Krom, metalik cevherler arasında dayanıklılığı ve parlaklığı ile cok sık tercih edilen bir elementtir. Krom ve demir alaşımı, onemli bir hammaddedir.
Krom, metalik bir elementtir. Doğal bileşenlerden biridir. Kimya sanayisi, otomotiv, mutfak ve banyo metalleri, metalurjide, dayanıklı ve sert metal alaşımları başta olmak uzere bircok sektorde cok sık kullanılan krom, metalik gorunuşu ve dayanıklılığı sebebiyle tercih edilir. Paslanmaz celiğin yakın dostudur. Kromun demir ve nikel alaşımları cok buyuk yapılarda ve onemli makine ve motor parcalarında kullanılır. Sert; ama kolay kırılan yapısı, parlak ve goze hitap eden gorunuşu ile bircok sektorun el ustunde tuttuğu bu element hakkında merak ettiklerinizi makalemizde bulabilirsiniz.
[h=3]Ozellikleri Nelerdir? [/h]Krom, 1797 yılında Fransız kimyager Louis-Nicolas Vauquelin tarafından keşfedilmiştir. Vauquelin, bir kurşun filizinin icinde kroma rastlamıştır. Cok sert bir element olan krom, 1907 derecede eritilebilir, 2672 derecede kaynar. 118 element arasında 24. sırada yer alır. Simgesi ‘Cr ’dir. Atom ağırlığı 51,996 şeklindedir. Periyodik cetvelin IV-B grubunda yer alır.
Krom metalinin ekonomik olarak uretilebildiği tek mineral ‘kromit ’tir. Bir demir krom oksit olan kromitin kimyasal formulu; “FeCr2O4” şeklindedir. Kromit, kristalleri pek gorulmeyen ağır bir mineraldir. Kromit minerali ve krom yatakları ultrabazik kayaclar icinde bulunur. Saf kromite ender rastlanır. Krom cevherinin kimyasal bileşimi sanayideki kullanım alanını belirler. Endustrideki kullanım alanına gore fiziksel ozellikleri ve kimyasal bileşimi ile ilgili sınırlamalar mevcuttur. Ancak teknolojik gelişmeler bu sınırları esnekleştirmektedir.
Aşınmaya ve ısıya dayanıklı, aşırı sert yapısı sebebiyle endustri ve sanayide vazgecilmez bir elementtir. Kolay kırılır, cok iyi cilalanabilir, paslanmaz ozelliği vardır. Nemli havaya dayanıklıdır. Gumuş gri ve mavimsi beyaz rengindedir. Adını da Yunanca renk anlamına gelen ‘chroma ’ kelimesinden almaktadır.
Doğada saf krom bulunmaz, başka elementlerle bileşik durumundadır. Bazı işlemlerin ardından saf krom elde edilerek toz veya sıvı halde kullanılır. Bazı gıdalarda da krom bulunur. Orneğin; yumurta sarısı, peynir, uzum suyu, istiridye, maya, yer fıstığı gibi gıdalarda belli oranlarda krom icerir. Kandaki şekerin hucrelere aktarılmasına yardımcı olur.
Ote yandan, gelişmiş teknolojiler kullanılarak krom alaşımlarında, alaşımın ozelliğini bozmadan kullanılan krom miktarının azaltılması ve krom iceren malzeme ve urunlerin geri donuşum yoluyla tekrar kullanılması gibi araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) calışmaları yapılmaktadır.
[h=3]Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Krom, cok yonlu bir elementtir. Celik, alyaj (demir alaşımları), kimya ve refrakter (ateşe dayanıklı malzemeler) sanayilerinde farklı oranlarda ve şekillerde kullanılmaktadır.
Metallere sertlik sağladığı icin zırhlı arac yapımında kullanılır. Nikel ile birlikte paslanmaz celiklerde cok sık kullanılır. Deri tabaklamada toz krom kullanılır ve deriye uzun sure dayanıklılık ozelliği kazandırır.
Krom, ayrıca; kaplama, metal cilalama, cimento, cam, reaktorler, mermi, top, ceşitli silahlar ve muhimmatlar, gemi, otobusler, otobus durakları, tren vagonları, sokak aydınlatma sistemleri, ucak, uzay sanayisi, merdiven korkulukları ve parmaklıkları, otomotiv, motorlar, motosikletler, bisikletler ve ağır sanayi gibi bircok sektorde alaşım halinde veya saf olarak ceşitli işlemlerden gecirilerek kullanılmaktadır.
