Renyum, sıra dışı ozellikleri sebebiyle sıra dışı alanlarda kullanılabilen metaller arasında yer alır. En yuksek kaynama noktasına sahip elementtir.
Renyum, doğada en az bulunan elementlerden biridir. Fiziksel ve kimyasal ozellikleri bakımından olağandışı veya olağanustu nitelikleri vardır. Orneğin en yuksek kaynama noktasına sahiptir; en yoğun ve pahalı metaller arasında yer alır. Kilolarca cevherden gramlarla ifade edilen miktarlarda elde edilebilir.
Renyum, bulunduğu bolgeden gecen Ren Nehri ’ne atfen bu ismi almış. Uc kimyagerin uzun suren araştırmaları sonucu keşfedilebilmiş. Bu kadar nadir ve nitelikli bir metalin kullanıldığı urunler de doğal olarak sınırlı kalıyor. Havacılık sektorunde kritik gorevler alan renyum, super alaşımlarda aranan metallerdendir. Jet motorları ve flaş lambaları da renyum icerir. Devamını makalemizde bulabilirsiniz!
[h=4]Tarihcesi [/h]Renyum, 1925 yılında Walter Noddack, Ida Tacke ve Otto Berg isimlerinin yer aldığı Alman araştırma ekibi tarafından Almanya ’da keşfedilmiştir. Alman ekip, platin cevheri ve kolumbit minerali uzerindeki calışmaları sırasında renyum elde etmiştir.
Aslında renyum, keşfinden 17 yıl once Japonya ’da bir bilim adamı tarafından keşfedilmiş. Periyodik tablodaki 43. ve 75. kutular boştu. 1908 yılında Japon kimyager Masataka Ogawa, 43. elementi izole ettiğini ilan edilip adına da “Japonya” anlamına gelen nippon (nipponium) adını vermiş. Nippon diye keşfedilen elementin renyum olduğu ve periyodik tablodaki yerinin de 75 numaralı kutu olduğu ise 2004 yılında anlaşılmış.
1920 ’li yıllarda periyodik tabloda keşfedilemeyen 5 elementin yeri boştu. 1925 yılında kimyagerler Noddack, Tacke ve Berg ’den oluşan araştırma ekibi, yeri boş olan iki elementi keşfettiklerini duyurdu. 43. kutudaki elementi Almanya ’nın Masurenland bolgesinde bulduklarını ve adını da “masurium” olarak belirlediklerini duyurdular. Keşfettikleri diğer element ise 75 numaralı boşluğu dolduran elementti. Bu elemente de Batı Almanya ’dan gecen Ren Nehri ’nden esinlenerek “rhenium” adını verdiler. 75. element bilim adamları tarafından doğrulandı; ancak 43. elementin masurium değil teknesyum olduğu 1937 yılında keşfedildiğinde anlaşıldı.
“Renyum” kelimesi, Latince adı “rhine”, Yunanca “rhenus” olan Ren Nehri ’nden turetilmiştir. İngilizcesi “rhenium” şeklindedir.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Renyumun kimyasal sembolu “Re”dir. Atom numarası 75, atom ağırlığı 186,2, yoğunluğu 21,02 grcm3 ’tur. Erime noktası 3186 derece, kaynama noktası 5630 derecedir. Periyodik cetvelin 7-B grubunda yer alan bir geciş metalidir. Oda koşullarında grimsi beyaz renklidir. Ozdirenci yuksektir. Elektron yayma gucu fazladır. Kimyasal ozellikleri bakımından manganla benzerlikler gosterir. Metalik formu platine benzer. Mekanik ve elektrik ozellikleri bakımından niteliklidir. Serttir, aşınmaya karşı direnclidir. Dovulebilir, haddeden gecirilebilir. Saf halde sunektir. İşlendiğinde benzersiz ozellikler kazanabilir.
