Gumuş, altından sonra en cok kullanılan değerli metaller arasında yer alıyor. Takılardan sağlığa kadar bircok urunde gumuş izine rastlamak mumkun.
Gumuş, değerli metalik elementlerin en onemlilerinden biridir. Altından sonra takı sektorunun en cok tercih edilen metali olan gumuş, paslanmaz yapısı, parlaklığı ve kimyasal ozellikleri ile elektrik ve elektronik sektorunun de onemli bir parcasıdır. Aksesuarlar ve sus eşyaları icin de tercih edilen bir metal. Turkiye ’nin pek cok bolgesinde gumuş cevheri bulunuyor. Emtia olarak da yatırım aracı olan ve el sanatı olarak işlenen, guzel dekoratif urunlerin hammaddesi konumundaki gumuşle ilgili bilmek istediklerinizi bu makalede bulabilirsiniz.
[h=4]Gumuşun Tarihcesi [/h]MO 3000 ’li yıllara uzanan bir tarihe sahip olan gumuş, altın ve bakırdan sonra keşfedilen metallerden biri. MO 3100 ’lu yıllarda Mısırlılar, MO 2500 ’lu yıllarda da Persliler ve Cinlilerin kullandığı yonunde bilgiler var. MO 1800 ’lu yıllara ait bazı Anadolu ’daki bazı tarihi buluntularda gumuş takı ve eşyalar kullanıldığı tespit edilmiş. Eski Yunan ’da gumuş madenleri bulunuyordu. Para olarak MO ’lu 800 yıllarda kullanılmaya başlanan gumuşu ilk olarak Romalıların işlediği tahmin ediliyor. MO 700 ’lu yıllarda Lidyalılar gumuş para kullanmış. Orta Tunc Cağı ’na ait Alacahoyuk ’teki bazı mezarlarda da altın ve gumuş takılara rastlandı. Anadolu ’da Gaziantep, Kilis ve Adıyaman yorelerindeki arkeolojik kazılarda bulunan gumuş takılar ise gumuşun tarihine ışık tutuyor.
Sezar doneminde Romalılar kucuk gumuş parcalarını yaraları, yanıkları ve kesikleri tedavi etmek icin kullanmış. Eski Yunan ’da su ve icki bardak ve kaplarını bakterilerden temizlemek icin gumuş kullanılmış. Bu donemde gumuş kapların suyu temiz ve saf tuttuğu inancı hakimmiş. Avrupa ’da veba salgınları sırasında vebadan korunmak isteyen Cingenelerin gumuş partikullerini vucutlarına zerk ettikleri biliniyor. Ancak belirli oranın ustunde gumuş alımı sonucu Cingenelerde gumuş zehirlenmeleri vakaları gorulmuş.
12. ve 13. yuzyıllarda yoğun olarak kullanılmaya başlanan gumuş, Osmanlı İmparatorluğu doneminde onemli bir yere sahip. Osmanlı, bircok takı ve mucevherde kakma olarak işlenen gumuş objeler kullanmış. Osmanlı ’da ev ve sus eşyaları, taclar, kemerler ve bircok değerli aksesuarda da kullanılan gumuşten sikkeler de yapılmış. Bu donemde gumuş işlemeciliği cok yaygınlaştı ve kupe, kolye, hamaylı, Kur ’an-ı Kerim muhafazaları, takunyalar, kamalar, kılıclar, kınlar ve tespihlerdeki suslemelerde gumuş onemli bir unsur haline geldi.
Norvec, Colorado ve Peru ’daki bazı kazılarda işlenmiş gumuş kulcelere rastlandı. İspanya ’da 1860 yılında yapılan bir kazıda ise 8 tonluk gumuş blok bulundu. Avrupa ’daki krallıklarda gumuş zenginlik belirtisiydi. Orneğin İspanya krallıkları 250 yıl boyunca Peru ’daki Potoski madenlerden elde edilen gumuş sayesinde onemli kazanclar sağlamış. İngiliz para birimi Sterlin de adını gumuşten alıyor. Alman Easterling ailesinin fertleri 1215 yılında İngiltere Kralı John adına para basmakla gorevliydi. Ailenin para basma gorevini yapmaktaki azmi ve durustluğu sebebiyle İngiliz para birimine aileyi temsilen ‘Sterlin ’ adı verilmiş.
Gumuş, gunumuze kadar takı, sağlık ve endustri gibi bircok sektorde geliştirilerek vazgecilmez bir metal haline geldi.