Orneğin; bazen bir lavaboda krom alaşımına rastlarız. Harley Davidson motosikletlerin parlak motor kaplamalarında, bazen bir otomobilin marka simgesinde, bazen kaşık ve catallarda kromun izlerini gormek mumkun. Parlak gorunumu sebebiyle aracların tamponları, şeritleri, metal susleri gibi dikkat cekici parcalarda da kromun etkisi vardır.
Metal kaplama, seramik, organik sentetikler, boya maddeleri ve boyalar, parlatıcı gerecler ve kimyasallar, katalistler, konserve yapma ajanları, su işleme, sondaj camuru gibi alanlarda da krom alaşım ve kimyasallarının onemli bir yeri vardır. Krom alaşımlarının dayanıklılığı ve ısıya direnci makine ve motor parcalarında da kullanılmasını zorunlu kılmıştır. Kucuk bir ornek verecek olursak; yarış arabalarının motorlarındaki silindirlerin astarları kromla kaplanır.
Krom ve alaşımları, paslanmayı onleyici ozelliği sebebiyle gemi ve ucak sanayisinde; boya hammaddesi, sodyum bikromat ve kromik asit olarak kimya endustrisinde; yuksek performans alaşımlarında; ısıya ve elektriğe direncli alaşımlarda; kromun super alaşımları ise, yuksek ısıya dayanıklı ve verimi yuksek turbin motorlarında sıklıkla kullanılmaktadır.
[h=4]Krom ve Ferrokrom [/h]Dunya krom uretiminin yaklaşık yuzde 95 ’i ferrokrom uretiminde kullanılır. Her tur demir alaşımının genel adı olan ferroalyaj maddeler ise, celik ve dokum sanayisinin olmazsa olmazıdır. Ferrokrom ve ferroalyajlar icin de krom vazgecilmez bir maddedir. Ferrokrom, yuzde 50 ila yuzde 70 arasında krom; yuzde 30 ila yuzde 50 arasında da demir iceren bir alyajdır. Bu alyaj; krom-oksit ile demir-magnezyumun elektrik ark ocağında eritilmesi ile elde edilir.
Yuksek demirli krom (ferrokrom) cevheri, metal sanayisinin onemli bir hammaddesidir. Krom, demiri sertleştirmek icin (ferrokrom) veya nikel ile birlikte demire katılarak cok daha sert bir alaşım elde etmek icin kullanılır. Bu alaşımlar; makine parcaları, zırhlar, kopru malzemeleri ve elektrik direncleri gibi yuksek ve surekli dayanıklılık gerektiren malzemelerde değerlendirilir.
Metalurji, yani metal ve alaşımlarının kullanıldığı sanayide krom onemli bir yer tutar. Metalurji sanayisinde krom; ferrokrom, ferrosilikokrom, krom bileşikleri, ekzotermik krom katkıları, diğer krom alaşımları ve krom metali şeklinde kullanılır. Ozellikle paslanmaz celik uretiminin başlıca maddelerinden biri olan ‘ferrokrom ’, demir ve krom alaşımı bir maddedir. Paslanmaz celik, silah uretiminin ana maddesidir. Ferrokrom, celik uretiminde demire dayanıklılık kazandırmak, korozyonu ve oksidasyonu onlemek, kırılma ve darbelere karşı direnc kazandırmak icin kullanılır.
Ferrokrom; ozel tesislerde uretilir. Daha cok krom cevheri bulunan ulkelerde ve krom madenleri yakın alanlarda ferrokrom tesisleri kurulur. Ayrıca ferrokrom tesislerinin cevreye verdiği zararlar sebebiyle ozellikle sanayisi gelişmiş Amerika, Avrupa ulkeleri ve Japonya gibi ulkeler ferrokrom tesisi kurmaktansa ferrokrom ithal etmeyi tercih etmektedir. En buyuk ferrokrom tesisleri, krom cevheri yonunden zengin olan Guney Afrika ’da bulunmaktadır. Turkiye ’de ise Antalya ve Elazığ ’da bulunan ferrokrom tesislerinde krom işlenmektedir. Turkiye ’de uretilen ferrokromun tamamına yakını ihrac edilmektedir. Turkiye ’deki ferrokrom tuketimi yıllık ortalama 1000 ton civarındadır. Bu oranlar, ferrokromun kullanım alanları geliştikce artmaktadır.