Halojenlerle bileşik oluşturabilir. En kararlı ve onemli bileşikleri 7+ değerliklidir. 250 derecede oksitlenir. En onemli oksitleri perrenik anhidrit ve renik anhidrittir. Bunlara, renat veya perrenat tuzları adı da verilir. Sulfurik asit ve nitrik asitlerden etkilenir. Bileşiklerinden potasyum perrenat, renksiz bir tuzdur ve suda az cozunur. Metal formu hidroklorik ve hidroflorik asitlerde cozunmez. Oksitleyici asitlerde cozunur. Siyah toz halindeki renyumun metal formu, amonyum perrenatın hidrojenle indirgenmesi sonucu elde edilir. Elde edilen bu siyah toz, yuksek sıcaklıkta cubuk şeklinde sıkıştırılıp sinterleştirilebilir. Soğuk metal işleme ve tavlama yontemleriyle ince tel ya da yaprak halinde cekilebilir. Toz halindeki metalin 150 derecenin ustundeki sıcaklıklarda yukseltgenmesi ile sarı renkli tetraoksidi oluşur.
Doğada nadir bulunan elementler arasındadır. Tabiatta serbest halde bulunmaz. Genellikle molibden sulfur minerali molibdenitte az miktarda yer alır. Molibdenitteki iceriği milyonda 20 bolum kadardır. Yerkabuğunda bulunma oranı da milyarda 1 civarındadır. Sulfurlu bakır cevherinde ise daha az oranda bulunur. Molibdenit; yuksek sıcaklıktaki damarlarda, kontakt metaformik yataklarda, granitlerde, pegmatitlerde ve aplitlerde bulunur. Diğer onemli mineralleri gadolinit ve kolumbittir. Son zamanlarda geliştirilen elektro oksidan yontemi ile duşuk tenorlu konsantrelerden molibden ve bakırın yan urunu olarak elde edilebilmektedir. Ayrıca, metalurjik atıklardan uretilen amonyum perrenattan elektrolitik yontemle bakırın eritilmesi sonucu renyum ayrıştırılabilir.
Doğada iki izotopun karışımından oluşur. Bu izotoplar, Re-185 (% 37,07) ve Re-187 (%62,93) şeklindedir. Re-187, radyoaktiftir ve yarılanma omru yaklaşık 100 milyon yıldır.
[h=3]Hangi Urun ve Alanlarda Kullanılır? [/h]Renyumun metallerle alaşımları bazı urunlerde tercih edilir. Ender bulunan metallerden olması sebebiyle cok pahalıdır ve bu sebeple genel olarak kullanımı sınırlıdır. Ticari olarak kullanılabilen bileşiklerinin sayısı da azdır.
Renyum-molibden alaşımları -263 derecede super iletkendir. Tungsten alaşımlarının ozelliklerini iyileştirir. Tungsten ve platin gibi geciş metalleri ile birlikte oluşturduğu alaşımlar, elektronikte onemli bir malzemedir. Yuksek erime noktası ve mekanik, elektrik ozellikleri sebebiyle ateşe dayanıklı alaşımlarda kullanılan metaller arasında yer alır. Yuksek kaliteli bilimsel arac ve gereclerin kaplamalarında renyum kullanılmaktadır. Fotoğraf makineleri flaşları ve seyyar flaşların ampullerinde de renyumdan faydalanılır. Bazı takılarda kaplama olarak kullanılabilmektedir.
Renyum, yuksek sıcaklıkları olcmek icin kullanılan termometrelerin iceriğinde de vardır ve 2200 dereceye kadar sıcaklıkları olcebilir. Bazı kimyasal işlemlerde, organik ve anorganik sentezlerde katalizor olarak kullanılır. Renyum katalizorleri, kukurt, fosfor ve azota karşı cok dayanıklıdır. Platinle birlikte kurşunsuz, yuksek oktanlı benzinlerin uretiminde katalizor gorevi gorur. Ark korozyonuna direnci ve iyi bir aşınma direnci olduğu icin elektrik temas noktalarında ve elektrik elemanlarında yaygın olarak tercih edilir. Havacılık malzemeleri alanında cok kullanışlı kompozitler sunmaktadır. Jet motorlarında kullanılan alaşımlarda renyum bulunur. Jet motorlarına; calışma verimliliğinin artması ve yakıt tuketiminin duşmesi gibi avantajlar kazandırır.
Renyum, bileşikleri ve alaşımlarının kullanıldığı urunlerden bazıları şunlardır; iyon olcum aletleri telleri, telefon roleleri, elektrik kontakları, farlardaki yansıtıcılar kutle spektrografları fitilleri, ucak motorları bujileri, dolmakalem ucları, filamanlar, jet motor turbinleri, uzay aracları kaplamaları, turbin kanatları, vakum tupleri, elektromıknatıslar, petrol urunleri…
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Renyum, metal olduğu halde (Re-) şeklinde anyon halinde bulunabilen tek elementtir.
