Kobalt, son yıllarda kullanımı ve değeri artan onemli bir metalik elementtir. Bataryaların hammaddesi olan kobalt, boyalara da mavi renk verir.
Kobalt, kimyasal bir element olarak bircok alanda kullanılır. Mavimsi ve parlak gri renkleri ile sus eşyalarından diş protezlerine, bataryalardan cep telefonlarına kadar hayatı kolaylaştıran ve renk katan ozelliği vardır. Sert alanlarda ve aşındırıcı aletlerin uretiminde de kobaltın katkısı buyuk.
Almanca “kotu ruh, cin veya gulyabani” ifadelerinin karşılığı olan “kobolt” kelimesinden turetilen kobalt, İsvecli kimyager ve mineralog George Brandt tarafından 1735 yılında keşfedilmiştir. 16. yuzyılda kobaltın bakır minerali olduğu sanılıyordu. Ancak daha sonra arsenik ve kobalt iceren mineraller icin kobalt adı kullanılmıştır. Geroge Brandt, bu mineraldeki mavi rengin kobalttan kaynaklandığını tespit etmiştir. Bazı arkeolojik kazılarda bulunan ceşitli materyal ve objelerin yapısında kobalta rastlanmıştır. MO 3000 yıllarında Pers İmparatorluğu ’nda kullanılan kolye boncukları, Mısır heykel ve heykelcikleri, Ming Hanedanı doneminde kullanılan mavi porselen tabak ve vazolarda, Cin ’deki Tang Hanedanı donemine ait camlarda kobalta rastlanmıştır.
[h=3]Kobaltın Kimyasal Ozellikleri Nelerdir? [/h]Kobaltın kimyasal sembolu ‘Co ’ şeklindedir. Element tablosunun VIII-B grubunun 4. periyodunda yer alan metal grubundadır. Aynı grupta bulunan demir ve nikel ile benzer ozellikler gosterir. Atom ağırlığı 58,933200, atom numarası 27 ’dir. Dovulgen bir katılığa sahiptir, metaliktir. Erime noktası 1493 derece, kaynama noktası 3100 derecedir. 300 derecede oksitlenir; oksitlenme kabiliyeti demirden azdır.
Doğada saf kobalt cok nadir bulunur. Bu sebeple bulunması ve işlenerek kobalt elde edilmesi zor işlemler gerektirir. Ceşitli bileşiklerle birlikte cıkarılmakta ve bazı işlemlerin ardından kobalt elde edilmektedir. Orneğin kukurtlu filizler ve arseniğin kavrulma işlemlerinin ardından kobalt elde edilir. Arsenik, demir, nikel, bakır, mangan ve cinko cevherlerinden yan urun olarak elde edilebilir.
Alniko, stellit, hiperko ve vikalloy gibi alaşımlarda da kobalt yer alır. Kobalt, erimiş alkalilerden ve alkali cozeltilerden etkilenmez. Hidrojen ve azot ile tepkime vermez. Bu nedenle kobalt hidrur ve kobalt nitrur bilinemez. Kobaltit; kobalt, arsenik ve kukurtten oluşan bir sulfur mineralidir. Bu mineraldeki mavimsi bolumler kobalttır. Kobaltit, kobalt ve nikel mineralleri ile birlikte cevherli yataklarda bulunur.
[h=3]Kobalt Nerelerde Kullanılır? [/h]Kobaltın rengi ve kimyasal yapısı sebebiyle kullanım alanları da farklılık gosterir. Ceşitli alaşımlarla elde edilen maddeler, bircok urunun hammaddesi veya katkısı olarak kullanılır. Ozellikle batarya, mıknatıs ve elektromıknatıslar, elektrik rezidansları, kesici ve delici aletler, korozyona, aşınmaya ve yuksek ısıya dayanıklı malzemeler ve kaplama materyalleri gibi urunlerde kobaltın payı vardır. Jet turbinleri, super alaşımlar, yuksek kapasiteli pil ve bataryalar, renk pigmentleri, petrol urunleri gibi sektorlerde de kullanımı yaygındır.