Dunyada yuksek karbonlu ferrokrom tuketiminde artış gozlenmektedir. Bu sebeple paslanmaz celik tuketimi de artış trendine girmektedir. Dolayısıyla ferrokrom talebi de giderek artmaktadır.
[h=4]Krom Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Turkiye ’nin yurtdışına en fazla ihrac ettiği madenlerden biri olan krom şu bolgelerdeki maden yataklarından cıkarılmaktadır: Guleman (Elazığ) yoresi; Fethiye, Koyceğiz, Denizli yoresi; Bursa, Kutahya, Eskişehir yoresi; Mersin, Karsantı, Pınarbaşı yoresi; Erzincan, Kopdağ yoresi; İskenderun, Kahramanmaraş yoresi…
Turkiye, krom ihracatında Guney Afrika ’dan sonra ikinci sıradadır. Maden Teknik ve Arama Genel Mudurluğu ’nun 2016 yılı verilerine gore Turkiye; Cin, İsvec, Belcika, Malta ve Ukrayna başta olmak uzere toplam 19 ulkeye 1.254.585 ton krom ihracatı gercekleştirmiştir. Turkiye krom ihracatının yuzde 83,49 ’unu Cin ’e yapmaktadır ve Cin ’in onemli bir krom cevheri tedarikcisi konumundadır. Turkiye ’nin 2016 yılı krom ithalatı ise 131.152 ton olarak kayıtlara gecmiştir. Turkiye; ham krom cevheri, ferrokrom ve krom kimyasalları ihracatından onemli doviz geliri elde etmektedir. Turkiye ’nin toplam krom rezervinin 26 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.
Dunyanın en buyuk krom tuketicisi Amerika Birleşik Devletleri ’dir. Uzay sanayisindeki gelişmelere paralel olarak Amerika ’daki krom tuketimi giderek artmaktadır. Uzay sanayisinde kullanılan yuksek performans alaşımlarında krom tercih edilmektedir. Batı ulkelerinin krom tuketiminin yaklaşık yuzde 60 ’ı Amerika ’ya aittir.
Krom, metalik bir elementtir. Doğal bileşenlerden biridir. Kimya sanayisi, otomotiv, mutfak ve banyo metalleri, metalurjide, dayanıklı ve sert metal alaşımları başta olmak uzere bircok sektorde cok sık kullanılan krom, metalik gorunuşu ve dayanıklılığı sebebiyle tercih edilir. Paslanmaz celiğin yakın dostudur. Kromun demir ve nikel alaşımları cok buyuk yapılarda ve onemli makine ve motor parcalarında kullanılır. Sert; ama kolay kırılan yapısı, parlak ve goze hitap eden gorunuşu ile bircok sektorun el ustunde tuttuğu bu element hakkında merak ettiklerinizi makalemizde bulabilirsiniz. [h=3]Ozellikleri Nelerdir? [/h]Krom, 1797 yılında Fransız kimyager Louis-Nicolas Vauquelin tarafından keşfedilmiştir. Vauquelin, bir kurşun filizinin icinde kroma rastlamıştır. Cok sert bir element olan krom, 1907 derecede eritilebilir, 2672 derecede kaynar. 118 element arasında 24. sırada yer alır. Simgesi ‘Cr ’dir. Atom ağırlığı 51,996 şeklindedir. Periyodik cetvelin IV-B grubunda yer alır.
Krom metalinin ekonomik olarak uretilebildiği tek mineral ‘kromit ’tir. Bir demir krom oksit olan kromitin kimyasal formulu; “FeCr2O4” şeklindedir. Kromit, kristalleri pek gorulmeyen ağır bir mineraldir. Kromit minerali ve krom yatakları ultrabazik kayaclar icinde bulunur. Saf kromite ender rastlanır. Krom cevherinin kimyasal bileşimi sanayideki kullanım alanını belirler. Endustrideki kullanım alanına gore fiziksel ozellikleri ve kimyasal bileşimi ile ilgili sınırlamalar mevcuttur. Ancak teknolojik gelişmeler bu sınırları esnekleştirmektedir.
