Brom, kotu kokusu ve zararları sebebiyle temkinli yaklaşılması gereken bir maddedir. Kimyasal işlemlerde onemli bir yer tutar. Ayrıca ozon duşmanıdır.
Brom, kimyasal anlamda bircok işlevi olan ancak insanlar icin cok tehlikeli bir elementtir. Brom bileşiklerinden bazılarına maruz kalırsanız cildiniz hemen eriyebilir. Bromun karakteristik bir kotu kokusu vardır ve uzerinizdeki elbiseye bu koku sinmişse cıkarmak icin uğraşmayın! Muhtemelen kıyafeti atmanız, kokuyu cıkarmak icin yapacağınız masraftan daha az bir maliyet cıkarır. Halojenler arasındaki en hafif elementlerden olan bromun ucucu ozelliği sebebiyle ozona ciddi zararlar verdiği tespit edildi. Hatta ozondaki hasarın ucte birinin musebbibi olarak brom gosteriliyor. Kotu kokusu, insan ve hayvanlar icin zararlarını bir yana bırakırsak, bircok urunun uretiminde rol oynayan bir elementtir aynı zamanda…
[h=4]Tarihcesi[/h]Brom, iki kimyager tarafından bağımsız olarak keşfedilen bir elementtir. 1825 yılında Alman kimyager Carl Jacob Lowig, 1826 yılında da Fransız kimyager ve eczacı Antoine Balard tarafından keşfedilmiştir.
Lowig, 1825 yılında memleketi Bad Kreuznach ’taki bir maden suyu kaynağından bromu izole etti. Lowig, klorla doyurulmuş mineral tuzunun bir solusyonunu kullandı ve bromu dietil eter ile ozutledi. Eter buharlaşınca kahverengi bir sıvı kaldı. Lowig, elde ettiği sonucları yayınlamakta gecikince bromun kÂşifi olarak Balard ’ın ismi kayıtlara gecti.
Balard, yosun kulundeki brom kimyasallarını Montpellier tuz bataklıklarında buldu. İyot uretmek icin kullandığı yosunun brom icerdiğini fark etti. Balard, klor ile doymuş yosun kulunden bromu damıttı. Keşfettiği maddenin ozellikleri, klor ile iyot arasında yer alıyordu. Balard ’ın sonucları Bilimler Akademisi ’nde bir derste sunuldu. Daha sonra Kimya ve Fizik Analizi dergisinde yayınlandı. Balard, yeni elemente Latince “tuzlu su turevi” anlamındaki “muride” adını onerdi. Ancak daha sonra bazı kimyagerlerin de onerisi ile Yunanca “pis koku” veya “leş kokulu” anlamındaki “bromos” sozcuğunden turetilen Fransızca “brome” ismi verildi. Bu isim Turkceye “brom” olarak gecti.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Kimyasal sembolu “Br” olan brom, halojen bir ametaldir. Atom numarası 35, atom ağırlığı 79,9 ’dur. Erime noktası -7,2 derece, kaynama noktası 58,8 derecedir. Yoğunluğu 3,11 grcm3 ’tur. Periyodik cetvelin 7-A grubunda yer alır. Oda sıcaklığı koşullarında kahverengi-kırmızı renklerinde ağır ve akıcı bir sıvıdır. Elektronegatifliği yuksektir. Bu sebeple elektropozitifliği yuksek elementlerle kolayca tuz oluşturabilir. Oda sıcaklığında kolayca sıvı haldedir ve kolayca buharlaşabilir. Oda sıcaklığında sıvı halde olabilen cıvadan sonra ikinci elementtir. Halojenler arasında en hafif ucuncu elementtir.