Renyum, cok pahalı metaller arasında yer alır. Bir kilogram renyum, yaklaşık 3 bin dolardır. Bir donem renyumun kilogramının 10 milyon dolara satıldığı iddia edilir.
Renyum o kadar nadir bulunur ki, renyumu keşfeden ekipte yer alan kimyagerler Noddack ve Berg, 1928 yılında 660 kilogram molibdenit mineralinden sadece 1 gram renyum elde edebildi.
En yuksek kaynama noktasına sahip metaldir. Tungstenden sonra erime noktası en yuksek metaldir.
Platin, iridyum ve osmiyumdan sonra yoğunluğu en yuksek elementlerden biridir.
Renyum, olağanustu ozellikleri sebebiyle parcalanmadan defalarca ısıtılabilir ve geri donuşturulebilir.
Aluminyuma yuzde 1,5 oranında renyum katıldığında super alaşım elde edilir. Demir, kobalt ve nikelle de super alaşımlar oluşturabilir.
Renyum, bazı radyoaktif terapi urunlerinde kullanılmaktadır. Re-186 izotopu iceren ilaclar; bazı romatizma rahatsızlıklarında, hemofili ve artikuler ile birlikte olan kronik artropati tedavilerinde etkilidir.
Radyoaktif izotopları Re-187 ve RE-188 ise kanser tedavilerinde kullanılmaktadır.
ABD havacılık endustrisinde bircok urunde metal renyum kullanım oranı cok yuksektir.
En fazla renyum Şili Molymet ’te uretilmektedir. Polonya ’da yaklaşık 60 yıldır bakır cevherlerinden renyum uretilmektedir.
En buyuk renyum rezervleri bulunan ulkeler şunlardır; Şili, Polonya, ABD, Kanada, Kazakistan, Rusya, Ozbekistan, Peru.
Renyumun dunyadaki toplam rezervinin 17 bin ton olduğu tahmin ediliyor.
Turkiye ’de renyum uretimi ve madenciliği yapılmamaktadır.
Renyum, doğada en az bulunan elementlerden biridir. Fiziksel ve kimyasal ozellikleri bakımından olağandışı veya olağanustu nitelikleri vardır. Orneğin en yuksek kaynama noktasına sahiptir; en yoğun ve pahalı metaller arasında yer alır. Kilolarca cevherden gramlarla ifade edilen miktarlarda elde edilebilir. Renyum, bulunduğu bolgeden gecen Ren Nehri ’ne atfen bu ismi almış. Uc kimyagerin uzun suren araştırmaları sonucu keşfedilebilmiş. Bu kadar nadir ve nitelikli bir metalin kullanıldığı urunler de doğal olarak sınırlı kalıyor. Havacılık sektorunde kritik gorevler alan renyum, super alaşımlarda aranan metallerdendir. Jet motorları ve flaş lambaları da renyum icerir. Devamını makalemizde bulabilirsiniz!
[h=4]Tarihcesi [/h]Renyum, 1925 yılında Walter Noddack, Ida Tacke ve Otto Berg isimlerinin yer aldığı Alman araştırma ekibi tarafından Almanya ’da keşfedilmiştir. Alman ekip, platin cevheri ve kolumbit minerali uzerindeki calışmaları sırasında renyum elde etmiştir.
Aslında renyum, keşfinden 17 yıl once Japonya ’da bir bilim adamı tarafından keşfedilmiş. Periyodik tablodaki 43. ve 75. kutular boştu. 1908 yılında Japon kimyager Masataka Ogawa, 43. elementi izole ettiğini ilan edilip adına da “Japonya” anlamına gelen nippon (nipponium) adını vermiş. Nippon diye keşfedilen elementin renyum olduğu ve periyodik tablodaki yerinin de 75 numaralı kutu olduğu ise 2004 yılında anlaşılmış.