Aşınmaya ve ısıya dayanıklı, aşırı sert yapısı sebebiyle endustri ve sanayide vazgecilmez bir elementtir. Kolay kırılır, cok iyi cilalanabilir, paslanmaz ozelliği vardır. Nemli havaya dayanıklıdır. Gumuş gri ve mavimsi beyaz rengindedir. Adını da Yunanca renk anlamına gelen ‘chroma ’ kelimesinden almaktadır.
Doğada saf krom bulunmaz, başka elementlerle bileşik durumundadır. Bazı işlemlerin ardından saf krom elde edilerek toz veya sıvı halde kullanılır. Bazı gıdalarda da krom bulunur. Orneğin; yumurta sarısı, peynir, uzum suyu, istiridye, maya, yer fıstığı gibi gıdalarda belli oranlarda krom icerir. Kandaki şekerin hucrelere aktarılmasına yardımcı olur.
Ote yandan, gelişmiş teknolojiler kullanılarak krom alaşımlarında, alaşımın ozelliğini bozmadan kullanılan krom miktarının azaltılması ve krom iceren malzeme ve urunlerin geri donuşum yoluyla tekrar kullanılması gibi araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) calışmaları yapılmaktadır.
[h=3]Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Krom, cok yonlu bir elementtir. Celik, alyaj (demir alaşımları), kimya ve refrakter (ateşe dayanıklı malzemeler) sanayilerinde farklı oranlarda ve şekillerde kullanılmaktadır.
Metallere sertlik sağladığı icin zırhlı arac yapımında kullanılır. Nikel ile birlikte paslanmaz celiklerde cok sık kullanılır. Deri tabaklamada toz krom kullanılır ve deriye uzun sure dayanıklılık ozelliği kazandırır.
Krom, ayrıca; kaplama, metal cilalama, cimento, cam, reaktorler, mermi, top, ceşitli silahlar ve muhimmatlar, gemi, otobusler, otobus durakları, tren vagonları, sokak aydınlatma sistemleri, ucak, uzay sanayisi, merdiven korkulukları ve parmaklıkları, otomotiv, motorlar, motosikletler, bisikletler ve ağır sanayi gibi bircok sektorde alaşım halinde veya saf olarak ceşitli işlemlerden gecirilerek kullanılmaktadır.
Orneğin; bazen bir lavaboda krom alaşımına rastlarız. Harley Davidson motosikletlerin parlak motor kaplamalarında, bazen bir otomobilin marka simgesinde, bazen kaşık ve catallarda kromun izlerini gormek mumkun. Parlak gorunumu sebebiyle aracların tamponları, şeritleri, metal susleri gibi dikkat cekici parcalarda da kromun etkisi vardır.
Metal kaplama, seramik, organik sentetikler, boya maddeleri ve boyalar, parlatıcı gerecler ve kimyasallar, katalistler, konserve yapma ajanları, su işleme, sondaj camuru gibi alanlarda da krom alaşım ve kimyasallarının onemli bir yeri vardır. Krom alaşımlarının dayanıklılığı ve ısıya direnci makine ve motor parcalarında da kullanılmasını zorunlu kılmıştır. Kucuk bir ornek verecek olursak; yarış arabalarının motorlarındaki silindirlerin astarları kromla kaplanır.
Krom ve alaşımları, paslanmayı onleyici ozelliği sebebiyle gemi ve ucak sanayisinde; boya hammaddesi, sodyum bikromat ve kromik asit olarak kimya endustrisinde; yuksek performans alaşımlarında; ısıya ve elektriğe direncli alaşımlarda; kromun super alaşımları ise, yuksek ısıya dayanıklı ve verimi yuksek turbin motorlarında sıklıkla kullanılmaktadır.
[h=4]Krom ve Ferrokrom [/h]Dunya krom uretiminin yaklaşık yuzde 95 ’i ferrokrom uretiminde kullanılır. Her tur demir alaşımının genel adı olan ferroalyaj maddeler ise, celik ve dokum sanayisinin olmazsa olmazıdır. Ferrokrom ve ferroalyajlar icin de krom vazgecilmez bir maddedir. Ferrokrom, yuzde 50 ila yuzde 70 arasında krom; yuzde 30 ila yuzde 50 arasında da demir iceren bir alyajdır. Bu alyaj; krom-oksit ile demir-magnezyumun elektrik ark ocağında eritilmesi ile elde edilir.