Doğada potasyum, sodyum ve magnezyum bromurleri halinde bulunur. Serbest halde bulunmaz. Yerkabuğundaki kayalarda yuzde 0,00016 oranında brom bulunur. Bromurlerin yerkabuğundaki oranı ise yuzde 0,001 civarındadır. Bromurler, deniz suyunun iceriğinde az miktarda yer alır. Deniz suyundaki oranı yuzde 0,0065 civarındadır. Deniz bitkilerinde de rastlanabilir. Okyanuslardaki brom miktarı, klorun ucte biri kadardır. Doğada en cok alkali ve alkali toprak metallerinin tuzları olarak bulunur. Buharlaşma sonucu kurumuş ic deniz ve tuzlu gollerin yataklarında tuzlar halinde bulunur.
Molekuler brom oldukca reaktiftir. Klordan kimyasal acıdan daha az etkindir. İyottan daha aktiftir. Kimyasal ozellikleri de iyot ile klor arasındaki bir alandadır. Bromurler, klorurlere gore daha azdır. Suda cozunur ve hidrat oluşturabilir. Brom, 20 derecede, 1 litre suda 35 gram olarak cozunur. Bromur, derişik klorur asidi, karbon sulfur, tetraklorur, kloroform, karbon, su, eter ve alkol cozeltilerinde kolaylıkla cozunur.
Brom, halojenlerle bileşik oluşturabilir. Hidrojen bromurun sudaki cozeltisi olan hidrobromik asit, “bromur asidi” olarak bilinir. Hava ve ışıkta rengi koyulaştığı icin uygun kaplarda saklanır. Bromur asidi, hemen hemen butun metallerle tuzları oluşturur. Bu tuzlara “bromur” adı verilir. Hidrojen bromur, susuz bromur asididir. Renksiz, kendine ozgu kokusu olan bir gazdır. Oda sıcaklığında kararlıdır. Celik silindirlerde sıvılaştırılmış olarak satılır.
Bromat asidi ise, sulu bir cozeltidir. Soğukta saklanır. Oda sıcaklığında karanlıkta bile saklansa rengi sarıya doner. Hipobromit asidi iceren sulu cozeltilerine “brom suyu” adı verilir. Oksijenli asitleri tuzları oluşturabilir. Brom trifluorur, fluorurleri cozer. Brom pentafluorur, suyla tepkimesinde patlar. Bromun kararlı bir oksidi bilinmiyor. Brom dioksit -40 ’nin altında, brom trioksit -80 derecenin altında kararlıdır. Katı bromur, -190 derecede soluk sarı rengi alır.
Etilen bromur; “etilen dibromur” veya “1,2-dibromoetan” olarak da bilinir. Orgohalojen bileşikler ailesinin bir uyesidir. Renksiz, tatlı kokulu, yanıcı olmayan ve toksik bir sıvıdır. Okyanustaki yosunlarda eser miktarlarda gorulebilir. Esas olarak sentetik olarak uretilir. Bazen fumigant (zararlıların yok edilmesi icin kullanılan ilaclar) olarak da kullanılabilir.
Doğal brom, iki kararlı izotopun karışımından oluşur. Bu izotoplar, Br-79 (% 50,54), Br-81 (% 49,46) şeklindedir. Atom kutle numaraları 74-90 arasında değişen izotopları da bulunur.
[h=3]Hangi Alan ve Urunlerde Kullanılır? [/h]Brom ve bileşikleri, laboratuvarlarda ve endustride bircok araştırma ve urunde kullanılır. En fazla kullanıldığı alan, benzin katkısı etilen bromurdur. Etilen bromur, kurşun iceren vuruntu onleyici maddelerle birlikte benzine katılır. Bu katkı maddesi, motorun yanma odası ve bujilerindeki birikintileri temizlemek icin fosfor bileşikleri ile birlikte kullanılmaktadır. Etilen bromur, ayrıca mum, boya ve recine uretiminde bir ara madde olarak kullanılır. Etidyum bromur ise, molekuler biyoloji laboratuarlarında nukleik asitleri fluoresan işaretlemekte kullanılan bir enterkalasyon ajanıdır. Bu molekul, morotesi ışığa maruz kalınca turuncu renkte ışınır; DNA ’ya bağlandığında ışığın seviyesi 20 kat artar.