1920 ’li yıllarda periyodik tabloda keşfedilemeyen 5 elementin yeri boştu. 1925 yılında kimyagerler Noddack, Tacke ve Berg ’den oluşan araştırma ekibi, yeri boş olan iki elementi keşfettiklerini duyurdu. 43. kutudaki elementi Almanya ’nın Masurenland bolgesinde bulduklarını ve adını da “masurium” olarak belirlediklerini duyurdular. Keşfettikleri diğer element ise 75 numaralı boşluğu dolduran elementti. Bu elemente de Batı Almanya ’dan gecen Ren Nehri ’nden esinlenerek “rhenium” adını verdiler. 75. element bilim adamları tarafından doğrulandı; ancak 43. elementin masurium değil teknesyum olduğu 1937 yılında keşfedildiğinde anlaşıldı.
“Renyum” kelimesi, Latince adı “rhine”, Yunanca “rhenus” olan Ren Nehri ’nden turetilmiştir. İngilizcesi “rhenium” şeklindedir.
[h=3]Fiziksel ve Kimyasal Ozellikleri [/h]Renyumun kimyasal sembolu “Re”dir. Atom numarası 75, atom ağırlığı 186,2, yoğunluğu 21,02 grcm3 ’tur. Erime noktası 3186 derece, kaynama noktası 5630 derecedir. Periyodik cetvelin 7-B grubunda yer alan bir geciş metalidir. Oda koşullarında grimsi beyaz renklidir. Ozdirenci yuksektir. Elektron yayma gucu fazladır. Kimyasal ozellikleri bakımından manganla benzerlikler gosterir. Metalik formu platine benzer. Mekanik ve elektrik ozellikleri bakımından niteliklidir. Serttir, aşınmaya karşı direnclidir. Dovulebilir, haddeden gecirilebilir. Saf halde sunektir. İşlendiğinde benzersiz ozellikler kazanabilir.
Halojenlerle bileşik oluşturabilir. En kararlı ve onemli bileşikleri 7+ değerliklidir. 250 derecede oksitlenir. En onemli oksitleri perrenik anhidrit ve renik anhidrittir. Bunlara, renat veya perrenat tuzları adı da verilir. Sulfurik asit ve nitrik asitlerden etkilenir. Bileşiklerinden potasyum perrenat, renksiz bir tuzdur ve suda az cozunur. Metal formu hidroklorik ve hidroflorik asitlerde cozunmez. Oksitleyici asitlerde cozunur. Siyah toz halindeki renyumun metal formu, amonyum perrenatın hidrojenle indirgenmesi sonucu elde edilir. Elde edilen bu siyah toz, yuksek sıcaklıkta cubuk şeklinde sıkıştırılıp sinterleştirilebilir. Soğuk metal işleme ve tavlama yontemleriyle ince tel ya da yaprak halinde cekilebilir. Toz halindeki metalin 150 derecenin ustundeki sıcaklıklarda yukseltgenmesi ile sarı renkli tetraoksidi oluşur.
Doğada nadir bulunan elementler arasındadır. Tabiatta serbest halde bulunmaz. Genellikle molibden sulfur minerali molibdenitte az miktarda yer alır. Molibdenitteki iceriği milyonda 20 bolum kadardır. Yerkabuğunda bulunma oranı da milyarda 1 civarındadır. Sulfurlu bakır cevherinde ise daha az oranda bulunur. Molibdenit; yuksek sıcaklıktaki damarlarda, kontakt metaformik yataklarda, granitlerde, pegmatitlerde ve aplitlerde bulunur. Diğer onemli mineralleri gadolinit ve kolumbittir. Son zamanlarda geliştirilen elektro oksidan yontemi ile duşuk tenorlu konsantrelerden molibden ve bakırın yan urunu olarak elde edilebilmektedir. Ayrıca, metalurjik atıklardan uretilen amonyum perrenattan elektrolitik yontemle bakırın eritilmesi sonucu renyum ayrıştırılabilir.
Doğada iki izotopun karışımından oluşur. Bu izotoplar, Re-185 (% 37,07) ve Re-187 (%62,93) şeklindedir. Re-187, radyoaktiftir ve yarılanma omru yaklaşık 100 milyon yıldır.
[h=3]Hangi Urun ve Alanlarda Kullanılır? [/h]Renyumun metallerle alaşımları bazı urunlerde tercih edilir. Ender bulunan metallerden olması sebebiyle cok pahalıdır ve bu sebeple genel olarak kullanımı sınırlıdır. Ticari olarak kullanılabilen bileşiklerinin sayısı da azdır.