Ferromanyetik ozelliği demir ve nikelden fazla olduğu icin mıknatıs yapımında kobalt kullanılır. Dunya kobalt uretiminin dortte biri mıknatıs uretiminde kullanılır. Yuksek sıcaklıklarda magnetik ozellikler gerektiren malzemelerin yapımında da kobalttan faydalanılır. Kobalt iceren stellit alaşımları tıp aletlerinin; alniko alaşımı devamlı mıknatısların hammaddesidir. Demir ve nikel ile birlikte kobalttan elde edilen alniko alaşımı oldukca yuksek manyetiklenme ozelliğine sahiptir.
Kobalt alaşımları diş protezinin de onemli bir bileşiğidir. Parlak ve dayanıklı bir tabaka oluşturduğundan kaplama malzemelerinde kullanılan kobaltın demir ve krom gibi alaşımlarla ozel celiklerin yapımında onemli bir yeri vardır. Bu celiklerle, torna ve kesme kalemleri uretilir. Toz kobalt, karbondioksit ve karbonmonoksitin hidrojelenerek hidrokarbonlara donuşturulmesinde katalizor gorevi gorur.
Radyoaktif ozelliği de olan kobalt, kanser tedavisinde de kullanılmaktadır. Tıpta beyin tumorlerini tedavi etmek icin kullanılan Gamma Knife cihazında gamma ışınları uretilmesi icin ‘Kobalt 60 ’ denilen madde kullanılır. Kobalt 60, kobaltın radyoizotopudur ve bu izotop, ışın tedavisi veya radyoterapi tedavilerinin yapıtaşıdır. Yaydığı gamma ışınları, metallerin yapısı ve catlaklarının belirlenmesinde ve sterilizasyon işlemlerinde başaktordur.
Kobalttan elde edilen bazı bileşikler de; ateşe dayanıklı boyalarda, seramik ve porselen uretiminde, porselen ve camların renklendirilmesi veya boyanmasında, gubre uretiminde kullanılmaktadır. Kobalt iceren malzemelerin aşınma ve surtunmeye karşı dayanıklılıkları da artmaktadır.
Sera gazı emisyonlarının indirgenmesi, yakıt artıklarının giderilmesi, doğalgazın sıvı hidrokarbonlara donuşturulmesi, surdurulebilir ve yenilenebilir enerji kaynakları oluşturmak icin de kobalttan yararlanılmaktadır ve gelecekte bu sektorlerde onemli bir yeri olacaktır. Elektrikli otomobillerin bataryaları gibi uzun omurlu ve şarj edilebilir pil ve bataryaların onemli bir katkı maddesidir.
Kobaltın kullanıldığı bazı urunleri de şoyle sıralayabiliriz: Elmas takımları, cini, cam, comlek, manyetik malzemeler, emayeler, yağ ve kukurt gidericiler, murekkep kurutucular, yapıştırıcılar, elektronik malzemeler, video ve fotoğraf kayıt sistemleri, bilgisayar sarf malzemeleri, hayvan besinleri, biyolojik arıtma sistemleri, sterilizasyon işlemleri, radyoaktif izleme işlemleri, kemik cerrahisindeki alaşımlı malzemeler, vida ve cıvatalar, egzoz kanalları, cerrahide kullanılan malzemeler (bıcak, neşter, pens gibi), cep telefonları, elektrikli araclar, sus eşyaları, mavi renkli takılar…
[h=4]Kobalt Mavisi [/h]Kimya literaturunde ‘kobalt mavisi ’ diye bir ifade vardır. Bu ifade, kobaltın verdiği mavi renk sebebiyle kullanılır. ‘Tenard mavisi ’ olarak da bilinir. Kobalt alumant olarak bilinen kobalt mavisi, boyalarda mavi renk elde edilmesinde kullanılır. Boya urunlerindeki mavi pigmenti kobalt sağlar. Kalıcı ve parlak mavi rengin uretilmesinde kobalt tuzları kullanılmaktadır. Asit ve alkalilere karşı dayanıklı olan kobalt mavisi, yağ ve su ile ceşitli karışımlar elde edilerek kozmetikte de kullanılır. Kobalt mavisi, cam, porselen ve cini gibi urunlerde mavi rengi elde edebilmek icin kullanılan ender ozellikleri icerir. Giyim sektorunde de ‘kobalt mavisi ’ ifadesi kullanılır.
