Manyezit minerali, ozellikle yuksek ısıya dayanıklı urunlerin uretiminde kullanılan onemli bir hammaddedir.
Manyezit; metal, cam, cimento sektorleri başta olmak uzere bircok urunun hammaddesidir. Ozellikle ateşe dayanıklı urunlerin iceriğinde manyezit minerali yer alır. 1800 ’lu yılların başından beri ceşitli alanlarda kullanılan ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak kullanım alanı da genişleyen manyezit, Turkiye ’nin rezerv bakımından zengin olduğu madenlerden… Turkiye, manyezit rezervi bakımından Cin ’den sonra ikinci konumdadır. En buyuk manyezit rezervi Konya ve Eskişehir ’de bulunuyor.
Manyezit, keşfedilmeden once magnezyumun karbonat, nitrat, klorit ve sulfat gibi tuzlar icin kullanılan bir isimdi. Bazı kimyagerler de magnezyum karbonat ve silikatlar icin “manyezit” adını kullanmış. Gunumuzde de doğal magnezyum veya magnezyum karbonat “manyezit” olarak tanımlanıyor. Deniz, gol veya nehir sularının altındaki maden yataklarından elde edilen manyezit cevherine ise “suni manyezit” adı veriliyor.
Manyezitle isim ve gorunuş benzerliği sebebiyle bazı taşlar manyezit olarak bilinir. Bazı kaynaklarda manyezite “magnezit” deniyor. Farklı ozellikleri olan magnezit taşı ile de zaman zaman karıştırılır. Gorunuş bakımından Hovlit taşı ile de karıştırılmaktadır; ancak bu taşın kimyasal ozellikleri de tamamen farklıdır. “Mıknatıs taşı” olarak bilinen “manyetit taşı”na da manyezit denilebiliyor.
[h=4]Manyezitin Tarihcesi [/h]Manyezitin dunyanın ceşitli ulkelerinde kayıtlara gecen tarihî seruvenine kısaca goz atalım:
1803 yılında keşfedildi
1808 yılında Turkiye ’nin Sakarya ilinde bir Fransız firma tarafından manyezit aramaları başlatıldı
1866 yılında ilk kez metal işlemlerinde refrakter yani ısıya dayanıklı urunlerde kullanıldı
1885 yılında Fransa ’da deniz suyundan magnezyum hidroksit cokeltilerek sentetik manyezit uretildi
1890 yılında Avrupa ’da besemel ve acık fırınlarda astar olarak kullanıldı
1913 yılında Amerika ’nın Pensilvanya eyaletinde kalsiyum ve magnezyumun cift karbonat bileşiği olan dolomitten magnezya uretildi
1929 yılında Sakarya ’da ilk manyezit uretimi yapıldı
1940 yılında kalsine (yakarak toz haline getirme işlemi) manyezit uretildi
1960 ’lı yıllarda Fransız ve Avusturya şirketleri tarafından kalsine manyezit uretimi icin Eskişehir ’e bağlı Sepetci ve Margı koylerinde tesis kuruldu
İlerleyen yıllarda Turkiye ’deki bircok bolgede manyezit madenleri bulundu ve ceşitli maden işletmeleri kuruldu
[h=3]Manyezitin Kimyasal Yapısı ve Ozellikleri [/h]Manyezitin kimyasal formulu “MgCO3” şeklindedir. Bileşiminde yuzde 52,3 karbondioksit, yuzde 47,7 oranında da magnezyum oksit bulunur. Az miktarda demir oksit (Fe2O3) de bulunur. Rengi krem, beyaz, sarı ve gri şeklinde olabilir. Sert ve kompleks bir mineraldir. Yazın kurak, kışın yağışlı mevsimlerin etkili olduğu bolgelerde kaliteli manyezit yatakları oluşmuştur. Butun bilimsel calışmalara rağmen manyezit cevherinin nasıl oluştuğu ve kantatif ilişkileri net olarak ortaya konulamamıştır.
Magnezyum karbonat minerali olan manyezit, doğada sık rastlanan mineraller arasında yer alır. Doğada genellikle saf olarak bulunur. Bazı cevherlerde demir, kil, kirec, alumin ve silis de bulunabilmektedir. Magnetik ve metaformik ortamlarda manyezit oluşumu gercekleşmez. Manyezit cevherlerinin kalitesi saflık oranına gore değişir. Herhangi bir yabancı elementin manyezit icinde yuzde 0,1 oranında bile bulunması kullanılıp kullanılmayacağını belirler.
