Fumigant ve fumigasyon, gıdalar başta olmak uzere bircok urunun zararlılardan arındırılması icin kullanılan maddeler ve işlemleri tanımlayan terimlerdir.
Fumigant, genel olarak fumigasyon işlemlerinde kullanılan kimyasal maddelere verilen addır. Fumigasyon ise, bir urune veya urunlerin zararlılardan arındırılması icin uygulanan bazı işlemlerdir. “Dumanlama” veya “gazlama” olarak da bilinir. Bitkisel ve hayvansal urunler başta olmak uzere bazı ortamların zararlılardan arındırılması icin kullanılan bu iki terim, boceklenmeye ve haşerelere karşı uygulanan maddeleri ve işlemleri icerir.
Fumigasyon, uluslararası standartları olan ve gumruklerde bircok urunde aranan bir işlem. Yani ithalat ve ihracat işlemlerinde gumruklerde fumigant ornekleri kontrol edilerek, fumigasyon sertifikası aranır. Bu iki terimin standartlara uygun bir şekilde uygulanması sonucu “etkin, ekolojik ve ekonomik” bir mucadele yapılmış oluyor. 20. yuzyılın başlarından beri kullanılan yonteme “kimyasal savaş” da denebilir. Şimdi bu terimlerin iceriği ile ilgili bilgiler verelim.
[h=4]Tarihce [/h]Latince gaz ve duman anlamındaki “fumus” sozcuğu ile “agare” fiilinden tureyen “fumigatus” kelimesi Turkceye “fumigasyon” olarak gecmiş. Eski cağlarda sarayların, evlerin, odaların guzel kokması icin bitkisel kokler ve karışımlarla uygulanan işlemlerin gunumuze yansıması diyebiliriz. Tarihte otlarla hazırlanan bazı kokuların binaları ve evleri kotu kokulardan arındırmak icin kullanıldığına dair cok sayıda kayıt var. Tarımsal amaclı ilk fimugasyon uygulamaları ise 1897 yılında karbon sulfur kullanılarak yapılmış. 1907 yılında klorpiktin, 1927 yılında etilen oksit, 1932 yılında methyl bromid gibi fumigantlar haşerelere karşı kullanılmış.
[h=3]Fumigant Nedir? [/h]Fumigasyon işlemleri icin sağlanan kimyasal zehirli gaz veya maddelere “fumigant” adı verilir. Kapalı bir ortamdaki sıcaklık ve neme gore sıvı, gaz ve katı formlarda belirli surelerde uygulanan kimyasal maddelerdir. Tarım urunlerinin ekildiği topraklara da uygulanabilir.
Cok sayıda fumigant ceşidi vardır. Yaygın olarak “aliminium” ve “methyl bormide” maddelerinin etkili olduğu fumigant ceşitleri kullanılır. Dichlorvos etkili preparatlar ise “yarı fumigant” olarak bilinen kimyasallardır. Bu fumigantlar, urunlerin ve bulundukları alanların durumuna gore ceşitli şekillerde fumigasyon işlemlerinde kullanılır.
Kapalı alanlarda kullanılan fumigantlar; hidrojen siyanur, hidrojen fosfit, etilen oksit, metil bromur, naftalin, nikotin, akrilonitril, karbon disulfit, paradiklorobenzen, kukurt dioksit ve sulfuril florur gibi kimyasallar icerir. Topraklarda kullanılan fimugantlar ise “nematostiler” olarak bilinir. Bu fumigantlar; dikloropropan, propilen oksit, metil bromid, dibromokloropropan, organofosfat bocek ilacları ve kloropikrin gibi maddeler icerir. Bu maddeler, topraklarda oluşan mikroskobik solucanlar, bocekler, bakteriler, mantarlar gibi cok hucreli yuzlerce zararlıyı tanımlayan “nematodların” populasyonunu, istilasını ve zararlarını engeller.
Fumigant maddelerin en belirgin ozellikleri şunlardır; kolaylıkla gaz haline gecebilir. Alandaki butun yuzeylere nufuz edebilir. Gıda maddelerinin kokularını ve ozelliklerini değiştirmez. Tohumların cimlenme ozelliklerini olumsuz etkilemez. Kalıntı bırakmaz. Patlayıcı ve alevlenici ozellikte değildir.