[h=3]Kobaltın Sağlığa Faydaları Nelerdir? [/h]İnsan sağlığı icin onemli bir yere sahip olan B12 vitamini, kobalt icerir. B12 ’nin oluşumunda kobaltın buyuk bir onemi var. B12, kırmızı kan hucresi alyuvarların uretimini ve merkezi sinir sisteminin korunmasını sağlar. Bu sebeple B12 vitamini eksikliği sebebiyle kansızlık, bacak ve kollarda uyuşma ve karıncalanma, gucsuzluk gibi belirtiler ortaya cıkar. Kobalt eksikliği, alyuvarların yeniden oluşumunu engeller. Vucuttaki kobalt, damarları genişleterek damar tıkanıklığı ve yuksek tansiyon gibi sorunların onune gecer. Sinir sistemini rahatlatır, migreni giderir, anemi (kansızlık) sorunlarını cozmede yardımcı olur, karaciğer ve pankreasın calışmasını duzenler.
Faydaları yanında gerekli miktarın dışında kobalt alımı zehirlenmelere yol acabilir. Kobalt zehirlenmeleri korluk, sağırlık, kalp yetmezliği, lenf bezleri genişlemesi gibi rahatsızlıklara yol acar. Kobalt zehirlenmeleri, vucudun ceşitli bolgelerine takılan parcalardaki kobaltın vucutta birikmesi sonucu meydana gelir. Nadir karşılaşılan bir durum olsa da kemik cerrahisi ve protez işlemlerinde kullanılan parcaların kalitesi ve kobalt iceriği cok onemlidir.
[h=4]Kobalt Uretimi [/h]Kobalt, nadir olarak bulunan cevherlerde yer alır. Dunya uretiminin yuzde 55 ’i nikel cevherlerinden karşılanır. Derin deniz kabukları ve nodullerinde de onemli miktarda kobalt bulunur. Orta Pasifik ’te ciddi kobalt kaynaklarının olduğu tahmin edilmektedir. Mevcut kobalt rezervlerinin yaklaşık 100 yıl kobalt ihtiyacını karşılayabileceği ongorulmektedir. Dunyadaki yıllık kobalt uretimi ise 100 bin ton civarındadır.
Dunya kobalt uretiminin yuzde 60 ’ı Demokratik Kongo Cumhuriyeti ’ndeki kaynaklardan sağlanmaktadır. Avustralya, Belcika, Brezilya, Cin, Kanada, Kuba, Fransa, Finlandiya, Hindistan, Japonya, Madagaskar, Fas, Norvec, Rusya, Guney Afrika, Uganda ve Zambiya kobalt uretiminin en fazla yapıldığı ulkelerdir.
Turkiye ’de ise 13 kobalt işletmesi bulunuyor. Bu işletmelerin bulunduğu ilceler şunlardır: Adana Tufanbeyli, Balıkesir Dursunbey, Elazığ Keban, Gumuşhane Şiran, Kastamonu Kure, Manisa Merkez ve Turgutlu, Sivas Suşehri, Uşak Banaz…
Son yıllarda ozellikle cep telefonları ve elektrikli otomobil sektorlerindeki gelişmelere paralel olarak değeri yuzde 70 ’lere varan oranlarda artan kobaltın tonu 50-60 bin dolar civarındadır. Gunumuzde dunya kobalt uretiminin yarısı batarya uretiminde kullanılmaktadır. Bu oranın onumuzdeki 5 yıl icinde yuzde 60 ’lara kadar cıkacağı tahmin edilmektedir.