Isıtılınca karbondioksit iceriği kaybolur. 700 ila 1000 derece arasında ısıtılarak kostik kalsine manyezit; 1650 ila 2000 derece arasında ısıtılarak sinter manyezit; 2550 derecenin uzerinde ısıtılarak da ergitilmiş (fused) manyezit elde edilir.
Manyezitin hangi alanlarda ve urunlerde kullanılacağı uygulanan işlemlere gore değişiklik gosterir. Manyezitte; az gozenekli olması, yuksek ısıya dayanıklılığı, mukavemet kapasitesi, hacim istikrarı ve kimyasal dayanıklılık gibi ozellikler aranır. Standart bir manyezit mineralinin 3,0 gr cm3 ’ten buyuk, bor oranının ise yuzde 0,17 olması gerekiyor. Kaliteli manyezit cevheri kararlı bir kristal yapıya sahip değildir.
Manyezit minerallerinin bulunduğu cevherler şoyle sınıflandırılmaktadır: Manyezit kristalin (makrokristalin-spatik), manyezit kriptokristalin (jel manyezit), hidromanyezit, dolomit, huntit, brusit.
Manyezit kristalin; dolomit ve karbonatlı kayacların metamorfizması sonucu oluşur. Bu yataklar duzensiz şekillidir. Saf olarak nadiren bulunur. Demir, kirec ve silika icerir.
Manyezit kriptokirstalin; kristalin manyezite gore daha yuksek saflıktadır. Demir icermez. Turkiye ’deki manyezit yataklarının tamamı kriptokristalin (jel) manyezit tipi yatakların tum ozelliklerini taşır.
Hidromanyezit; prizmatik sistemlerde kristalleşen ışınsal ipeksi gorunumlu kristal halindedir. Serpantinitler ile birlikte bulunur. Hem doğal hem de sentetik olarak uretilebilir.
Dolomit: Kalsiyum magnezyum karbonatıdır. Dolomitten manyezit bileşenleri elde edilmektedir.
[h=3]Manyezit Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Manyezit, metal ve bileşik olarak bircok urunun hammaddesidir. Genellikle bileşik olarak kullanılır. Magnezyum bileşiklerinin başlangıc maddesidir. Doğal ve sentetik manyezit olarak iki ceşidi vardır. Başta demir celik olmak uzere cimento, cam, kirec ve seramik gibi uretim fırınlarının yapımında kullanılan temel bir hammaddedir. Isıya dayanıklı yani refrakter malzemelere talebin artması sebebiyle deniz suyundan sinter ve fused manyezit uretimi atmıştır.
Dunya manyezit tuketiminin yuzde 90 ’ı kostik kalsine manyezit ve sinter manyezit adı verilen formlarındadır.
Sinter manyezit; diğer formlarına gore daha sert ve yoğun olan magnezya veya magnezyum oksittir. Yuksek kaliteli manyezit cevherlerinden uretilir. Yuksek ısıya dayanıklı urunlerin hammaddesi sinter manyezittir. Celik yapımında kullanılır.
Kostik kalsine manyezit ise; doğal kaynaklar ve deniz suyundan uretilir. Endustride genellikle kullanılan manyezit formudur. Gubre, hayvan yemi, izolasyon, boya, aşındırıcı, ilac gibi urunlerde kullanılır. Ayrıca, uranyum oksit elde edilirken, motor yağlarındaki asitlerin notrleştirilmesinde de kostik kalsine manyezitten faydalanılır.
Manyezitin ceşitli formlarının ve bileşenlerinin kullanıldığı diğer sektorler ve bazı urunler şunlardır: Tuğla, cimento, kimya, tekerlek, kÂğıt, kÂğıt hamuru, şeker, şarap, yuksek ısıyla calışan fırınlar, dokunmeler, alaşımlar, dovme urunler, celik ve aluminyum fırınları, oksijen konvertorleri, inşaat blokları, kozmetik, su arıtma, cam ergitme, elektrik ısıtma cubukları, suni ipek, kaucuk, yanmaz elbiseler, fiber optik, elektrik kablosu, yangın sondurucu, duman bastırıcı, tavan kaplamaları…
Manyezitin kullanıldığı alanlara gore ceşitli zenginleştirme işlemleri uygulanır. Bu işlemler; elle ayıklama, manyetik, boyut kucultme, elektrostatik, ağır ortam, optik ayırma, flotasyon ve kalsinasyon şeklinde sıralanabilir.