Dunya capındaki brom uretiminin buyuk bolumu, yangın geciktirici olarak organobromin bileşiklerinde kullanılır. Elektronegatifliği sebebiyle organik sentezlerde kullanımı yaygındır. Derişik bromur asidi, analitik kimyada, organik bileşiklerin sentezinde kullanılır. Bromat asidi, kimyasal uygulamalarda yukseltgen olarak kullanılır. Altın elde edilmesi icin yapılan kimyasal işlemlerde de brom ve bileşiklerinden faydalanılır. “Savaş gazı” olarak da kullanılabilen brom, ipek ve elyafın beyazlatılmasında rolu olan bir elementtir.
Brom ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urunler şunlardır; sondaj sıvıları, fotoğraf film ve kartlarının emilasyonu, organik kimyasallar, boyalar, ilaclar, tarım kimyasalları, bocek ilacları, fumigantlar, elektronik eşyalar, plastik kaplamaları, yangın sonduruculer…
[h=4]Brom ve Sağlık [/h]Bromun insan sağlığı icin bilinen onemli bir biyolojik rolu bulunmuyor. Ancak bazı ilaclarda bileşikleri ve tuzları kullanılmaktadır. Sedatif ve antiepileptik ilaclarda kullanılabilmektedir. Sodyum, potasyum ve amonyum bromurler, sinir ilaclarının uretiminde kullanılır. Merkezi sinir sisteminde uyuşturucu etkileri olan bir maddedir.
Brom, bunun dışında insan sağlığı icin tehlikeli elementler arasında yer alıyor. Molekuler broma temas edilmesi halinde ciltte cok ciddi hasarlar oluşturur. Oyle ki; cilt veya ete temas halinde bu bolgeyi hemen eritir ve butun dokuları geri donuşumsuz olarak yok eder. Bromun gaz formunun teneffus edilmesi halinde solunum yollarını tahriş ederek olumcul sonuclar doğurabilir. Ozellikle fluorur bileşikleri cilt ve solunum yolları acısından cok tehlikeli maddelerdir.
Bir mutajen olan etidyum bromur, kanserojen olduğu tahmin edilen ve gozlere, deriye, mukus zarlarına ve ust solunum yollarına tahriş edici etkiler bırakan bir maddedir. Etilen bromur, insanlar ve hayvanlar icin toksik bir maddedir; gozleri ve cildi tahriş ederek, karaciğer ve akciğerlere zarar verir. Yuksek miktarda etilen bromur alınması halinde oldurucu olabilir. Erkeklerde kısırlığa yol actığı iddia edilir.
Organobromin bileşiklerinin ozon tabakasına zarar verici ozelliği vardır. Fumigant olarak kullanılan metil bromur, ozon tabakasına en cok zarar veren maddeler arasında yer alır.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
2017 yılında yapılan bir bilimsel calışmaya gore ozon tabakasında meydana gelen hasarın ucte birinin brom kaynaklı olduğu ileri suruldu.
Antarktika uzerindeki ozon kaybının yarısı, brom iceren tepkimeler sonucu oluşmaktadır.
Uzerinize brom kokusu sinmişse kolay kolay cıkaramazsınız.
Rusya-Kazakistan sınırındaki Ural kenti Celyabinsk ’te 1 Eylul 2011 tarihinde meydana gelen bir tren vagonundan sızan brom, onlarca kişiyi hastanelik etmişti.
En buyuk brom kaynakları deniz suları, sıcak su kaynakları, doğal tuz cokeltileri ve Lut Golu ’dur. Lut Golu ’ndeki brom oranı, litre 5 gram, yani yuzde 2,7 civarındadır.
Element brom, genellikle Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Cin ’deki tuzlu su havzalarından elde edilir. Almanya ’daki Stassfurt tuz yataklarındaki bromur tuzları da başlıca brom kaynakları arasında yer alır.