[h=3]Kimyasal Ozellikleri [/h]Beyazımsı gri renkte ve doğadaki saf haliyle en parlak metal olan gumuşun kimyasal sembolu “Ag”dir. Bu simgeyi Latince anlamı olan ’Argentum ’ kelimesinden alıyor. Element tablosunun I-B grubunda yer alan ağır ve geciş metalidir. Soy metal element grubunda yer alır. Atom numarası 47 olan gumuşun atom ağırlığı ise 107,87 gramdır. 962 derecede erir, 1952 derecede kaynar.
Doğada serbest ve bileşik olarak bulunabilir. Bakır, altın gibi elementlerin de yer aldığı cevherlerde bulunması yaygındır. En cok rastlanan gumuş filizleri gumuş argentit ve gumuş klorurdur. Cıva, cinko, nikel ve kurşun cevherlerinde de bulunabilir. En cok bilinen bileşeni gumuş oksittir. Diğer bileşenler ise gumuş sulfur ve gumuş nitrattır. Gumuş fulminat patlayıcı bir bileşiktir. Doğada iki adet kararlı, 14 adet de radyoaktif izotopu bulunur. Havadan etkilenmez, işlenmesi kolaydır. Sertlik ve oksitlenme derecesi altın ile bakır arasında bir değerdedir. Dovulerek işlendiğinde tellere ayrılır. Tel ve levha haline getirilebilen sunek bir metaldir. Bu ozelliği sebebiyle 1 gram gumuşten 2 metreye yakın tel uretilebilir. Işığı cok iyi yansıtır. Elektrik ve ısıyı cok yuksek oranda iletebilir. Bu sebeple elektrik devrelerinde ve elektronik sistemlerde cok tercih edilir. Elektrik sistemlerinde kup ve altıgen olarak kristalleşir. Asitlerde ve bazı organik kimyasallarda aşınmaz. Ancak derişik sulfurik asit ve nitrik asitte erir.
Gumuşun bulunduğu bileşiklerden ayrıştırılması icin bazı yontemler uygulanır. Bu yontemler şunlardır; siyanurleme, ozutleme, cinkolama, pattinson, kal… En cok kullanılan yontem ise siyanurlemedir.


[h=3]Hangi Alanlarda Kullanılır? [/h]Gumuşun kullanım alanı tarihten gunumuze genişleyerek devam ediyor. Altından sonra en cok kullanılan en değerli metaldir. Elektrik, kuyumculuk, tıp sektorleri başlıca kullanım alanlarıdır.
Gecmişten gunumuze gumuşun saf olarak ve alaşımlarla kullanıldığı urunlerden bazılarını şoyle sıralayabiliriz; Baş suslemeleri, tepelik, gerdanlık, tespih puskulu ve imamesi, kamcı, kama, baston başı, fes, tac, kostekli saatler, madalyon, kupe, yuzuk, bilezik, piercing, pin, kupa, sus tabakları, ceşitli sus eşyaları, optik ayna, fotoğrafcılık, diş teli, kemik cerrahisi, yanık tedavisi, cam yapıştırıcısı, kaşık catal takımları, uzay sistemleri, su saflaştırma işlemleri, ilaclar, para, ceşitli kaplamalar, pil…
[h=4]Gumuşun İnsan Sağlığına Faydaları ve Gumuş Zehirlenmesi (Arjirizm) [/h]Gumuşun sağlıkta kullanılan versiyonuna “kolloidal gumuş” adı verilir. Gumuşun ceşitli proteinlerle bileşik halidir ve guclu bir antiseptiktir. Buhar damıtımlı su icinde bekletilmiş, gorulmeyecek kadar kucuk gumuş parcalarıdır. Guclu mikrop oldurucu ozelliği sebebiyle tıpta kullanılan bandajlar, enfeksiyon ilacları ve gerecleri gibi bircok sağlık urununde gumuş iceren kimyasallar kullanılır. Gumuş iyonlarının kemikleri guclendirdiği, radyasyona karşı koruyucu etkilerinin olduğu, 450 farklı bakteri turunu yok ettiği, virus ve mantar oluşumlarını onlediği veya yok ettiği, bircok deri hastalığında onemli ve olumlu etkileri olduğu bilgilerini de goz ardı etmemek gerekiyor.