Kobalt, kimyasal bir element olarak bircok alanda kullanılır. Mavimsi ve parlak gri renkleri ile sus eşyalarından diş protezlerine, bataryalardan cep telefonlarına kadar hayatı kolaylaştıran ve renk katan ozelliği vardır. Sert alanlarda ve aşındırıcı aletlerin uretiminde de kobaltın katkısı buyuk. Almanca “kotu ruh, cin veya gulyabani” ifadelerinin karşılığı olan “kobolt” kelimesinden turetilen kobalt, İsvecli kimyager ve mineralog George Brandt tarafından 1735 yılında keşfedilmiştir. 16. yuzyılda kobaltın bakır minerali olduğu sanılıyordu. Ancak daha sonra arsenik ve kobalt iceren mineraller icin kobalt adı kullanılmıştır. Geroge Brandt, bu mineraldeki mavi rengin kobalttan kaynaklandığını tespit etmiştir. Bazı arkeolojik kazılarda bulunan ceşitli materyal ve objelerin yapısında kobalta rastlanmıştır. MO 3000 yıllarında Pers İmparatorluğu ’nda kullanılan kolye boncukları, Mısır heykel ve heykelcikleri, Ming Hanedanı doneminde kullanılan mavi porselen tabak ve vazolarda, Cin ’deki Tang Hanedanı donemine ait camlarda kobalta rastlanmıştır.
[h=3]Kobaltın Kimyasal Ozellikleri Nelerdir? [/h]Kobaltın kimyasal sembolu ‘Co ’ şeklindedir. Element tablosunun VIII-B grubunun 4. periyodunda yer alan metal grubundadır. Aynı grupta bulunan demir ve nikel ile benzer ozellikler gosterir. Atom ağırlığı 58,933200, atom numarası 27 ’dir. Dovulgen bir katılığa sahiptir, metaliktir. Erime noktası 1493 derece, kaynama noktası 3100 derecedir. 300 derecede oksitlenir; oksitlenme kabiliyeti demirden azdır.
Doğada saf kobalt cok nadir bulunur. Bu sebeple bulunması ve işlenerek kobalt elde edilmesi zor işlemler gerektirir. Ceşitli bileşiklerle birlikte cıkarılmakta ve bazı işlemlerin ardından kobalt elde edilmektedir. Orneğin kukurtlu filizler ve arseniğin kavrulma işlemlerinin ardından kobalt elde edilir. Arsenik, demir, nikel, bakır, mangan ve cinko cevherlerinden yan urun olarak elde edilebilir.
Alniko, stellit, hiperko ve vikalloy gibi alaşımlarda da kobalt yer alır. Kobalt, erimiş alkalilerden ve alkali cozeltilerden etkilenmez. Hidrojen ve azot ile tepkime vermez. Bu nedenle kobalt hidrur ve kobalt nitrur bilinemez. Kobaltit; kobalt, arsenik ve kukurtten oluşan bir sulfur mineralidir. Bu mineraldeki mavimsi bolumler kobalttır. Kobaltit, kobalt ve nikel mineralleri ile birlikte cevherli yataklarda bulunur.
[h=3]Kobalt Nerelerde Kullanılır? [/h]Kobaltın rengi ve kimyasal yapısı sebebiyle kullanım alanları da farklılık gosterir. Ceşitli alaşımlarla elde edilen maddeler, bircok urunun hammaddesi veya katkısı olarak kullanılır. Ozellikle batarya, mıknatıs ve elektromıknatıslar, elektrik rezidansları, kesici ve delici aletler, korozyona, aşınmaya ve yuksek ısıya dayanıklı malzemeler ve kaplama materyalleri gibi urunlerde kobaltın payı vardır. Jet turbinleri, super alaşımlar, yuksek kapasiteli pil ve bataryalar, renk pigmentleri, petrol urunleri gibi sektorlerde de kullanımı yaygındır.