(Turkiye'deki en buyuk manyezit rezervlerini barındıran bolgelerden biri olan Eskişehir'in Mihalıccık ilcesine bağlı Koyuağılı koyundeki manyezit yatakları alanı ve Koyunağılı Barajı...)
[h=4]Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Turkiye, manyezit yatakları ve cevherleri bakımından zengin bir ulke. Manyezit oluşumu icin en uygun şartlar ve en kaliteli manyezit cevherleri Turkiye ’de bulunuyor. Turkiye ’de metrelerce kalınlıkta manyezit yatakları bulunmaktadır. Yaklaşık 165 milyon ton manyezit rezervi bulunan Turkiye ’de bu rezervin buyuk bir bolumu Konya, Eskişehir ve Kutahya bolgelerinde yer alır.
Eskişehir ’in Mihalıccık ilcesine bağlı Kavak, Koyunağılı ve Beykoy koylerinde cok geniş manyezit yatakları yer alıyor. Bu bolgelerde uretilen manyezit cevherleri yurt icinde cimento, seramik ve porselen fabrikalarına hammadde olarak gonderilirken, yurtdışına da ihracatı yapılmaktadır.
Turkiye ’de manyezit madeni bulunan iller şunlardır; Denizli, Konya, Balıkesir, Bursa, Bilecik, Ankara ’nın Ayaş ve Polatlı ilceleri, Kutahya, Eskişehir, Erzincan…
Dunyadaki en buyuk manyezit rezervi ise Cin ’de bulunmaktadır. Cin ’in yaklaşık 750 milyon ton manyezit rezervi bulunuyor. Jel tipi doğal manyezitlerin en onemli uretici ulkeleri Turkiye, Avusturya ve Yunanistan ’dır. Yunanistan ve Avusturya ’daki rezervlerin kısıtlı olması sebebiyle jel tipi manyezit uretiminde Turkiye tekel konumuna gelmektedir.
Turkiye dışında şu ulkelerde ve bolgelerde manyezit yatakları bulunmaktadır: Avusturya, Rusya, Kore, Brezilya, Kanada, İspanya, Avustralya, Yunanistan, Eski Yugoslavya, Hindistan, Guney Afrika, Sibirya, Cin, ABD, Nepal Pireneler, Mancurya, Karpatlar, Urallar…
Manyezit; metal, cam, cimento sektorleri başta olmak uzere bircok urunun hammaddesidir. Ozellikle ateşe dayanıklı urunlerin iceriğinde manyezit minerali yer alır. 1800 ’lu yılların başından beri ceşitli alanlarda kullanılan ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak kullanım alanı da genişleyen manyezit, Turkiye ’nin rezerv bakımından zengin olduğu madenlerden… Turkiye, manyezit rezervi bakımından Cin ’den sonra ikinci konumdadır. En buyuk manyezit rezervi Konya ve Eskişehir ’de bulunuyor. Manyezit, keşfedilmeden once magnezyumun karbonat, nitrat, klorit ve sulfat gibi tuzlar icin kullanılan bir isimdi. Bazı kimyagerler de magnezyum karbonat ve silikatlar icin “manyezit” adını kullanmış. Gunumuzde de doğal magnezyum veya magnezyum karbonat “manyezit” olarak tanımlanıyor. Deniz, gol veya nehir sularının altındaki maden yataklarından elde edilen manyezit cevherine ise “suni manyezit” adı veriliyor.
Manyezitle isim ve gorunuş benzerliği sebebiyle bazı taşlar manyezit olarak bilinir. Bazı kaynaklarda manyezite “magnezit” deniyor. Farklı ozellikleri olan magnezit taşı ile de zaman zaman karıştırılır. Gorunuş bakımından Hovlit taşı ile de karıştırılmaktadır; ancak bu taşın kimyasal ozellikleri de tamamen farklıdır. “Mıknatıs taşı” olarak bilinen “manyetit taşı”na da manyezit denilebiliyor.