[h=3]Fumigasyon Nedir? [/h]Fumigasyon, tarımsal gıda urunlerindeki zararlı bocek, haşere ve organizmaların ceşitli gazlarla yok edilmesi işlemidir. Depo, silo, antrepo, konteynır ve ambar gibi gıdalar ve urunlerin depolandığı, taşındığı alanlarda uygulanan uluslararası standardı olan bir işlemler zinciridir.
Sevkiyatı gunler suren urunler hava değişimleri ve havasızlık, ısı ve nem değişiklikleri gibi etmenler sebebiyle boceklenir veya zararlılara maruz kalabilir. Boceklenme, urunlerde tahribat ve kayıplara sebep olur. Fumigasyon; zararlı etmenler barındıran bitkisel ve hayvansal urunleri, ceşitli materyalleri bu zararlılardan arındırarak hem zararlıların tahribatlarını hem de urunun ozelliklerini koruma amacıyla uygulanır. Boylece urun kayıpları ve zararlı populasyonlarının yayılması onlenir.
Fumigasyon; yumurta, larva, krizalit, pupa ve ergin donemlerinde boceklere; bakteri, mantar ve nematod gibi zararlılara belirli bir ısıda, belli miktarlarda kimyasal gaz (fumigant) vermek ve bu gazı belirli bir sure ortamda tutmak şeklinde uygulanır. Zararlıların butun donemlerinde etkilidir. Yani larva haldeki bir bocek ile ergin bir boceğe etkisi aynıdır.
Fumigasyon işlemlerinin uygulandığı bazı urun ve materyaller şunlardır; her turlu bitkisel ve hayvansal gıdalar, ihracatı yapılan urunler, urunleri taşımada kullanılan tahta paletler, demir ve celik materyaller, depolanmış gıdalar, tutun, pamuk, tohumlar, fideler, un, mermer, bakliyatlar, ev ve iş yerleri…
Fumigasyon işlemlerinde kullanılan bazı malzemeler ise şunlardır; cadır, kum torbaları, bakır boru ve harc, maske ve suzgecler, vantilator, termometre, takım cantası, tutanak materyalleri, ortuler, hava pompası, sonda, sıcak su kabı…
[h=3]Ozellikleri Nelerdir? [/h]Fumigasyon işlemlerinin ozelliklerini ve bazı bilgileri şoyle sıralayabiliriz;
Bu işlem urune doğrudan uygulanabilir. Standartlara uygun teknikler kullanıldığında urunde kalıntı ve koku bırakmaz.
Urunlerin her alanına sirayet ederek zararlıları butun biyolojik donemlerinde etkisiz hale getirir.
Kısa surede kesin sonuclar vererek, geniş caplı uygulamalara da olanak sağlar. Yani cok fazla urene kısa surede uygulanabilir.
İşgucu ve girdi maliyetleri diğer yontemlere gore daha avantajlıdır.
Fumigasyon işleminde zararlının turu, işlemin suresi ve urunun niteliği onemlidir.
Fumigant maddelerin niteliği fumigasyonu olumlu veya olumsuz doğrudan etkiler.
İşlemin uygulandığı alanın sıcaklığı, nemi, hava sirkulasyonu ve sızdırmazlığı olumlu sonuc almak icin uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
Fumigasyon işlemleri uygulanan ortamdan insan ve hayvanların uzaklaştırılması gerekir.
İşlemlerin uygulanacağı urunler ve fumigant maddesine uygun fumigasyon yontemi secilmelidir. Yani her urune her fimugasyon uygulanamaz. Ancak farklı yapı ve turdeki urunlere bir arada uygulanabilir.
Fimugasyon işlemlerinde beton zeminin uzerinde ızgara olması tercih edilmelidir. Taban toprak veya tahta ise naylon ve branda gibi ortuler serilmelidir.
Bitkilere uygulanan fimugantların uygun ozelliklerde olması gerekir.
Yasal olarak fimugasyon operatorluğu eğitimi almış ziraat muhendislerinin uygulaması gerekir.[h=4]Fumigasyon Teknikleri [/h]Fumigasyon, “vakum” ve “atmosferik” adı verilen iki teknikle uygulanır.