Yuksek demirli krom (ferrokrom) cevheri, metal sanayisinin onemli bir hammaddesidir. Krom, demiri sertleştirmek icin (ferrokrom) veya nikel ile birlikte demire katılarak cok daha sert bir alaşım elde etmek icin kullanılır. Bu alaşımlar; makine parcaları, zırhlar, kopru malzemeleri ve elektrik direncleri gibi yuksek ve surekli dayanıklılık gerektiren malzemelerde değerlendirilir.
Metalurji, yani metal ve alaşımlarının kullanıldığı sanayide krom onemli bir yer tutar. Metalurji sanayisinde krom; ferrokrom, ferrosilikokrom, krom bileşikleri, ekzotermik krom katkıları, diğer krom alaşımları ve krom metali şeklinde kullanılır. Ozellikle paslanmaz celik uretiminin başlıca maddelerinden biri olan ‘ferrokrom ’, demir ve krom alaşımı bir maddedir. Paslanmaz celik, silah uretiminin ana maddesidir. Ferrokrom, celik uretiminde demire dayanıklılık kazandırmak, korozyonu ve oksidasyonu onlemek, kırılma ve darbelere karşı direnc kazandırmak icin kullanılır.
Ferrokrom; ozel tesislerde uretilir. Daha cok krom cevheri bulunan ulkelerde ve krom madenleri yakın alanlarda ferrokrom tesisleri kurulur. Ayrıca ferrokrom tesislerinin cevreye verdiği zararlar sebebiyle ozellikle sanayisi gelişmiş Amerika, Avrupa ulkeleri ve Japonya gibi ulkeler ferrokrom tesisi kurmaktansa ferrokrom ithal etmeyi tercih etmektedir. En buyuk ferrokrom tesisleri, krom cevheri yonunden zengin olan Guney Afrika ’da bulunmaktadır. Turkiye ’de ise Antalya ve Elazığ ’da bulunan ferrokrom tesislerinde krom işlenmektedir. Turkiye ’de uretilen ferrokromun tamamına yakını ihrac edilmektedir. Turkiye ’deki ferrokrom tuketimi yıllık ortalama 1000 ton civarındadır. Bu oranlar, ferrokromun kullanım alanları geliştikce artmaktadır.
Dunyada yuksek karbonlu ferrokrom tuketiminde artış gozlenmektedir. Bu sebeple paslanmaz celik tuketimi de artış trendine girmektedir. Dolayısıyla ferrokrom talebi de giderek artmaktadır.
[h=4]Krom Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Turkiye ’nin yurtdışına en fazla ihrac ettiği madenlerden biri olan krom şu bolgelerdeki maden yataklarından cıkarılmaktadır: Guleman (Elazığ) yoresi; Fethiye, Koyceğiz, Denizli yoresi; Bursa, Kutahya, Eskişehir yoresi; Mersin, Karsantı, Pınarbaşı yoresi; Erzincan, Kopdağ yoresi; İskenderun, Kahramanmaraş yoresi…
Turkiye, krom ihracatında Guney Afrika ’dan sonra ikinci sıradadır. Maden Teknik ve Arama Genel Mudurluğu ’nun 2016 yılı verilerine gore Turkiye; Cin, İsvec, Belcika, Malta ve Ukrayna başta olmak uzere toplam 19 ulkeye 1.254.585 ton krom ihracatı gercekleştirmiştir. Turkiye krom ihracatının yuzde 83,49 ’unu Cin ’e yapmaktadır ve Cin ’in onemli bir krom cevheri tedarikcisi konumundadır. Turkiye ’nin 2016 yılı krom ithalatı ise 131.152 ton olarak kayıtlara gecmiştir. Turkiye; ham krom cevheri, ferrokrom ve krom kimyasalları ihracatından onemli doviz geliri elde etmektedir. Turkiye ’nin toplam krom rezervinin 26 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.
Dunyanın en buyuk krom tuketicisi Amerika Birleşik Devletleri ’dir. Uzay sanayisindeki gelişmelere paralel olarak Amerika ’daki krom tuketimi giderek artmaktadır. Uzay sanayisinde kullanılan yuksek performans alaşımlarında krom tercih edilmektedir. Batı ulkelerinin krom tuketiminin yaklaşık yuzde 60 ’ı Amerika ’ya aittir.