[h=4]Manyezitin Tarihcesi [/h]Manyezitin dunyanın ceşitli ulkelerinde kayıtlara gecen tarihî seruvenine kısaca goz atalım:
1803 yılında keşfedildi
1808 yılında Turkiye ’nin Sakarya ilinde bir Fransız firma tarafından manyezit aramaları başlatıldı
1866 yılında ilk kez metal işlemlerinde refrakter yani ısıya dayanıklı urunlerde kullanıldı
1885 yılında Fransa ’da deniz suyundan magnezyum hidroksit cokeltilerek sentetik manyezit uretildi
1890 yılında Avrupa ’da besemel ve acık fırınlarda astar olarak kullanıldı
1913 yılında Amerika ’nın Pensilvanya eyaletinde kalsiyum ve magnezyumun cift karbonat bileşiği olan dolomitten magnezya uretildi
1929 yılında Sakarya ’da ilk manyezit uretimi yapıldı
1940 yılında kalsine (yakarak toz haline getirme işlemi) manyezit uretildi
1960 ’lı yıllarda Fransız ve Avusturya şirketleri tarafından kalsine manyezit uretimi icin Eskişehir ’e bağlı Sepetci ve Margı koylerinde tesis kuruldu
İlerleyen yıllarda Turkiye ’deki bircok bolgede manyezit madenleri bulundu ve ceşitli maden işletmeleri kuruldu
[h=3]Manyezitin Kimyasal Yapısı ve Ozellikleri [/h]Manyezitin kimyasal formulu “MgCO3” şeklindedir. Bileşiminde yuzde 52,3 karbondioksit, yuzde 47,7 oranında da magnezyum oksit bulunur. Az miktarda demir oksit (Fe2O3) de bulunur. Rengi krem, beyaz, sarı ve gri şeklinde olabilir. Sert ve kompleks bir mineraldir. Yazın kurak, kışın yağışlı mevsimlerin etkili olduğu bolgelerde kaliteli manyezit yatakları oluşmuştur. Butun bilimsel calışmalara rağmen manyezit cevherinin nasıl oluştuğu ve kantatif ilişkileri net olarak ortaya konulamamıştır.
Magnezyum karbonat minerali olan manyezit, doğada sık rastlanan mineraller arasında yer alır. Doğada genellikle saf olarak bulunur. Bazı cevherlerde demir, kil, kirec, alumin ve silis de bulunabilmektedir. Magnetik ve metaformik ortamlarda manyezit oluşumu gercekleşmez. Manyezit cevherlerinin kalitesi saflık oranına gore değişir. Herhangi bir yabancı elementin manyezit icinde yuzde 0,1 oranında bile bulunması kullanılıp kullanılmayacağını belirler.
Isıtılınca karbondioksit iceriği kaybolur. 700 ila 1000 derece arasında ısıtılarak kostik kalsine manyezit; 1650 ila 2000 derece arasında ısıtılarak sinter manyezit; 2550 derecenin uzerinde ısıtılarak da ergitilmiş (fused) manyezit elde edilir.
Manyezitin hangi alanlarda ve urunlerde kullanılacağı uygulanan işlemlere gore değişiklik gosterir. Manyezitte; az gozenekli olması, yuksek ısıya dayanıklılığı, mukavemet kapasitesi, hacim istikrarı ve kimyasal dayanıklılık gibi ozellikler aranır. Standart bir manyezit mineralinin 3,0 gr cm3 ’ten buyuk, bor oranının ise yuzde 0,17 olması gerekiyor. Kaliteli manyezit cevheri kararlı bir kristal yapıya sahip değildir.
Manyezit minerallerinin bulunduğu cevherler şoyle sınıflandırılmaktadır: Manyezit kristalin (makrokristalin-spatik), manyezit kriptokristalin (jel manyezit), hidromanyezit, dolomit, huntit, brusit.
Manyezit kristalin; dolomit ve karbonatlı kayacların metamorfizması sonucu oluşur. Bu yataklar duzensiz şekillidir. Saf olarak nadiren bulunur. Demir, kirec ve silika icerir.
Manyezit kriptokirstalin; kristalin manyezite gore daha yuksek saflıktadır. Demir icermez. Turkiye ’deki manyezit yataklarının tamamı kriptokristalin (jel) manyezit tipi yatakların tum ozelliklerini taşır.
Hidromanyezit; prizmatik sistemlerde kristalleşen ışınsal ipeksi gorunumlu kristal halindedir. Serpantinitler ile birlikte bulunur. Hem doğal hem de sentetik olarak uretilebilir.
Dolomit: Kalsiyum magnezyum karbonatıdır. Dolomitten manyezit bileşenleri elde edilmektedir.
[h=3]Manyezit Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Manyezit, metal ve bileşik olarak bircok urunun hammaddesidir. Genellikle bileşik olarak kullanılır. Magnezyum bileşiklerinin başlangıc maddesidir. Doğal ve sentetik manyezit olarak iki ceşidi vardır. Başta demir celik olmak uzere cimento, cam, kirec ve seramik gibi uretim fırınlarının yapımında kullanılan temel bir hammaddedir. Isıya dayanıklı yani refrakter malzemelere talebin artması sebebiyle deniz suyundan sinter ve fused manyezit uretimi atmıştır.