Vakum fumigasyonu uygulamasında; urunlerin bulunduğu ortamdaki hava belli bir oranda boşaltılır. Daha sonra ortama fumigant maddesi veya gaz verilir. Bu teknik, genellikle dikdortgen veya silindirik şeklinde dayanıklı ortamlar icin kullanılır. Bu ortamlarda fumigant hızla yayılır ve urun veya materyal tarafından emilir. Bu teknikte daha az fumigant maddesi kullanılır. 2-4 saat icinde tamamlanarak netice alınabilir. Daha cok ambalajlı urunler, balyalı pamuk, preseli tutun gibi urunler icin uygulanan bir tekniktir.
Vakum tekniği, işlemin yapıldığı tesisin sabit veya seyyar oluşuna gore ikiye ayrılır.
Sabit vakum tekniği; genellikle vakum uygulanırken dayanıklı celik konstruksiyonlu tesisler tercih edilir. Kapıların dayanıklılığı ve gaz gecirmezliği onemlidir. Bu teknikte kullanılan vakum pompası, ortama ceşitli oranlarda basınc uygular. Ortamın basıncı, 700 cm cıva basıncının uzerine cıkabilir.
Seyyar vakum tekniğinde ise; romork, konteynır gibi hareketli ortamlara vakum uygulanması şeklindedir. Genellikle tarımsal urunlere uygulanır.
Atmosferik fumigasyon; normal şartlar ve basınc altında uygulanan tekniktir. Bu uygulamada hava boşaltılmaz. Vakum tekniğine gore daha uzun surer. Daha pratiktir ve daha geniş alanlarda uygulanabilir. Ortamda kullanılan arac ve malzemeye gore “gaz gecirmez cadır altında” ve “gaz odalarında” iki farklı şekilde uygulanır.
Gaz gecirmez cadırda yapılan fumigasyonda; ozel cadırlar kullanılır. Her alanda kullanılabilir. Pratiktir, herhangi bir depodaki urunler cadır altına alınarak fumigasyon uygulanabilir. Cadırlar birleştirilerek daha buyuk alanlarda da uygulanabilir.
Gaz odalarındaki (fumigatuvar) fumigasyon ise; gaz gecirmez odalarda uygulanır. Bu odalar sabit veya hareketli olabilir. Fumigantın etkili olması icin cabuk ve homojen dağılması sağlanır. Uygulama sonucu ortamdaki gazı 5 dakika icinde ortamdan atacak gucte aspiratorler kullanılır.
[h=4]Uluslararası Fumigasyon Standartları [/h]İthalat ve ihracat urunlerinde tum dunyada gecerli olan bazı standartlar var. Zararlıların urunler uzerinden kentler arası veya ulkeler arası yayılmasının onune gecmek icin bu standartların uygulanması gerekiyor. Aksi halde urunlere gumruklerde el konularak imha edilebilir.
Gumruklerde; gıda urunlerinden demir celiğe, sebze ve meyvelerden dayanıklı aletlere kadar bircok urunde uluslararası standartlarda fumigasyon uygulanması aranır. Uluslararası gıda ve bitki karantinası yonetmeliklerine gore fumigasyon işlemi yapılmayan urunlerin ihracatı yasaklanmıştır. İhracatı yapılan her urunun fumigasyon sertifikaları gumruklerde kontrol edilir ve konteynırlardan fumigant orneği alınarak incelenir. Gonderilen gumrukten bir şekilde urunun gecirilmesinin pek bir anlamı yok; cunku karşı tarafın gumruğunde daha sıkı denetimler yapılır. İthalat ve ihracat urunleri icin gumruklere fumigasyon sertifikası ibra edilmezse urunler imha edilir.
