkolmetreden verimli sonuc alabilmek icin diyaframdan nefes almanın onemine değinmiştik. Diyafram, uc delikle yemek borusuna, aorta ve ana toplardamara acılan bir kastır. Nefes aldıkca kasılır. Diyafram kası, insanın solunum kapasitesinin tam kullanılmasına yardımcı olur ve bu kas aracılığı ile nefes almak doğru nefes alma yontemlerinden biridir. İnsanlar doğduklarında diyaframdan nefes almaya başlar ve zamanla bu alışkanlıklarını bırakır. İnsanlar genellikle ikincil kaslar olan cene, boyun ve sırt kaslarıyla nefes alır. Bu yontem, kısıtlı nefes alma şeklinde tanımlanır ve goğus nefesi diye adlandırılır. Bu yontemle tam nefes alma gercekleşmez. Diyaframdan nefes almak icin gobeği kullanmak gerekiyor. Tabi bu nefes yontemini hayatımıza uyarlamak icin de bazı taktikler geliştirmek gerekebilir.
Bu detayla alkolmetreden sağlıklı ve verimli sonuclar elde etmek icin diyaframın onemini anlamış olduk. Bazen televizyonlardaki haberlerde gorursunuz. Alkollu arac kullanan suruculer polisin uzattığı alkolmetreyi uflerken zorlanır veya kısaca ufleyip bırakır. Bazen bilincli olarak gobekten yani diyaframdan nefes vermeyen suruculer polisleri yanıltmaya calışır. Cunku yemek borusu, aort ve ana toplardamar ucgeninde bulunan diyaframdan nefes verildiğine cihaza daha cok alkollu hava verilmiş olacaktır. Polisler ısrarla alkollu surucuyu “iyi ufle” şeklinde uyarır. Aslında bunun acılımı “diyaframdan ufle” demektir. Bu şekilde kandaki alkol miktarını promil olarak en yakın değerle olcmek mumkun olabilir.
[h=4]Alkolmetre Nasıl İcat Edildi? [/h]Alkolmetrenin icat edilmesi surecini değerlendirmek icin once 1769 yılına gidelim. Bu tarihte Fransa ’da buhar gucuyle calışan bir otomobilin testi sırasında arac duvara carpmıştır. Tarihteki ilk otomobil kazası olarak kayıtlara gecen bu kazadan yıllar sonra 1897 ’de bir taksi şoforu alkollu şekilde direksiyon başına gecmiş ve bir binaya carpmıştır. Alkolun etkisi ile ilk trafik kazası da bu kazadır. Zamanla trafik kazaları artan arac ve insan sayısına gore artmış, alkollu arac kullanımı sonucu meydana gelen kazalar da ciddi sorun olmaya başlamıştır.
Alkollu arac kullanımı ile trafik kazaları arasında onemli bağlar ortaya cıktı. Zamanla yapılan testlerde kandaki alkol oranında 20 mgdl miktarında bir artışın trafik kazasında olum riskini ikiye katladığı ortaya cıkardı. Bu miktar 150 mgdl ve uzerinde bir orana cıktığında bu riskin 600 katına kadar cıkabildiği tespit edildi. Ceşitli araştırmalar alkollu suruculerin kaza yapma riskinin de diğer suruculere gore yuzde 50 veya daha fazla olduğunu ortaya koydu. Tum bu calışmalar yetkilileri bazı onlemler almak zorunda bıraktı.
1874 yılında araştırmacı Francis Edmund Anstie solunum havasında alkol tespit edilmesi yonundeki araştırmasında alkolun kucuk bir miktarının solunum yoluyla; bir miktarının da idrar yoluyla vucuttan atıldığını belirledi. Alkolmetrelerin ortaya cıkması bu tespitin ortaya cıkarıldığı tarihe kadar gider. Daha sonraki yıllarda yapılan calışmalar bir noktaya kadar gelmiş ve 1927 yılında W.D. Mc Nally “alkolmetrenin atası” niteliğinde bir cihaz geliştirmiştir. Mc Nally, icat ettiği cihaz ile solunum havasını bir tupe toplayabildiğini; buradaki renk değişimi ile kişinin alkol alıp almadığını belirleyebildiğini ve polislerin bu cihaz sayesinde bir surucunun alkol alıp almadığını tespit edebileceklerini iddia etmiştir.
Aynı yıl icinde polis doktoru Dr. Gorsky, alkol olcumu icin bir sanıktan futbol topunu nefesi ile şişirmesini istemiş, yapılan testlerde 2 litrelik nefeste 1,5 miligram alkol tespit edilmiş, bu sonuca gore sanığın yuzde 50 oranın alkollu olduğunu ortaya cıkarmıştır. 1931 yılında İndiana Universitesi ’nde gorevli biyokimyacı Dr. Rolla N. Harger, Turkce karşılığı “sarhoşmetre” olan ‘drunkometer ’ adı verilen bir cihaz geliştirmiş, 1936 yılında bu cihazın patentini almıştır. 1938 yılında İndiana polisleri bu cihazı deneyerek olumlu sonuclar almıştır.
Bu cihaz geliştirilerek 1941 yılında “Intoximeter” ve “Alkometer” adı verilen cihazı icat edilmiştir. 1954 yılında ise Dr. Robert F. Borkenstein, daha az yer kaplayan, taşınması kolay ve daha verimli sonuclar veren “Breathanalyzer” adı verilen cihazı icat etmiştir. Bu cihazı 1958 yılında İndiana polisi uretmeye ve kullanmaya başlamıştır.
Bu cihazı geliştiren NJ Stephenson Corporation adlı şirket, 1974 yılında geliştirdiği “Alcolmeter” adlı cihazı piyasaya surmuş. Bu tarihten itibaren de polisler tarafından yoğun olarak kullanılmaya başlamıştır. Ulkemizde ise 1990 ’lı yıllarda yaygınlaşan alkolmetre, ceşitli versiyonları ile devlet kurumları tarafından kullanılmaya başlanmıştır.
[h=4]Alkol Limiti Nedir? [/h]Ulkemizde trafikte alkol limiti, 1 litre kanda yarım gram alkole eşit olan 0,50 promildir. Bu limitin uzerinde alkollu olarak arac kullanmak yasaktır. Bu sınır, gevşeme, dikkatin azalması, koordinasyon ve muhakeme bozukluğunun başladığı sınırdır. Bu limit aşıldıkca alkolun insanlar uzerindeki etkisi belirginleşir. Uc promil alkol tespit edilen bir kişinin refleksleri azalır, bilinci bulanıklaşır ve bazı kişilerde bilinc kaybı oluşur.
Yol kenarlarında yapılan alkol, uyuşturucu ve uyarıcı testleri trafik guvenliği icin buyuk onem taşıyor. Dolayısıyla alkolmetre gibi cihazlarla yapılan testlerin suruculer uzerinde caydırıcı etkisi de yadsınamaz bir gercek. Bu sebeple bazı yaptırımlar uygulanmaktadır. Alkolmetre ile alkollu tespit edilen surucu 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ’nun 485 maddesi uyarınca para cezası, aracın trafikten men edilmesi ve surucu belgesinin alınması gibi cezalar uygulanıyor.