Dunya capındaki yıllık brom uretimi yaklaşık 330 bin ton civarındadır.
Brom, kimyasal anlamda bircok işlevi olan ancak insanlar icin cok tehlikeli bir elementtir. Brom bileşiklerinden bazılarına maruz kalırsanız cildiniz hemen eriyebilir. Bromun karakteristik bir kotu kokusu vardır ve uzerinizdeki elbiseye bu koku sinmişse cıkarmak icin uğraşmayın! Muhtemelen kıyafeti atmanız, kokuyu cıkarmak icin yapacağınız masraftan daha az bir maliyet cıkarır. Halojenler arasındaki en hafif elementlerden olan bromun ucucu ozelliği sebebiyle ozona ciddi zararlar verdiği tespit edildi. Hatta ozondaki hasarın ucte birinin musebbibi olarak brom gosteriliyor. Kotu kokusu, insan ve hayvanlar icin zararlarını bir yana bırakırsak, bircok urunun uretiminde rol oynayan bir elementtir aynı zamanda… [h=4]Tarihcesi[/h]Brom, iki kimyager tarafından bağımsız olarak keşfedilen bir elementtir. 1825 yılında Alman kimyager Carl Jacob Lowig, 1826 yılında da Fransız kimyager ve eczacı Antoine Balard tarafından keşfedilmiştir.
Lowig, 1825 yılında memleketi Bad Kreuznach ’taki bir maden suyu kaynağından bromu izole etti. Lowig, klorla doyurulmuş mineral tuzunun bir solusyonunu kullandı ve bromu dietil eter ile ozutledi. Eter buharlaşınca kahverengi bir sıvı kaldı. Lowig, elde ettiği sonucları yayınlamakta gecikince bromun kÂşifi olarak Balard ’ın ismi kayıtlara gecti.
Balard, yosun kulundeki brom kimyasallarını Montpellier tuz bataklıklarında buldu. İyot uretmek icin kullandığı yosunun brom icerdiğini fark etti. Balard, klor ile doymuş yosun kulunden bromu damıttı. Keşfettiği maddenin ozellikleri, klor ile iyot arasında yer alıyordu. Balard ’ın sonucları Bilimler Akademisi ’nde bir derste sunuldu. Daha sonra Kimya ve Fizik Analizi dergisinde yayınlandı. Balard, yeni elemente Latince “tuzlu su turevi” anlamındaki “muride” adını onerdi. Ancak daha sonra bazı kimyagerlerin de onerisi ile Yunanca “pis koku” veya “leş kokulu” anlamındaki “bromos” sozcuğunden turetilen Fransızca “brome” ismi verildi. Bu isim Turkceye “brom” olarak gecti.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Kimyasal sembolu “Br” olan brom, halojen bir ametaldir. Atom numarası 35, atom ağırlığı 79,9 ’dur. Erime noktası -7,2 derece, kaynama noktası 58,8 derecedir. Yoğunluğu 3,11 grcm3 ’tur. Periyodik cetvelin 7-A grubunda yer alır. Oda sıcaklığı koşullarında kahverengi-kırmızı renklerinde ağır ve akıcı bir sıvıdır. Elektronegatifliği yuksektir. Bu sebeple elektropozitifliği yuksek elementlerle kolayca tuz oluşturabilir. Oda sıcaklığında kolayca sıvı haldedir ve kolayca buharlaşabilir. Oda sıcaklığında sıvı halde olabilen cıvadan sonra ikinci elementtir. Halojenler arasında en hafif ucuncu elementtir.
Doğada potasyum, sodyum ve magnezyum bromurleri halinde bulunur. Serbest halde bulunmaz. Yerkabuğundaki kayalarda yuzde 0,00016 oranında brom bulunur. Bromurlerin yerkabuğundaki oranı ise yuzde 0,001 civarındadır. Bromurler, deniz suyunun iceriğinde az miktarda yer alır. Deniz suyundaki oranı yuzde 0,0065 civarındadır. Deniz bitkilerinde de rastlanabilir. Okyanuslardaki brom miktarı, klorun ucte biri kadardır. Doğada en cok alkali ve alkali toprak metallerinin tuzları olarak bulunur. Buharlaşma sonucu kurumuş ic deniz ve tuzlu gollerin yataklarında tuzlar halinde bulunur.