Renyum-molibden alaşımları -263 derecede super iletkendir. Tungsten alaşımlarının ozelliklerini iyileştirir. Tungsten ve platin gibi geciş metalleri ile birlikte oluşturduğu alaşımlar, elektronikte onemli bir malzemedir. Yuksek erime noktası ve mekanik, elektrik ozellikleri sebebiyle ateşe dayanıklı alaşımlarda kullanılan metaller arasında yer alır. Yuksek kaliteli bilimsel arac ve gereclerin kaplamalarında renyum kullanılmaktadır. Fotoğraf makineleri flaşları ve seyyar flaşların ampullerinde de renyumdan faydalanılır. Bazı takılarda kaplama olarak kullanılabilmektedir.
Renyum, yuksek sıcaklıkları olcmek icin kullanılan termometrelerin iceriğinde de vardır ve 2200 dereceye kadar sıcaklıkları olcebilir. Bazı kimyasal işlemlerde, organik ve anorganik sentezlerde katalizor olarak kullanılır. Renyum katalizorleri, kukurt, fosfor ve azota karşı cok dayanıklıdır. Platinle birlikte kurşunsuz, yuksek oktanlı benzinlerin uretiminde katalizor gorevi gorur. Ark korozyonuna direnci ve iyi bir aşınma direnci olduğu icin elektrik temas noktalarında ve elektrik elemanlarında yaygın olarak tercih edilir. Havacılık malzemeleri alanında cok kullanışlı kompozitler sunmaktadır. Jet motorlarında kullanılan alaşımlarda renyum bulunur. Jet motorlarına; calışma verimliliğinin artması ve yakıt tuketiminin duşmesi gibi avantajlar kazandırır.
Renyum, bileşikleri ve alaşımlarının kullanıldığı urunlerden bazıları şunlardır; iyon olcum aletleri telleri, telefon roleleri, elektrik kontakları, farlardaki yansıtıcılar kutle spektrografları fitilleri, ucak motorları bujileri, dolmakalem ucları, filamanlar, jet motor turbinleri, uzay aracları kaplamaları, turbin kanatları, vakum tupleri, elektromıknatıslar, petrol urunleri…
[h=4]Bunları Biliyor Musunuz? [/h]
Renyum, metal olduğu halde (Re-) şeklinde anyon halinde bulunabilen tek elementtir.
Renyum, cok pahalı metaller arasında yer alır. Bir kilogram renyum, yaklaşık 3 bin dolardır. Bir donem renyumun kilogramının 10 milyon dolara satıldığı iddia edilir.
Renyum o kadar nadir bulunur ki, renyumu keşfeden ekipte yer alan kimyagerler Noddack ve Berg, 1928 yılında 660 kilogram molibdenit mineralinden sadece 1 gram renyum elde edebildi.
En yuksek kaynama noktasına sahip metaldir. Tungstenden sonra erime noktası en yuksek metaldir.
Platin, iridyum ve osmiyumdan sonra yoğunluğu en yuksek elementlerden biridir.
Renyum, olağanustu ozellikleri sebebiyle parcalanmadan defalarca ısıtılabilir ve geri donuşturulebilir.
Aluminyuma yuzde 1,5 oranında renyum katıldığında super alaşım elde edilir. Demir, kobalt ve nikelle de super alaşımlar oluşturabilir.
Renyum, bazı radyoaktif terapi urunlerinde kullanılmaktadır. Re-186 izotopu iceren ilaclar; bazı romatizma rahatsızlıklarında, hemofili ve artikuler ile birlikte olan kronik artropati tedavilerinde etkilidir.
Radyoaktif izotopları Re-187 ve RE-188 ise kanser tedavilerinde kullanılmaktadır.
ABD havacılık endustrisinde bircok urunde metal renyum kullanım oranı cok yuksektir.
En fazla renyum Şili Molymet ’te uretilmektedir. Polonya ’da yaklaşık 60 yıldır bakır cevherlerinden renyum uretilmektedir.
En buyuk renyum rezervleri bulunan ulkeler şunlardır; Şili, Polonya, ABD, Kanada, Kazakistan, Rusya, Ozbekistan, Peru.
Renyumun dunyadaki toplam rezervinin 17 bin ton olduğu tahmin ediliyor.
Turkiye ’de renyum uretimi ve madenciliği yapılmamaktadır.