[h=4]İnsan Sağlığına Zararları [/h]Fumigasyon işlemlerinde kullanılan fumigant maddelerin insanlar icin bazı zararları vardır. Zehirli ve olumcul etkileri olan fumigant maddelere maruz kalanlarda şu belirtiler gorulebilir; baş donmesi, baş ağrısı, bulantı ve kusma, boğaz kuruluğu, solunum yetmezliği, mide ağrısı, ishal, titreme, kulak cınlaması, baygınlık, yorgunluk, zihin karışıklığı, dalgınlık, konuşma gucluğu, iştah azalması, bulanık gorme…
Fumigant, genel olarak fumigasyon işlemlerinde kullanılan kimyasal maddelere verilen addır. Fumigasyon ise, bir urune veya urunlerin zararlılardan arındırılması icin uygulanan bazı işlemlerdir. “Dumanlama” veya “gazlama” olarak da bilinir. Bitkisel ve hayvansal urunler başta olmak uzere bazı ortamların zararlılardan arındırılması icin kullanılan bu iki terim, boceklenmeye ve haşerelere karşı uygulanan maddeleri ve işlemleri icerir. Fumigasyon, uluslararası standartları olan ve gumruklerde bircok urunde aranan bir işlem. Yani ithalat ve ihracat işlemlerinde gumruklerde fumigant ornekleri kontrol edilerek, fumigasyon sertifikası aranır. Bu iki terimin standartlara uygun bir şekilde uygulanması sonucu “etkin, ekolojik ve ekonomik” bir mucadele yapılmış oluyor. 20. yuzyılın başlarından beri kullanılan yonteme “kimyasal savaş” da denebilir. Şimdi bu terimlerin iceriği ile ilgili bilgiler verelim.
[h=4]Tarihce [/h]Latince gaz ve duman anlamındaki “fumus” sozcuğu ile “agare” fiilinden tureyen “fumigatus” kelimesi Turkceye “fumigasyon” olarak gecmiş. Eski cağlarda sarayların, evlerin, odaların guzel kokması icin bitkisel kokler ve karışımlarla uygulanan işlemlerin gunumuze yansıması diyebiliriz. Tarihte otlarla hazırlanan bazı kokuların binaları ve evleri kotu kokulardan arındırmak icin kullanıldığına dair cok sayıda kayıt var. Tarımsal amaclı ilk fimugasyon uygulamaları ise 1897 yılında karbon sulfur kullanılarak yapılmış. 1907 yılında klorpiktin, 1927 yılında etilen oksit, 1932 yılında methyl bromid gibi fumigantlar haşerelere karşı kullanılmış.
[h=3]Fumigant Nedir? [/h]Fumigasyon işlemleri icin sağlanan kimyasal zehirli gaz veya maddelere “fumigant” adı verilir. Kapalı bir ortamdaki sıcaklık ve neme gore sıvı, gaz ve katı formlarda belirli surelerde uygulanan kimyasal maddelerdir. Tarım urunlerinin ekildiği topraklara da uygulanabilir.
Cok sayıda fumigant ceşidi vardır. Yaygın olarak “aliminium” ve “methyl bormide” maddelerinin etkili olduğu fumigant ceşitleri kullanılır. Dichlorvos etkili preparatlar ise “yarı fumigant” olarak bilinen kimyasallardır. Bu fumigantlar, urunlerin ve bulundukları alanların durumuna gore ceşitli şekillerde fumigasyon işlemlerinde kullanılır.
Kapalı alanlarda kullanılan fumigantlar; hidrojen siyanur, hidrojen fosfit, etilen oksit, metil bromur, naftalin, nikotin, akrilonitril, karbon disulfit, paradiklorobenzen, kukurt dioksit ve sulfuril florur gibi kimyasallar icerir. Topraklarda kullanılan fimugantlar ise “nematostiler” olarak bilinir. Bu fumigantlar; dikloropropan, propilen oksit, metil bromid, dibromokloropropan, organofosfat bocek ilacları ve kloropikrin gibi maddeler icerir. Bu maddeler, topraklarda oluşan mikroskobik solucanlar, bocekler, bakteriler, mantarlar gibi cok hucreli yuzlerce zararlıyı tanımlayan “nematodların” populasyonunu, istilasını ve zararlarını engeller.
Fumigant maddelerin en belirgin ozellikleri şunlardır; kolaylıkla gaz haline gecebilir. Alandaki butun yuzeylere nufuz edebilir. Gıda maddelerinin kokularını ve ozelliklerini değiştirmez. Tohumların cimlenme ozelliklerini olumsuz etkilemez. Kalıntı bırakmaz. Patlayıcı ve alevlenici ozellikte değildir.