Molekuler brom oldukca reaktiftir. Klordan kimyasal acıdan daha az etkindir. İyottan daha aktiftir. Kimyasal ozellikleri de iyot ile klor arasındaki bir alandadır. Bromurler, klorurlere gore daha azdır. Suda cozunur ve hidrat oluşturabilir. Brom, 20 derecede, 1 litre suda 35 gram olarak cozunur. Bromur, derişik klorur asidi, karbon sulfur, tetraklorur, kloroform, karbon, su, eter ve alkol cozeltilerinde kolaylıkla cozunur.
Brom, halojenlerle bileşik oluşturabilir. Hidrojen bromurun sudaki cozeltisi olan hidrobromik asit, “bromur asidi” olarak bilinir. Hava ve ışıkta rengi koyulaştığı icin uygun kaplarda saklanır. Bromur asidi, hemen hemen butun metallerle tuzları oluşturur. Bu tuzlara “bromur” adı verilir. Hidrojen bromur, susuz bromur asididir. Renksiz, kendine ozgu kokusu olan bir gazdır. Oda sıcaklığında kararlıdır. Celik silindirlerde sıvılaştırılmış olarak satılır.
Bromat asidi ise, sulu bir cozeltidir. Soğukta saklanır. Oda sıcaklığında karanlıkta bile saklansa rengi sarıya doner. Hipobromit asidi iceren sulu cozeltilerine “brom suyu” adı verilir. Oksijenli asitleri tuzları oluşturabilir. Brom trifluorur, fluorurleri cozer. Brom pentafluorur, suyla tepkimesinde patlar. Bromun kararlı bir oksidi bilinmiyor. Brom dioksit -40 ’nin altında, brom trioksit -80 derecenin altında kararlıdır. Katı bromur, -190 derecede soluk sarı rengi alır.
Etilen bromur; “etilen dibromur” veya “1,2-dibromoetan” olarak da bilinir. Orgohalojen bileşikler ailesinin bir uyesidir. Renksiz, tatlı kokulu, yanıcı olmayan ve toksik bir sıvıdır. Okyanustaki yosunlarda eser miktarlarda gorulebilir. Esas olarak sentetik olarak uretilir. Bazen fumigant (zararlıların yok edilmesi icin kullanılan ilaclar) olarak da kullanılabilir.
Doğal brom, iki kararlı izotopun karışımından oluşur. Bu izotoplar, Br-79 (% 50,54), Br-81 (% 49,46) şeklindedir. Atom kutle numaraları 74-90 arasında değişen izotopları da bulunur.
[h=3]Hangi Alan ve Urunlerde Kullanılır? [/h]Brom ve bileşikleri, laboratuvarlarda ve endustride bircok araştırma ve urunde kullanılır. En fazla kullanıldığı alan, benzin katkısı etilen bromurdur. Etilen bromur, kurşun iceren vuruntu onleyici maddelerle birlikte benzine katılır. Bu katkı maddesi, motorun yanma odası ve bujilerindeki birikintileri temizlemek icin fosfor bileşikleri ile birlikte kullanılmaktadır. Etilen bromur, ayrıca mum, boya ve recine uretiminde bir ara madde olarak kullanılır. Etidyum bromur ise, molekuler biyoloji laboratuarlarında nukleik asitleri fluoresan işaretlemekte kullanılan bir enterkalasyon ajanıdır. Bu molekul, morotesi ışığa maruz kalınca turuncu renkte ışınır; DNA ’ya bağlandığında ışığın seviyesi 20 kat artar.