Dunya manyezit tuketiminin yuzde 90 ’ı kostik kalsine manyezit ve sinter manyezit adı verilen formlarındadır.
Sinter manyezit; diğer formlarına gore daha sert ve yoğun olan magnezya veya magnezyum oksittir. Yuksek kaliteli manyezit cevherlerinden uretilir. Yuksek ısıya dayanıklı urunlerin hammaddesi sinter manyezittir. Celik yapımında kullanılır.
Kostik kalsine manyezit ise; doğal kaynaklar ve deniz suyundan uretilir. Endustride genellikle kullanılan manyezit formudur. Gubre, hayvan yemi, izolasyon, boya, aşındırıcı, ilac gibi urunlerde kullanılır. Ayrıca, uranyum oksit elde edilirken, motor yağlarındaki asitlerin notrleştirilmesinde de kostik kalsine manyezitten faydalanılır.
Manyezitin ceşitli formlarının ve bileşenlerinin kullanıldığı diğer sektorler ve bazı urunler şunlardır: Tuğla, cimento, kimya, tekerlek, kÂğıt, kÂğıt hamuru, şeker, şarap, yuksek ısıyla calışan fırınlar, dokunmeler, alaşımlar, dovme urunler, celik ve aluminyum fırınları, oksijen konvertorleri, inşaat blokları, kozmetik, su arıtma, cam ergitme, elektrik ısıtma cubukları, suni ipek, kaucuk, yanmaz elbiseler, fiber optik, elektrik kablosu, yangın sondurucu, duman bastırıcı, tavan kaplamaları…
Manyezitin kullanıldığı alanlara gore ceşitli zenginleştirme işlemleri uygulanır. Bu işlemler; elle ayıklama, manyetik, boyut kucultme, elektrostatik, ağır ortam, optik ayırma, flotasyon ve kalsinasyon şeklinde sıralanabilir.
(Turkiye'deki en buyuk manyezit rezervlerini barındıran bolgelerden biri olan Eskişehir'in Mihalıccık ilcesine bağlı Koyuağılı koyundeki manyezit yatakları alanı ve Koyunağılı Barajı...)
[h=4]Hangi Ulkelerde Bulunur? [/h]Turkiye, manyezit yatakları ve cevherleri bakımından zengin bir ulke. Manyezit oluşumu icin en uygun şartlar ve en kaliteli manyezit cevherleri Turkiye ’de bulunuyor. Turkiye ’de metrelerce kalınlıkta manyezit yatakları bulunmaktadır. Yaklaşık 165 milyon ton manyezit rezervi bulunan Turkiye ’de bu rezervin buyuk bir bolumu Konya, Eskişehir ve Kutahya bolgelerinde yer alır.
Eskişehir ’in Mihalıccık ilcesine bağlı Kavak, Koyunağılı ve Beykoy koylerinde cok geniş manyezit yatakları yer alıyor. Bu bolgelerde uretilen manyezit cevherleri yurt icinde cimento, seramik ve porselen fabrikalarına hammadde olarak gonderilirken, yurtdışına da ihracatı yapılmaktadır.
Turkiye ’de manyezit madeni bulunan iller şunlardır; Denizli, Konya, Balıkesir, Bursa, Bilecik, Ankara ’nın Ayaş ve Polatlı ilceleri, Kutahya, Eskişehir, Erzincan…
Dunyadaki en buyuk manyezit rezervi ise Cin ’de bulunmaktadır. Cin ’in yaklaşık 750 milyon ton manyezit rezervi bulunuyor. Jel tipi doğal manyezitlerin en onemli uretici ulkeleri Turkiye, Avusturya ve Yunanistan ’dır. Yunanistan ve Avusturya ’daki rezervlerin kısıtlı olması sebebiyle jel tipi manyezit uretiminde Turkiye tekel konumuna gelmektedir.
Turkiye dışında şu ulkelerde ve bolgelerde manyezit yatakları bulunmaktadır: Avusturya, Rusya, Kore, Brezilya, Kanada, İspanya, Avustralya, Yunanistan, Eski Yugoslavya, Hindistan, Guney Afrika, Sibirya, Cin, ABD, Nepal Pireneler, Mancurya, Karpatlar, Urallar…