Ferromanyetik ozelliği demir ve nikelden fazla olduğu icin mıknatıs yapımında kobalt kullanılır. Dunya kobalt uretiminin dortte biri mıknatıs uretiminde kullanılır. Yuksek sıcaklıklarda magnetik ozellikler gerektiren malzemelerin yapımında da kobalttan faydalanılır. Kobalt iceren stellit alaşımları tıp aletlerinin; alniko alaşımı devamlı mıknatısların hammaddesidir. Demir ve nikel ile birlikte kobalttan elde edilen alniko alaşımı oldukca yuksek manyetiklenme ozelliğine sahiptir.
Kobalt alaşımları diş protezinin de onemli bir bileşiğidir. Parlak ve dayanıklı bir tabaka oluşturduğundan kaplama malzemelerinde kullanılan kobaltın demir ve krom gibi alaşımlarla ozel celiklerin yapımında onemli bir yeri vardır. Bu celiklerle, torna ve kesme kalemleri uretilir. Toz kobalt, karbondioksit ve karbonmonoksitin hidrojelenerek hidrokarbonlara donuşturulmesinde katalizor gorevi gorur.
Radyoaktif ozelliği de olan kobalt, kanser tedavisinde de kullanılmaktadır. Tıpta beyin tumorlerini tedavi etmek icin kullanılan Gamma Knife cihazında gamma ışınları uretilmesi icin ‘Kobalt 60 ’ denilen madde kullanılır. Kobalt 60, kobaltın radyoizotopudur ve bu izotop, ışın tedavisi veya radyoterapi tedavilerinin yapıtaşıdır. Yaydığı gamma ışınları, metallerin yapısı ve catlaklarının belirlenmesinde ve sterilizasyon işlemlerinde başaktordur.
Kobalttan elde edilen bazı bileşikler de; ateşe dayanıklı boyalarda, seramik ve porselen uretiminde, porselen ve camların renklendirilmesi veya boyanmasında, gubre uretiminde kullanılmaktadır. Kobalt iceren malzemelerin aşınma ve surtunmeye karşı dayanıklılıkları da artmaktadır.
Sera gazı emisyonlarının indirgenmesi, yakıt artıklarının giderilmesi, doğalgazın sıvı hidrokarbonlara donuşturulmesi, surdurulebilir ve yenilenebilir enerji kaynakları oluşturmak icin de kobalttan yararlanılmaktadır ve gelecekte bu sektorlerde onemli bir yeri olacaktır. Elektrikli otomobillerin bataryaları gibi uzun omurlu ve şarj edilebilir pil ve bataryaların onemli bir katkı maddesidir.
Kobaltın kullanıldığı bazı urunleri de şoyle sıralayabiliriz: Elmas takımları, cini, cam, comlek, manyetik malzemeler, emayeler, yağ ve kukurt gidericiler, murekkep kurutucular, yapıştırıcılar, elektronik malzemeler, video ve fotoğraf kayıt sistemleri, bilgisayar sarf malzemeleri, hayvan besinleri, biyolojik arıtma sistemleri, sterilizasyon işlemleri, radyoaktif izleme işlemleri, kemik cerrahisindeki alaşımlı malzemeler, vida ve cıvatalar, egzoz kanalları, cerrahide kullanılan malzemeler (bıcak, neşter, pens gibi), cep telefonları, elektrikli araclar, sus eşyaları, mavi renkli takılar…
[h=4]Kobalt Mavisi [/h]Kimya literaturunde ‘kobalt mavisi ’ diye bir ifade vardır. Bu ifade, kobaltın verdiği mavi renk sebebiyle kullanılır. ‘Tenard mavisi ’ olarak da bilinir. Kobalt alumant olarak bilinen kobalt mavisi, boyalarda mavi renk elde edilmesinde kullanılır. Boya urunlerindeki mavi pigmenti kobalt sağlar. Kalıcı ve parlak mavi rengin uretilmesinde kobalt tuzları kullanılmaktadır. Asit ve alkalilere karşı dayanıklı olan kobalt mavisi, yağ ve su ile ceşitli karışımlar elde edilerek kozmetikte de kullanılır. Kobalt mavisi, cam, porselen ve cini gibi urunlerde mavi rengi elde edebilmek icin kullanılan ender ozellikleri icerir. Giyim sektorunde de ‘kobalt mavisi ’ ifadesi kullanılır.