Dunya capındaki brom uretiminin buyuk bolumu, yangın geciktirici olarak organobromin bileşiklerinde kullanılır. Elektronegatifliği sebebiyle organik sentezlerde kullanımı yaygındır. Derişik bromur asidi, analitik kimyada, organik bileşiklerin sentezinde kullanılır. Bromat asidi, kimyasal uygulamalarda yukseltgen olarak kullanılır. Altın elde edilmesi icin yapılan kimyasal işlemlerde de brom ve bileşiklerinden faydalanılır. “Savaş gazı” olarak da kullanılabilen brom, ipek ve elyafın beyazlatılmasında rolu olan bir elementtir.
Brom ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı urunler şunlardır; sondaj sıvıları, fotoğraf film ve kartlarının emilasyonu, organik kimyasallar, boyalar, ilaclar, tarım kimyasalları, bocek ilacları, fumigantlar, elektronik eşyalar, plastik kaplamaları, yangın sonduruculer…
[h=4]Brom ve Sağlık [/h]Bromun insan sağlığı icin bilinen onemli bir biyolojik rolu bulunmuyor. Ancak bazı ilaclarda bileşikleri ve tuzları kullanılmaktadır. Sedatif ve antiepileptik ilaclarda kullanılabilmektedir. Sodyum, potasyum ve amonyum bromurler, sinir ilaclarının uretiminde kullanılır. Merkezi sinir sisteminde uyuşturucu etkileri olan bir maddedir.
Brom, bunun dışında insan sağlığı icin tehlikeli elementler arasında yer alıyor. Molekuler broma temas edilmesi halinde ciltte cok ciddi hasarlar oluşturur. Oyle ki; cilt veya ete temas halinde bu bolgeyi hemen eritir ve butun dokuları geri donuşumsuz olarak yok eder. Bromun gaz formunun teneffus edilmesi halinde solunum yollarını tahriş ederek olumcul sonuclar doğurabilir. Ozellikle fluorur bileşikleri cilt ve solunum yolları acısından cok tehlikeli maddelerdir.
Bir mutajen olan etidyum bromur, kanserojen olduğu tahmin edilen ve gozlere, deriye, mukus zarlarına ve ust solunum yollarına tahriş edici etkiler bırakan bir maddedir. Etilen bromur, insanlar ve hayvanlar icin toksik bir maddedir; gozleri ve cildi tahriş ederek, karaciğer ve akciğerlere zarar verir. Yuksek miktarda etilen bromur alınması halinde oldurucu olabilir. Erkeklerde kısırlığa yol actığı iddia edilir.
Organobromin bileşiklerinin ozon tabakasına zarar verici ozelliği vardır. Fumigant olarak kullanılan metil bromur, ozon tabakasına en cok zarar veren maddeler arasında yer alır.
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
2017 yılında yapılan bir bilimsel calışmaya gore ozon tabakasında meydana gelen hasarın ucte birinin brom kaynaklı olduğu ileri suruldu.
Antarktika uzerindeki ozon kaybının yarısı, brom iceren tepkimeler sonucu oluşmaktadır.
Uzerinize brom kokusu sinmişse kolay kolay cıkaramazsınız.
Rusya-Kazakistan sınırındaki Ural kenti Celyabinsk ’te 1 Eylul 2011 tarihinde meydana gelen bir tren vagonundan sızan brom, onlarca kişiyi hastanelik etmişti.
En buyuk brom kaynakları deniz suları, sıcak su kaynakları, doğal tuz cokeltileri ve Lut Golu ’dur. Lut Golu ’ndeki brom oranı, litre 5 gram, yani yuzde 2,7 civarındadır.
Element brom, genellikle Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Cin ’deki tuzlu su havzalarından elde edilir. Almanya ’daki Stassfurt tuz yataklarındaki bromur tuzları da başlıca brom kaynakları arasında yer alır.
Dunya capındaki yıllık brom uretimi yaklaşık 330 bin ton civarındadır.