Cok etkili bir antibiyotik ozelliği bulunan gumuşun insan vucuduna olumsuz yan etkileri de bulunuyor. İnsan vucudunda gumuş birikmesi şeklinde oluşan ve “arjirizm” adı verilen gumuş zehirlenmesi vakaları yaşanabiliyor. Bu vakalar, gumuşun ağız veya cilt yoluyla alınması sonucu ortaya cıkar. Gumuş zehirlenmesi sonucu mukoza zarları ve ic organlarda renk değişimi ve kararma meydana gelir. Fotoğrafcılık ve kuyumculukta kullanılan gumuş bileşenleri iceren kimyasallar veya ilaclar, bu sektorde calışanları etkileyebilmektedir. Tedavisi oldukca zor olan gumuş zehirlenmelerinde mide sancıları ve nefes darlığı gibi şikÂyetler gorulur.


[h=4]TelkÂri Sanatı ve Gumuş [/h]Gumuş tellerinin işlendiği el sanatına “telkÂri” adı verilir. “Tel ile yapılan sanat” anlamındadır. Arapca “vav” harfi şeklinin cok sık kullanılmasından dolayı “vav işi” adı da verilir. Mardin yoresine ait bir sanattır. Ankara ’nın Beypazarı ilcesinde de oldukca gelişmiş olan telkÂride tamamen el yordamı kullanılır. TelkÂri ustaları, gumuş telleri cok ince işcilikle işleyerek bircok takı ve sus eşyasını tam bir sanat eserine donuşturur.
[h=4]Gumuş Ayarı Nedir? [/h]Gumuşun ayarları, uluslararası bir olcudur. Bu ayar, altında olduğu gibi kullanılan takı veya objedeki gumuş oranını gosterir. Orneğin 900 ayar bir gumuşte yuzde 90 gumuş, yuzde 10 bakır bulunur. Gumuş paralar genelde 900 ayardır. Binlik sistem icinde tanımlanan gumuşun en saf değeri “1000” değerinde kabul edilir. 1000 ayar gumuşlere “has gumuş” adı verilir. Yani 1000 ayar gumuş urunler, katkısız saf gumuştur. Has gumuşlerin işlenmesi daha zordur. Bu sebeple dovme tekniği ile işlenebilir. Has gumuş, diğer formlarına gore cok daha parlak ve beyazdır.
Ticari gumuşlerin saflık değeri 999 ’dur. Takı sektorunde genellikle “sterling gumuş” olarak da bilinen “925” ayar gumuşler kullanılır. Bu ayardaki urunler yuzde 92,5 gumuş, yuzde 7,5 bakır icerir. Avrupa standartlarına gore genellikle 800-950 ayar arası gumuşler kullanılır. Buyuk ev eşyaları, madalya ve kupalar gibi urunlerde ise genellikle daha az gumuş iceren 750 ayar gumuş kullanılır. Kullanılan urundeki bakır oranı yuzde 50 ’yi gecerse; diğer bir deyişle 500 ayardan daha duşuk oranda gumuş kullanılırsa gumuş rengi kaybolur.
Ayarlarına ve kimyasal ozelliklerine gore değişen bazı gumuş turleri vardır. Bunları sıralarsak; Karen Dağ Kabilesi Gumuşu, Alman Gumuşu, Alpaca Gumuşu, Meksika Gumuşu, İngiltere Gumuşu…


[h=4]Gumuş Rezervleri Nerelerdedir? [/h]Gumuş, dunyanın bircok ulkesinde bulunan elementlerden biri. Yerkabuğundaki gumuş oranının milyonda bir olduğu tahmin edilmektedir.
En buyuk saf gumuş yatakları Atina ve Nevada ’da bulunur. Kuzey ve guney Amerika ’nın batı kesimlerindeki rezervin, dunya gumuş rezervinin yuzde 60 ’ına tekabul ettiği tahmin edilmektedir. Dunya gumuş uretiminin yuzde 35 ’ini Meksika, yuzde 12 ’sini Peru, yuzde 11 ’ini de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) yapıyor. Diğer yaklaşık yuzde 40 ’lık uretim ise diğer ulkeler arasında paylaşılıyor. Turkiye, gumuş uretiminde 20. sırada yer alıyor.
Turkiye ’de ise bircok ilde irili ufaklı gumuş rezervleri bulunuyor. Bunlardan en cok rezerv barındıran iller şunlardır; İzmir, Balıkesir, Bursa, Antalya, Amasya, Niğde, Artvin, Giresun, Ordu, Sivas, Elazığ… Ayrıca, Murgul ve Ergani ’deki bakır madeninden de yan urun olarak elde edilmektedir.