[h=3]Kobaltın Sağlığa Faydaları Nelerdir? [/h]İnsan sağlığı icin onemli bir yere sahip olan B12 vitamini, kobalt icerir. B12 ’nin oluşumunda kobaltın buyuk bir onemi var. B12, kırmızı kan hucresi alyuvarların uretimini ve merkezi sinir sisteminin korunmasını sağlar. Bu sebeple B12 vitamini eksikliği sebebiyle kansızlık, bacak ve kollarda uyuşma ve karıncalanma, gucsuzluk gibi belirtiler ortaya cıkar. Kobalt eksikliği, alyuvarların yeniden oluşumunu engeller. Vucuttaki kobalt, damarları genişleterek damar tıkanıklığı ve yuksek tansiyon gibi sorunların onune gecer. Sinir sistemini rahatlatır, migreni giderir, anemi (kansızlık) sorunlarını cozmede yardımcı olur, karaciğer ve pankreasın calışmasını duzenler.
Faydaları yanında gerekli miktarın dışında kobalt alımı zehirlenmelere yol acabilir. Kobalt zehirlenmeleri korluk, sağırlık, kalp yetmezliği, lenf bezleri genişlemesi gibi rahatsızlıklara yol acar. Kobalt zehirlenmeleri, vucudun ceşitli bolgelerine takılan parcalardaki kobaltın vucutta birikmesi sonucu meydana gelir. Nadir karşılaşılan bir durum olsa da kemik cerrahisi ve protez işlemlerinde kullanılan parcaların kalitesi ve kobalt iceriği cok onemlidir.
[h=4]Kobalt Uretimi [/h]Kobalt, nadir olarak bulunan cevherlerde yer alır. Dunya uretiminin yuzde 55 ’i nikel cevherlerinden karşılanır. Derin deniz kabukları ve nodullerinde de onemli miktarda kobalt bulunur. Orta Pasifik ’te ciddi kobalt kaynaklarının olduğu tahmin edilmektedir. Mevcut kobalt rezervlerinin yaklaşık 100 yıl kobalt ihtiyacını karşılayabileceği ongorulmektedir. Dunyadaki yıllık kobalt uretimi ise 100 bin ton civarındadır.
Dunya kobalt uretiminin yuzde 60 ’ı Demokratik Kongo Cumhuriyeti ’ndeki kaynaklardan sağlanmaktadır. Avustralya, Belcika, Brezilya, Cin, Kanada, Kuba, Fransa, Finlandiya, Hindistan, Japonya, Madagaskar, Fas, Norvec, Rusya, Guney Afrika, Uganda ve Zambiya kobalt uretiminin en fazla yapıldığı ulkelerdir.
Turkiye ’de ise 13 kobalt işletmesi bulunuyor. Bu işletmelerin bulunduğu ilceler şunlardır: Adana Tufanbeyli, Balıkesir Dursunbey, Elazığ Keban, Gumuşhane Şiran, Kastamonu Kure, Manisa Merkez ve Turgutlu, Sivas Suşehri, Uşak Banaz…
Son yıllarda ozellikle cep telefonları ve elektrikli otomobil sektorlerindeki gelişmelere paralel olarak değeri yuzde 70 ’lere varan oranlarda artan kobaltın tonu 50-60 bin dolar civarındadır. Gunumuzde dunya kobalt uretiminin yarısı batarya uretiminde kullanılmaktadır. Bu oranın onumuzdeki 5 yıl icinde yuzde 60 ’lara kadar cıkacağı tahmin edilmektedir.