[h=3]Fumigasyon Nedir? [/h]Fumigasyon, tarımsal gıda urunlerindeki zararlı bocek, haşere ve organizmaların ceşitli gazlarla yok edilmesi işlemidir. Depo, silo, antrepo, konteynır ve ambar gibi gıdalar ve urunlerin depolandığı, taşındığı alanlarda uygulanan uluslararası standardı olan bir işlemler zinciridir.
Sevkiyatı gunler suren urunler hava değişimleri ve havasızlık, ısı ve nem değişiklikleri gibi etmenler sebebiyle boceklenir veya zararlılara maruz kalabilir. Boceklenme, urunlerde tahribat ve kayıplara sebep olur. Fumigasyon; zararlı etmenler barındıran bitkisel ve hayvansal urunleri, ceşitli materyalleri bu zararlılardan arındırarak hem zararlıların tahribatlarını hem de urunun ozelliklerini koruma amacıyla uygulanır. Boylece urun kayıpları ve zararlı populasyonlarının yayılması onlenir.
Fumigasyon; yumurta, larva, krizalit, pupa ve ergin donemlerinde boceklere; bakteri, mantar ve nematod gibi zararlılara belirli bir ısıda, belli miktarlarda kimyasal gaz (fumigant) vermek ve bu gazı belirli bir sure ortamda tutmak şeklinde uygulanır. Zararlıların butun donemlerinde etkilidir. Yani larva haldeki bir bocek ile ergin bir boceğe etkisi aynıdır.
Fumigasyon işlemlerinin uygulandığı bazı urun ve materyaller şunlardır; her turlu bitkisel ve hayvansal gıdalar, ihracatı yapılan urunler, urunleri taşımada kullanılan tahta paletler, demir ve celik materyaller, depolanmış gıdalar, tutun, pamuk, tohumlar, fideler, un, mermer, bakliyatlar, ev ve iş yerleri…
Fumigasyon işlemlerinde kullanılan bazı malzemeler ise şunlardır; cadır, kum torbaları, bakır boru ve harc, maske ve suzgecler, vantilator, termometre, takım cantası, tutanak materyalleri, ortuler, hava pompası, sonda, sıcak su kabı…
[h=3]Ozellikleri Nelerdir? [/h]Fumigasyon işlemlerinin ozelliklerini ve bazı bilgileri şoyle sıralayabiliriz;
Bu işlem urune doğrudan uygulanabilir. Standartlara uygun teknikler kullanıldığında urunde kalıntı ve koku bırakmaz.
Urunlerin her alanına sirayet ederek zararlıları butun biyolojik donemlerinde etkisiz hale getirir.
Kısa surede kesin sonuclar vererek, geniş caplı uygulamalara da olanak sağlar. Yani cok fazla urene kısa surede uygulanabilir.
İşgucu ve girdi maliyetleri diğer yontemlere gore daha avantajlıdır.
Fumigasyon işleminde zararlının turu, işlemin suresi ve urunun niteliği onemlidir.
Fumigant maddelerin niteliği fumigasyonu olumlu veya olumsuz doğrudan etkiler.
İşlemin uygulandığı alanın sıcaklığı, nemi, hava sirkulasyonu ve sızdırmazlığı olumlu sonuc almak icin uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
Fumigasyon işlemleri uygulanan ortamdan insan ve hayvanların uzaklaştırılması gerekir.
İşlemlerin uygulanacağı urunler ve fumigant maddesine uygun fumigasyon yontemi secilmelidir. Yani her urune her fimugasyon uygulanamaz. Ancak farklı yapı ve turdeki urunlere bir arada uygulanabilir.
Fimugasyon işlemlerinde beton zeminin uzerinde ızgara olması tercih edilmelidir. Taban toprak veya tahta ise naylon ve branda gibi ortuler serilmelidir.
Bitkilere uygulanan fimugantların uygun ozelliklerde olması gerekir.
Yasal olarak fimugasyon operatorluğu eğitimi almış ziraat muhendislerinin uygulaması gerekir.[h=4]Fumigasyon Teknikleri [/h]Fumigasyon, “vakum” ve “atmosferik” adı verilen iki teknikle uygulanır.
Vakum fumigasyonu uygulamasında; urunlerin bulunduğu ortamdaki hava belli bir oranda boşaltılır. Daha sonra ortama fumigant maddesi veya gaz verilir. Bu teknik, genellikle dikdortgen veya silindirik şeklinde dayanıklı ortamlar icin kullanılır. Bu ortamlarda fumigant hızla yayılır ve urun veya materyal tarafından emilir. Bu teknikte daha az fumigant maddesi kullanılır. 2-4 saat icinde tamamlanarak netice alınabilir. Daha cok ambalajlı urunler, balyalı pamuk, preseli tutun gibi urunler icin uygulanan bir tekniktir.
Vakum tekniği, işlemin yapıldığı tesisin sabit veya seyyar oluşuna gore ikiye ayrılır.
Sabit vakum tekniği; genellikle vakum uygulanırken dayanıklı celik konstruksiyonlu tesisler tercih edilir. Kapıların dayanıklılığı ve gaz gecirmezliği onemlidir. Bu teknikte kullanılan vakum pompası, ortama ceşitli oranlarda basınc uygular. Ortamın basıncı, 700 cm cıva basıncının uzerine cıkabilir.
Seyyar vakum tekniğinde ise; romork, konteynır gibi hareketli ortamlara vakum uygulanması şeklindedir. Genellikle tarımsal urunlere uygulanır.
Atmosferik fumigasyon; normal şartlar ve basınc altında uygulanan tekniktir. Bu uygulamada hava boşaltılmaz. Vakum tekniğine gore daha uzun surer. Daha pratiktir ve daha geniş alanlarda uygulanabilir. Ortamda kullanılan arac ve malzemeye gore “gaz gecirmez cadır altında” ve “gaz odalarında” iki farklı şekilde uygulanır.
Gaz gecirmez cadırda yapılan fumigasyonda; ozel cadırlar kullanılır. Her alanda kullanılabilir. Pratiktir, herhangi bir depodaki urunler cadır altına alınarak fumigasyon uygulanabilir. Cadırlar birleştirilerek daha buyuk alanlarda da uygulanabilir.
Gaz odalarındaki (fumigatuvar) fumigasyon ise; gaz gecirmez odalarda uygulanır. Bu odalar sabit veya hareketli olabilir. Fumigantın etkili olması icin cabuk ve homojen dağılması sağlanır. Uygulama sonucu ortamdaki gazı 5 dakika icinde ortamdan atacak gucte aspiratorler kullanılır.
[h=4]Uluslararası Fumigasyon Standartları [/h]İthalat ve ihracat urunlerinde tum dunyada gecerli olan bazı standartlar var. Zararlıların urunler uzerinden kentler arası veya ulkeler arası yayılmasının onune gecmek icin bu standartların uygulanması gerekiyor. Aksi halde urunlere gumruklerde el konularak imha edilebilir.
Gumruklerde; gıda urunlerinden demir celiğe, sebze ve meyvelerden dayanıklı aletlere kadar bircok urunde uluslararası standartlarda fumigasyon uygulanması aranır. Uluslararası gıda ve bitki karantinası yonetmeliklerine gore fumigasyon işlemi yapılmayan urunlerin ihracatı yasaklanmıştır. İhracatı yapılan her urunun fumigasyon sertifikaları gumruklerde kontrol edilir ve konteynırlardan fumigant orneği alınarak incelenir. Gonderilen gumrukten bir şekilde urunun gecirilmesinin pek bir anlamı yok; cunku karşı tarafın gumruğunde daha sıkı denetimler yapılır. İthalat ve ihracat urunleri icin gumruklere fumigasyon sertifikası ibra edilmezse urunler imha edilir.
[h=4]İnsan Sağlığına Zararları [/h]Fumigasyon işlemlerinde kullanılan fumigant maddelerin insanlar icin bazı zararları vardır. Zehirli ve olumcul etkileri olan fumigant maddelere maruz kalanlarda şu belirtiler gorulebilir; baş donmesi, baş ağrısı, bulantı ve kusma, boğaz kuruluğu, solunum yetmezliği, mide ağrısı, ishal, titreme, kulak cınlaması, baygınlık, yorgunluk, zihin karışıklığı, dalgınlık, konuşma gucluğu, iştah azalması, bulanık gorme…